ÜÇÜNCÜ KISIM GÜVENCE İŞLERİNE İLİŞKİN ÇERÇEVE İNCELEME SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR ULUSLARARASI İNCELEME

Transkript

1

2 İÇİNDEKİLER EĞİTİM ALANI : DENETİM STANDARTLARI... 5 BİRİNCİ KISIM: GENEL KALİTE KONTROL STANDARDI (ISQC-1)... 5 FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİ, İNCELENMESİ İLE DİĞER GÜVENCE VE İLGİLİ HİZMET İŞLERİ GERÇEKLEŞTİREN ŞİRKETLER İÇİN KALİTE KONTROLÜ... 5 İKİNCİ KISIM: GENEL İLKELER VE SORUMLULUKLAR UDS 200 BAĞIMSIZ DENETÇİNİN GENEL AMAÇLARI VE BAĞIMSIZ DENETİMİN ULUSLARARASI DENETİM STANDARTLARINA UYGUN OLARAK GERÇEKLEŞTİRİLMESİ UDS 210 DENETİM İŞLERİNİN ŞARTLARI ÜZERİNDE UZLAŞILMASI.. 14 UDS 220 TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE KALİTE KONTROL 15 UDS 230 BAĞIMSIZ DENETİMİN BELGELENDİRİLMESİ UDS 240 FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE DENETÇİNİN HİLEYE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI UDS 250 FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİNDE MEVZUATIN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMASI UDS 260 KURUMSAL YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARLA İLETİŞİM UDS 265 İÇ KONTROL EKSİKLİKLERİNİN KURUMSAL YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARA VE YÖNETİME İLETİLMESİ RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMİŞ RİSKLERE VERİLEN KARŞILIKLAR UDS 300 FİNANSAL TABLO DENETİMİNİN PLANLANMASI UDS 315 İŞLETMEYİ VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE ÖNEMLİ YANLIŞLIK RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ UDS 320 DENETİMİN PLANLANMASINDA VE GERÇEKLEŞTİRİLMESİNDE ÖNEMLİLİK UDS 330 DENETÇİNİN DEĞERLENDİRİLMİŞ RİSKLERE KARŞILIK YAPACAĞI İŞLER UDS 402 BİR HİZMET KURULUŞU KULLANAN İŞLETMEYE İLİŞKİN DENETİM HUSUSLARI UDS 450 DENETİM SIRASINDA BELİRLENEN YANLIŞLIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ DENETİM KANITI UDS 500 DENETİM KANITI UDS 501 DENETİM KANITI ÖZELLİK ARZ EDEN HESAP KALEMLERİ İÇİN DİKKATE ALINMASI GEREKEN HUSUSLAR UDS 505 DIŞ KAYNAKLI TEYİTLER... 80

3 UDS 510 İLK DENETİMLER AÇILIŞ BAKİYELERİ UDS 520 ANALİTİK PROSEDÜRLER UDS 530 DENETİM ÖRNEKLEMESİ UDS 540 MUHASEBE TAHMİNLERİNİN, GERÇEĞE UYGUN DEĞER MUHASEBE TAHMİNLERİ VE İLİŞKİLİ AÇIKLAMALAR DAHİL, DENETİMİ UDS 550 İLİŞKİLİ TARAFLAR UDS 560 BİLANÇO TARİHİNDEN SONRAKİ OLAYLAR UDS 570 İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ UDS 580 YAZILI BEYANLAR ÜÇÜNCÜ TARAFLARIN ÇALIŞMALARINDAN FAYDALANILMASI UDS 600 ÖZEL HUSUSLAR GRUP FİNANSAL TABLOLARININ DENETİMİ (BİLEŞEN DENETÇİLERİN ÇALIŞMASI DA DAHİL) UDS 610 İÇ DENETÇİLERİN ÇALIŞMALARINDAN FAYDALANILMASI 111 UDS 620 BAĞIMSIZ DENETÇİNİN ÇALIŞMALARINDA BİR UZMANDAN YARARLANMASI DENETİM SONUÇLARI VE RAPORLAMASI UDS 700 FİNANSAL TABLOLARA İLİŞKİN GÖRÜŞÜN OLUŞTURULMASI VE RAPORLAMA UDS 701 BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORUNDA YER ALAN GÖRÜŞTE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER UDS 705 BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORUNDAKİ DİKKAT ÇEKİLEN HUSUSLAR PARAGRAFLARI VE DİĞER HUSUSLAR PARAGRAFLARI UDS 706 BAĞIMSIZ DENETÇİ RAPORUNDA DİKKAT ÇEKİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR VE DİĞER AÇIKLAMALAR UDS 710 KARŞILAŞTIRMALI BİLGİLER-KARŞILIK GELEN BİLGİLER VE KARŞILAŞTIRMALI FİNANSAL TABLOLAR UDS 720 DENETÇİNİN DENETLENMİŞ FİNANSAL TABLOLARI İÇEREN DÖKÜMANLARDAKİ DİĞER BİLGİLERE İLİŞKİN SORUMLULUKLARI UZMANLIK GEREKTİREN ALANLAR UDS 800 ÖZEL AMAÇLI ÇERÇEVELER UYARINCA HAZIRLANAN FİNANSAL TABLOLARIN DENETİMİ UDS 810 ÖZET FİNANSAL TABLOLARA İLİŞKİN RAPOR HAZIRLANMASI İŞLERİ TANIMLAR ULUSLARARASI DENETİM UYGULAMA NOTLARI ULUSLARARASI DENETİM UYGULAMA NOTLARI FİNANSAL ARAÇLARIN DENETİMİNE İLİŞKİN ÖZEL HUSUSLAR

