ĐNCELENMESĐ. Mehmet GÜLLÜ*; Mehmet GÜÇLÜ**; Erdal ZORBA**; Murat TEKĐN** * Cengiz Topel ĐÖO, Malatya. ** Gazi Üniversitesi BESYO.

Transkript

1 YILLARI ARASI ÇEŞĐTLĐ KURUMLARIN BEDEN EĞĐTĐMĐ VE SPOR ÖĞRETMENLĐĞĐ BÖLÜMLERĐNĐN ÖĞRETĐM PROGRAMLARININ ĐNCELENMESĐ Mehmet GÜLLÜ*; Mehmet GÜÇLÜ**; Erdal ZORBA**; Murat TEKĐN** * Cengiz Topel ĐÖO, Malatya. ** Gazi Üniversitesi BESYO. ÖZET Bu araştırma, 1926 ve 2007 yılları arası çeşitli kurumların beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin öğretim programlarını incelemek amacı ile yapılmıştır. Bu amaçla, 1926 yılında Đstanbul Çapa da açılan ilk Beden Eğitimi Öğretmenliği Kursu nun öğretim programından günümüze kadar çeşitli öğretim kurumlarının beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin öğretim programlarını incelenmiştir. Bu incelemede, öğretim programlarında beden eğitimi ve spor alanı dersleri, öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve genel kültür dersleri nin dağılımları ve oranları göz önünde tutulmuştur. Sonuç olarak, 1926 yılında yapılan ilk beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programında sadece alan derslerinin yer aldığı ve öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür derslerinin yer almadığı; ancak daha sonraki yıllarda yapılan bütün öğretim programlarında hem alan derslerinin hem öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin hem de genel kültür derslerinin farklı oranlarda yer aldığı görülmüştür. Son yapılan tarihli öğretim programında yer alan beden eğitimi ve spor alanı dersleri oranının düşük olduğu görülmüş; bununla birlikte öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür dersleri oranlarının toplamının, programın yarısına denk geldiği görülmüştür. Ayrıca MEB e (Milli Eğitim Bakanlığı) bağlı okullardaki beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili bazı derslerin bu yeni programda yer almadığı da tespit edilmiştir. GĐRĐŞ Eğitim, en genel anlamıyla, insanları belli amaçlara göre yetiştirme sürecidir. Bu süreçten geçen insanın kişiliği farklılaşır. Bu farklılaşma eğitim sürecinde kazanılan bilgi, beceri, tutum ve değerler yoluyla gerçekleşir. (1) Đnsanın eğitim sürecinde kişiliğinin farklılaşmasına etki eden en önemli faktörlerden biride öğretmenlerdir. Öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleğidir. (2) Bu tanım öğretmenliği, gerek MEB de gerek Üniversitelerde gerekse özel sektörde öğretme ve öğrenme süreçlerini düzenleyen, yönlendiren ve sevk eden kişilere verilen özel meslek isimi olduğunu göstermektedir. Ancak

2 her öğretmenin hizmet öncesi aldığı farklı eğitimden dolayı kendi uzmanlık alanı vardır. Öğretmenler uzmanlık alanlarına göre de sınıf öğretmeni, kimya öğretmeni, Türkçe öğretmeni vb. gibi unvanlarla adlandırılırlar. Bu bağlamda beden eğitimi öğretmenliği de özel bir öğretmenlik alanıdır. Bir meslek olarak beden eğitimi öğretmenliği, okul öncesi, ilk ve orta öğretim kurumlarının beden eğitimi ve spor dersleriyle, okul içi ve okul dışı etkinliklerine ait eğitim, öğretim, yönetim ve yönlendirme görevlerini yerine getirmekle yükümlü, özel bir ihtisas mesleğidir. (3) Bu mesleği okullarda icra eden ve alanında en az lisans düzeyinde eğitim almış öğretmenlere de Beden Eğitimi Öğretmeni denir. Beden eğitimi öğretmenleri, mesleğini seven, işine bağlı, beden ve ruh yapısı bakımından sağlam ve sağlıklı; kendini, hareketlerini, davranışlarını kontrol edebilen, öğrencilerine ve ilişkisi olan insanlara karşı saygılı, hoşgörülü, adil, tarafsız, ahlaklı, karakterli, sorumluluk sahibi ve demokratik; vatan, millet ve insan sevgisiyle dolu, haklarını bilen ve koruyan ve diğer insanlara da bunları öğreten; faal, müteşebbis, cesur, güvenilir ve feragat sahibi kişilerdir. (4) Bir bireyin bu sayılan özelliklere sahip bir beden eğitimi öğretmeni olması için öncelikle en az lisans düzeyinde dört yıllık bir eğitim programını başarılı bir şekilde tamamlaması gerekir. Bu eğitim programında beden eğitimi öğretmen adaylarına beden eğitimi ve spor alanına ilişkin dersler verilmekte; bu derslerden öğrendiği bilgi, beceri, tutum