"Hekimler ve Kütüphaneler - Kanıta Dayalı Tıp İşbirliği" Prof. Dr. H. Mehmet TÜRK Bezmialem Vakıf Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı

Transkript

1 "Hekimler ve Kütüphaneler - Kanıta Dayalı Tıp İşbirliği" Prof. Dr. H. Mehmet TÜRK Bezmialem Vakıf Üniversitesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı

2 Geçmiş bilgi ve uygulama güncel olmayabilir veya yetersiz olabilir Graduate Medical School Practiced Physician

3 Hekimler tarafından gereksinim duyulan bilgiler Etiyoloji Risk faktörleri ile ilgili bilgiler Tanısal Testlerle ilgili bilgiler Klinik bulgular Tedavi-Prognoz İlaç bilgisi Finansal bilgiler

4 (Panel A) Total number of new publications listed in MEDLINE by year. (Panel B) Number of publications of randomized trials listed in MEDLINE by year.

5 Kanıta Dayalı Tıp (KDT) Hastaların tanı ve tedavi sürecinde karar verirken, - mevcut en iyi kanıtların, - hekimin klinik deneyimi ve - hastanın değerleri ile birlikte dikkatli ve akıllıca kullanılmasıdır.

6 Neden KDT? Geleneksel bilgi kaynaklarının yetersizliği Üretilen bilginin miktar ve hızındaki artış, Okumak için zamanın kısıtlı olması Bilgi kaynaklarının güvenirlilik ve güncellik açısından farklı olması gibi sorunlar, bilgiye ulaşma araç ve yöntemlerindeki gelişmeler toplumun sağlık alanındaki farkındalığının ve bilgiye ulaşımının artması gibi gelişmeler KDT ye ilgiyi artırmıştır.

7 Kanıta dayalı tıbbın üç öğesi Kanıt kendi başına karar vermez ancak sürece katkıda bulunabilir. 7

8 Kanıta dayalı tıp Tarihçe Bu alandaki yöntemler Kanada Mc Master Üniversitesi nden David Sackett ve Gordon Guyatt tarafından geliştirilmiştir. Kanıta dayalı tıp ifadesini ilk kez Guyatt ın 1992 tarihli makalesinde kullanmıştır. Archie Cochrane in ise sistematik derlemelerin (systematic reviews) gelişiminde çok önemli rolü olmuştur.

9 Kanıta dayalı tıp, sorun temelli bir yaşam boyu öğrenme sürecidir.

10 KDT uygulamasının temel adımları

11 KDT de Beş Basamak Yaklaşımı 1. Gereksinim duyulan bilgiyi, uygun ve cevaplanabilir bir soruya dönüştürmek 2. En iyi kanıtı bulmak için uygun kaynaklardan literatür taraması yapmak 3. Kanıtın geçerliliğini ve uygunluğunu değerlendirmek 4. Kanıt bilgileri uygulamaya geçirmek 5. Süreci değerlendirmek

12 Kanıta Dayalı Tıp? Soruyu belirle Kanıtı ara Uygulamayı düzelt Uygulamayı değerlendir Kanıtı değerlendir Pratiğe uygula

13 1. Soruyu oluşturmak Soruyu oluştururken iki kriteri de düşünmek gerekir: Soru türü: Etyoloji, tanı, tedavi, prognoz ya da korunmayla mı ilgili? Çalışma türü: Soru türüne uygun çalışma türü nedir? -Etyoloji Kohort çalışmalar -Tanı Kontrollü çalışmalar -Tedavi Çift-kör randomize kontrollü çalışmalar -Prognoz Kohort çalışmalar, Olgu kontrol, olgu serileri -Korunma Randomize kontrollü çalışmalar, kohort çalışmalar

14 2. En İyi Kanıtı Bulmak Masanız böyle görünüyorsa, muhtemelen bakmaya başlamanız gereken en son yer!

15 2. Kanıtları aramak Kanıt arayanlar, - Kanıtları geniş tıp literatürü içinden nasıl seçileceği - Hangi kaynakların bu kanıtları sunduğunu bilmelidir. Elektronik bilgi kaynakları: PubMed: Cochrane Database: Uptodate:

16

17 Kanıt Düzeyleri- SIGN kriterleri (Scottish Intercollegiate Guidelines Network) 1a. Randomize kontrollü çalışmaların meta-analizi 1b. En az bir adet randomize kontrollü çalışma 2a. En az bir adet iyi planlanmış non-randomize kontrollü çalışma 2b. İyi dizayn edilmiş yarı-deneysel çalışmalar 3. İyi planlanmış deneysel olmayan çalışmalar (kıyaslama, korelasyon, vaka-kontrol, kohort, izlem, vb) 4. Uzman komite raporları, saygın otoritelerin deneyimlerine dayalı görüşleri