4 ÜÇÜNCÜ KISIM GÜVENCE İŞLERİNE İLİŞKİN ÇERÇEVE İNCELEME SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR ULUSLARARASI İNCELEME SÖZLEŞMELER STANDARDI FİNANSAL TABLOLARIN İNCELENMESİ İŞLERİ ULUSLARARASI İNCELEME SÖZLEŞMELERİ STANDARDI 2410-ARA DÖNEM FİNANSAL BİLGİLERİN İŞLETMENİN BAĞIMSIZ DENETÇİSİ TARAFINDAN İNCELENMESİ GÜVENCE İŞLERİNE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR ULUSLARARASI GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI TARİHİ FİNANSAL BİLGİLERİN DENETİMİ VE İNCELENMESİ DIŞINDAKİ GÜVENCE İŞLERİ ULUSLARARASI GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI İLERİYE YÖNELİK FİNANSAL BİLGİLERİN İNCELENMESİ ULUSLARARASI GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI HİZMET KURULUŞLARINDA YAPILAN KONTROLLERE İLİŞKİN GÜVENCE RAPORLARI ULUSLARARASI GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI SERA GAZI BEYANLARINA İLİŞKİN GÜVENCE İŞLERİ ULUSLARARASI GÜVENCE SÖZLEŞMELERİ STANDARDI BİR İZAHNAMEDE YER ALAN PROFORMA FİNANSAL BİLGİLERİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN RAPOR HAZIRLANMASINA YÖNELİK GÜVENCE İŞLERİ İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDARTLAR İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDART ÜZERİNDE MUTABIK KALINMIŞ PROSEDÜRLERİN FİNANSAL BİLGİLERE UYGULANMASI İŞLERİ İLGİLİ HİZMETLERE İLİŞKİN ULUSLARARASI STANDART FİNANSAL BİLGİLERİN DÜZENLENMESİ İŞLERİ DÖRDÜNCÜ KISIM: ETİK KURALLAR MUHASEBE MESLEĞİNDE ETİK KURALLAR ULUSLARARASI MUHASEBE ETİK KURALLARININ KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ (GENEL UYGULAMA) TEMEL İLKELER DÜRÜSTLÜK İLKESİ TARAFSIZLIK İLKESİ MESLEKİ YETERLİLİK VE GEREKLİ ÖZEN İLKESİ GİZLİLİK İLKESİ MESLEKİ DAVRANIŞ İLKESİ

5 4- SERBEST (BAĞIMSIZ) ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI GENEL AÇIKLAMALAR MESLEKİ GÖREV (MÜŞTERİ VE İŞ KABULÜ) ÇIKAR ÇATIŞMASI İKİNCİ GÖRÜŞLER ÜCRET VE DİĞER ÇEŞİT ÖDEMELER MESLEKİ HİZMETLERİN PAZARLANMASI HEDİYE VE İKRAMLAR MÜŞTERİDEN EMANET OLARAK ALINAN VARLIKLAR TARAFSIZLIK - BÜTÜN HİZMETLER DİĞER GÜVENCE HİZMETLERİNDE BAĞIMSIZLIK BAĞIMLI ÇALIŞAN MUHASEBE MESLEK MENSUPLARI GENEL AÇIKLAMALAR POTANSİYEL ANLAŞMAZLIKLAR BİLGİNİN HAZIRLANMASI VE RAPORLANMASI YETERLİ UZMANLIKLA HAREKET ETME FİNANSAL ÇIKARLAR RÜŞVETLER BEŞİNCİ KISIM TÜRK TİCARET KANUNU NUN DENETİME İLİŞKİN HÜKÜMLERİ KAYNAKÇA

6 EĞİTİM ALANI : DENETİM STANDARTLARI BİRİNCİ KISIM: GENEL KALİTE KONTROL STANDARDI (ISQC-1) Finansal Tabloların Denetimi, İncelenmesi ile Diğer Güvence ve İlgili Hizmet İşleri Gerçekleştiren Şirketler için Kalite Kontrolü Özet Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB) tarafından yayınlanan standartlar kapsamında; denetim, inceleme, derleme, üzerinde mutabık kalınmış şartlar (işlemler) ve benzeri hizmetler sunmak isteyen bir işletmenin uyması gereken kalite standartları, Uluslararası Kalite Kontrol Standartları 1(ISQC) ile tanımlanmıştır. Uluslararası Kalite Kontrol Standartlarının amacı; bir denetim işletmesinin kalite kontrol sistemleri hakkındaki sorumluluklarına yönelik standartlar (kurallar) oluşturmak ve rehberlik etmektir. Denetim işletmesi uygun güvence sağlamak, denetim işletmesinin ve personelinin mesleki standartlara, düzenleyici ve yasal şartlara uymasını sağlamak, denetim işletmesi ve sözleşme ortakları tarafından yayınlanan raporların bu koşullar altında uygun olmasını sağlamak için oluşturulmuş bir kalite kontrol sistemini kurmak zorundadır. ISQC bütün denetim işletmelerine uygulanmaktadır. ISQC ile uyum sağlamak için bireysel denetim işletmeleri tarafından geliştirilen politika ve prosedürler, işletmenin çalışma özellikleri, büyüklüğü ve bir ağın parçası olup olmaması gibi faktörlere göre değişmektedir. Kapsam Yukarıda amaç ve özeti sunulmuş olan ISQC standardının içeriği ayrıntılı olarak aşağıda açıklanmıştır. Kalite kontrol sisteminin unsurları aşağıdaki konularla ilgili yöntem ve kuralları içerir. 1- İşletmedeki kalite için yöneticinin sorumluluğu 2- Meslek ahlak kuralları 3- Müşteri ilişkilerinin ve belirli sözleşmelerin kabulü ve devamlılığı 4- İnsan kaynakları 5- Sözleşmenin etkin ve verimli uygulanması 6- İzleme İşletmedeki Kalite Yöneticisinin Sorumlulukları: Denetim işletmesi, kalitenin sağlanmasına yönelik önemli politikalar ve kurallar oluşturmalıdır. Bu tür politika ve kuralar, işletmenin genel müdürünün ve yönetim kurulunun işletmenin kalite kontrol sistemleri için sorumluluk üstlenmesini gerektirir. Denetim işletmesinin yönetimi ve sunduğu örnekler iç yapısını da etkiler. İç 5

7 yapının kalitesinin artması, devamlı ve istikrarlı işlerin yapılmasına bağlı olduğu gibi, yönetimin bütün kademelerinden gelen ortak mesajlara da bağlıdır. Örneğin; Mesleki standartlara, düzenleyici ve yasal kurallara uygun çalışma yapma, Koşullara uygun raporlar sunma gibi. Yapılan bütün sözleşmelerde ifade edilen, kaliteyi sağlamak adına denetim işletmesinin koşulları ihmal etme konusunda bir stratejisi olmalıdır ve bunun da şirket yönetimi tarafından anlaşılması gereklidir. Buna göre; Denetim işletmesi, yönetimin sorumluluklarını belirler böylece ticari v.b. nedenler yapılan işin kalitesini bozmaz. Personele dair başarı değerlendirme, tazminat ve teşviki kapsayan denetim işletmesinin politikaları ve kuralları kalite için işletmenin gerektiğinde taahhütleri çiğnediğini kanıtlamak adına düzenlenmiştir. Denetim işletmesi, kalite kontrol politikalarının ve kurallarının gelişmesi, belgelenmesi, desteklenmesi için yeterli kaynak tahsis eder. Ahlaki Kurallar (Meslek Ahlak Kuralları) Denetim işletmesinin ve personelinin ilgili ahlaki yöntem/kurallar uyacağına dair makul güvence sağlamak amacıyla işletme politikalar ve prosedürler oluşturmalıdır. IFAC Ahlak kuralları, mesleki ahlak kurallarının temel ilkelerini oluşturmaktadır. Bununla ilgili ilkeler şunlardır: Dürüstlük, doğruluk, Tarafsızlık, Mesleki yeterlilik ve gerekli özen, Gizlilik ve sır saklama, Mesleki davranış kurallarına uyum, Bağımsızlık. Bağımsızlık Denetim işletmesinin ortakları ve diğer kimseler (çalışanlar), İFAC tarafından belirlenmiş bağımsızlık ve ahlak kurallarına uymak ve sürdürmek amacıyla politika ve yöntemler oluşturmalıdır. Bu bağlamda; Bağımsızlık koşullarının neler olduğunu personeli ve ona bağlı diğer kişilere iletmeli (bildirmeli) dir. 6