ve değerleri bir başkasına nasıl öğretmeleri gerektiği konusunda öğretmenlik meslek bilgisi dersleri almakta; ayrıca çağın gerektirdiği bir insanın bilmesi gereken genel bilgi ve beceriler için ise genel kültür dersleri almaktadır. Kısaca beden eğitimi öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitim programlarında aldıkları dersler, üç ana bölüme ayrılarak beden eğitimi ve spor alan bilgisi dersleri, öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve genel kültür dersleri incelenmektedir. Beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin öğretim programlarında bu üç alan dersleri farklı kredilerle ve farklı oranlarla yer almaktadır. Cumhuriyetimizin kuruluşundan günümüze kadarki süreçte beden eğitimi öğretmeni yetiştiren kurumlarında zamanla değiştirilen öğretim programlarında da bu üç alandaki dersler farklı ders sayılarıyla, farklı saat sayılarıyla veya farklı kredilerle yer almıştır. Bu araştırma, Cumhuriyetin kuruluşundan bu yana beden eğitimi öğretmeni yetiştiren kurumların öğretim programlarında yer alan beden eğitimi ve spor alanı derslerinin, öğretmenlik bilgisi derslerinin ve genel kültür derslerinin yüzde oranlarını karşılaştırmak;

3 ayrıca en son yapılmış beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programını değerlendirmek amacıyla yapılmuştır Yılları Arası Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Öğretim Programları Cumhuriyetimiz kurulduktan sonra ilk beden eğimi öğretmeni yetiştirme çabaları 1926 yılına rastlamıştır yılında Selim Sırrı Tarcan tarafından Đstanbul Çapa da, beden eğitimi öğretmeni yetiştirmek üzere dokuz ay süreli kurslar düzenlenmiştir. Bu kurslar dört dönem sürmüştür. Kurslara her ilden yetenekli birer ilkokul öğretmeni ile ordudan bazı subaylar katılmıştır. Ayrıca kursları Đsveç ten getirilen biri bayan üç öğretmenle beraber Selim Sırrı Tarcan üstlenmiştir. (5,6) Kursların öğretim programında ise şu dersler yer almaktadır: Beden Terbiyesi Nazariyatı ve Tatbikatı, Fizyoloji, Anatomi, Mihaniki Hareket, Hıfzıssıhha Dersleri, Spor Nazariyatı, Uygulamalı Dersler. (5) Bu öğretim programı incelendiğinde derslerin tamamının beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili dersler olduğu görülmekte; ancak genel kültür ve öğretmenlik meslek bilgisi ile ilgili derslerin yer almadığı görülmektedir yılında ise Ankara da Gazi Eğitim Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü bünyesinde beden eğitimi bölümü açılmıştır. Bölümün eğitim ve öğretim süresi üç yıldır. Bölümde uygulanan öğretim programında Beden Terbiyesi Nazari ve Ameli, Metodika, Spor ve Oyun, Anatomi, Yabancı Dil, Askerlik, Đnkılâp Tarihi dersleri olarak toplam 7 ders yer almıştır. (5,6) Bu programda beden eğitimi ve spor alan derslerinin yanında Đnkılâp Tarihi ve Yabancı Dil dersleri ile genel kültür dersleri ve Metodika dersi ile de öğretmenlik meslek bilgisi dersi de verilmeye başlandığı görülmektedir yılında beden eğitimi bölümünün öğretim süresi iki yıla indirilmiş ve öğretim programı dersleri Beden Terbiyesi Tarihi, Anatomi, Teşkilat ve Đdare, Jimnastik, Spor, Oyun, Müzik, Tatbikat, Yabancı Dil, Askerlik, Đnkılâp Tarihi, Kayak, Su Sporları şeklinde değiştirilmiştir. (5) Bu programda eski programda olmayan Teşkilat ve Đdare, Kayak, Su Sporları dersleri ilave edilmiştir yılında beden eğitimi bölümünün öğretim süresi tekrar üç yıla çıkartılmış ve öğretim programına şu dersler de eklenmiştir: Pedagoji, Tedris Usulü, Psikoloji, Havacılık, Bedenin Esas Hazırlığı, Jimnastik-Oyun-Spor, Tıbbi Jimnastik ve Masaj, Spor Hıfzıssıhhası, Antropemetri, Teşkilat ve Đdare, Beden Terbiyesi Tarihi, Yabancı Diller, Musiki, Yardımcı

