XII ÇELKLERN KAYNAK KABLYET

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "XII ÇELKLERN KAYNAK KABLYET"

Transkript

1 XII ÇELKLERN KAYNAK KABLYET Kaynakta çeliin maruz kaldıı ısının etkisi sonucu malzemede çou zaman devamlı deimeler meydana gelir. Bir çelik, geni önlemler almayı gerektirmeden ve bu deimeler kaynaklı konstrüksiyonda sakıncalar yaratmadan kaynak edilebiliyorsa bu çelik iyi kaynak kabiliyetli olarak tanımlanır. Buna karılık normal bir kaynak ilemi malzemede, konstrüksiyondan beklenenleri ciddi tehlikeye sokacak ekilde deimelere yol açar veya kaynak ilemi sırasında veya bu ilemden hemen sonra, çatlaklar gibi malzeme kusurları meydana getirirse özel önlemlerin alınması veya bazı kaynak öncesi ve/veya kaynak sonrası ilemleri gerektirir. Böyle çeliklere de sınırlı kaynak kabiliyetli çelikler denir. Aslında «kaynaklanamaz» çelik diye bir malzeme yoktur. Doru metalürjik koulların yerine getirilmesi artıyla her çelik kaynaklanabilir. Ancak bu koullar bazen o kadar çapraık olabilir ki bunların pratikte uygulanması rasyonel olmaz. Çelii yerel olarak etkileyen çabuk ısınma ve souma olayları bakımından kaynak ilemi, çelik üzerinde termik ok etkisi veya böyle etkilerin bir serisi olarak tanımlanabilir. Çeliin buna dayanma kabiliyetine kaynak kabiliyet derecesi denir. Bu kavramların sınırlanma ve tarifinde güçlük çekiliyorsa da bunlar artık teknik terimler arasına girmi, bununla da kalmayıp, sadece ana malzeme ile sınırlı kalmadan kaynak balantısının ve kaynaklı konstrüksiyonun özelliklerini bütünlükleri içinde kapsayan baka kavramların gelimesine de yol açmıtır. Böylece de kaynak balantısının «fonksiyon stabilitesi» ve çeliin «kaynak emniyeti»nden söz eder olunmutur. Bu arada kaynak kabiliyeti de aaıdaki gibi sınıflandırılmıtır: 1) Kaynak ilemi ile ilgili teknolojik kaynak kabiliyeti. Bunda ergime ve sair (örnein basınçla) yollarla birlemelerin gerçekleme koulları aranır. 2) Metalürjik kaynak kabiliyeti: kaynak ilemiyle meydana gelen fiziksel ve kimyasal deimelerle ilgilidir. 3) Konstrüktif kaynak kabiliyeti: burada konstrüksiyonun çatlamaya hassasiyetini tesbit etmek üzere onun global özellikleri tarif edilir. lk ikisinde kaynak kabiliyeti deneyleri, birlemeler ve kaynak koullarını yansıtan deney parçaları üzerinde ve kaynak ileminden; baımsız olmak üzere üç yönde yürütülür. Sonuncusunda ise ve çentik etkisine hassasiyet aratırılır. Kaynak kabiliyeti deneylerinin ayrıntılarına geçmeden önce batan beri söylenenlerin ııında bu kavramla ilgili faktörleri özetleyelim: 1. Kaynak dikii boyunca katılama çatlaı (sıcak çatlak) tehlikesi (ek. 37'de «u» ve «t»). 2. Kaynak dikiinde genilemesine büzülme (çekme) çatlaı (souma çatlaı) tehlikesi (ek. 37'de «g» ve «dg»). 3. Ana metal ve dikiin sertleme eilimi, yani kaynaklı birlemenin en çok ısınan kısmının souma sırasında austenitin transformasyonuna karı koyması. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

2 4. Ana metalde ve dikite kaynak gerilmelerinden ileri gelen genel gevrek kırılma tehlikesi. 5. Isıya maruz kalmı belli bölgelerde yalanma gevreklemesi tehlikesi. Kaynaklama sırasında kritik bir sıcaklıa kadar ( C) ısınan ve aynı zamanda kaynak gerilmeleri yüzünden plastik olarak ekil deitiren bölgelerde çeliin, ve bazen de dikiin, yalanma gevreklemesinin önemi tartıma konusu olmutur. Kimi metalürjist evvelce gördüümüz gibi bunun üzerinde çok dururken bakaları bunu önemsemezler. Ancak, bir çeliin sadece bir kaynak ilemi ile gevreklemeye hassas olamayacaı hemen belirtilmelidir. Her çeliin az veya çok gevrekleme eilimi vardır. Kaynak sadece bu eilimi artırabilir. Yalanmaya çok hassas bir çelik, kaynaklanmadan dahi gevrekleecektir. Buna karılık nispeten yalanmaya hassas olmayan bir çelikte bunun hızlanması kaynaktan hemen sonra ortaya çıkmayabilir. Bu konu üzerinde fazla durmayacaız. Buna karılık büyük önemi nedeniyle evvelce özetlediimiz çatlama bahsini biraz genileteceiz. 1. KAYNAKTA SICAK ÇATLAK : TARF, ETK FAKTÖRLER Sıcak çatlak, kaynak eylemi esnasında yüksek sıcaklıkta kaynak metalinde ve ana metalin ısıdan etkilenmi bölgesinde meydana gelen malzeme ayrılmalarıdır. Kristalleme ve yüksek sıcaklıktan itibaren soumada, metalin ekil deitirme miktarı, ekil deitirebilme olanaını atıı zaman vaki olur. Yüksek sıcaklıkta kaynak malzemesinin kristallemesi sırasında meydana çıkan çatlaa kristalleme çatlaı adı yerilir. Poligonlama çatlaı, buna karılık, poligonlama eyleminin sonucu olarak hasıl olur. Genellikle yüksek sıcaklıkta meydana gelen çatlaa sıcak çatlak denir. Kaynakta sıcak çatlama kaynak malzemesinde «fiilî kristalleme fasılası»nda ve solidus sıcaklıının altında, ve ısı geçi bölgesinde meydana çıkar. Metalürjik etkenler arasında alaımın kimyasal bileimi, katılama koullan ve alçak sıcaklıkta ergiyen tane sınır tabakalarının mevcut olup olmaması zikredilir. Kaynak banyosu, likidus sıcaklıını aarak kristallemeye balar. Kristalleme merkezinden itibaren dendritler teekkül edip bunlar alçalan sıcaklıkla birlikte geliirler. Katılama süreci içinde öyle bir hale varılır ki bunda bir katı, bir de ergimi faz aynı anda yan yana bulunur. Solidus sıcaklıına yaklatıkça sistemde ergimi faz devamlı ekilde azalır öyle ki sonunda kristaller sadece ince bir bakiye ergimi tabaka ile çevrili kalır. Souma ilerleyince bu bakiye ergimi kısım da katılaır. Kristalleme çatlaı solidus sıcaklıının üstünde vaki. olur. Kristalleri çevreleyen bakiye ergimi faz bireysel kristallerin: balarını o derece zayıflatır ki souma esnasında malzemede hasıl olan gerilmeler ibu çatlaı meydana getirirler. Yüksek alaımlı bir kaynak malzemesinde solidus sıcaklıı ile kaynak malzemesinin çatlamaya meyli arasında bir balılık vardır. Solidus sıcaklıı ne kadar aaı olursa kaynak malzemesinin sıcak çatlamaya meyli o kadar fazla olur. En fazla katılama fasılasını haiz alaımlar sıcak çatlaa en hassas olanlardır. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

3 «Fiilî kristalleme fasılası», içinde çabuk ergiyen ötektiin tane sınırlarında katılatıı kristalleme fasılasının her bir kısmı olarak anlaılır. Düük sıcaklıkta ergiyen ötektik veren ilâve ve alaım elementleri genellikle tane sınır tabakasının var olma domenini (alanını) geniletir ve solidus sıcaklıını düürür. Kükürtün etkisi manganez ilavesiyle zayıflatılabilir. Manganezin aksine olarak karbon, ek. 61'de görüldüü gibi, sıcak çatlama meylini artırır. Mamafih, kolay eriyen ötektik meydana getiren elementlerin ilâvesiyle kaynak malzemesinin sıcak çatlama eilimi azaltılabilir. Ergime banyosu kristallemesinin balangıç durumunda bireysel kristaller, gerilme etkisi altında serbestçe hareket edebilirler. Dendritler arası ıboluklar ergimi fazla dolu olup bu haliyle sıcak çatlak meydana getiremezler. Daha ileri soumada kaynak dikiinin sıcak çatlamaya hassasiyeti, kolay ergiyen ötektiin kristaller arası boluklardaki miktarına balıdır. Bu dahi, bu ötektikleri meydana getiren elementlerin oranlarıyla tespit edilir. Bu elementlerin miktarı az olursa alçak sıcaklıkta ergiyen tane sınır tabakası teekkül edemez, dolayısiyle sıcak çatlama hasıl olmaz. Bu ayırıcı bilekenlerin daha yüksek oranı, tane sınırına balı alçak sıcaklıkta ergiyen ötektikleri yıınca sıcak çatlaa neden olur: kristaller arasında ba, çekme gerilmeleriyle kopar. Younluk daha da artacak olursa ötektik geri kalan sıvı faz nedeniyle ayrılmalar meydana getirir. Ayrıca ötektik geri kalan sıvı primer dokuyu etkiler, dendritli katılamayı önler. Belirli bir yön almamı, incelmi doku, kristaller arası sıcak çatlamaya daha büyük mukavemet arzeder. Bu, özellikle austenitik çeliklerin kaynak malzemesinde görülür. Keza alçak sıcaklıkta ergiyen ötektiklerin ekil ve daılıı kristalleen sıvının çatlaa karı tutumunu tayin eder. Sıcak çatlak oluması tehlikesi özellikle kaynak malzemesinin, geri kalan sıvıda belirli bir yön almı tane sınır tabakasının hâkim olduu kaba dendritler eklinde katılaması halinde meydana çıkar. Keza kaba taneli kaynak malzemesinin alçak sıcaklıkta ergiyen tane sınır tabakalarından oluan ana metal ile kullanılması halinde de kaynak malzemesinde sıcak çatlak KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

4 hasıl olabilir. Bu teorik mülâhazalar pratik olarak öyle özetlenebilir : A KATILAMA DOKUSU Ergime banyosunun katılaması ne kadar çabuk olursa olsun anî deildir ve ana metalden ayrılma yüzeyinden itibaren austenitik tane olumasıyla balar. Austenitik taneler, ergimi bölgenin merkezine doru uzayarak tedricî olarak geliir ve aynı zamanda basaltik dendrit bir doku oluur. (ek. 62). Dendritlerin yönü souma yönünü takibeder. Ergimi bölge ısısının çok az kısmının çevreye intikal ettiini, esas kısmının ana metalden daıldıını hatırlatalım. Katılama hızı dendritlerin boyutlarını, ve buradan da, miktarını tayin eder: bu hız yava olduunda iri taneler hasıl olur; hız yüksek olduunda dendritler hem daha ince hem daha çok olur. E bileimde, ergimi bölgenin mekanik özellikleri dokunun incelii oranında yükselir. Katılama hızı ise esas itibariyle aaıdaki faktörlere balıdır : parçaların kalınlıı: kalınlık ne kadar fazla ise souma o kadar çabuk olur; Kaynak yöntemi: verilen ısı (heat imput) ne kadar fazla ise katılama o kadar yava olur. Bu konuda klasik yöntemler öyle sıralanırlar : Otomatik tozaltı kaynaında katılama yava ve dendritli doku çok kaba olur. Gerçekten sistemin gücü yüksek olup hızlı ilerlemeye ramen verilen ısı çok fazladır. Oksi-asetilen kaynaında ısı menbaı ark'a nazaran çok daha az güçlü olmasına ramen ilerleme yava olduundan parçayı fazlaca ısıtır. Sonuç, olarak katılama nispeten yava ve dendritli doku, hayli kaba olur. El ile ark kaynaında verilen ısı elektrodun çapı, akım iddeti ve ilerleme hızına balı olarak çok geni sınırlar içinde deiir. Paso ne kadar kalın olursa souma o kadar yava olur. Genellikle, elde edilen dendritli doku ilk iki yönteme göre daha incedir. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