8 Bağımsızlığı tehdit eden koşulları belirleme ve değerlemeler yaparak bunları ortadan kaldırmak ya da makul düzeye indirmek için davranışlar sergilemelidir. Bunların başarılamaması durumunda, belirlenmiş olan politika ve yöntemler, yönetimin çekilmesini sağlamalıdır. Müşteri İlişkilerinin ve Özel Sözleşmelerin Kabulü ve Devamlılığı Denetim işletmesi, sözleşmeleri ve ilişkileri yalnızca aşağıdaki koşullar gerçekleştiği takdirde devam ettireceğini ya da üstleneceğini açıklayan politika ve yöntemler belirlemelidir. Müşterinin dürüst olduğunu düşünülüyorsa ve elinde müşterinin dürüst olmadığına ilişkin bir bilgi yoksa, Müşteri sözleşme gerçekleştirmek için yeterliyse ve gerekli yeteneklere, samana ve kaynaklara sahipse, Müşteri ahlaki gerekliliklere uyabilirse. Genel olarak bakıldığına, müşterinin dürüstlüğüyle ilgili olarak denetim işletmesinin dikkate aldığı konular şunlardır: Müşteri işletmenin esas sahipleri, yönetimi ve idaresiyle görevli kişilerin ve ilgili tarafların kimlik ve iş unvanları, Müşteri işletmenin faaliyetlerinin türü, Müşteri işletmenin gerçek, sahip, yönetici ve idareden sorumlu kişilerin mali tabloların yorumlanması, iç denetim yapısı konularına karşı tutumları, Faaliyet alanında uygun olmayan bir sınırlamanın olması, Denetim işletmesinin ücretini düşürmekle ilgilenip ilgilenmediği, Müşteri işletmenin kara para aklama ve başka suçlara karışmış olabileceğine ilişkin belirtiler, Önceki denetim işletmesinin yeniden görevlendirilmemesinin nedenleri. İnsan Kaynakları Denetim işletmesi, mesleki standartlara, düzenleyici ve yasal gerekliliklere uygun sözleşmeleri gerçekleştirmede gerekli meslek ahlak kuralları yönünden yeterliliğe, sorumluluğa ve yetkiye sahip personelinin olmasını, makul güvence ve denetim işletmesinin ve ortaklarının koşullara uygun raporlar vermesini sağlayacak yöntemler ve politikalar belirlemelidir. Bu tür politika ve yöntemler; işe alma, başarı değerlendirme, yetenekler, yeterlilik, ücret, terfi gibi konulara odaklanmalıdır. Denetim işletmesi personelinin yeterliliğinin devamlılığı, mesleki gelişmenin devamlılığı ile ilgilidir. Bundan dolayı denetim işletmesi, politikalarında personelinin tüm kademelerinde sürekli eğitim ihtiyacını vurgular ve bunun için de gerekli eğitim kaynaklarını ve yardımı sunar. 7

9 Sözleşme Ekiplerinin Tayin Edilmesi Denetim işletmesi, her sözleşme için, sözleşme ortağına sorumluluk verir. Bu konuda denetim işletmesi aşağıdaki politika ve kuralları oluşturur. Denetim işletmesi şu konular için politika ve yöntemler oluşturur. Sözleşme ortağının kimliği ve rolü, işletme yönetiminin önemli üyelerine ve yönetimle yükümlü kişilerine iletilir. Sözleşme ortağı rolünü yerine getirmek için uygun yeteneğe, yeterliliğe, yetkiye ve zamana sahip olmalıdır. Sözleşme ortağının sorumlulukları açıkça belirlenir. Ayrıca denetim işletmesi, gerekli yeteneklere, yeterliliklere ve zamana sahip uygun kişileri, düzenlemeye ve yasal gereklere uygun bir şekilde sözleşme şartlarını yerine getirmesi ve denetim işletmesi ya da sözleşme ortaklarının şartlara uygun raporlar sunmasını mümkün kılması için uygun personeli görevlendirir. Sözleşme Etkinlik ve Verimliliği (Performansı) Denetim işletmesi, politikaları ve uygulamaları aracılığıyla sözleşmenin etkin uygulanmasını sürdürmek için de çeşitli faaliyetler yürütür. Bunu çoğunlukla, yazılı ya da elektronik el kitaplarıyla, yazılım araçlarıyla, standartlaşmış belgeleme yöntemleriyle, sanayi yada belirli konularda rehberlik materyalleri ile gerçekleştirilir. Sözleşme ekibi üyelerinin, yapacakları işin amacını anlamaları önemlidir. Ekip çalışması ve eğitimi, sözleşme ekibinin daha az deneyimli üyelerine, belirlenen işin amaçlarını anlamalarına yardım etmek için gereklidir. Gözden geçirme sorumluluğu, sözleşme ortağını da içeren daha deneyimli sözleşme ekibi üyeleri tarafından belirlenir. Gözden geçirme işleminde aşağıdakilerin uygulanıp uygulanmadığına bakılır. İşin mesleki standartlara ve düzenleyici ve yasal gereklere göre yapılıp yapılmadığı, Daha fazla değerlendirme gerektiren önemli konuların oluşup oluşmadığı, Gerekli danışmaların olup olmadığı, kararların belgelenip belgelenmediği ve uygulanıp uygulanmadığı, Yapılan işin yapısının, zamanının ve boyutunun gözden geçirilmesine gerek olup olmadığı, Yapılan işin ulaşılan sonuçları destekleyip desteklemediği, Elde edilen kanıtın yeterli olup olmadığı, Sözleşmede belirtilen amacın başarılıp başarılmadığı. 8