4 Dersler (Türkçe, Coğrafya), Askerlik ve Đnkılâp Tarihi. (5,6) Bu programda genel kültür ders sayısının arttırıldığı ve ilk defa öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin (Pedagoji ve Psikoloji) yer aldığı görülmektedir yılında Talim ve Terbiye Kurulu nun 236 sayılı kararı ile bölümün öğretim programı şu şekilde değiştirilmiştir: Beden Eğitimi Bilgisi, Oyun ve Spor Bilgisi, Beden Eğitimi Tarihi, Saha ve Malzeme Bilgisi, Fizyoloji, Anatomi, Đlk yardım, Sağlık Bilgisi, Jimnastik, Temel Jimnastik, Ritmik Jimnastik, Oyun, Atletizm, Müzik, Ölçme ve Değerlendirme, Genel Öğretim Metodları, Đzcilik, Eğitim Teknolojisi, Özel Patoloji, Teşkilat ve Đdare, Uygulama, Devrim Tarihi, Ruh Sağlığı, Yabancı Dil, Türkçe. (5) Bu programda alan derslerinin yanında genel kültür ve öğretmenlik meslek bilgisi ders sayısının biraz daha arttığı görülmektedir Yılları Arası Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Öğretim Programları 1967 yılında Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü gibi Đstanbul a da Atatürk Eğitim Enstitüsü açılmıştır. Bu durumu 1974 yılında Đzmir de Buca Eğitim Enstitüsünün açılması ve 1978 yılında ise Diyarbakır da Eğitim Enstitüsünün açılması izlemiştir. Bu enstitülerin bünyelerinde de beden eğitimi bölümleri mevcuttu. (7,8,9,10) Bu enstitülerin üç yıllık öğretim süreleri 1978 yılında dört yıla çıkartılmış ve eğitim enstitüsü isimleri Yüksek Öğretmen Okulu şeklinde değiştirilmiştir. (5) Bu yüksek öğretmen okullarındaki beden eğitimi bölümü öğretim programları ise şu şekildeydi: Anatomi, Fizyoloji, Atletizm, Jimnastik, Basketbol, Voleybol, Eğitsel Oyunlar, Ritmik Jimnastik, Güreş, Beden Eğitimi Araç Gereçleri, Eğitime Giriş, Eğitim Sosyolojisi, Türkçe-Kompozisyon, Yabancı Dil, Aletli Jimnastik, Hentbol, Futbol, Halk Oyunları, Yüzme, Kış Sporları, Spor Masajı, Fonksiyonel Anatomi, Spor Fizyolojisi, Spor Arızaları ve Đlk Yardım, Genel Antrenman Bilgisi, Ekonomiye Giriş, Araştırma, Düşünce Tarihi, Rehberlik, Eğitim Psikolojisi, Spor Psikolojisi, Gençlik Liderliği ve Serbest Zaman Eğitimi, Antropometri, Biomekanik, Uygulama (Staj), Ölçme Değerlendirme, Eğitim Programları ve Yöntemleri, Eğitim Yönetimi, Beden Eğitimi, Öğretimi, Đnkılâp Tarihi. (11) Bu öğretim programında alan derslerinin sayıca çoğunlukta olduğu, genel kültür derslerine geniş bir şekilde yer verildiği ve öğretmenlik meslek derslerinin ise daha özelleşmiş olduğu görülmektedir. Ancak şu konu da belirtilmelidir ki, gerek eğitim enstitüleri gerekse yüksek öğretmen okulları beden eğitimi bölümlerinin öğretim programlarında yer alan dersler incelendiğinde, bu okulların ağırlıklı olarak bir veya birkaç spor branşında veya teorik bir alanda

5 derinlemesine bir uzmanlaşma eğitiminin verilmediği görülmektedir. Öğrenciler, aldıkları eğitimle uzmanlaşma yerine, ancak belirli bir noktaya gelebilecek kadar genel eğitim almaktadırlar. (5) Eğitim Enstitülerinin yanında 1974 yılında ülke sporunun kalkınması amacıyla spor akademileri kurulmuştur. Bu amaçla, Ankara da 19 Mayıs Gençlik ve Spor Akademisi, 1975 yılında Đstanbul da Anadolu Hisarı Gençlik ve Spor Akademisi ve aynı yılda Manisa Gençlik ve Spor Akademisi kurulmuştur. (5,6) Spor akademilerinin öğretim süreleri 8 yarıyıl yani 4 yıldır. Öğrenciler ilk iki yıl (dört yarıyıl) ortak dersleri okumakta ve son iki yıl (dört yarıyıl) dört alanda (Sağlık Bilimleri Bölümü; Temel Eğitim ve Öğretim Bölümü; Sosyal ve Đdari Bilimler Spor Hizmetleri Bölümü; Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Bölümü) uzmanlaşmaktadırlar. (5) Spor akademisinde ilk iki yıl (dört yarıyıl) ortak olan dersler 51 çeşittir. Temel spor branşları her dört yarıyılda da bütün öğrencilere okutulmuştur. Temel eğitimde derslerin, %69 unu (38 saat) alan bilgisi dersleri, %13,5 ini (7,5 saat) öğretmenlik meslek dersleri ve %17,5 ini (9,5 saat) genel kültür dersleri oluşturmaktaydı. Daha sonraki iki yılda (son dört yarıyılda) öğrenciler dört farklı uzmanlık alanlarından birini seçmekteydiler. Bu uzmanlık alanlarındaki dersler, alanlara göre farklılaşmaktaydı. Örneğin beden eğitimi ve spor bölümünü seçen öğrenciler son dört yarıyılda 21 değişik ders görmekteydiler. Bu derslerin %66,5 ini (35 saat) alan bilgisi dersleri, %18,5 ini (9,5 saat) öğretmenlik meslek dersleri ve %15 ini (8 saat) genel kültür dersleri oluşturmaktaydı. Ayrıca öğrenciler bir beden spor dersinden uzmanlık ve başka bir spor dersinden de yardımcı uzmanlık almaktaydılar. (5) Spor akademilerinden mezun olan bireyler; monitör, antrenör, gençlik