5 Ergime banyosu üzerine asal gazın soutucu etkisi nedeniyle TIG yönteminde elde edilen dokular daha da ince olur. B ELEMENT TOPLANMALARI (SEGREGASYON) Saflıı bozan maddeler (kükürt ve fosfor) sıvı metalde erir fakat katı metalde erimezler. Ergimi bölgenin katılaması sırasında bu maddeler sonda katılaan sıvı içinde younlaır ve 900 C civarında katılama sıcaklıını haiz sülfür ve fosfürler tekil ederek demirle kimyasal reaksiyona girerler. Souma sırasında ergimi bölge, 1400 C civarında katılama fasılasını aınca yine de dendritlerin çevresinde az çok sürekli ve saflıı bozan maddelerle az çok yüklü sıvı kabuklar kalır. Bu kabuklar, ısa 900 C'ın altına dümedikçe sıvı halde kalırlar. Saflıı bozan maddelerin tanelerin çevresine yürümeleri olayına «segregasyon» denir. E miktarda madde halinde dendritler ne kadar iri, yani çevrelerinin toplam yüzeyi ne kadar az olursa, olay o kadar belirli olur. Segregasyon ergimi bölgenin mekanik özelliklerine zarar verir ve bundan özellikle kırılganlık etkilenir. Kaynakta kullanılan metaller daima saf olmakla beraber saflıı bozan maddeler ana metalden ergimi bölgeye geçer ve bu geçi miktarı karıma oranına balı olur (tozaltı kaynaında bu karıma % 60-70'i bulur). Segregasyon dorudan doruya ergimi bölgenin mekanik özelliklerine zarar vermekle kalmayıp ayrıca çok daha aır bir sakıncanın nedenini oluturur : sıcak çatlaklar. C SICAK ÇATLAKLAR Kaynak ilemi daima, katılama sırasında meydana gelen ve souma devam ettikçe artan kuvvetli iç gerilmeleri de beraberinde getirir. 900 C'a kadar sıvı kabukların mevcut olması birleme yerinin dayanma yüzeyini azaltır ve katılama tam olarak bitmedikçe kırılma ihtimallerini ortaya çıkarır. Bu itibarla katılamanın baından 900 C'a kadar bir kırılganlık fasılası mevcut olup ibu fasıla içinde çatlaklar görmek tehlikesi, segregasyon olayının yaygınlıı oranında fazla olur. Bu fasıla içinde meydana gelen çatlaklara «sıcak çatlak» denir. Karbon oranının, tıpkı saflıı bozan maddeler gibi, bu çatlakları tevik edici etkisini yukarda görünütük (ek. 61). Bunu, el ark kaynaını esas alarak, birkaç yumuak çelik bileiminin kaynak kabiliyeti ile teyid edelim. I II III IV C = 0,24-0,27 C = 0,22-0,24 C = 0,20-0,22 C = 0,20 S = 0,06 S = 0,05 S = 0,05 S = 0,04 p = 0,07 P = 0,05 P = 0,05 P = 0,04 Çok fena Çok az iyi yi Çok iyi KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

6 Bu çelikler St 42 ilâ St 50 tipindendir. IV'ün kaynak kabiliyeti çok iyi olup düük kaliteli elektrodla bite kaynak edilebilir. Buna karılık I tipindeki çelik için yüksek nitelikli elektrod elzemdir zira aksi halde sıcak çatlaklar hasıl olabilir. I tipi çelie otomatik tozaltı kaynaı hiç bir zaman uygulanmamalıdır. Kaynak ilemi ile ilgili teknolojik etkenler, gördüümüz gibi kaynak yöntemi, kaynak hızı, kaynak akım iddeti, kaynak sırası, ön ısıtma gibi kaynak malzemesinde çatlak ihtimalini etkileyen faktörlerdir. ek. 63, kaynak hızının sıcak çatlama eilimine etkisini gösterir (Sutyren'e göre) (Deney 12 mm. kalınlıında 30XGSA çelii üzerinde, A'de el ark kaynaı ile yapılmıtır). Konstrüktif faktörler, ezcümle kaynak birlemesinin ekil, tip ve ölçüleri, kaynak azı hazırlıı, diki ekli v.s., bilhassa konstrüksiyonun gerilme durumunu etkilerler. ek. 64, karbon oranına balı olarak çatlama eilimi üzerinde diki ekil katsayısının etkisini gösterir (Ostrowskaja'ya göre). D SOUK ÇATLAKLAR Souk çatlaklar, kimyasal bileim, kaynak sırasında sıcaklıın etkileri, malzemede metalürjik, teknolojik ve konstrüktif faktörler nedeniyle gevrekleme hasıl olduunda meydana gelir. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

7 Kaynak malzemesinin ve ana metalin özellikleri, saç kalınlıı, saçların haddelenme dokuları, çentik mevcudiyetine göre bunlar kaynak malzemesinde ergime çizgisinin yakınında ısı geçi bölgesinde (dikie 2 mm'ye kadar yakınlıkta) uzunlamasına ve enine çatlaklar halinde ortaya çıkarlar; nispeten düük sıcaklıklarda (bazen oda sıcaklıı veya daha aaı) daha çok çeliin bileimine göre az veya çok sürebilen austenit deimesinin son fazında meydana gelirler. Çatlakların ekli gerilmelerin yön ve büyüklüüne balıdır. Gerilme komponentlerinin ayrıca büyük olması halinde her iki türlü çatlak görülür. Sertlemeye hassas çeliklerde çatlakların meydana geldii sıcaklık 120 C veya daha azdır. Bunlar kaynaktan hemen sonra ve bazen de uzun zaman sonra (24 saate kadar veya daha fazla) görülebilirler. Titaniumlu alaımlarda çou zaman çatlak, kristal olumasının özelliine göre haftalar veya aylar sonra meydana gelir. Kaynak malzemesi ile ana metalin aynı bileimde olması ve kaynak malzemesinin diki içinde souk çatlamaya zayıf mukavemetli bir doku arzetmesi halinde çatlaın daima kaynak malzemesinde ortaya çıkacaı saptanmıtır. Kaynak malzemesi ana metalden daha alçak alaımlı ise çatlak, ısı geçi bölgesinde KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

8 meydana gelir. Ergime çizgisi üzerinde ba gösteren çatlak ısı geçi bölgesine doru geliir. Yüksek mukavemetli çeliklerin kaynaında alçak alaımlı kaynak çubuu kullanıldıında ısı geçi bölgesinde çatlaa sık rastlanır. Prochorow, souk çatlak kavramının tanımlamasını öyle yapıyor : «Kaynakta souk çatlak, kimyasal bileimi nedeniyle ve kaynakta sıcaklıktan etkilenmesiyle çeliin bir gevrek kristaller arası tahribe uraması olayıdır». Bu tarife uygun olarak souk çatlak oluması üzerinde en önemli etkenler metalin dokusunun durumu, gerilmelerin büyüklüü ve daılıı, metalde bulunan hidrojen miktarı olmaktadır. Souk çatlaın meydana gelmesi için gerekli koullar, metalin özellikle tane sınırlarında düük ekil deitirme kabiliyeti, kaynakta ve faz deiiminde homogen olmayan soumadan ötürü metalin önemli miktarda ekil deitirmesi, ve yine kaynak dikii bölgesinde belirli bir doku durumu ile malzeme özelliinden ibarettir. Souk çatlaın hareket noktası mikroçatlak olup bunun teekkül ve gelimesi için ana malzeme-kaynak malzemesi sınırında uygun koullar meydana gelmitir. Bu koullar tane sınırlarının kısmî ergime ve karıması, saflıı bozan maddelerden yana zenginleme, bir heterogen dokunun martensit plâketleri, ara kademe dokuları, geri kalan austenit meydana gelmesi olarak sıralanabilir. Isınma ve souma ile bir ferrit austenit deimesi geçiren çeliklerin iyi kaynaklanabilir olmaları için bunların, austenitik durumdan itibaren souyan kısımlarının, kullanılan kaynak koullarına uyan bir souma hızı ile sertleecei bir bileimde olmamaları gerekir: Aynı ey kaynak metali için de geçerlidir. Bir kaynaklı birlemede sert doku (martensit) oluması gevreklemeye neden olur. Martensit oluacak olursa hidrojenin gevrekleme üzerindeki etkisi çok kesin olur. Malzeme özelliklen nedeniyle gevrek kırılmadan çekinildii hallerde kaynak ilemi, çatlakların yukarda söylediimiz gibi meydana geldii C'ın altındaki sıcaklıkların üstünde bir sıcaklıkta yürütülür. 2. KAYNAK KABLYET BAKIMINDAN ÇALIMA SICAKLII LE ISIL LEMN ÖNEM Kaynaklamada çalıma sıcaklıı deyiminden kaynak ilemi sırasında altına inilmemesinin gerektii ve ancak nihaî soumada altına inilebilecek sıcaklık anlaılır. Çalıma sıcaklıı kaide olarak ön ısıtma sıcaklıına tekabül ederse de bu on ısıtmanın yapılmadıı hallerde daha düük sıcaklıkları, örnein oda sıcaklıını da içine alır. Bir çeliin kaynak kabiliyeti genel olarak çalıma sıcaklıı ve birçok hallerde de nihaî bir ısıl ilem olanaklarına sıkıca balıdır. Ferrit austenit deimeli çelikler için uygun çalıma sıcaklıı, aaıda özetlenecek olan Jominy sertleebilme deneyi ile tayin edilebilir. Burada kaynak koulları birlemede martensit KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

9 olumasını önleyecek ekilde seçilecektir. Gevrek kırılma deneyinde yüksek geçi sıcaklıını haiz ferritik çeliklerde çalıma sıcaklıı geçi sıcaklıından yüksek seçilirse tatmin edici bir kaynak kabiliyeti elde edilir. Bununla beraber parça kaynaktan sonra geçi sıcaklıının altında sourken gevrek kırılma tehlikesi yine belirir. Bu nedenle kaynaktan hemen sonra bir gerilim giderme tavı bu sakıncayı azaltır. Austenitik çeliklerde çalıma sıcaklıı genel olarak sorun yaratmaz. Kaynak için en elverili sıcaklık çok kez oda sıcaklııdır. Yükseltilmi bir çalıma sıcaklıı (ön ısıtma) tek baına her zaman belli çelik cinslerinin kaynak kabiliyetini salamaya yetmez. Zor kaynaklar için çou kez bir ısıl ilem ön kouldur. Bu nedenle bir malzemenin kaynak kabiliyetine, aynı zamanda, gerekli ısıl ilem dolayısiyle istenmeyen özellik deimelerine uramaması gerei açısından da karar verilmelidir. Örnein austenit dolgu taıyan malzemenin gerilim giderme tavlaması sırasında karbür çökelmesi ve sigma fazının ortaya çıkması dolayısiyle austenitik paslanmaz dolguda korozyona mukavemetin azalması gösterilebilir. Nihaî ısıl ilem (parça yüksek sıcaklıkta iken dorudan doruya ve arada soutma olmadan bir ısıl ileme, çou zaman gerilim giderme tavına tabi tutulur) ile müteakip ısıl ilem (bu ısıl ileme ancak parça souduktan sonra giriilir) arasında tefrik yapılır. Nihaî ısıl ilem yalnız kaynak gerilmelerini gidermekte kullanılmaz. Sertleebilir ana metallerde bu ilemle deime bölgelerinde martensit oluması tehlikesini gideren bir doku deimesi elde edilir. Nihaî ısıl ilemden farklı olarak müteakip ısıl ilem ele alınabilir ve ısıl ilem balamadan önce, kaynaklanmı parça çalıma sıcaklıından soumaya terkedilebilir. Her iki ısıl ilemde de bazı doku deiiklikleri meydana çıkabilir; örnein bir tavlama gevreklemesi eklinde beliren ve kaynaklı konstrüksiyonu fonksiyon bakımından ie yaramaz hale getiren deiiklikler. Aaıda göreceimiz kaynak balantı deney tiplerinin ısıl ilemleri bir nevi kaynak kabiliyeti testi olarak kabul edilebilir. Tamamen veya kısmen havada sertleen, alçak alaımlı ıslâh çelikleri ve belli bazı yüksek alaımlı çelikler nihaî ısıl ilem gerektiren büyük bir çelik grubunu tekil ederler. Kaide olarak 550 C ile 700 C arasındaki sıcaklık alanında yeniden ısıtarak yapılan ısıl ilem yerine, uygun düerse kaynaklı konstrüksiyon, çalıma sıcaklıından itibaren soutma yapılmaksızın ıslâh veya normalize edilebilir. Bir çeliin sertlemesini, parça veya ingot ölçüsünde büyük ve dendrit ölçüsünde tali bir kimyasal segregasyon takip eder. Bu itibarla dökümden çıkan alaımlı çelikler, alaım elementlerinin varlıı nedeniyle bir dendritik mikrosegregasyon arzedip devamlı soumada bunların deimesi farklı diyagramlara göre olur; deime en saf dendritler içi bölgelerden balayıp alaım elementlerinden yana zenginlemi, ve dolayısiyle daha fazla su alabilen dendritler arası bölgelerde son bulur. Yüksek sıcaklıkta bir homogenletirme tavı alaım elementlerinin yayılması (difüzyonu) sonucuna götürür. Dendritler içi bölgeler bu elementlerden yana zenginleir, dendritler arası bölgeler de fakirleir. Dendritik mikrosegregasyon alaımlı dökme çeliklerin su alma kabiliyetini azaltır. 20 saat süreli 1175 C'ta bir homogenletirme tavı mikrosegregasyon düzeyini azaltıp Jominy KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