18 Amerikan Koruyucu Hizmetler Komisyonu(U.S. Preventive Services Task Force) kanıt derecelendirmesi Düzey I En az bir adet randomize kontrollü klinik çalışmadan elde edilen kanıtlar (Meta analizler ve sistematik derlemeler) Düzey II-1 Randomize olmayan iyi tasarlanmış klinik çalışmalardan elde edilen kanıtlar Düzey II-2 İyi tasarlanmış kohort ya da olgu-kontrol çalışmalarından elde edilen kanıtlar Düzey II-3 Girişim içeren ya da içermeyen olgu serilerinden elde edilen kanıtlar Düzey III Klinik deneyime dayalı saygın otorite görüşleri, ya da uzman kurul raporları

19 İngiliz Ulusal Sağlık Kurumu (U.K. National Health Service) kanıt derecelendirmesi Düzey A Sonuçları birbiriyle tutarlı olan randomize kontrollü klinik çalışmalar, kohort çalışmaları, Düzey B Sonuçları birbiriyle tutarlı olan retrospektif kohort, ekolojik çalışmalar, olgu-kontrol çalışmaları ya da Düzey A dan ekstrapolasyon ile ulaşılan sonuçlar Düzey C Olgu serileri ya da Düzey B den ekstrapolasyon ile ulaşılan sonuçlar Düzey D Eleştirel gözle incelenmemiş, fizyolojiye veya laboratuvar çalışmalarına dayandırılan uzman görüşü

20 Kanıt bilgi kaynakları Kanıt sağlayan bilgi kaynakları 4 başlıkta incelenebilir A- Özgün çalışmalar. B- Özgün çalışmaları sentezleyen kaynaklar. C- Özgün çalışmaları özetleyen kaynaklar. D- Özgün çalışmalara, bunların sentezlerine ve özetlerine erişim sağlayan sistemler (Paisley 2000).

21 A-Özgün çalışmalar kapsamına giren kaynaklar 1. Randomized Controlled Trial-RCT 2. Kohort araştırmaları 3. Olgu Kontrol Çalışmaları (case control study)

22 B-Özgün çalışmaları sentezleyen kaynaklar: Bu kaynaklar birincil kaynaklardan elde edilen verileri bir araya getirerek anlamlı sonuçlara erişimi sağlayan sentez kaynaklarıdır. Bunlar: 1. Sistematik Derlemeler 2. Meta Analizler 3. Uygulama Rehberleri 4. Derleme Makaleler dir.

23 C-Özgün çalışmaları özetleyen kaynaklar Bazı süreli yayınlar, klinik araştırma bulgularını özetlemekte ve konuyla ilgili bir uzmanın yorumuyla vermektedir. Bu tür süreli yayınlara ilk örnek American College of Physician ın (ACP) 1991 yılından buyana çıkartmakta olduğu ACP Journal Club dır. ACP ve British Medical Journal Yayın Grubu tarafından ortaklaşa çıkarılan Evidence-Based Medicine, ACP Journal Club ile Evidence-Based Medicine ın birleştirilerek elektronik ortamda sunulan versiyonu Best Evidence bu alanda önemli kaynaklardır.

24

25

26 British Medical Journal

27 EBM (Evidence Based Medicine)

28 D- Özgün çalışmalara, sentezlere ve özetlere erişimi sağlayan sistemler Bu grubun içinde MEDLINE, PubMED gibi sağlık alanında önemli veri tabanları yanında Cochrane Library ve Uptodate gibi tıp konusunda bilgi sunan veri tabanları yer alır. Bu kaynakların ortak amacı kanıtlara erişim olanağı sağlamaktır.

29 COCHRANE LIBRARY Sistematik derlemelere hızlı erişim olanağı sağlar. CochraneLibrary nin kapsamında yer alan Cochrane Sistematik Derlemeler Veri Tabanı (Cochrane Database of Sytematic Reviews CDSR) ile Etkin Derleme Özetleri Veri Tabanı (Database of Abstracts of Reviews of Effectiveness DARE) bu açıdan değerli olan kaynaklardır. Cochrane Collaboration tarafından hazırlanmaktadır.

30 Cochrane (

31

32

33 Unvanlara Göre Örneklem Sayıları Unvan Evren sayısı Örneklem sayısı Araştırma Görevlisi Uzman ve Öğretim Görevlisi 48 9 Yardımcı Doçent 34 6 Doçent Profesör Toplam Uysal EK,2013

34 Kanıta Dayalı Bilgi Gereksinimlerini Karşılayan Veri Tabanları (Hacettepe)

35 Kanıta Dayalı Bilgiye Erişimde Karşılaşılan Sorunlar Araştırma için yeterince zaman bulamama (%37,4) ve teknik sorunlarla karşılaşma (%35,5) doçentler (%25) kanıt bilgi sunan kaynaklar hakkında yeterince bilgi sahibi olmama profesörler ise (%31) bilgilerin güvenirliği ve geçerliliği konusunda şüphe duyma

36 Tıp akademisyenlerinin %60,7 si kanıta dayalı bilgiye erişim konusunda eğitime gereksinim duyduklarını, %62 si KDT veri tabanlarını kullanmayı bireysel çabalarıyla öğrendiklerini, kütüphanede verilen eğitimle veri tabanlarını kullanmayı öğrenenlerin oranı (%7) bulunmuş.

37 Doktor Bey, hala sizin gibi düşünmüyorum. Internet Bulguları

38 Teşekkürler