lideri, yönetici ve uzman olarak Beden Terbiyesine bağlı kurumlarda görev yapmaktaydılar. (6) Daha sonra akademi mezunları da beden eğitimi öğretmeni olarak okullarda görev yaptılar. (12) Yılları Arası Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Öğretim Programları 1981 yılında çıkarılan Yükseköğretim Kanunu (2547 Sayı ve 6 Kasım 1981) ve bunu tamamlayan Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (41 Sayı ve 20 Temmuz 1982) ile Türk yükseköğretim sisteminde kapsamlı düzenlemelere gidilmiştir. (13) Bu yeni düzenleme ile Spor Akademileri ile Eğitim Enstitülerin beden eğitimi ve spor bölümlerini birleştirerek; üniversitelerin eğitim fakültelerine bağlı dört yıllık (sekiz yarıyıl) beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerine dönüşmeleri sağlanmıştır. (12)

6 Bu bölümlere ilişkin öğretim programları 23 Ağustos 1983 tarih ve sayılı kararla yeniden yapılmıştır. Bu öğretim programı 59 çeşit dersi içermekte ve 234 krediden oluşmaktaydı. Bu öğretim programının %64,53 ü (151 kredi ve 45 çeşit ders) alan dersleri, %11,54 ü (27 kredi ve 10 çeşit ders) öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve %23,93 ü (56 kredi ve 4 çeşit ders) genel kültür derslerinden meydana gelmekteydi. (13) Bu öğretim programında öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin ders çeşitlerinin ve toplam kredisinin çok az olduğu görülmektedir. Ayrıca genel kültür derslerinden yabancı dil dersinin her dönemde verildiği ve toplam 32 kredi olduğu dikkat çekmektedir. Ancak yıllarında üniversitelerin beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin öğretim programları incelendiğinde, (6) bazı üniversitelerin öğretim programlarında farklılıklar olduğu da belirtilmelidir yılından sonra KHK (Kanun Hükmünde Kararname) ile Rektörlüklere bağlı birçok Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu (BESYO) açılmaya başlanmıştır. (8) Hemen hemen bütün üniversitelerde Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulları çok hızlı bir şekilde açılmıştır. Ancak yüksek okulların plansız ve programsız açılmaları nedeniyle birçok yüksek okulda nitelik ve nicelik yönünden yetersizlikler görülmeye başlanmıştır. Öyle ki Demirhan ve Açıkada nın (14) yaptıkları araştırmada ülke genelinde yüksek okullar ile eğitim fakültelerine bağlı beden eğitimi öğretmeni yetiştiren kurumlarda öğretim üyesi başına 132,29 öğrenci düşmekte ve öğretim elemanı başına 23,83 öğrenci düşmekteydi. Ayrıca birçok yüksek okulun tesis yönünden yetersiz olduğu da görülmekteydi yılına gelindiğinde BESYO lara, Eğitim Fakültelerine ve Fen Edebiyat Fakültelerine bağlı beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin sayısı 40 a ulaşmıştı. (13) Yılları Arası Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Öğretim Programları Öğretmen yetiştirme işlevinin üniversitelere devredilmesinin ardından geçen yaklaşık 15 yıl sonra, Yükseköğretim Kurulu öğretmen yetiştirme konusunda kapsamlı bir düzenleme gerçekleştirmiştir. Bu düzenleme ile; öğretmen yetiştirme modeli, öğretmen yetiştiren kurumların öğretim süreleri, bölümleri, program adları ve bağlantıları, programları, MEB ile işbirliği, eğitim-istihdam uyumu, Fen-Edebiyat Fakültesi/ Eğitim Fakültesi ilişkileri vb. boyutlarda değişiklik ve yenilikler ortaya konmuştur. (13) Bu sebeple Yükseköğretim Kurulu, üniversitelere göndermiş olduğu 6 Kasım 1997 tarih ve B / sayılı yazısıyla, Eğitim Fakülteleriyle ilgili çalışmalarının

7 sonuçlandırıldığını ve Yükseköğretim Kurulu Yürütme Kurulunun 04 Kasım 1997 tarih ve sayılı kararıyla kabul edildiğini bildirmiş ve uygulamaların bu doğrultuda yürütülmesini talep etmiştir. Yazı ekinde; uygulama ilkeleri, bölüm, anabilim dalı ve program adları, şema ve tezsiz yüksek lisans programına ilişkin yazılar gönderilmiştir. (13) Bu yeniden yapılandırma sürecinde beden eğitimi ve spor öğretmenliği programı da değiştirilmiştir. Bu değişiklik ile öğretim programı 112 saat teorik ve 72 saat uygulamalı olmak üzere toplam 114 kredilik 49 çeşit dersten meydana gelmiştir. Bu derslerin, %65,97 sini (31 ders; 72 saat teorik, 