10 sertleebilirliini artırır. Yukarda, yayılmakta olan çatlaın tepesinde sınırlı yerel elastikliin bulunması kouluyla kırılmanın vaki olduu malzemeler için ibu kırılmaya lineer elastik kırılma mekaniinin uygulanabildiinden söz ettik. Kırılmadan önce sınırlı plastiklik gerei, laboratuvar deneylerinde yumuak çelikte görülmemekte olup daha ciddi akma koulları altında deiik bir kırılma mekanii yaklaımına gidilmitir. Bu yaklaım, bir çatlaın tepesinde akmanın, çatlak boyu artmadan tepede bitien çatlak yüzeylerinin ayrılmasına müsaade etmesi esasına dayanır. Bu ayrılmaya «çatlak ucu açılma miktarı» (COD Crack Opening Displacement) adı verilip bunun, sadece malzeme, sıcaklık, ekil deitirme derecesi ve triaksialite (üç eksenlilik) ye balı, kırılmanın balamasında bir kritik deeri haiz olduu ileri sürülmütür ki bu, daha önce gördüümüz CTOD (Critical Tearing Opening Displacement) «Kritik çatlak ucu açılma miktarı»ndan bakası deildir. Kaynak sırasında çeliklerin davranıının bilinmesi ve dolayısiyle de bunların kaynak kabiliyetinin deerlendirilmesinin, kaynak ilemlerinin zorunlu kıldıı ısıl devrelerin etkisi altında, sürekli soumada dönüüm (transformasyon) diyagramlarının çizilmesinden geçtii artık kabul edilmitir. Kaynak kabiliyetinin balıca kriterlerinden biri de soukta, çatlamaya hassasiyet olmaktadır. Sürekli soumada dönüüm diyagramları sıcaklık alanlarıyla çeliklerin, austenitik halden itibaren belli souma kanunlarına göre bir sürekli souma sırasında, uradıkları deiimlerin tabiatı üzerinde bilgi verir. Kaynaın ısıl devreleri çok yüksek, az çok ergimeye yakın sıcaklıklarda kısa austenitlemelerle nitelenir. Bu itibarla bu ısıl devreler için özellikle saptanmı diyagramlara ve bu yönde yöntemlere gereksinme kendini göstermitir. Bunun için, bir kaynak dikiinin etkisi altında olan dönüümler aratırılmı: kaynak dikii çekilecek levhaya bir termoelektrik çift balanmı öyle ki çiftin kaydedici ucu, kaynak sırasında IEB de bulunacak ekilde tertiplenmi. Tetkik edilecek çelikten yapılmı silindirik bir deney parçası, tatlı geçili olarak bir mesnet saçına oturtulmu. Bu saçın deney parçasıyla aynı çelikten olması gerekmiyor. Bir kaynak dikiinin etkisiyle deney parçasının uradıı ısıl devrenin, dolu saç üzerine çekilmi bir diki altında, aynı mesafelerde ölçülebilen devrenin aynı olduunu tecrübe gösteriyor. Isıl analiz durumunda, deney parçasının dibine delik delinip termo-elektrik çiftin ucu buraya yerletirilir. Sonuçların kullanılmasını kolaylatırmak için bunlar sıcaklık - souma süresi koordinatları halinde toplanmılardır (ek. 65). Bu gösterili ekli, souma süresinin fonksiyonu olarak dikiin altında azami sertlii veren çizimle tamamlanmıtır.. ekil 65'de ele alınmı çelik Fransız AFNOR E 36 çelii olup bileimi öyledir : C = 0,17; Mn = 1,40; Si = 0,45; Al = 0,063; S - 0,026; P = 0,027. Çekme karakteristikleri de öyledir. R m (kopma) = 533 N/mm 2 R e (elastik sınır) = 328 N/mm 2 A (uzama) % = 31,8 KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

11 KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

12 Her kaynak koulu (enerji, kalınlık, ve gerekirse balangıç sıcaklıı), dikey çizgi üzerinde bir souma süresine varır ve bu süreden de tekabül eden dönüüm sıcaklıkları, bu dönüümlerin tabiatları ve diki altında elde edilmi azami sertlik okunur. Örnein 15 mm. kalınlıkta bir saç üzerine çekilmi J/cm lik bir diki için 800 ile 500 arasında souma süresi olarak 10 saniye mertebesinde bir süre kaydedilir ve 'bunun için de kısmen martensitik bir dönüüm elde edilir; bu dönüüm, diki altında 345 Vickers mertebesinde bir azami sertlie götürür. Soukta çatlama erilerinin çizilmesi aaıdaki mülahazalara dayanmaktadır. Bildiimiz gibi soukta çatlamanın üç ana etkeni vardır: a) Su verme. Bu, genellikle martensitik olup meydana çıkması bir yandan çeliin transformasyon karakteristikleri, öbür yandan da kaynak ileminin ısıl koulları (ortaya konan enerji, ilk sıcaklık ve kalınlık) na balıdır. b) Hidrojen. Ergimi metalde batan itibaren erimi olup IEB'ye doru yayılır; etkisi, ergimi metal içindeki oranına, IEB' ye doru yayılma koullarına (ergimi metal-ana metal'in birbirlerine göre su alma kabiliyeti) ve ısıl koullara (ön ve son ısıtma) balıdır. c) Zorlamalar. Bunlar souma sırasında ortaya çıkıp hidrojenin yürümesini ve dolayısiyle bunun, kırılganlatırılmanın çatlakların balamasına neden olan çentikler düzeyinde toplanmasını kolaylatırırlar. Soumada transformasyon, ısıl homogensizlik ve özellikle kaynaklı parçanın tespiti, zorlamaları douran nedenlerdir. Bir çeliin soukta çatlamaya hassasiyetini nicel olarak deerlendirmek için, bu deiikliklerin etkileri ayrı ayrı tetkik edilip bunlar sayısal olarak saptanabilmelidir. Böyle bir yaklaım, geçme deney parçası yöntemiyle gerçekletirilmitir. Prensip olarak yöntem, parçaya, bir kaynak dikiinin çekilmesinden hemen sonra, bütün deney süresince sabit tutulan bir zorlama uygulayıp bu zorlamanın etkisiyle bir çatlaın hasıl olup olmadıını saptamaktan ibarettir. Böylece, bir kaynak koulunu ifade eden her souma süresi için bir çatlama zorlaması saptanıp bir çatlama zorlaması - souma süresi erisi elde edilir. Hidrojen tarafından hasıl edilen çatlamayı tevik etmek için önceden çentik açılmı bir deney parçası kullanılır öyle ki çentik, IEB'de bulunur. Bu koullarda çatlama, vaki olursa, çentik dibinden balar- Geçme deney parçasının boyutları (ek. 66), IIS/IIW tavsiye föyüne uygun olup kullanılan apareyaj, ematik olarak ek. 67'de gösterilmitir. Souk deney sonuçlarının çatlama zorlamasının alçak olduunu göstermesi halinde, ön ve son ısıtmalara (bavurulur. Mesnet saçı, kaynaktan önce öngörülen sıcaklıa çıkarılıp zorlamanın uygulanması sırasında bu sıcaklıkta tutulur; genellikle böylece zorlama saptanır ve belli bir kaynak koulu için, çatlamadan kaçınma olanaını salayan sıcaklık ve tutma süresi koulları aranır. Zorlama - souma süresi (veya kalınlık saptanmısa, enerji) koordinatları halinde gösterilen çatlama erileri, her mümkün olduu zaman, tekabül eden transformasyon (dönüüm) diyagramı (ek. 65) ile ilintili olarak okunmalıdır (ek. 68). Böylece uranılan dönüümlerin KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

13 tabiatı ve özellikle kritik martensitik sürenin pozisyonu hakkında bilgi veren ek. 65'e dönüldüünde bunun manası daha iyi anlaılır; çatlama erileri üst 'bölümde, eer vaki olmusa, kırılma erileriyle tamamlanmıtır. Bunlara, souma süresine göre kaynak dikii altında azami sertlik erisi de eklenmitir. Çatlamadan kaçınma olanaını salayan kaynak koullarını önceden görmek için, kaynaklı parçanın tespit derecesini belirten bir zorlama deeri saptanmalıdır. Önemli tespit durumunda ana metalin, veya daha yumuaksa ergimi metalin elastikiyet sınırını seçmek faydalı olur. Böylece saptanmı zorlama için, çatlama zorlamasının bu deerden yüksek olduu souma süresi okunur. Örnek. E 36 için (ek. 68), önemli bir tespit durumunda zorlama deeri olarak 328 N/mm 2 kabul edilecektir; her türlü çatlamadan kaçınmak için gerekli souma süresi 6 saniyeden fazla olacaktır. Daha az sıkı bir tespit durumunda zorlama azaltılabilir; bu da daha kısa bir souma süresine götürür. Ön ve son ısıtma durumunda sonuçlar, geliigüzel saptanmı bir zorlama ve gösterilen kaynak koulu için, ek. 69'da görülen tipte bir diyagram üzerinde görülür. Bunda, kullanılan elektrodun örtü tipi, kaynak enerjisi (kj/cm), deneme kalınlıı, deneme zorlaması yazılıdır. Böylece bu tipte diyagramlardan, verilmi bir kullanma durumu için, en pratik sıcaklık - tutma süresi tertibi bulunabilir. KAYNAK KABLYET DENEYLER Kaynak ilemi ile ilgili teknolojik kaynak kabiliyeti deneyleri, metalin ergimedeki durumunu tetkik etmek ve dekapan kullanmak-, ön ısıtma, ara tampon tabakası çekme («yalama») v.s. gibi bazı yollara bavurarak veya vurmayarak birletirmenin mümkün olup KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

14 olmadıını aratırmak amacını güder. Birlemeler üzerindeki deneyler, birleme kırılıp ergimi bölge dokusunun göz veya basit mercekle tetkikinden ibarettir. Böylece, kristallemenin durumu ile birlikte tokluk kusurlarının (boluklar, yabancı madde girmeleri) bulunup bulunmadıı görülür. Kaynak koullarını yansıtan deneme parçaları üzerindeki deneylerde kaynaın devamına bir saç eklenir ve aynı anda birletirilir. Sondan bundan deney parçası çıkarılıp kırılır ve dokusuna bakılır. Kaynak ileminden baımsız deneyler bir nevi ergiyebilme deneyleri olup bunlara özellikle havacılık endüstrisinde önem verilir. Mükemmel ekilde ayarlanmı bir oksi-asetilen alevi ile ince (1 ilâ 2 mm.) bir çelik plâka üzerinde meydana getirilmi bir ergime çizgisinin katılaması sakin ve yüzeyi temiz olup ters taraftan kabarmalar hasıl eden gaz neretmeyecektir. Woirin'in teknolojik kaynak kabiliyeti deneyinde saç kalınlıına balı olarak çöküntü deliklerinin boyutları ile çöküntünün süresi göz önüne alınır. Buradan çıkan sonuçlar öyle özetlenir : 2 mm kalınlıa kadar saçlarda, çöküntü deliinin çapı ne kadar büyük olursa kaynak kabiliyeti o kadar iyidir; KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