10 Danışma: Danışmalar, zor ya da tartışmalı konuları çözmek için denetim işletmesi dışından ya da içinden uzman kişilerle uygun mesleki bir seviyede yapılan tartışmaları içerir. Denetim işletmesi, makul güvence sağlamak amacıyla; Zor ve tartışmalı konularda yer alacak uygun danışman, Uygun bir danışmanın yer almasını sağlamak için yeterli kaynaklar, Danışmalarının yapısının ve faaliyet alanının belgelenmesi, Danışmalardan çıkan kararların belgelenmesi ve uygulanmasını sağlayacak politikaları ve yöntemler oluşturmak durumundadır. Danışma da, şirketin ortak deneyimi ve teknik uzmanlığını kullanıldığı kadar uygun araştırma kaynaklarını da kullanır. Danışma, kalitenin yükselmesine ve mesleki yargının kullanılmasında yardımcı olur. Kalite Kontrolü Gözden Geçirme Sözleşmesi: Denetim işletmesi, uygun sözleşmeler için, sözleşme ekibi tarafından verilen önemli kararlar ile raporu hazırlama konusundaki kararların, tarafsız bir değerlendirmesini yapacak bir kalite kontrol gözden geçirme sözleşmesi geliştirecek politika ve yöntemler oluşturur. Denetim işletmesi kalite gözden geçirme sözleşmesi yapmak üzere aşağıdaki konularda karar vermelidir. Kalite kontrol gözden geçirme sözleşmesinin yapısı, zamanı ve kapsamı, Kalite kontrolü gözden geçirenlerin sözleşmesinin uygunluğu için ölçüt, Belgeleme gerekleri. Kalite kontrol sözleşmesinin gözden geçirilmesi, genellikle sözleşme ortağıyla tartışmayı, mali tabloların ve diğer konuların gözden geçirilmesini, raporun gerekli olup olmadığının düşünülmesini içerir. Gözden geçirmenin kapsamı, sözleşmenin karmaşıklığına ve raporun koşullara uygun olmaması riskine bağlıdır. Gözden geçirme, sözleşme ortağının sorumluluklarını azaltmamaktadır. Kalite kontrol sözleşmesinin gözden geçirilmesi ilgili kişinin sözleşme süresince uygun aşamalarda ve zamanında konuyu gözden geçirmesini içerir. Kalite kontrol sözleşmesinin gözden geçirilmesini yapan kişilerin teknik nitelikleri ile ilgili politika ve prosedürler, görevin yerine getirilmesi için teknik uzmanlığa, deneyime ve yetkiye odaklanır. Denetim işletmesi, kalite kontrol sözleşmesinin gözden geçirilmesini yapan kişinin tarafsızlığını korumak için de politika ve prosedürler oluşturmaktadır. Ayrıca kalite kontrol sözleşmesinin gözden geçirilmesinin de belgelenmesi gerekecektir. (Gözden geçirme ile ilgili yazılı belge düzenlenmelidir.) 9

11 Denetim işletmesi, ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli bir süre boyunca ya da yasa ve yönetmelikler tarafından belirlenen süre boyunca sözleşme belgesinin saklanmasıyla ilgili kurallar ve prosedürler oluşturacaktır. Yasa ve yönetmelik tarafından aksi belirtilmezse, sözleşme belgesi denetim firmasının mülkiyetindedir. İzleme: Denetim işletmesi, kalite kontrol sistemleriyle ilgili politikaların ve prosedürlerin uygulamada uygun ve yeterli olduğunu, uyumlu çalıştığını makul bir güvence sağlayabilecek kurallar ve prosedürler oluşturmalıdır. Bu tür kurallar ve prosedürler denetim işletmesinin kalite kontrol sisteminin sürekli biçimde değerlendirilmesini ve tamamlanmış sözleşmelerin düzenleme şartlarının denetlenmesini içermelidir. Denetim işletmesinin kalite kontrol sistemlerinin denetlenmesi yetenekli kişiler tarafından yapılır ve sistemin işleyişinin etkinliğini ve oluşturulmasının uygunluğunu kapsar. İzleme sürecinin sonucunda elde edilen eksiklikler not edilmelidir. Denetim işletmesi, sürecin sonunda belirlenen eksiklikleri ve uygun çözüm için verilen tavsiyeleri,ilgili sözleşme ortaklarına ve diğer ilgili personele iletir. Sorular 1. Uluslararası denetim standartlarında (IFAC) yer alan meslek ahlak kurallarının ilkelerini yazınız ve bunlardan Bağımsızlık kuralını genel anlamda açıklayınız. 2. Denetim sözleşmesinin uygulanmasında etkinlik ve verimliliğin (performansın) gözden geçirilmesinde hangi konulara/nelere bakılır? 10

12 İKİNCİ KISIM: GENEL İLKELER VE SORUMLULUKLAR Uluslararası Denetim Standartlarının açıklamalarına yönelik bilgiler aşağıda verilmiştir. 1 UDS 200 Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Uluslararası Denetim Standartlarına Uygun Olarak Gerçekleştirilmesi Özet Mali Tablo Denetiminin Yürütülmesindeki Genel İlkeler ve Amaç standardı; bağımsız denetimin amacını, denetime ilişkin temel kavramları ve ilkeleri belirlemek üzere düzenlenmiştir. Bu standart öncelikle, mali tabloların denetiminin amacını açıklamış; daha sonra mali tabloların denetimiyle ilgili meslek ahlak kurallarının gerekliliklerini, mali tabloların denetiminin Uluslararası denetim standartlarına uygun olarak yürütülmesi gereğinden söz edildikten sonra, mali tablo denetiminin kapsama alanı konusunda bilgiler verilmiştir. Bu standarda göre mali tabloların denetiminin amacı; mali raporlama çerçevesinde uygun bir şekilde mali tabloların, tüm önemli hususlar dikkate alınarak hazırlanıp hazırlanmadığına dair denetçinin bir görüş beyan etmesini mümkün kılmaktır şeklinde belirtilmiştir. Bu standarda göre; denetçi denetim sözleşmesiyle ilgili meslek ahlak kurallarına (etik kurallara) uymalı ve denetimi, (bundan sonra açıklanacak olan) uluslararası denetim standartlarındaki ilkelere uygun olarak yürütülmelidir. Kapsam Yukarıda özet olarak sunulan Mali Tablolar Denetiminin Yürütülmesindeki Genel İlkeler ve Amaç standardının içeriği ile ilgili ayrıntılı bilgiler aşağıda verilmiştir. Bu standarda göre denetçi; denetim sözleşmesine göre yürütmesi gereken denetimin amacını gerçekleştirmek için uygun olan yöntem ve işlemleri uygulamalıdır. Uygun olan bu yöntem ve işlemler denetimin kapsama alanını oluşturur ve bunlar denetçinin kendi yargısı ve UDS temelinde uygulanan yöntem ve işlemlerdir (prosedür). Uluslararası Denetim Standartlarına (UDS) uygun bir denetimin yürütülmesinde uygulanacak denetim tekniklerini belirlemede, denetçi; denetime uygun olan Uluslararası Denetim Standartlarının her birine uyacaktır. 2 1 Uluslararası Standartlarla ilgili olarak verilen bilgiler, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC), International Standards On Auditing And Assurance Standards, TÜRMOB yayını; Nr:329 da ki standartların açıklamalarından alınmıştır. 2 IFAC, a.g.e., s