46 saat uygulamalı, 95 kredi) alan dersleri, %25 ini (11 ders, 24 teorik, 24 uygulamalı, 36 kredi) öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve %9,03 ünü (7 ders, 16 saat teorik, 2 saat uygulama, 13 kredi) genel kültür dersleri oluşturmaktaydı yılında bu öğretim programını gerek eğitim fakültelerinde gerek beden eğitimi ve spor yüksekokullarında ve gerekse spor bilimleri ve teknolojisi yüksekokullarına bağlı 44 beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü uygulamaya başlamıştır. Bu öğretim programı beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinde 2006 yılına kadar uygulanmıştır. Bu uygulama boyunca bu öğretim programı hakkında çeşitli araştırmalar ve incelemeler yapılmıştır. Örneğin Kaya nın (15) bu program üzerine yaptığı araştırmalarda bazı derslerin kredilerinin veya müfredatlarının yetersiz olduğu, bazılarının ise gereksiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özkan nın (16) yaptığı araştırmada, beden eğitimi öğretmeni yetiştiren kurumları alt boyutları ile incelemiş ve bölümlerin öğretim programlarının, bu bölümler için belirlenmiş amaçlara uygun olabilecek bir biçimde yeniden düzenlenmesinin gerekliliğini öne sürmüştür. Temel ve Sunay ın (17) yaptığı araştırmada, öğretim elemanlarının, beden eğitimi ve spor öğretmenliği programını kapsamındaki teorik, uzmanlık ve spor uygulama ders saatlerini yeterli gördüklerini; ancak programın içerik ve kapsam yeterliliği açısından ise kısmen yeterli gördüklerini belirtmişlerdir. Avşar ve Özkılıç ın (18) beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü son sınıf öğrencilerine üniversitelerinde aldıkları eğitime göre MEB e bağlı okullarda beden eğitimi öğretmenin zorunlu olarak okuttuğu derslerde kendilerini yeterli bulma düzeyleri konusunda araştırma yapmışlardır. Araştırma sonucunda beden eğitimi öğretmen adaylarının MEB e bağlı okullarda okutulan halk oyunları, grupla çalışma teknikleri ve spor psikolojisi derslerinde kendilerini yeterli bulmadıklarını belirtirken; trafik ve ilk yardım dersinde ise

8 kendilerini yeterli bulma konusunda kararsız kaldıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca bu derslerin MEB e bağlı ortaöğretim kurumları programlarında bu dersler yer almasına rağmen beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümü öğretim programında bu derslerin seçmeli ders olarak yer aldığı saptanmıştır. Bunların yanında beden eğitimi öğretmen adayları, MEB e bağlı okulların programlarında olan beden eğitimi dersi, spor dersi, sağlık bilgisi dersi, spor ve beslenme dersi, insan anatomisi dersi, antrenman bilgisi dersi, spor yönetimi ve organizasyon derslerinde ise kendilerini yeterli bulmuşlardır. Erturan ve Göde nin (19) yaptığı araştırmada, beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programı incelemiş ve sonuç olarak; programda zorunlu ve seçmeli dersler açısından uygulamalı derslerin seçmeli ya da zorunlu olması üniversitelerin görüşlerine bağlı olduğu ve dolayısı ile beden eğitimi derslerinde ihtiyaç duyulan branş eğitiminin verilmediği, yani zorunlu ders olarak programa koyulmadığı ve bu durumun öğrencilerin eğitiminde eksiklik oluşturduğu bulunmuştur. Tekin ve Filiz in (20) yaptıkları araştırmada, beden eğitimi öğretmenleri ve öğretmen adaylarına göre beden eğitimi öğretmenliği eğitim programının toplumsal ve sportif ihtiyaçlara cevap verdiği; ancak öğrencinin temel ihtiyaçlarına cevap vermediği ve amaçlarının kendi içinde tutarlı olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır Yılları Arası Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Kurumların Öğretim Programları Öğretmen yetiştirme konusunda 1997 yılında gerçekleştirilen ve bir önceki bölümde ayrıntılı bir biçimde ortaya konulan geniş kapsamlı yeniden yapılanmanın ardından geçen sekiz yıla aşkın bir uygulamadan sonra, programların güncellenmesi ve tezsiz yüksek lisans uygulamasında yeni bir düzenlemeye gidilmiştir. (13) Yeni düzenlemenin temel gerekçesinde, sekiz yıllık uygulama süreci içinde üniversiteler, Milli Eğitim Bakanlığı ve sivil toplum örgütlerinde düzenlenen