15 2 mm.den kalın saçlarda çöküntü deliinin çapının anlamı yoktur; zira viskozite olayı deneyde nispeten daha önemli olmaktadır; çöküntü süresi ne kadar uzun olursa saçın kaynak kabiliyeti o kadar iyidir. Metalürjik kaynak kabiliyeti deneylen kaynaın ısıl devresinin etkisiyle ana metalde meydana gelen fiziko-imik deimelerin tetkikini amaçlar. Birlemeler üzerindeki deneyler sıcakta ve soukta, uç uca (birletirmelerde statik veya dinamik mekanik deneylerden ibarettir: çekme, makaslama, eme, kırılganlık, sertlik, derin çekme deneyleri. artnameler yükler ve deney çubuklarının ekil ve boyutlarını verir. Kaynak artlarını yansıtan parçalar üzerindeki deneylerin en önemlisi evvelce sözünü ettiimiz diki altı tabakalarının sertlik deneyidir (ek. 38 a ve b). Burada dikie dikey bir kesit alınıp Vickers mikrosertlii ile (10 kg. yük altında) ana metalin deime bölgesinde sertlik daılıları tespit edilir. Bu bölgenin herhangi bir noktasında sertlik 350 Wickers veya 330 Brinell'i geçecek olursa bu sertlii azaltıcı mutad tedbirlere bavurulur (ön ısıtma, elektrod çapının artırılması v.s.). Bazı ülkelerde, bir çelik cinsinin kaynak kabiliyeti deneyi olarak, karbürlerin çökelmesini meydana koyan, birleme üzerinde korozyon deneyi kabul edilir. Kaynak ileminden baımsız deneylerin en önemlisi Jominy testi olup bu test çeliklerin sertleme kabiliyetini saptamakta genellikle kullanılan bir yöntemdir ve kaynak kabiliyetinin tetkikinde de devreye girer. Bir çelik parçasının kalın kesitli olması halinde bunun bir ince kesitli çelik gibi hızlı soutulması, «acı su verme» ile mümkün olamamaktadır. Bu itibarla kalın kesitli parça, göbee kadar tam olarak sertleemeyecektir; oysa ki ince kesitlisi üniform olarak martensitik olacaktır. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

16 Bu güçlüün arkası, bir ölçüde, çelie alaım elementleri eklenmesiyle alınmaktadır. Böylece bildiimiz gibi, kritik dönüüm derecesi azaltılır ve yaa daldırılma ile homogen bir martensitik doku elde edilmesi mümkün olur. Bu, alaımlandırmanın en önemli ilevlerinden biri olmakla birlikte, niteliklerini deerlendirme kusuru nedeniyle çeliklerin yanlı kullanılmalarını önlemek amacıyla, tespit edilmi mekanik niteliklerin geçerli olduu azami çapın ya da «tayin edici kesit» in saptanması gerekmitir. Bu kesit aıldıında, kesit içinde niteliklerin yeknesak (uniform) olmaları beklenemez : göbein sertlemesi tamamlanmamıtır. Jominy deneyinde bir standard deney parçası (ek. 70 A) austenit alanına ısıtılır (1100 C) ve bir çerçeve içinde yerine oturtulur ve önceden hazırlanmı, 25 C lık su fıskıyesiyle su verilir (ek. 70 A ve B). Böylece çubuk boyunca deiik souma dereceleri elde edilir. Soumadan sonra 0,4 mm derinlikte bir «düzlük», çubuun bir yanı boyunca freze edilir ve her milimetrede bir bu düzlük üzerinde sertlik tayini yapılır. Sonuçlar, ek. 71'deki gibi grafik haline getirilir. Bu eriler, bir nikel-krom çeliinin sertleme derinliinin aynı karbon oranlı saf karbon çeliininkine göre daha fazla olduunu; krom - molibden çeliinde bu derinliin, nikel - krom çeliininkinden de fazla olduunu gösterir. Bu Jominy deneyine ilerde yine temas edeceiz. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

17 Konstrüktif kaynak kabiliyeti deneyleri kaynaın gerek çatlamaya gerekse de çentik etkisine hassasiyetini belirleme amacını güderler ve çeliin kalınlık ve cinsine göre çeitli ekiller arzederler. nce saçlar bahis konusu olduunda deneyler serbest veya mekanik yolla tespit edilmi deneme parçaları üzerinde yürütülür. Kalın saçlarda ise deneme parçaları kendi kendilerini tespit etmi durumda olurlar. Sıcak çatlama eilimini etkileyen çok sayıda faktörün bulunması nedeniyle kaynak malzemesi ile geçi bölgesi denenmeli ve konstrüktif ve teknolojik faktörlerin etkisi saptanmalıdır. SERBEST SAÇLAR ÜZERNDE ÇATLAMA DENEYLER Bunların en basiti 1 ilâ 2 mm kalınlıkta iki saç parçasını oksiasetilen üfleci ile haçvari kaynak edip (ek. 72) fazla ısınmı bölgede bir çatlak meydana getirmek üzere alterne emelere tabi tutmaktan ibarettir. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

18 Focker deneyi'nde (ek. 73) yine üfleçle, kenardan balamak üzere merkeze doru bir ergitme battı çekilir. Focke - Wulf deneyi, öncekinden daha etkili olup burada bir köeden hareket ederek saçın kenar ortasına gelinir. Basit gibi görülen bu deney çatlama hassasiyetini belirtmek için çok ciddi bir tecrübe tekil eder (ek. 74). Kaynak kabiliyeti sınırında krom-molibdenli bazı çeliklerin kolaylıkla kaynaklanamaz çelik karakterlerini arz ettikleri görülür. Krupp deneyi'nde 1,2 mm lik-saç, açı kaynaı suretiyle (ek. 75) tespit edilmi oluyor, yani serbestçe ekil deitiremez hale geliyor; çatlaklar özellikle saçın tersinde meydana çıkar. Bu son deneyler Krupp fabrikalarına yüksek mukavemetli kaynaklanabilir çelikler meydana getirme olanaını salamıtır. Bu deneylerde çatlaın uzunluu, ana ve kaynak metallerinin çatlama eiliminin bir birimi olur. TESPT EDLM SAÇLAR ÜZERNDE ÇATLAMA DENEYLER Bollenraht-Cornelius deneyi özel bir sıkıtırma (tespit) tertibatlıyla tespit edilmi iki plaka arasında bir kaynaklı birleme vücuda getirmekten ibaret (ek. 76) olup ince saçlara uygulanır. Souma sırasında çatlak hasıl olursa çelik, kaynaklanamaz olarak tanımlanır. Çatlaklar görülür halde deilse deney bir radyolojik muayene veya, daha basit olarak, menevi renginden kendini belli eden sıcakta çatlamı bölgeleri meydana çıkaracak bir çekme veya eme deneyi ile tamamlanır. Halka deneyi (ek. 77) yine ince saçlara uygulanır. Burada dı saç dört tarafından çepeçevre ve iç yuvarlak saç da ortasından tespit edilmitir. Bunlar 75 mm çapında bir daire KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

19 çevresinde uç uca kaynak edilip yukardaki gibi çatlaın meydana gelip gelmediine bakılır. R.D. (Research Department) deneyi, kalın kesitli ve tespit edilmi saçlar üzerinde ark kaynaı sırasında çatlama eilimini belirler. 300x150 mm kenarlı (ve deiik kalınlıkta) ve 150 mm uzunluunda bir köe kırmasını haiz deneme parçaları özel bir tertibatla tespit edilmitir (ek. 78). Sıkma vidalarıyla yanal uzamalar önlenmi olup kuvvetli tespit kamaları pelemeye karı koyar. Temas halindeki yüzler, souma çekmesinde etkili bir sıkıtırma tesis etmek için mükemmelen tesviye edilmi olmalıdır. Deney parçaları montaja yerletirildikten sonra kaynak azının dibine ilk bir paso çekilir ve soumaya bırakılır. Sonra, her paso arasında soutma yapılarak, ilem, kaynak azı dolana kadar tekrarlanır. lem bittikten sonra deney parçası montaj içinde iki üç gün bırakılır. Çatlak ba göstermemise çıkarılır ve genilemesi ne kesitler alınarak gerek ergimi bölgede, gerekse KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

20 birleme bölgesinde mikro çatlaklar aranır. Çeliin mükemmel kaynak kabiliyeti hiçbir çatlaın bulunmamasıyla belirlenir. Pellini deneyi'nde 16,25 mm (41/64") kenarlı kare kesitli çubuklar yan yana dizilip iki uçlarından sıkıtırılır ve ortadan bir paso çekilir ve montaj içinde soumaya terkedilir. O'Neill deneyi'nde, birbiri üzerine 25 mm boyunca bindirilmi ve bir mengeneye sıkıtırılmı halde iki saç 1, 2, 3, 4 sırasını takibederek kaynak edilir (açı kaynaı), 4 No.lu diki tam soumadan sonra çekilir (ek. 79). Deney koullarını daha da aırlatırmak için deneme plâkaları üzerine bakır plâkalar koyarak souma hızı üzerine etki yapılabilir. Sonra I, II, III ve IV'den kesitler alınarak mikro çatlakların olup olmadıına bakılır. Svnnden-Reeve deneyi'nde denenecek çeliin cinsinden kalın bir B plâkası çok kalın bir A plâkasına civatalarla tespit edilir (ek. 80), sonra denenecek C plâkası dört civata ile B plâkası üzerine tespit edilir. Önce üç açı kaynaı yapılır ve sistem tam soumaya terk edilir. Bundan sonra da dördüncü açının kaynaı yapılır. Tespit edilmi açı kaynaı deneyi (ek. 81) Bu deneyde dikey olarak konulan saç, bir tarafından bayraklarla takviye edilerek kuvvetlice kaynak edilir. Böylece tespit edilen dikey saçın öbür köesine, tespit kaynakları tam olarak souduktan sonra diki çekilir. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

21 Ya «terletme» (penetran sıvılar) veya dikey saçın üstünden açılacak bir delikten hidrolik basınç uygulayarak dikide çatlak aranır. KEND KENDN TESPT ETM SAÇLAR ÜZERNDE ÇATLAMA DENEYLER Bu deneyler çok kalın saçları ilgilendirdiinden ekil deimeleri çok az olur, dolayısıyla saçlar kendi kendilerini tespit etmi sayılır. H eklinde kaynak deneyi. Basit olmakla birlikte artları aır olan bu deneyde dört tane kalın saç önce AA' ve BB' dikileri çekilerek (ek. 82) tespit edilir, tam soumadan sonra da enine CC, dikii çekilir. Dairesel kaynak deneyi (Ring Test). Bu deney daha çok kaynak metalinin çatlamaya hassasiyetini meydana koymak için uygulanır. 115 mm. çap ve 25 mm kalınlıkta bir disk eklindeki deney parçasına X eklinde kaynak azı açılıp 254 mm kenarlı dört köe bir plâkanın ortasına yerletirilir. Dairesel kaynaın yapılmasından sonra kaynak kısmı parlatılıp kimyasal olarak boyanarak çatlak aranır. (ek. 83). KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

22 Aynı fikirle yürütülen Steinberger deneyi'nde 12 mm kalınlıkta ve 50 mm kenarlı bir kare plâkaya 25 mm çap üzerinde 4,7 mm derinlikte dairesel bir oluk açılır. (ek. 84). Bu oluk bir atomik hidrojen üfleci veya argonlu bir üfleçle doldurulur. Keza bazik örtülü elektrod da kullanılabilir. Yıılan kaynak metali parlatılıp yine kimyasal olarak boyanarak çatlak aranır. Bu deney havacılık endüstrisinde kaynak telinin seçiminde kullanılmıtır. Amerikan bahriyesinin (N.R.L.) deneyi.. Ergimi kaynak metali ile ana metalin çatlama eilimini aratırma amacını güden bu deneyde (ek. 85) kaynak azının sonunda 25 mm çapında bir delik bulunur. Bu deneyde artların aırlıı kaynak azı kenarlarını açıp bu deliin çapını deitirerek artırılabilir. Kantz deneyi, 50 mm çapında iki çubuk üzerinde icra edilir. ek. 86' da gösterilen sıraya göre 1, 2 ve 3 dikileri çekilir. Ancak müteakip dikii çekmeden önce bir öncekinin tamamen souması beklenir. Sonra çubuklar çevrilip 4 dikii çekilir. Souduktan sonra da çubuklardan kesitler alınarak çatlak aranır. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