13 Denetçilerin; bir denetim yerine getirirken, UDS nin yanında diğer mesleki yasal ve düzenleyici gerekliliklere de uymaları gerekir. UDS, mali tabloların yürütülmesiyle ilgili ulusal yasa ve yönetmelikleri geçersiz kılmaz. Ulusal yasa ve yönetmeliklerin UDS den farklı olmaları durumunda ulusal yasa ve yönetmeliklere göre yürütülen denetimler UDS lere uygun olmayacağından, böyle durumlarda denetçi o ülkenin yasa ve yönetmeliklerine göre ek denetim teknikleri uygular. Yapılan denetimin uluslararası denetim standartlarına uygun yürütülebilmesi için, UDS lerin hepsine tam uyulması gerekir. Ancak; UDS 230 da belirtildiği şekilde Denetimde Belgelendirme standardına uygun olarak belgelendiği takdirde, yapılan denetimin UDS ye uygun olduğu kabul edilir. 3 Bu standartta; denetime güven açısından önemli olan; Mesleki Şüphecilik, Makul Güvence, Denetim Riski ve Önemlilik ile Mali Tablolarla İlgili Sorumluluk ve daha farklı konularla ilgili olmak üzere önemli bilgiler de sunulmuştur. Bu standarda göre; denetçi; mali tablolara ilişkin yanlış beyanda bulunulmasına (yanlış bilgi sunulmasına) neden olabilecek koşulların var olabileceğini bilerek/düşünerek, mesleki şüphecilik anlayışı ile denetimi planlamalı ve yürütmelidir. Mesleki şüphecilik anlayışı; denetçinin; elde edilen denetim kanıtlarının; geçerliliğinin, eleştirisel bir düşünce ve değerlendirme ile yorumlanmaya/sorgulanmaya tabi tutulmasını ifade eder. Böylece denetçi; denetim açısından büyük önem arz eden kanıtların güvenilirliliğinin sağlanması açısından her an olabildiğince hazırlıklı olmalıdır. UDS ye göre denetimi yürüten denetçi; denetimin UDS ye göre yürütülmesi sonucunda bir bütün olarak, mali tabloların; yanlış bilgi, hata ya da hile içerip içermediğine bakılmaksızın makul güvenceye ulaşır. Denetçi tam bir güvence elde edemez, çünkü denetçinin yanlış bilgileri bulmasını engelleyen pek çok kısıtlamalar bulunabilir. Bu kısıtlamalar; iç kontrolün yeterince iyi olmaması ve uygulanmamasından kaynaklanabileceği gibi, pek çok kanıtın kesin olmayışından, yönetimin bu konuya yeterli önemi vermemesi v.b. nedenlerden kaynaklanabilir. Bu nedenlerden dolayı makul güvence; Mali tablolarda hiçbir yanlış olmadığına dair karar vermesi için denetçiye gerekli olan denetim kanıtlarının toplanmasıyla ilgili bir kavramdır. 3 IFAC, a.g.e., s

14 Sonuç olarak; denetimle ilgili çeşitli kısıtlamalar nedeniyle, bir denetim çalışması, mali tablolarda yanlış bilgi olmayacağına dair tam bir güvence veremez. Bilindiği gibi işletmeler; bulundukları çevreye ve büyüklüklerine göre değişen çeşitli risklerle karşı karşıya bulunmaktadır. Ancak tüm riskler; mali tabloların hazırlanması ile ilgili değildir. Bu standarda göre denetçi; sadece mali tabloları etkileyen risklerle ilgilenir. Mali tabloların yanlış beyan edildiğinde (mali tablolardaki bilginin yanlış olması durumunda), denetçinin uygun olmayan bir denetim görüşü beyan etmesi (belirtmesi) riski denetim riski olarak ifade edilir. Denetçi; denetim riskini denetim amacına uygunluk sağlayacak şekilde kabul edilir bir düzeye indirmek için (indirecek şekilde) denetimi planlamalı ve uygulamalıdır. Denetim riski; mali tabloların önemli yanlış içermesi riskidir. (Mali tabloların denetimden önce önemli yanlış bilgi sunması/beyanı riski) 4 Makul güvence, denetçinin; denetim riskini kabul edilir düzeye indirdiğinde elde edilir. Denetçinin mali tablolardaki yanlış beyanı/bilgiyi bulamama riskine Tespit Riski denilir. Denetçi daha fazla denetim tekniği uygulayarak elde edebileceği kanıtlarla bu riski azaltabilir. Önemli yanlış beyan riski iki bileşeni içerir. Bunlar; Yapısal Risk ve Kontrol Riski olarak ifade edilmektedir. 5 Yapısal Risk; iç kontrol yapısının olmayışı ya da yeterli derecede etkili olmayışı nedeniyle mali tablolardaki bilgilerin yanlış olması duyarlılığı/durumudur. Örnek olarak teknolojik gelişmelere bağlı olarak bazı varlıkların erken kullanılmaz hale gelmesi gibi. Bunlar iç kontrolün etkin uygulanması ile izlenmelidir. Kontrol riski ise; bir sunumda/beyanda/verilen bilgide bulunan risktir. Bu tür riskler iç kontrollerle de bulunamayabilir. Başka yanlış bilgilerle birleştiğinde bunların ortaya çıkarılması daha da güçleşir. İç kontroldeki sınırlamalardan meydana gelebilir. Bu standarda göre; mali tablolarla ilgili bir görüş oluşturmak ve bunu açıklamak denetçinin sorumluluğunu oluşturur. Ancak mali tabloların, uygun mali raporlama ilkelerine göre hazırlanması, işletme yönetiminin sorumluluğundadır. 4 IFAC, a.g.e., s IFAC, a.g.e., s