sempozyum, panel, çalıştay, açık oturum, konferans gibi akademik etkinliklerde, eğitim fakültelerinde uygulanan öğretmen yetiştirme programlarının; çağımızın gerektirdiği bilgi ve becerilere sahip öğretmenler yetiştirmedeki yeterlilikleri tartışılır olmuş, bilimsel araştırma verilerine ve alan uzmanlarının görüşlerine dayalı olarak programlarla ilgili sorunları çözümlemeye yönelik öneriler ortaya konmuş biçiminde açıklanmıştır. (21) Bu gerekçeyle lisans programları YÖK ün tarihli genel kurul kararları ile yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenlemede, her programın özellikleri dikkate alınarak, programların kompozisyonda esnek bir düzenlemeye gidilmiş; alan ve alan eğitimi dersleri

9 %50-60, öğretmenlik meslek bilgisi dersleri %25-30 ve genel kültür dersleri %15-20 oranlarında olacak biçimde belirlenmiştir. (13) Bu düzenlemeyle beden eğitimi ve spor öğretmenliği programı da yeniden düzenlenmiştir. Yeni program 59 farklı dersten oluşmak üzere 125 saat teorik, 66 saat uygulamalı ve 158 krediden oluşmaktadır. Bu derslerin %50,63 ünü (30 çeşit ders, 59 saat teorik, 42 saat uygulamalı, 80 kredi) alan dersleri, %25,31 ini (13 çeşit ders, 33 saat teorik, 14 saat uygulamalı, 40 kredi) öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve %24,05 ini (16 çeşit ders, 33 saat teorik, 10 saat uygulamalı, 38 kredi) genel kültür dersleri oluşturmaktadır. (21) Bozyiğit ve Erturan a (22) bu yeni öğretim programı ile Đngiltere Louborough Üniversitesi beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programını karşılaştırmışlardır. Araştırma sonucunda, Louborough Üniversitesi programındaki derslerin tamamının teorik olduğu ve derslerin %63 ünden fazlasının alan dersleri olduğu ve öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin %9 civarı olduğu görülmektedir Bu yeni program eğitim ve öğretim yılından başlamak üzere kademeli olarak toplam 49 beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümünde (13) uygulanmaya başlanmıştır. Bu değişiklik ile eğitim ve öğretim yılında yeni program 1. sınıflarında uygulanmakta ve kademeli olarak önümüzdeki yıllarda da diğer sınıflarda uygulanacaktır. (21) Ancak 2., 3. ve 4. sınıflarda YÖK ün tarih ve sayılı kararı ile yapılmış eski lisans programı uygulanmaktadır. TARTIŞMA VE SONUÇ Ülkemizde beden eğitimi öğretmeni yetiştirme süreci 1926 yılında Selim Sırrı Tarcan ın çabaları ile Đstanbul Çapa da açılan kursla başlamıştır. Bu kurstan sonra beden eğitimi öğretmeni yetiştirme süreci yılları arasında Gazi Orta Muallim Mektebi ve Terbiye Enstitüsü Beden Terbiyesi bölümü ile devam etmiştir. Daha sonra 1979 yılında Yüksek Öğretmen Okullarında Beden Eğitimi Bölümleri açılmış ve bu bölümler 1982 yılında üniversitelere bağlanmıştır. Günümüze gelene kadar bu bölümlerin çoğu BESYO ların bünyelerine katılmıştır. Halen 49 beden eğitimi ve spor öğretmenlik bölümü Eğitim Fakültelerinde ve BESYO lara bağlı olarak beden eğitimi öğretmeni yetiştirmektedirler.

10 Tablo 1: Yılları Arası Çeşitli Kurumların Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümlerinin Öğretim Programı Derslerinin Dağılımları 2006 Bed. Egt. ve Spor Öğrt. Öğretim Programı (158 kredinin dağılımı) 50,63% 25,31% 24,05% 1998 Bed. Egt. ve Spor Öğrt. Öğretim Programı (150 kredinin dağılımı) 65,97% 25% 9,03% 1983 Bed. Egt. ve Spor Öğrt. Öğretim Programı (234 kredinin dağılımı) 64,53% 11,54% 23,93% 1979 Yüksek Öğrt. Okl. (134 kredinin dağılımı) 84,33% 5,97% 9,70% 1975 Spor Akademileri Beden Eğit. Ve spor bö. (110 saatin dağılımı) 67% 18% 15% 1967 Gazi Eğt. Enst. (192 saatin dağılımı) 66% 14% 20% 1954 Gazi Eğt. Enst. (192 saatin dağılımı) 67% 20% 13% 1944 Gazi Eğt. Enst. (208 saatin dağılımı) 51% 19% 30% 1941 Gazi Eğt. Enst. (204 saatin dağılımı) 47% 20% 33% 1933 Gazi Eğt. Enst. (7 çeşit dersin dağılımı) 57,14% 14,29% 28,57% 1926 Çapa Kursu (7 çeşit dersin dağılımı) 100% 0% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Alan Dersleri Öğrt. Meslek Bilgisi Ders. Genel Kültür Dersleri Kaynak: 5, 6, 13 den alınan bilgiler tekrar düzenlenmiş ve tablo haline getirilerek sunulmuştur.