23 ÇENTE HASSASYET DENEYLER Dutilleul deneyi mm kalınlıkta saç üzerine arkla iki bakır gayt arasında 2-3 mm nüfuziyetli bir diki çekilir. Yıılmı bu kaynaktan çıkarılan özel ekilli deneme çubukları rezilyans (kırılganlık) ve eme deneylerine tabi tutulur. (ek. 87). Rezilyans deneme çubukları 8x6x55 mm boyutlu paralel kenarlı parçalar olup çentiin pozisyon ve derinliinin, yöntemin hassasiyeti üzerinde büyük etkisi olduunu Dutilleul göstermitir. Gerçekten, tamamen ergimi bölge içindeki 1 mm'lik bir çentik, biri kaynaklanabilir, dieri kaynaklanamaz iki tip 50 kg/mm 2 'lik çelii tefrik etmek imkânını verir (ek. 88). Klâsik UF (10x10 kare kesitli), SRA ve SRC (sırasıyla ek. 88 a ve 88 b) deneme çubuklarıyla elde edilen sonuçlar öyledir: KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

24 K, ana metalin kaynaksız rezilyansı K', kaynaklı deney çubuunun rezilyansı Çelik UF den.çubuu SRA den. çubuu SRC den. çubuu 50 kg/mm 2 K Kaynaklanabilir Kaynaklanamaz kgm 2 cm K kgm 2 cm K K K kgm 2 cm K kgm 2 cm K K K kgm 2 cm K kgm 2 cm K K Schnadt-Fisco deneyi. Çentik etkisini belirleyen konstrüktif kaynak kabiliyeti deneyleri arasında Schnadt deneyi, moleküler ayrılma kırıklarını tane kayma kırıklarından ayırdetme imkânını verir. 1 ilâ 40 mm kalınlıkta, mm genilik mm boyda iki levha, aralık mastariyle 1-4 mm aralıklı olarak (ek. 90) Fisco tespit âletinde (ek. 89) sıkıtırılır. I, Y veya U kaynak azı açılır. ki parça, herbiri 50 mm kadar uzunlukta 3-4 pasoluk dikiler halinde kaynak edilir. Her pasodan sonra parçaların 0 C'm altına souması beklenir. Biti krateri doldurulmaz ve kaynak ileminin bitiminden sonra sistem Fisco âletinde, 10 dakikadan bir kaç güne kadar uzayan bir süre balı olarak bırakılır. Sonra çıkarılıp çekiç veya preste kırılır ve çıplak gözle çatlaın durumuna bakılır. Kaynak metalindeki çatlaklar çou zaman böylece görülebilirse de bazen flüoresan sıvılar, magnetik ve radyografik yöntemlere de bavurulur. 10x10 kare ve 8x10 dikdörtgen kesitli darbe deneme çubuklarında çentiin mukabil tarafında 5 mm derinlikte dairesel bir oluk bulunur (ek. 91). Normal Charpy veya UF çubuunda çentik derinlii 5 mm olup yükseklik/genilik oranı 5/10'dur; Mesnager çubuunda KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

25 bu oran 8/10'dur. Schnadt çubuklarında ise bu oran 3/10 olup koherasi çubuunda çentiin dibi açısal, rezilasi çubuunda yuvarlaktır. 8 mm'lik çentiksiz çubua da dinasite çubuu adı verilir. Bu üç çubuun verdikleri ve kgm/cm 2 olarak ifade edilen deerler, denenen çeliin kırılganlık derecesini tarif eden bir darbe diyagramının çizilmesine imkân verir. K, 2 kgm/cm 2 den küçükse moleküler ayrılma kırılması bahis konusudur (parlak taneli kırık); K, 8 kgm/cm 2 yi geçerse, kırılma kayma suretiyle hasıl olur ve kırık da mat tanelidir. Lehight deneyi. Amerika'da kalın saçlar üzerine yaygın olan bu deneyde, kenardan x mesafesine kadar bir sıra testere kesii meydana getirmek suretiyle deneme parçasının kenarlarının tespit derecesi deitirilmektedir. Yaklaık 200x300 mm ölçüsünde saçın ortasına, ekil ve boyutları ek. 92'de gösterilen U kaynak azı freze edilir. Bunun uzunluu saçın kalınlıına göre deiir. 25 mm' den ince saçlarda bu uzunluk 90 mm, 25 mm ve daha kalın saçlarda ise 140 mm olur. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

26 Bu kaynak azına bir diki çekilip göz veya sair usullerle çatlak aranır. Amerikan aratırıcılarına göre % 0,30'u geçmeyen karbonlu çeliklerde, çatlaklar, eer hasıl olursa, ergimi bölgede sınırlanırlar; halbuki yüksek karbonlu veya çatlamaya hassas özel çeliklerde çatlaklar deime bölgesinde balayıp ergimi bölgeye uzanırlar. Aynı prensibe dayanan sair deneylerden Houldcroft deneyleri (ek. 93 A ve B), MWTU deneyi (ek. 94) ve boru deneyi (ek. 95) zikredilir. Brown-Boveri deneyi. Çatlama deney parçası, kalınlıkları, kullanma kalınlıına tekabül eden, yüzleri mükemmel ekilde tesviye edilmi ve ortalarından geçen bir sıkma cıvatası ile birletirilmi plakalardan oluur (ek. 98). Bu plâkaların sayı ve ölçüleri deneycinin seçimine bırakılmıtır. Plâkalar arasındaki ayırım çizgisi bir çatlama balangıcı tekil eder. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

27 Böylece meydana gelen deney parçasının dört yüzüne uzunlamasına, yarı çapı 2 ilâ 5 mm olan yuvarlak dipli ve bazen de köeli oluklar açılır. Yuvarlak dipli oluklara, oluk yarı çapına tekabül eden çapta elektrodla bir paso, köeli oluklara da birkaç pasolu dikiler çekilir. Elektrod, tabiî olarak, ana metalin cinsine uygun olacaktır. Plâkaların birleme yerleri ile alt tabakada hasıl olabilecek çatlaklar aranır. Koullan aır olan Brown-Boveri deneyi önceleri austenitik çeliklerin çatlamaya hassasiyetlerini belirlemek amacı ile uygulanmı, sonradan bu deney sair çelik çeitlerine de temil edilmitir. Deney parçası blokunu deiik tipte austenitik çelikten plâkalarla tekil etmek suretiyle, tek bir deneyle, seçilen çelie en uygun elektrodu meydana çıkarma imkânı elde edilir. DITAN ZORLAMALI DENEYLER Bunlardan en çok kullanılanları Murex ve RBS (deiik Murex) deneyleri olup (sırasıyla ek. 97 ve 98, a ve b) bunlarda kanatlardan biri sabit tutulup dieri, kaynak baladıktan sonra ark s,tabil hali alır almaz belirli bir açısal hızda muayyen miktarda döndürülür. Murex deneyinde bu miktar 30 'dir. Kaynak bitene kadar bu 30 'ye eriilmemise, kaynaktan sonra da döndürmeye devam edilir ve çatlaklar incelemeye tabi tutulur. SÜNEKLK GEÇ SICAKLII Süneklik geçi sıcaklıı (ductility transition) bir kaynak kabiliyeti kavramından çok, çeliin bir kalite kriteridir. Bununla beraber bazı idare ve teekküller buna ait deneyleri artnamelere ithal edip elektrod veya ana metali kalite bakımından belirlemek üzere belirli bir sıcaklıkta elde edilecek rezilyansı tespit etmilerdir. Çevre sıcaklıının devamlılık arzeden bir kanuna göre azalması halinde çeliklerin kırılganlıının arttıı bilinir. Belirli bir sıcaklıkta metal sünek halden kırılgan hale geçer. Bu sıcaklıa süneklik geçi sıcaklıı adi verilir. Altına geçildiinde çeliin tehlikeli ekilde kırılgan olduu bu sıcaklıın bilinmesinin önemi aikârdır. Alçak sıcaklıklarda rezilyans-sıcaklık erilerinin çizilmesi, iki tane rezilyansın hızlı deime bölgesini meydana çıkarabilir. Adi sıcaklıklar civarında bulunan bunlardan biri «kırılma geçii» (fracture transition) adı ile bilinip damarlı veya karıık bir kırılmadan taneli bir kırılmaya KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

28 geçii belirler. Alçak sıcaklıklarda bulunan bir dieri de «kırılganlık geçi sıcaklıı» olarak adlandırılıp plastik deformasyonlu yüksek kırılma enerjisinden deformasyonsuz zayıf bir kırılma enerjisine anî geçii belirler. Çatlamanın ilerlemesine balı birinci geçi, S eklinde sürekli bir sıcaklık-rezilyans erisi veren kapalı V eklinde çentikli darbe deneme çubuu ile kolaylıkla meydana çıkarılabilir. Buna mukabil UF deneme çubuu, darbe enerjisi deerlerinin önemli bir daılıı ile «kırılganlık geçii» alanını daha iyi belirler gibidir. Bu itibarla süneklik geçi sıcaklıı'nın tarifi esas itibariyle darbe deney çubuunun ekline balıdır. Kırılgan olarak bilinen malzemeler (örnein su verilmi çelikler) tane kaymasına ciddi mukavemet arzederler. Tatbik edilen yük arttıkça ekil deimeler (deformasyonlar) çok yüksek bir çekme gerilmesinden itibaren balar ve kopma da önemsiz bir kaymadan sonra vaki olur. Gerçekten kırılgan malzemelerin uzaması çok azdır. Son derece kırılgan bir malzeme plastik kaymalara, hiçbir deformasyona müsaade etmeyecek kadar büyük mukavemet arzeder ve yük artınca çekme gerilmelerinin etkisiyle ve kısımların moleküler balarının kopmasıyla doruca kopma vaki olur. Bu takdirde elastik sınırla kopma yükü birbirine karıır. Buna karılık fevkalâde sünek bir malzemede kopma doruca, 45 'deki düzlemlerde teetsel gerilmelerin etkisiyle meydana gelir ve çok bariz deformasyon hasıl olur. Daha genel olarak, orta süneklikte bir malzemede her iki tür zorlama, kırılmadan sorumlu olur. Sonuç olarak denebilir ki deformasyonlar önlenebilse daha yüksek kopma yüklerine eriilebilinir. Bununla beraber bu deformasyonların vazgeçilmez faydaları olduunu da kaydedelim. Gerçekten her konstrüksiyonda, kuvvet hatlarının younlamaya meylettii noktalar kaçınılmaz ekilde mevcuttur; malzeme sünekse, en çok zorlanan noktalar, bir kez elastik sınıra vardıklarında, plastik olarak geverler ve böylece gerilmelere bütün mukavemet kesitine üniform olarak daılma imkânını verirler. Aksi halde, yani süneklik yoksa, en büyük zorlamalara maruz noktalar, deformasyon yoluyla serbest kalma yerine, komu kesitler yardıma gelmeden kopmaya giderler. Düük sıcaklıklarda büzülme, kristal ebekelerini rijitletirir ve plastik kaymaların balamasını önler. Baka deyimle deformasyonların harekete geçmesi için gerekli makaslama gerilmesinin deerini artırır ve dolayısıyla elastik sınırla kopma yükünü yükseltir. Fevkalâde düük sıcaklıklarda kırılma doruca moleküler baların kopmasıyla vaki olur ve bu halde elastik sınır kopma mukavemetine eittir. Çentikler, konstrüksiyonlarda üç eksenli zorlamalar meydana getirirler. Genel olarak çentik diye kuvvet hattı younlamasını gerçekletiren her türlü sebebe denir. - anî kesit veya rijitlik deimeleri, - ekil deitirebilir bölgeler içinde sert noktalar, - kaynak hataları ve genellikle homogensizlik halleri KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