15 Sorular 1. Denetim planı yapılırken, dikkate alınan; a) Mesleki şüphecilik anlayışını, b) Neden tam güvence sağlayamadığını ve c) Makul güvence kavramlarını açıklayınız. 2. Denetim tamamlandıktan sonra, önemli yanlış beyan riskinin türlerini belirtiniz ve açıklayınız. UDS 210 Denetim İşlerinin Şartları Üzerinde Uzlaşılması Özet Denetim Sözleşmesi standardı; yürütülecek bir denetim çalışmasında; denetimin amacı ve kapsamının, denetçi ile müşteri arasındaki karşılıklı sorumlulukların, denetim sonunda müşteriye verilecek olan rapor türlerinin yazılı olarak ifade edildiği denetim sözleşmesiyle ilgili ilkeler ve çeşitli unsurlarla ilgilidir. Bu standardın amacı; denetim sözleşmelerinin hazırlanmasında denetçiye yol göstermek ve yardımcı olmaktır. Standart ana konu olarak denetim sözleşmesi üzerinde durmaktadır. Bu standarda göre; denetime başlamadan önce, denetçinin; denetim sözleşmesini müşteriye göndermesi, yapılacak denetimin kapsamına yönelik yanlış anlaşılmaların önlenmesi bakımından hem denetçi hem de müşteri açısından yararlıdır. Denetim sözleşmesi; denetçinin denetim görevini kabul ettiğini, denetimin amacını ve kapsamını, denetçinin müşteriye karşı sorumluluklarını ve denetim sonunda müşteriye verilecek olan rapor türlerini ortaya koyar, belgeler ve teyit eder. Bu standart, ayrıca bir denetim sözleşmesinde bulunması gereken unsurları da belirtmiştir. Bu standarda göre; bir denetim sözleşmesinde aşağıdaki unsurlar bulunmalıdır: Kapsam Amacı ve kapsamı yukarıda verilen Denetim Sözleşmesi standardının içeriği ayrıntılı olarak aşağıda açıklanmıştır. A- Genel Olarak Sözleşmede Yer Alan Unsurlar: Mali tabloların denetlenmesinin amacı, İşletme yönetiminin mali tablolarla ilgili sorumluluğu, Uygulanabilir mali raporlama çerçevesi gibi mali tabloların hazırlanmasında yönetim tarafından benimsenen mali raporlama çerçevesi, 14

16 Denetimin kapsamı, denetçinin uygulamakla bağlı bulunduğu yasa, diğer düzenlemeler ve denetçilerin bağlı bulunduğu meslek kuruluşlarının bildirileri, Sözleşmenin sonuçları ile ilgili raporların (denetim raporları) ya da diğer iletişimin şekli, Denetimin muhasebe ve iç kontrol sistemindeki yapısal sınırlamalar ile birlikte, örnekleme yöntemi ile yapılan testlerin yapısı ve diğer yapısal sınırlamalar nedeniyle ortaya çıkan önemli hataların fark edilememesi gibi kaçınılmaz bir riskin söz konusu olduğu, Bağımsız denetimle ilgili olarak istenen her türlü kayıt, belge ve diğer bilgilere, herhangi bir kısıtlama olmaksızın sınırsız bir şekilde erişilmesi gerekliliği, Etkili bir iç kontrolün oluşturulması ve sürdürülmesine yönelik olarak yönetimin sorumluluğu. Denetçi yukarıda açıklanan esas unsurlardan başka, aşağıdaki konularında ana sözleşmede yer almasını isteyebilir. B: Bir denetçinin sözleşmede yer almasını isteyebileceği unsurlar: Denetimin planlanması ve etkin yürütülmesine ilişkin düzenlemeler, Denetimle ilgili olarak, işletme tarafından yapılan bildirimlerle ilgili olarak yönetimden yazılı beyan (bilgi) alma beklentisi, Müşterinin denetim sözleşmesini aldığı ve onayladığını bildiren bir teyit yazısı talebinde bulunma, Denetçinin; yapılan sözleşme uyarınca, denetim sonunda, müşteriye hazırlayacağı diğer raporların ya da sözleşmelerin tanımı (belirtilmesi), Denetim ücretinin hesaplanmasına ilişkin esaslar ve faturalarla ilgili hususlar. İlgili olması ve tarafların uygun görmesi durumunda aşağıdaki konularda sözleşmede yer alabilir. C: İlgili Olduğu Takdirde Sözleşmede Yer Alabilecek Unsurlar: Denetimin bazı aşamalarında, diğer denetçi veya uzmanların yer alması ile ilgili düzenlemeler, İç denetçilerin ve müşterinin diğer personelinin katılımı ile ilgili düzenlemeler, Denetçinin denetime atandığı ilk yılda önceki denetçi ile birlikte yapılacak olan düzenlemeler, Olası durumlarda denetçinin yükümlülük sınırları, Denetçi ile müşteri arasındaki diğer sözleşmelere referans verme. Sorular 1. Denetim Sözleşmesi standardına göre; sözleşmede bulunması gereken (yer alan) unsurları/konuları yazınız. 2. Denetçinin; sözleşmede yer almasını isteyebileceği unsurları / konuları yazınız. 15

17 UDS 220 Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Kontrol Özet Mali Tabloların Bağımsız Denetiminde Kalite Kontrol standardının amacı; mali tabloların denetimi de dahil, (geçmiş) mali bilgilerin denetimine ilişkin kalite kontrol hakkında işletme personelinin belirli sorumluluklarına dair yol göstermektir. Bu standarda göre; sözleşme ekibi; bireysel denetim sözleşmelerine uygulanabilir olan kalite kontrol yöntem ve işlemlerini uygulamalıdır. Sözleşme ekibi; sözleşme ile ilgili olarak içinde bir uzmanın da yer aldığı sözleşmeye gerçekleştiren tüm personeli ifade etmektedir. Kalite kontrol standardına göre; Tarihi Mali Bilgiler ve Diğer Güvence İle İlgili Hizmet sözleşmelerini denetleyen ve gözden geçiren denetim şirketleri (Bağımsız denetim kuruluşları), işletme ve çalışanların; mesleki standartlara ve diğer düzenlemelere, yasal gerekliliklere uyumunu ve ayrıca sözleşme ekibi ve işletme tarafından yayınlanacak denetim raporunun mevcut durum ve şartlara uygunluğunu sağlayacak bir kalite kontrol düzeni kurmaları gerekir. Kapsam Yukarıda özeti sunulan Mali Tabloların Denetiminde Kalite Kontrol standardının içeriği ayrıntılı olarak aşağıda sunulmuştur. Standardın içeriği; doğrudan bağımsız denetimin konusunu oluşturduğundan kapsamı ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu standarda göre sözleşme ekibine (içinde bir uzman personeli de alan sözleşmeyi gerçekleştiren personel) aşağıdaki görevler verilmiştir: Sözleşme ekibinin (sözleşmeyi yapan ekip) görevleri: Denetim sözleşmelerine uygun; uygulanabilir kalite kontrol yöntem, teknik ve işlemlerini yerine getirmek, Bağımsız olarak işletmenin kalite kontrol yapısının (bölümlerinin), ilgili işletmede uygulanmasını sağlamak, Bağımsız denetim işletmesi (firma) veya diğer taraflar başka herhangi bir bilgi ya da öneri sunmazlarsa yukarıda açıklanan kalite kontrol yöntem ve işlemlerine uymak. Kalite kontrol standardına göre; bağımsız denetim işletmesine ait kalite kontrol politika ve işlemleriyle, denetim kanıtlarının uygunluğunu sağlamak için sözleşme ekibi tarafından özel amaçlı mutabakat, yöntem ve işlemler uygulanmalıdır. Söz konusu standarda göre; kaliteli bir denetim yapılabilmesi için; sözleşme ortağının (bağımsız denetim şirketi ortağının), denetim sözleşmesinin her bir bölümünün; kaliteyi sağlayacak şekilde uygulanması bakımından (sözleşme ekibinin diğer üyelerine) denetim kalitesiyle ilgili örnek teşkil etmelidir. 16