11 1926 yılından günümüze beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümlerinin öğretim programlarında da birçok değişiklik ve düzenlemeler yapılmıştır. Tablo 1 de görüldüğü üzere 1926 yılındaki ilköğretim programında sadece alan dersleri yer almış, öğretmenlik meslek bilgisi ve genel kültür derslerine yer verilmemiştir yılındaki öğretim programında ise alan derslerinin yanında öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve genel kültür derslerinin yer verildiği görülmektedir. Daha sonra yapılan öğretim programlarında, alan derslerinin oranının öğretmenlik meslek bilgisi ve genel kültür derslerinin oranından fazla olduğu görülmektedir. Bununla birlikte her programda alan derslerinin yanında, öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür derslerine de yer verildiği görülmektedir. Son yapılan tarihli öğretim programının, %50,63 ünü (80 kredi) alan dersleri, %25,31 ini (40 kredi) öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ve %24,05 ini (38 kredi) genel kültür dersleri oluşturmaktadır. Bu sonuç, son öğretim programının yarısını alan derslerinden oluştuğunu ve diğer yarısını ise neredeyse birbirine eşit oranlarda öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür derslerinden oluştuğunu göstermektedir. Bu programdaki beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili dersler ile MEB e bağlı okullarda okutulan dersler ve beden eğitimi öğretmenlerinin zorunlu okutmaları gereken dersler Tablo 2 de karşılaştırılmıştır. Tablo 2: MEB Beden eğitimi ve Spor Alanı ile Đlgili Dersler Beden Eğitimi Öğretmeninin Aylık Karşılığı Okutacağı Dersler (23) Beden Eğitimi Spor Trafik ve Đlk Yardım Eğitimi Sağlık Bilgisi Spor ve Beslenme Đnsan Anatomisi Grupla Çalışma Teknikleri Halk Oyunları Spor Psikolojisi Antrenman Bilgisi Spor Yönetimi ve Organizasyon Beden Eğitimi ve Spor alanının diğer dersleri Đlköğretim ve Ortaöğretimde Okutulan Beden Eğitimi ve Spor Alanı Đle Đlgili Dersler Beden Eğitimi Dersi, Spor Etkinlikleri Dersi, Seçmeli Satranç Dersi, Trafik ve Đlkyardım Dersi Spor Liselerinde Okutulan Beden Eğitimi ve Spor Alanı Dersleri (24) Temel Spor Eğitimi Đnsan Anatomisi Beden Eğitimi Bilimine Giriş Beden Eğitimi ve Spor Tarihi Spor Antrenman Bilgisi Spor Kaza. Korunma ve Đlk Yardım Spor Fizyolojisi Spor Masajı Spor Tesisleri Ve Malzeme Bilgisi Spor Psikolojisi Spor Ve Beslenme Türk Spor Tarihi Özel Alan Çalışması Spor Yönetimi Ve Organizasyonu Spor Sosyolojisi Eğitsel Oyunlar Ritim Eğitimi Ve Dans

12 Tablo 2 de görüldüğü üzere Trafik ve ilkyardım, Satranç, Spor Masajı, Spor Psikoloji, Türk Spor Tarihi, Spor Sosyolojisi, Grupla Çalışma Teknikleri derslerinin yeni öğretim programında olmadığı görülmektedir. Bu durum beden eğitimi ve spor öğretmenliği bölümünden mezun olan bir öğretmen adayının, bu derslerle ilgili hiçbir eğitim almadan dahi bu dersleri okutacağını göstermektedir. Bunların yanında yeni öğretim programında, beden eğitimi ve spor alanı dersleri (4 yıl - 8 yarı dönem) toplam 101 saat (59 saat teorik ve 42 saat pratik) olarak yer alırken; spor liselerinin öğretim programlarında alan dersleri (4 yıl 8 yarı dönem) toplam 104 saat (24) olarak yer almaktadır. Bu durumda da spor liselerinin öğretim programı alan derslerinin saat sayılarının, beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programı alan derslerinin saat sayılarından fazla olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, 1926 yılında yapılan ilk beden eğitimi ve spor öğretmenliği öğretim programında sadece alan derslerinin yer aldığı ve öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür derslerinin yer almadığı; ancak daha sonraki yıllarda yapılan bütün öğretim programlarında hem alan derslerinin hem öğretmenlik meslek bilgisi derslerinin hem de genel kültür derslerinin farklı oranlarda yer aldığı görülmüştür. Son yapılan tarihli öğretim programında yer alan beden eğitimi ve spor alanı dersleri oranının düşük olduğu görülmüş; bununla birlikte öğretmenlik meslek bilgisi dersleri ile genel kültür dersleri oranları toplamının programın yarısına denk geldiği görülmüştür. Ayrıca MEB e bağlı okullardaki beden eğitimi ve spor alanı ile ilgili bazı derslerin bu yeni programda yer almadığı da tespit edilmiştir. KAYNAKÇA 1. Fidan, N. ve Erden, M. (1998). Eğitime Giriş. Đstanbul: Alkım Yayınları. 2. Taşdemir, M., Baloğlu, N. ve Topcan, C. (2000). Milli Eğitimin Yasal Temelleri. Ankara: Ocak Yayınları 3. Çoban, B., Devecioğlu, S., Zirek, O. Sarikaya, M., Güler, G. ve Turan, M. (2003). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Gençlik ve Spor Đl Müdürlüğü Đle Đlişkilerinin Belirlenmesi. Beden Eğitimi ve Sporda Sosyal Alanlar Kongresi Ekim, Ankara. 4. Đşler, H. (2000). Öğretmenlik Mesleğine Bakışla Ülkemizde Beden Eğitimi ve Spor Eğitimcilerinin Yetiştirilme Biçimi ve Beden Eğitimi Öğretmeninin Görevleri. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu Mayıs, Çanakkale. 5. Karaküçük, S. (1989). Beden Eğitimi Öğretmeninin Eğitimi. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını. 6. Bilge, N. (1988). Türkiye de Beden Eğitimi Öğretmeninin Yetiştirilmesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. 7. Mirzeoğlu, D. (2003). Spor Bilimlerinin Eğitimsel (Pedagojik) Temelleri. Spor Bilimlerine Giriş. Mirzeoğlu, N. (Ed.), Ankara: Bağırgan Yayımevi. 8. Muratlı, S. (2001). Türkiye de Spor Öğretmenliği ve Spor Öğretmeni Yetiştirme. II. Ulusal Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Sempozyumu Aralık, Bursa. 9. Açıkada, C. (1997). Türkiye de Spor Eğitimi Veren Kurumların Yeniden Yapılanması ve Hakemli Çalışmaların Gelişimi. Spor Bilimleri Dergisi 8, (1),

13 10. TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi). (2005). Türk Sporunda Şiddet, Şike, Rüşvet ve Haksız Rekabet Đddialarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan (10/63, 113, 138, 179, 228) Esas Numaralı Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. < (2007, Nisan, 20). 11. TD (Tebliğler Dergisi). (1979). Yüksek Öğretmen Okulları Beden Eğitim Bölümü Öğretim Programları. Cilt:42, Sayı: Çöndü, A. (1999). Beden Eğitimi ve Sporda Özel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. 13. Kavak, Y., Aydın, A. ve Altun, S. A. (2007). Öğretmen Yetiştirme ve Eğitim Fakülteleri ( ). Ankara: YOK Yayını Demirhan, G. ve Açıkada, C. (1997). Türkiye ve Avrupa Ülkelerinde Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Bazı Yükseköğretim Kurumlarının Öğrenci, Öğretim Elemanı ve Dersler Boyutuyla Karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi 8, (2), Kaya, Y. (2000). Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştirmede Verimlilik. II. Ulusal Öğretmen Yetiştirme Sempozyumu, Mayıs, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. 16. Özkan, H. (1999). Türkiye de Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni Yetiştirmek Đçin Bir Model. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. 17. Temel, C. ve Sunay, H. (2002). Türkiye'de Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Programlarına Đlişkin Öğretim Elemanı Görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, Avşar, Z. ve Özkılıç, R. (2003). Beden Eğitimi Öğretmeni Adaylarının Milli Eğitim Bakanlığı nca Belirlenen Okutabiliecekleri Derslerde Kendilerini Yeterli Bulma Düzeyleri ve Bu Derslerin Yüksek Öğretim ve Ortaöğretim Programlarındaki Yeri. 3. Ulusal Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Sempozyumu, Mayıs, Tayyare Kültür Merkezi. Bursa. 19. Erturan, G. ve Göde, O. (2005). Avrupa Sürecinde Türkiye ve Bazı Avrupa Birliği Ülkelerindeki Beden Eğitimi ve Spor Eğitmeni Yetiştiren Kurumların Programlarının Karşılaştırılması. Spor Eğitiminin ve Performansının Felsefi Temelleri, 8-9 Nisan. Süleyman Demirel Kültür Merkezi, Manisa. 20. Tekin, M. ve Filiz, K. (2007). Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Görüşlerine göre Beden Eğitimi Öğretmenliği Eğitim Program Standartlarının Önem Derecesi ve Gerçekleşme Durumunun Değerlendirilmesi. Uluslar arası AB-Bologna Süreci Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Mayıs, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi. 21. YÖK (Yüksek Öğretim Kurumu), (2006). Eğitim Fakültelerinde Uygulanacak Yeni Programlar Hakkında Açıklama. < (2007, Nisan 12) 22. Bozyiğit, E. ve Erturan, G. (2007). Loughborough Üniversitesi ve Pamukkale Üniversitesi nin Beden Eğitimi Öğretmeni Yetiştiren Lisans Programlarının Karşılaştırmalı Analizi. Uluslar arası AB-Bologna Süreci Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Mayıs, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale. 23. TD, (2000). Milli Eğitim Bakanlığna Bağlı Öğretim Kurumlarına Öğretmen Olarak Atanacakların Atamalarına Esas Olan Alanlar ile Mezun Oldukları Yüksek Öğretim Programları ve Aylık Karşılık Okutacaklar Derslere Đlişkin Esaslar, Cilt: 63 Sayı: 2513-Ek. 24. TD, (2006). Spor Liseleri Haftalık Ders Çizelgesi. Cilt: 69, Sayı:2588.