29 bunlardan bazılarıdır. Örnein V eklinde boaz açılmı bir çubuk alalım (ek. 99). Buna eksen yönünde bir çekme yükü (F) uygulayalım. Kuvvet hatları üniform olarak daılmaz, çentiin dibinde bunlar çokça younlaır. Çentiin bulunduu kesitte (s) σ 1, gerilmesi ortalama olarak F/s deerine eitse de çentiin dibinde bu deer kf/s olur. «Younlama faktörü k», çentiin derinlii ve keskinlii oranında yüksek olur; 10 ve daha fazlaya çıkabilir. Bu uzunlamasına yükün altında çentiin bulunduu kesit enine büzülmeye meyledecekse de kuvvet hatlarının geçmedii çentik kenarları buna mani olur ve σ l 'e dikey bir radyal σ r gerilmesi hasıl eder. Bu σ r, «çevresel» diye adlandıracaımız ve ilk ikisine dikey bir baka σ p gerilmesini meydana çıkarır. Bunu gözönüne getirebilmek için içten basınca maruz bir kap düünelim; bu basınç, bilindii gibi kabın kalınlıına dikey bir çekme hali hasıl eder. Sonuç olarak görülür ki çentikler her türlü, hatta tek eksenli, zorlamayı üç eksenli zorlama haline getirir. Bu üç eksenli halle, deformasyonların esas sebebi olan makaslama gerilmesinin deeri düer öyleki malzeme moleküler baların kopmasıyla kırılma haline hazırlanmı olur. ALÇAK SICAKLIK, ÇENTKLER VE SAR OLUMSUZ FAKTÖRLERN MÜTEREK ETKLER Pratikte, çentiklerin meydana getirdikleri bu üç eksenlilik, bunlar çok derin ve keskin oldukları zaman dahi, hiç bir zaman ekenarlı deildir öyle ki, sünek malzemeler bahis konusu olduunda makaslama zorlaması daima plastik deformasyonu balatabilecek deerleri muhafaza eder. Çekme suretiyle, normal sıcaklıkta, artan derinlikte çentikleri haiz bir seri silindirik deney çubuu kopartılacak olursa, çentikli kesite irca edilmi kopma yükünün tedricen arttıı ve uzamanın azalarak gittii görülür. Mamafih sadece çentik etkisiyle moleküler ba kopması kırılmasına erimek mümkün deildir. Çentik etkisine alçak sıcaklıınki eklenecek olursa gevrek kırılmayı deneysel olarak gerçekletirmek kolaylaır. KARBONLU VE ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI, Burhan Ouz, OERLIKON Yayını,

XI AUSTENTK MANGANEZL ÇELKLER

XI AUSTENTK MANGANEZL ÇELKLER XI AUSTENTK MANGANEZL ÇELKLER Hadfield çelii de denilen austenitik manganezli çelik fevkalâde tok ve magnetik olmayan bir alaım olup yüksek mukavemet ve süneklik ve mükemmel bir aınmaya mukavemet ile belirlidir.

Detaylı

BÖLÜM II. KAYNAKLI BRLEME YERLERNN ÇYAPISI

BÖLÜM II. KAYNAKLI BRLEME YERLERNN ÇYAPISI BÖLÜM II. KAYNAKLI BRLEME YERLERNN ÇYAPISI Bu bahiste kaynakların doku deimelerine genel olarak temas edip sıvı halden (ergime bölgesi) itibaren kristal dokusunun oluma sürecini veya katı halde (ana metal)

Detaylı

IX KROMLU ÇELKLER GENEL ÖZELLKLER

IX KROMLU ÇELKLER GENEL ÖZELLKLER IX KROMLU ÇELKLER GENEL ÖZELLKLER Burada bahis konusu olan çelikler % 3 ilâ 30 krom içerenlerdir. Saf kromlu çeliklerde bazen az oranda nikel, tungsten, molibden, alüminyum, selenium veya azot bulunur.

Detaylı

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik

Detaylı

VII ALAIM ELEMENTLERNN ÇELKLERN KAYNAK KABLYETNE ETKS

VII ALAIM ELEMENTLERNN ÇELKLERN KAYNAK KABLYETNE ETKS VII ALAIM ELEMENTLERNN ÇELKLERN KAYNAK KABLYETNE ETKS Çeliklerin kaynak kabiliyetine etkisi bakımından alaım elementleri hususunda u temel kaide geçerlidir: alaım elementi ne kadar az olursa kaynak kabiliyeti

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

XVI YÜKSEK ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI

XVI YÜKSEK ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI XVI YÜKSEK ALAIMLI ÇELKLERN KAYNAI En az bir ilâve elementinin oranı % 5'i geçtiinde çelie «yüksek alaımlı çelik» adı verilir. Herhangi bir alaım elementinin varlıı çou zaman bir çelik iç yapısını hayli

Detaylı

VI KAYNAKLARIN ÇATLAMASI

VI KAYNAKLARIN ÇATLAMASI VI KAYNAKLARIN ÇATLAMASI Bir metalin kaynaklanabilme kabiliyeti (kaynak kabiliyeti) ni sınırlayan en önemli husus ana metalin kaynak civarında çatlamaya hassasiyetidir. Çou zaman birbirlerine balı olmayan

Detaylı

Paslanmaz Çeliklerin. kaynak edilmesi. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi

Paslanmaz Çeliklerin. kaynak edilmesi. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi Paslanmaz Çeliklerin kaynak edilmesi Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi İçerik Kaynak Yöntemleri Östenitik Paslanmaz Çeliklerin Kaynağı Ferritik Paslanmaz Çeliklerin Kaynağı

Detaylı

X AUSTENTK KROM-NKEL PASLANMAZ ÇELKLER

X AUSTENTK KROM-NKEL PASLANMAZ ÇELKLER X AUSTENTK KROMNKEL PASLANMAZ ÇELKLER GENEL ÖZELLKLER Paslanmaz çelik, bazı korozif elementlerle temas halinde iken, içine korozyon bakımından pasif hale gelmeye yeter derecede krom ilâve edilmi çelik

Detaylı

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*)

2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) 2-C- BAKIR VE ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ 2-C-3 MARTENSİTİK SU VERME(*) Sınai bakırlı alaşımlar arasında sadece soğukta iki veya çok fazlı alüminyumlu bakırlar pratik olarak mantensitik su almaya yatkındırlar.

Detaylı

TİTANİUM VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI KAYNAK SÜREÇLERİ GERİLİM GİDERME

TİTANİUM VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI KAYNAK SÜREÇLERİ GERİLİM GİDERME TİTANİUM VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI KAYNAK SÜREÇLERİ GERİLİM GİDERME Kaynak çatlaması ve çalışma sırasında gerilim korozyon çatlamasını önlemek ü'.ere kaynaklı Ti konstrüksiyonlarının çoğu kaynaktan sonra

Detaylı

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK VE KIRILMA Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Bir malzemenin kırılmadan bir darbeye dayanması yeteneği söz konusu olduğunda önem

Detaylı

XXIV NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLARIN KAYNAI

XXIV NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLARIN KAYNAI XXIV NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLARIN KAYNAI TEMZLK Elektrodlar, kaynak çubukları ve dekapanlar standart souk çökme saç, dekape edilmi sıcak çekme levha veya souk çekme çubuk gibi, temiz malzeme üzerinde

Detaylı

Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok

Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok parçaya ayırmasına "kırılma" adı verilir. KIRILMA ÇEŞİTLERİ

Detaylı

XXXI BETONARME ARMATÜRLERNN KAYNAI

XXXI BETONARME ARMATÜRLERNN KAYNAI XXXI BETONARME ARMATÜRLERNN KAYNAI MÂLATIN GENEL GÖRÜNÜMÜ Betonarme inaatta kaynaın balıca avantajları öyle sıralanabilir: a)armatür çubuklarının uzunluunu artırmak için uzunlamasına birletirmelerin yapılması,

Detaylı

ALAIM ELEMENTLERNN ÇELE ETKS

ALAIM ELEMENTLERNN ÇELE ETKS 1 ALAIM ELEMENTLERNN ÇELE ETKS Ham demirin içerisinde bulunan %4 aırlıktaki karbonun çeitli yöntemlerle %2 nin altına düürülmesiyle çelikler elde edilir. Çelikler içlerinde %0.1

Detaylı

MALZEMENİN MUAYENESİ

MALZEMENİN MUAYENESİ MALZEMENİN MUAYENESİ Metallerin gücünü ölçme prensibi hep aynıdır, yani standartlaştırılmıştır. Bir tipik deney parçası, yaklaşık 130 mm uzunluğunda bir yumuşak çelik çubuktan alınıp Şek. 23 'teki gibi,

Detaylı

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler. MALZEMELER VE GERĐLMELER Malzeme Bilimi mühendisliğin temel ve en önemli konularından birisidir. Malzeme teknolojisindeki gelişim tüm mühendislik dallarını doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir.

Detaylı

Mühendislik Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

Mühendislik Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü ÇEKME DENEYİ 1. DENEYİN AMACI Mühendislik malzemeleri rijit olmadığından kuvvet altında deforme olup, şekil ve boyut değişiklikleri gösterirler. Malzeme özelliklerini anlamak üzere mekanik testler yapılır.

Detaylı

XXVIII DÖKME DEMRN KAYNAI

XXVIII DÖKME DEMRN KAYNAI XXVIII DÖKME DEMRN KAYNAI 1. Souk kaynak Kaynak sırasında dökme parça imkân olduu kadar souk kalacaktır. Uzama kabiliyeti yüksek kaynak ilâve malzemesi (Nikel, Monel-Nikel-Bakır- ya da Nikel-Demir) ile

Detaylı

MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ

MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ MALZEMELERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ Bir cismin uygulanan kuvvetlere karşı göstermiş olduğu tepki, mekanik davranış olarak tanımlanır. Bu davranış biçimini mekanik özellikleri belirler. Mekanik özellikler,

Detaylı

KAYNAK UYGULAMASI DİFÜZYON KAYNAĞI

KAYNAK UYGULAMASI DİFÜZYON KAYNAĞI KAYNAK UYGULAMASI DİFÜZYON KAYNAĞI Sertlehimlemenin yakını sayılabilecek bu süreç(*), aynı ölçüde Zr parçalarının birleştirilmelerine uygundur. Bunda herhangi bir sertlehim ilâve metali akmaz; birleştirilecek

Detaylı

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ ve MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ METALİK MALZEMELERİN DARBE DENEY FÖYÜ. Arş. Gör.

BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ ve MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ METALİK MALZEMELERİN DARBE DENEY FÖYÜ. Arş. Gör. BARTIN ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ METALURJİ ve MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ METALİK MALZEMELERİN DARBE DENEY FÖYÜ Arş. Gör. Emre ALP 1.Metalik Malzemelerin Darbe Deneyi Darbe deneyi gevrek kırılmaya

Detaylı

V KAYNAKLARIN GAZ ABSORPSYONU

V KAYNAKLARIN GAZ ABSORPSYONU V KAYNAKLARIN GAZ ABSORPSYONU Bu bölümde kaynaın en önemli sorunlarından biri olan ergimi metal tarafından gazların, ezcümle havanın oksijen ve azotunun ve örtü malzemesinin hidrojeninin absorpsiyonu konusunu

Detaylı

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ Metalik malzemelerin geriye dönüşü olmayacak şekilde kontrollü fiziksel/kütlesel deformasyona (plastik deformasyon) uğratılarak şekillendirilmesi işlemlerine genel olarak

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net BÖLÜM IV METALLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ GERİLME VE BİRİM ŞEKİL DEĞİŞİMİ ANELASTİKLİK MALZEMELERİN ELASTİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME ÖZELLİKLERİ

Detaylı

VIII ALÇAK ALAIMLI ÇELKLER

VIII ALÇAK ALAIMLI ÇELKLER VIII ALÇAK ALAIMLI ÇELKLER Basınçlı kaplar, buhar kazanları, depolama tankları, demiryolu vagonları, kamyon asileri, gemiler, vinç okları vs.'nin zatî aırlıını azaltmak amacıyla genellikle yüksek mukavemetli

Detaylı

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ MUKAVEMET DERSİ (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Ders Planı HAFTA KONU 1 Giriş, Mukavemetin tanımı ve genel ilkeleri 2 Mukavemetin temel kavramları 3-4 Normal kuvvet 5-6 Gerilme analizi 7 Şekil

Detaylı

YTÜMAKiNE * A305teyim.com

YTÜMAKiNE * A305teyim.com YTÜMAKiNE * A305teyim.com KONU: Kalın Sacların Kaynağı BİRLEŞTİRME YÖNTEMLERİ ÖDEVİ Kaynak Tanımı : Aynı veya benzer cinsten iki malzemeyi ısı, basınç veya her ikisini birden kullanarak, ilave bir malzeme

Detaylı

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ

BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ BÖLÜM 4 KAYNAK METALURJİSİ Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynakta Oluşan Metalurjik Bölgeler Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Kaynak Metalinin Katılaşması Tek pasoda yapılmış

Detaylı

METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ

METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ Çekme deneyi, malzemelerin statik yük altında elastik ve plastik davranışını belirlemek amacıyla uygulanır. Çekme deneyi, asıl malzemeyi temsil etmesi için hazırlanan