18 Genellikle bu örnek teşkil etme; sözleşme ortağının eylemleri ve sözleşme ekibine yönelik olarak verdiği mesajlar sayesinde ortaya konulur. Sözleşme ortağı 6 aşağıdaki eylem ve mesajlarla örnek teşkil etmelidir: Yapılan işin (denetimin); mesleki standartlar ve düzenlemeler ile yasal düzenlemelere uygun olup olmadığı, Denetim sırasında uygulanan yöntem ve işlemler ile kalite kontrol işlemlerine uyulup uyulmadığı, Yayımlanan (düzenlenen) raporların gerçek duruma uygun olup olmadığı, Güvence sözleşmesini gerçekleştirmede kalitenin önemli olduğu gerçeğine işaret edilip edilmediği. Sözleşme ortağı; yukarıda sayılan konuları öne çıkarıcı veya ortay koyucu yönde hareket etmelidir. Sözleşme ortağı, sözleşme ekibinde bulunan kişilerin de meslek ahlak kurallarına (etik gerekliliklere) uyup uymadığını da dikkate almalıdır. Bu standarda göre sözleşme ortağı; meslek ahlak kurallarına uygunsuzluk durumuna karşı duyarlı, dikkatli ve tetikte olmalıdır. Meslek ahlak kurallarına ilişkin konular; araştırma ve gözlem süresince, denetim sözleşmesinin başlangıcından denetimin sonuçlanmasına kadar sözleşme ortağı ve diğer sözleşme ekibi üyeleri arasında ortaya çıkabilir. Sözleşme ekibi üyelerinin, meslek ahlak kurallarının gereklerine uymadığı; bağımsız denetim işletmesinin kendi iç yapısından veya başka yollarla ortaya çıkarsa, sözleşme ortağı bağımsız denetim işletmesindeki başka kişilerle gerekli ve uygun kararı alır. Sözleşme ortağı veya uygun olduğunda sözleşme ekibinin diğer üyeleri, ortaya çıkan konuları ve bunların sonuca bağlanmış şeklini belgeler. Kalite kontrol standardına göre; bağımsızlığa büyük önem verilmektedir. Bu standarda göre; sözleşme ortağı denetçi; denetim sözleşmesinin uygulanması için, gerekli olacak bağımsızlık gerekliliklerine uyum hakkında bir sonuç ortaya koymalıdır. Bağımsızlık gerekliliklerine uyum hakkında şunlar ortaya (varsa) konulmalıdır: Gerekli bilgileri işletmeden almalı, nerede varsa ve nerede açıklanması uygunsa, bağımsızlığa karşı olan durum ve ilişkileri tanımlamalı ve değerlendirmelidir. İlgili düzenleme ve mevzuata uyumayan durumları değerlendirmeli, bu durumlar denetim sözleşmesi için bağımsızlık unsuruna bir tehlike oluşturmadıkça, işletmenin bağımsızlık politika ve işlemlerini belirlemelidir. Uygulanan önlemler ile bu tehlikeleri ortadan kaldırmak veya kabul edilebilir bir düzeye çekmek için uygun şekilde hareket edilmelidir. Sözleşme ortağı konunun 6 Sözleşmeden, yürütülmesinden, sunulan rapordan sorumlu olup, gerekli durumlarda, mesleki yasal ya da düzenleyici kuruldan uygun yetkiyi alan ortaklar veya diğer kişiler olarak olarak belirtilmiştir. IFAC-TÜRMOB, a.g.e., s

19 çözümünde ortaya çıkabilecek başarısızlıkları hızlı bir şekilde işletmeye (bağımsız denetim işletmesi) raporlanmalıdır. Bağımsızlıkla ilgili kararları veya bu kararları destekleyen işletme (denetim işletmesi) ile yapılmış görüşmeleri belgelendirmelidir. Bu standart sözleşme ekibinin atanması ve sözleşmenin gerçekleştirilmesi konularında da önemli düzenlemeler yapmıştır. Sözleşme Ekibinin Atanması: Sözleşme ortağı; sözleşme ekibinin tümünün mesleki standartlara, düzenleme ve yasal gereklere uygun olarak denetim sözleşmesini gerçekleştirmek ve koşullara uygun bir denetçi raporunun yayımlanmasını sağlamak için uygun yeteneklere, yeterliliğe ve zamana sahip olduğundan emin olmalıdır. Sözleşme ekibinin sahip olması gereken yeterlilik ve yetenek aşağıdakileri ifade eder: Uygun eğitim, yeterli mesleki bilgi, pratik deneyim, Mesleki standart, düzenleme ve yasal düzenlemeler konularında bilgisi, Uygun ve yeterli teknik bilgi, Müşteri işletmenin iş koluna ait bilgi, Mesleki yargılama ve uygulama yeteneği, Bağımsız denetim işletmesinin kalite kontrol politika ve işlemleri hakkında bilgi. Sözleşmenin Gerçekleşmesi: Bu standarda göre; sözleşme ortağı; koşullara uygun denetçi raporu, mesleki standart ve düzenlemeler ile yasal düzenlemelerle uyumlu denetim sözleşmesinin yönetimi, kontrolü ve gerçekleşmesi için sorumluluk almalıdır. Sözleşme ortağı; aşağıda belirtilen konularda sözleşme ekibini bilgilendirerek denetim sözleşmesini yönetir (uygular): Ekip üyelerinin sorumlulukları, İşletmenin faaliyet alanı, Konularla (Denetim) ilgili olumsuzluklar (riskler) Ortaya çıkabilecek sorunlar, Sözleşmenin etkin ve verimli uygulanmasının ayrıntıları. Genel olarak; sözleşme ekibinin sorumlulukları şunları içerir; Objektif ve tarafsız bir yaklaşım, Makul düzeyde mesleki şüphecilik, Kendilerine verilen görevi meslek ahlak kurallarına uygun olarak yerine getirme. Yukarıda açıklanan sorumlulukların yerine getirilmesi bakımından, sözleşme ekibinin bütün üyelerinin yapacakları işin amacını kavramaları önemlidir. Yapacakları 18