Detaylı

DARBE DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Metalik Malzemelerin Darbe Deneyi

DARBE DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Metalik Malzemelerin Darbe Deneyi 1. Metalik Malzemelerin Darbe Deneyi Darbe deneyi gevrek kırılmaya neden olabilecek şartlar altında çalışan malzemelerin mekanik özelliklerinin saptanmasında kullanılır. Darbe deneyinin genel olarak amacı,

Detaylı

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ

TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ TAHRİBATLI MALZEME MUAYENESİ DENEYİ MAK-LAB15 1. Giriş ve Deneyin Amacı Bilindiği gibi malzeme seçiminde mekanik özellikler esas alınır. Malzemelerin mekanik özellikleri de iç yapılarına bağlıdır. Malzemelerin

Detaylı

GAZALTI ÖZLÜ TELLER LE MAG ORBTAL KAYNAI

GAZALTI ÖZLÜ TELLER LE MAG ORBTAL KAYNAI GAZALTI ÖZLÜ TELLER LE MAG ORBTAL KAYNAI En yüksek kalitede ekonomik birletirme kaynaı 1. Giri Orbit kaynaı kelimesi,latince Orbit yani yörünge (mesela bir uydunun yerküresi çevresindeki yörüngesi) kelimesinden

Detaylı

ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KAYNAĞI İÇİN İLÂVE METALLAR

ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KAYNAĞI İÇİN İLÂVE METALLAR ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KAYNAĞI İÇİN İLÂVE METALLAR Kaynak banyosunda hasıl olan metal, uygulamanın gerektirdiği mukavemet, süneklik, çatlamaya dayanıklılık ve korozyona mukavemeti haiz olmasının gerektiği

Detaylı

Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi

Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı. Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çeliklerin Kaynağı Özlem Karaman Metalurji ve Malzeme Mühendisi Kaynak Mühendisi Yüksek Mukavemetli Düşük Alaşımlı Çelikler Yüksek mukavemetli ince taneli çelikler, yani

Detaylı

KAYNAK HATALARI ( I II III )

KAYNAK HATALARI ( I II III ) KAYNAK HATALARI ( I II III ) Makina imalâtında olduu kadar bayındırlık ilerinde de kaynaın ba vurulan balıca imal yöntemleri arasında yer alması, bunun hata ve kusurlarının asgariye indirilmesi için youn

Detaylı

Metalik malzemelerdeki kaynakların tahribatlı muayeneleri-kaynaklı yapıların soğuk çatlama deneyleri-ark kaynağı işlemleri Bölüm 2: Kendinden ön gerilmeli deneyler ISO 17642-2:2005 CTS TESTİ Hazırlayan:

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ 3 Malzemelerin esnekliği Gerilme Bir cisme uygulanan kuvvetin, kesit alanına bölümüdür. Kuvvetin yüzeye dik olması halindeki gerilme "normal gerilme" adını alır ve şeklinde

Detaylı

XXI NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLAR

XXI NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLAR XXI NKEL VE YÜKSEK NKELL ALAIMLAR Her ne kadar bunları çeliklerle bütünletirmek mümkün deilse de korozyona ve yüksek sıcaklıkta mekanik ve kimyasal mukavemet bakımından paslanmaz çeliklerin kullanılma

Detaylı

XXII ÇELKLERN KAYNAINDA PRATK UYGULAMALAR

XXII ÇELKLERN KAYNAINDA PRATK UYGULAMALAR XXII ÇELKLERN KAYNAINDA PRATK UYGULAMALAR A KARBONLU ÇELKLER KAYNAK YÖNTEM Kaynak azının dibinde ilk kök pasoları, souk metal üzerine yıılan düük hacimde kaynak metali nedeniyle çatlamaya en hassas olanlarıdır.

Detaylı

Geometriden kaynaklanan etkileri en aza indirmek için yük ve uzama, sırasıyla mühendislik gerilmesi ve mühendislik birim şekil değişimi parametreleri elde etmek üzere normalize edilir. Mühendislik gerilmesi

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Çizelgelerin ele alınışı. Uygulamalı Örnekler. Birim metre dikiş başına standart-elektrod miktarının hesabı için çizelgeler

İÇİNDEKİLER. Çizelgelerin ele alınışı. Uygulamalı Örnekler. Birim metre dikiş başına standart-elektrod miktarının hesabı için çizelgeler ELEKTROD SARFİYAT ÇİZELGELERİ İÇİNDEKİLER Kısım A Genel bilgiler Kısım B Çizelgelerin ele alınışı Kısım C Uygulamalı Örnekler Kısım D Birim metre dikiş başına standart-elektrod miktarının hesabı için çizelgeler

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ. 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ. 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri Malzemeler genel olarak 3 çeşit zorlanmaya maruzdurlar. Bunlar çekme, basma ve kesme

Detaylı

KAYNAK HATALARI (IV) Burhan Ouz, KAYNAK BLM, OERLIKON Yayını, Sayı : 2, 1985 1

KAYNAK HATALARI (IV) Burhan Ouz, KAYNAK BLM, OERLIKON Yayını, Sayı : 2, 1985 1 KAYNAK HATALARI (IV) Uluslararası Kaynak Enstitüsü, lameller yırtılma üzerinde tamamlayıcı bilgi edinmek amacıyla deney tipleri önermektedir. Aaıda verdiimiz bu tavsiye, bu deney yardımıyla bir çeliin

Detaylı

IX NİKEL VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI

IX NİKEL VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI IX NİKEL VE ALAŞIMLARININ KAYNAĞI Nikel ve yüksek nikelli alaşımların kaynağı daha önce irdelenmiş bulunduğundan(*) bunları burada tekrarlamayıp sadece verilmiş bulunan bilgileri tamamlayıcı ekler yapmakla

Detaylı

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5.

MALZEME BİLİMİ. Mekanik Özellikler ve Davranışlar. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR. (DERS NOTLARı) Bölüm 5. MALZEME BİLİMİ (DERS NOTLARı) Bölüm 5. Mekanik Özellikler ve Davranışlar Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR ÇEKME TESTİ: Gerilim-Gerinim/Deformasyon Diyagramı Çekme deneyi malzemelerin mukavemeti hakkında esas dizayn

Detaylı

KAYNAĞIN UYGULAMA TEKNİK VE METOTLARI

KAYNAĞIN UYGULAMA TEKNİK VE METOTLARI KAYNAĞIN UYGULAMA TEKNİK VE METOTLARI Bu bahse geçmeden önce, buraya kadar gördüklerimizin ışığı altında bir kaynağın tarifini yeni baştan ele alalım: bir kaynak, birleşmenin unsurları arasında malzemenin

Detaylı

XXII BORU HATTI (PIPE LINE) KAYNAI

XXII BORU HATTI (PIPE LINE) KAYNAI XXII BORU HATTI (PIPE LINE) KAYNAI Bundan önce boru kaynaını genel olarak irdelemitik (bkz. 164). Büyük önemi itibariyle bu kez Avrupa ve A.B.D'de döenmi petrol boru hatları hakkında ayrıntılı bilgi vermek

Detaylı

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri

KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri KAZAN ÇELİKLERİNİN KAYNAK KABİLİYETİ 1. Kazan Çeliklerinin Özellikleri Buhar kazanlarının, ısı değiştiricilerinin imalatında kullanılan saclara, genelde kazan sacı adı verilir. Kazan saclarının, çekme

Detaylı

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK Dersin Amacı Çelik yapı sistemlerini, malzemelerini ve elemanlarını tanıtarak, çelik yapı hesaplarını kavratmak. Dersin İçeriği Çelik yapı sistemleri, kullanım

Detaylı

XXXIII KARBON ELEKTRODLA KAYNAK VE KESME

XXXIII KARBON ELEKTRODLA KAYNAK VE KESME XXXIII KARBON ELEKTRODLA KAYNAK VE KESME I KARBON ARKININ NTELKLER VE UYGULAMA ALANLARI Fiziksel nitelikleri itibariyle karbon arkı, metalik arktan hissedilir ölçüde farklıdır. Görünümü aynı deildir öyle

Detaylı

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER

MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER MALZEMELERİN MUKAVEMETİNİ ARTIRICI İŞLEMLER Malzemelerin mekanik özelliği başlıca kimyasal bileşime ve içyapıya bağlıdır. Malzemelerin içyapısı da uygulanan mekanik ve ısıl işlemlere bağlı olduğundan malzemelerin

Detaylı

Kırılma nedir? Bir malzemenin yük altında iki veya daha fazla parçaya ayrılması demektir. Her malzemede kırılma karakteri aynı mıdır? Hayır.

Kırılma nedir? Bir malzemenin yük altında iki veya daha fazla parçaya ayrılması demektir. Her malzemede kırılma karakteri aynı mıdır? Hayır. KIRILMA İLE SON BULAN HASARLAR 1 Kırılma nedir? Bir malzemenin yük altında iki veya daha fazla parçaya ayrılması demektir. Her malzemede kırılma karakteri aynı mıdır? Hayır. Uygulanan gerilmeye, sıcaklığa

Detaylı

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

JOMINY DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 1. DENEYİN AMACI: Bu deney ile incelenen çelik alaşımın su verme davranışı belirlenmektedir. Bunlardan ilki su verme sonrası elde edilebilecek maksimum sertlik değeri olup, ikincisi ise sertleşme derinliğidir

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KATI HAL KAYNAĞI

ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KATI HAL KAYNAĞI ALÜMİNYUM ALAŞIMLARININ KATI HAL KAYNAĞI Katı hal kaynağı, kaynaşmanın esas itibariyle ana metalların ergime noktasının altında sıcaklıklarda, herhangi bir sertlehimleme ilâve metali bulunmadan vaki olduğu

Detaylı

Kaynaklı Birleştirmelere Uygulanan Tahribatlı Deneyler

Kaynaklı Birleştirmelere Uygulanan Tahribatlı Deneyler Kaynaklı Birleştirmelere Uygulanan Tahribatlı Deneyler Prof.Dr. Vural CEYHUN Ege Üniversitesi Kaynak Teknolojisi Eğitim, Muayene, Uygulama ve Araştırma Merkezi Tahribatlı Deneyler Standartlarda belirtilmiş

Detaylı

MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ TIG KAYNAĞI

MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ TIG KAYNAĞI MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ TIG KAYNAĞI 0.8 mm den az kalınlıkları TIG ile kaynak etmek kolay değildir; buna karşılık, üst sınır yok gibidir. Bununla birlikte, 10 mm den itibaren MIG süreci, daha ekonomik

Detaylı

http://www.oerlikon.com.tr/rutil_ve_bazik_elektrodlar.html

http://www.oerlikon.com.tr/rutil_ve_bazik_elektrodlar.html Sayfa 1 / 5 Oerlikon Language Kaynak ESR 11 EN ISO 2560 - A E 380 RC 11 TS EN ISO 2560-A E 380 RC 11 DIN 1913 E 4322 R(C) 3 E 4322 R(C) 3 HER POZİSYONDA KAYNAK İÇİN UYGUN RUTİL ELEKTROD. Özellikle 5 mm'den

Detaylı

MALZEME SEÇİMİ ve PRENSİPLERİ

MALZEME SEÇİMİ ve PRENSİPLERİ MALZEME SEÇİMİ ve PRENSİPLERİ 1 MEKANİK ÖZELLİKLER Bu başlıkta limit değeri girilebilecek özellikler şunlardır: Young modülü (Young s modulus), Akma mukavemeti (Yield strength), Çekme mukavemeti (Tensile

Detaylı

BARTIN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ METALURJĠ VE MALZEME MÜHENDĠSLĠĞĠ

BARTIN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ METALURJĠ VE MALZEME MÜHENDĠSLĠĞĠ BARTIN ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ METALURJĠ VE MALZEME MÜHENDĠSLĠĞĠ MALZEME LABORATUARI I DERSĠ BURULMA DENEY FÖYÜ BURULMA DENEYĠ Metalik malzemelerin burma deneyi, iki ucundan sıkıştırılırmış

Detaylı

Q - ELEKTRON TÜBÜ VE VAKUM DONANIMININ SERTLEHİMLENMESİ

Q - ELEKTRON TÜBÜ VE VAKUM DONANIMININ SERTLEHİMLENMESİ Q - ELEKTRON TÜBÜ VE VAKUM DONANIMININ SERTLEHİMLENMESİ Vakum tüpleri ve sair yüksek vakum tertiplerinin sertlehimlenmesi için yüksek derecede hassas süreçlerin, ocak donanımının, yüksek safiyette ve alçak

Detaylı

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS)

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) MALZEME ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ Bir tasarım yaparken öncelikle uygun bir malzemenin seçilmesi ve bu malzemenin tasarım yüklerini karşılayacak sağlamlıkta

Detaylı

Plastik Şekil Verme

Plastik Şekil Verme Plastik Şekil Verme 31.10.2018 1 HADDELEME Malzemeleri, eksenleri etrafında dönen iki silindir arasından geçirerek yapılan plastik şekil verme işlemine haddeleme denir. Haddeleme, plastik şekillendirme

Detaylı

METALURJİ VE MALZEME MÜH. LAB VE UYG. DERSİ FÖYÜ

METALURJİ VE MALZEME MÜH. LAB VE UYG. DERSİ FÖYÜ METALURJİ VE MALZEME MÜH. LAB VE UYG. DERSİ FÖYÜ ALIN KAYNAKLI LEVHASAL BAĞLANTILARIN ÇEKME TESTLERİ A- DENEYİN ÖNEMİ ve AMACI Malzemelerin mekanik davranışlarını incelemek ve yapılarıyla özellikleri arasındaki

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

TANE BÜYÜMESİ. Şek Bir saat süreyle değişik sıcaklıklara ısıtılmış ince taneli ve kaba taneli çeliklerin tipik tane büyüme davranışı

TANE BÜYÜMESİ. Şek Bir saat süreyle değişik sıcaklıklara ısıtılmış ince taneli ve kaba taneli çeliklerin tipik tane büyüme davranışı TANE BÜYÜMESİ Bir adi, şekil değiştirmesiz metal ya da alaşım yeterince yüksek bir sıcaklığa ısıtıldığında tane sınırları yavaşça göç eder ve tane boyutlarında bir uniform artış hasıl eder. Bu süreç normal

Detaylı

Kaynak yöntemleri ile birleştirilen bir malzemenin kaynak bölgesinin mikroyapısı incelendiğinde iki ana bölgenin var olduğu görülecektir:

Kaynak yöntemleri ile birleştirilen bir malzemenin kaynak bölgesinin mikroyapısı incelendiğinde iki ana bölgenin var olduğu görülecektir: Kaynak Bölgesinin Sınıflandırılması Prof. Dr. Hüseyin UZUN Kaynak yöntemleri ile birleştirilen bir malzemenin kaynak bölgesinin mikroyapısı incelendiğinde iki ana bölgenin var olduğu görülecektir: 1) Ergime

Detaylı

Pik (Ham) Demir Üretimi

Pik (Ham) Demir Üretimi Pik (Ham) Demir Üretimi Çelik üretiminin ilk safhası pik demirin eldesidir. Pik demir için başlıca şu maddeler gereklidir: 1. Cevher: Demir oksit veya karbonatlardan oluşan, bir miktarda topraksal empüriteler

Detaylı

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi.

DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi. AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. DENEYİN ADI: Çeliklerin Isıl İşlemi AMACI: Çeliklerde ısıl işlem yoluyla mikroyapı ve mekanik özelliklerin değişiminin öğretilmesi. TEORİK BİLGİ: Metal ve alaşımlarının, faz diyagramlarına bağlı olarak

Detaylı

Metallerde Özel Kırılganlıklar HASAR ANALİZİ

Metallerde Özel Kırılganlıklar HASAR ANALİZİ Metallerde Özel Kırılganlıklar HASAR ANALİZİ Prof. Dr. Akgün ALSARAN 11 Giriş Hidrojen gevrekliği Sıvı metal kırılganlığı Temper gevrekliği Ana Hatlar 22 Malzemelerin servis koşullarında performanslarını;

Detaylı

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş

FZM 220. Malzeme Bilimine Giriş FZM 220 Yapı Karakterizasyon Özellikler İşleme Performans Prof. Dr. İlker DİNÇER Fakültesi, Fizik Mühendisliği Bölümü 1 Ders Hakkında FZM 220 Dersinin Amacı Bu dersin amacı, fizik mühendisliği öğrencilerine,

Detaylı

MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 1 Deformasyon ve kırılma mekanizmalarına giriş

MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 1 Deformasyon ve kırılma mekanizmalarına giriş MMT310 Malzemelerin Mekanik Davranışı 1 Deformasyon ve kırılma mekanizmalarına giriş Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Bahar Yarıyılı 1. Deformasyon ve kırılma mekanizmalarına giriş 1.1. Deformasyon

Detaylı

Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri

Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri Malzeme Bilgisi ve Gemi Yapı Malzemeleri Grup 1 Pazartesi 9.00-12.50 Dersin Öğretim Üyesi: Y.Doç.Dr. Ergün Keleşoğlu Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü Davutpaşa Kampüsü Kimya Metalurji Fakültesi

Detaylı

ÇEKME DENEYĠ. ġekil 1. Düşük karbonlu yumuşak bir çeliğin çekme diyagramı.

ÇEKME DENEYĠ. ġekil 1. Düşük karbonlu yumuşak bir çeliğin çekme diyagramı. 1. DENEYĠN AMACI ÇEKME DENEYĠ Çekme deneyi, malzemelerin mekanik özeliklerinin belirlenmesi, mekanik davranışlarına göre sınıflandırılması ve malzeme seçimi amacıyla yapılır. Bu deneyde standard çekme

Detaylı

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında

Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında Paslanmaz Çeliklerin Kaynak İşlemi Esnasında Karşılaşılan Problemler ve Alınması Gereken Önlemler Paslanmaz çeliklerin kaynak işlemi esnasında karşılaşılan ve kaynak kabiliyetini etkileyen problemler şunlardır:

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ GİRİŞ Mekanik tasarım yaparken öncelikli olarak tasarımda kullanılması düşünülen malzemelerin

Detaylı

3. 3 Kaynaklı Birleşimler

3. 3 Kaynaklı Birleşimler 3. 3 Kaynaklı Birleşimler Aynı ya da benzer alaşımlı metallerin ısı etkisi yardımıyla birleştirilmesine kaynak denir. Lehimleme ile karıştırılmamalıdır. Kaynakla birleştirmenin bazı türlerinde, benzer

Detaylı

Talaş oluşumu. Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası. İş parçası. İş parçası. Takım. Takım.

Talaş oluşumu. Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası. İş parçası. İş parçası. Takım. Takım. Talaş oluşumu 6 5 4 3 2 1 Takım Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası 6 5 1 4 3 2 Takım İş parçası 1 2 3 4 6 5 Takım İş parçası Talaş oluşumu Dikey kesme İş parçası Takım Kesme

Detaylı

BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI

BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI Kesici Takımlarda Aşınma Mekanizmaları Aşınma, kesicinin temas yüzeylerinde meydana gelen malzeme kaybı olarak ifade edilir. Kesici Takımlarda Aşınma Mekanizmaları

Detaylı

ÇEKME DENEYİ 1. DENEYİN AMACI

ÇEKME DENEYİ 1. DENEYİN AMACI ÇEKME DENEYİ 1. DENEYİN AMACI Mühendislik malzemeleri rijit olmadığından kuvvet altında deforme olup, şekil ve boyut değişiklikleri gösterirler. Malzeme özelliklerini anlamak üzere mekanik testler yapılır.

Detaylı

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 5.BÖLÜM Bağlama Elemanları Kaynak Bağlantıları Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız 1 BU SLAYTTAN EDİNİLMESİ BEKLENEN BİLGİLER Bağlama Elemanlarının Tanımı ve Sınıflandırılması Kaynak Bağlantılarının

Detaylı

Alasim Elementlerinin Celigin Yapisina Etkisi

Alasim Elementlerinin Celigin Yapisina Etkisi Alasim Elementlerinin Celigin Yapisina Etkisi Karbonlu çeliklerden normal olarak sağlanamayan kendine has özellikleri sağlayabilmek amacıyla, bir veya birden fazla alaşım elementi ilave etmek suretiyle

Detaylı

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. TEORİK BİLGİ: Kritik soğuma hızı, TTT diyagramlarında burun noktasını kesmeden sağlanan en

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ GİRİŞ Yapılan herhangi bir mekanik tasarımda kullanılacak malzemelerin belirlenmesi

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

Şekil 1. Sarkaçlı darbe deney düzeneği

Şekil 1. Sarkaçlı darbe deney düzeneği DARBE DENEYİ Giriş Ani darbelere karşı dayanımı yüksek olan malzeme seçimi için, malzemenin kopmaya karşı olan direnci darbe testi ile ölçülmelidir. Malzemenin ani darbelere karşı dayanımı tokluğu ile

Detaylı

MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ

MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ MAGNEZYUM ALAŞIMLARININ ISIL İŞLEMLERİ Sınaî ultra-hafif alaşımlara tekabül eden denge diyagramlarının çoğu, magnezyumdan yana zengin, yaygınlığı sıcaklığa bağlı bir eriyik içerir: bu alaşımlarda, dolayısiyle,

Detaylı

XXXIV - ELEKTROSLAG (ELEKTROCURUF) KAYNAI

XXXIV - ELEKTROSLAG (ELEKTROCURUF) KAYNAI XXXIV - ELEKTROSLAG (ELEKTROCURUF) KAYNAI Tanımlama-Temel Kavramlar 1950'lerin balarında Kiev Paton Elektrik Kaynaı Enstitüsü'nden tek pasolu dikey kaynaklar yapmak için elektriksel iletkenlii olan cüruf

Detaylı

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan

Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ISIL İŞLEMLER Isıl işlem, katı haldeki metal ve alaşımlarına belirli özellikler kazandırmak amacıyla bir veya daha çok sayıda, yerine göre birbiri peşine uygulanan ısıtma ve soğutma işlemleridir. İşlem

Detaylı

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR: BURULMA DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Burulma deneyi, malzemelerin kayma modülü (G) ve kayma akma gerilmesi ( A ) gibi özelliklerinin belirlenmesi amacıyla uygulanır. 2. TANIMLAMALAR: Kayma modülü: Kayma gerilmesi-kayma

Detaylı

MalzemelerinMekanik Özellikleri II

MalzemelerinMekanik Özellikleri II MalzemelerinMekanik Özellikleri II Doç.Dr. Derya Dışpınar deryad@istanbul.edu.tr 2014 Sünek davranış Griffith, camlarileyaptığıbuçalışmada, tamamengevrekmalzemelerielealmıştır Sünekdavranışgösterenmalzemelerde,

Detaylı

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları

1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları 1. Giriş 2. Yayınma Mekanizmaları 3. Kararlı Karasız Yayınma 4. Yayınmayı etkileyen faktörler 5. Yarı iletkenlerde yayınma 6. Diğer yayınma yolları Sol üstte yüzey seftleştirme işlemi uygulanmış bir çelik

Detaylı

ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM ARAÇLARI

ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM ARAÇLARI ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM ARAÇLARI Çelik yapılarda kullanılan birleşim araçları; 1. Bulon ( cıvata) 2. Kaynak 3. Perçin Öğr. Gör. Mustafa EFİLOĞLU 1 KAYNAKLAR Aynı yada benzer alaşımlı metallerin yüksek

Detaylı

Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır.

Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır. YORULMA 1 Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır. Bulunan bu gerilme değerine malzemenin statik dayanımı adı verilir. 2 Ancak aynı

Detaylı

ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM

ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM ATOM HAREKETLERİ ve ATOMSAL YAYINIM 1. Giriş Malzemelerde üretim ve uygulama sırasında görülen katılaşma, çökelme, yeniden kristalleşme, tane büyümesi gibi olaylar ile kaynak, lehim, sementasyon gibi işlemler

Detaylı

Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması.

Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması. 1 Deneyin Adı Çekme Deneyi Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması. Teorik Bilgi Malzemelerin statik (darbesiz) yük altındaki mukavemet özelliklerini

Detaylı

VİSKOZİTE SIVILARIN VİSKOZİTESİ

VİSKOZİTE SIVILARIN VİSKOZİTESİ VİSKOZİTE Katı, sıvı veya gaz halinde bütün cisimler, kitlelerinin bir bölümünün birbirine göre şekil ya da göreceli yer değiştirmelerine karşı bir mukavemet arz ederler. Bu mukavemet değişik türlerde

Detaylı