20 işin amacını daha iyi anlamaları bakımından; deneyimi eksik olanlar için grup çalışması yapmak ve belirli konularda eğitimi yenilemek gereklidir. Bu standarda göre sözleşme ekibinin gözetimi de önemlidir. Gözetimin içeriği şöyle belirlenmiştir. Denetim sözleşmesi sürecini izlemek, Sözleşme ekibinde bulunan üyelerin yetenekleri ve yeterliliği, işleri yerine getirmede yeterli zamana sahip olup olmadıkları, kendilerine verilen talimatları anlayıp anlamadıkları, işin denetimi yükümlülüğü için planlanan yaklaşıma göre yapılıp yapılmadığını dikkate almak, Denetim sözleşmesi süresince ortaya çıkan önemli konuları dikkate almayı, onların önemini değerlendirmeyi ve planlanan yaklaşımı uygun bir şekilde değiştirmeyi dikkate almak, Denetim sözleşmesi sırasında danışılacak ya da daha deneyimli sözleşme ekibi üyeleri tarafından değerlendirilecek konuları belirlemek. Sorumlulukların gözden geçirilmesi daha deneyimli sözleşme ekibi üyelerince belirlenir. İşin gözden geçirilmesi deneyimi daha az olan ekip üyeleri tarafından yapılır. Gözden geçirmekle görevli kişiler aşağıdaki konuları dikkate alır: İşin, mesleki standartlara, düzenlemelere ve yasal gerekliliklere uygun şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, Ortaya çıkan konular üzerinde daha fazla düşünülüp düşünülmediği, Uygun danışmaların yapılıp yapılmadığı, sonuç olarak çözümlerin belgelendirilip belgelendirilmediği ve bunların uygulanıp uygulanmadığı, Yapılan işin boyutunun, zamanlamasının ve türünün yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç olup olmadığı, Yapılan işin, daha önce ulaşılan ve uygun bir şekilde belgelendirilen kararları destekleyip desteklemediği, Elde edilen kanıtın denetçi raporunu desteklemek için yeterli olup olmadığı, Sözleşme işlem ve yöntemlerinin amaçlarına ulaşılıp ulaşılmadığı, Denetçinin raporu yayınlanmadan önce, sözleşme ortağı, denetim (sözleşme) belgesinin gözden geçirilmesiyle ve sözleşme ekibi ile yapılan konuşmalarla, denetçinin raporunun yayınlanması ve ulaşılan kararları (görüşü) desteklemek için yeterli ve uygun denetim kanıtının elde edildiğinden emin olmalıdır. Sonuç olarak; sözleşme ortağı, sözleşme süresince gözden geçirme işlemini uygun aşamalarda yürütmelidir. Bu yürütme; önemli konuların, denetçi raporu yayınlanmadan önce zamanında çözümlenmesini sağlar. Gözden geçirme işlemi, önemli alanları, özellikle sözleşme süresince belirlenen zor ve tartışmalı konularla ilgili alanları, önemli olumsuzlukları (riskleri) ve sözleşme ortağının önemli olduğunu düşündüğü diğer alanları içerir. 19

21 Sözleşme ortağı bütün denetim belgelerini gözden geçirmek zorunda değildir. Kalite kontrol standardı sözleşme ortağı ile ilgili aşağıdaki konularda ayrıca danışma sorumluluğu da getirmiştir. Sözleşme ortağı; zor ve karmaşık konularda, sözleşme ekibinin ihtiyaç duyduğu uygun danışmanlığı almaktan sorumludur. Sözleşme ekibinin, sözleşme süresince; hem sözleşme ekibinin hem de sözleşme ekibiyle diğerleri arasında; uygun bir düzeyde, denetim işletmesi içinde ya da dışında, uygun danışma (görüşme) yapıldığından emin olmalıdır. Bu danışmanlarla ilgili faaliyet alanının ve yapısının belgelendiğinden ve danışılan tarafla aynı fikirde olduğundan emin olmalıdır. Danışmanlar sonrasında alınan kararların uygulandığından emin olmalıdır. Sözleşme ekibi içinde; danışılan kişiler ve sözleşme ortağı ile sözleşme kalite kontrolünü gözden geçiren arasında düşünce farkları oluştuğunda, sözleşme ekibi düşünce farkları ile ilgilenmek ve bunları çözmek için denetim işletmesinin politikalarını, yöntem ve işlemlerini takip eder. Sorular 1. Genel olarak sözleşme ekibinin sorumluluklarını yazınız ve her birini açıklayınız. 2. Bu standarda göre; gözetimin içeriği ne şekilde olmalıdır? 3. Gözden geçirmekle görevli olanlar hangi konuları (gözlemede) dikkate alırlar? 4. Sözleşme ekibinde bulunan kişilerin sahip olması gereken nitelikler (yeterlilik ve yetenek) nelerdir? UDS 230 Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi Özet Denetimde Belgelendirme standardının amacı; mali tabloların denetimine ilişkin olarak yapılan belgelendirme işlemlerinde yol göstermek (rehberlik etmek)tir. Bu standarda göre denetçi, aşağıda belirtilen konularla ilgili denetim dökümanlarını zamanında hazırlamalıdır. Denetim raporuna esas oluşturacak kanıtlar, Denetimin Uluslararası Denetim Standartları (UDS) ve ilgili düzenlemelere uygun yapıldığına ilişkin yeterli kanıtlar. Yeterli ve uygun kanıtların sağlanması; denetim kalitesinin yükseltilmesine, gözden geçirme işleminin kolaylaşmasına, elde edilen kanıtların değerlenmesine ve denetim raporunun düzenlenmesinden önce sonuçlara ulaşmasına yardımcı olur. Denetimin fiilen sürdürülmesi aşamasında yapılan belgelendirme, denetimin sonuçlanmasından sonra yapılacak belgelendirmeden daha kesin ve doğru olur. 20