Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları"

Transkript

1 Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof. Dr. Şahinde Demirci Editörler/Editors Ali Akın Akyol - Kameray Özdemir homerkitabevi

2 Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof. Dr. Şahinde Demirci

3 ISBN: Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof. Dr. Şahinde Demirci Editörler Ali Akın Akyol - Kameray Özdemir Yayın Yönetmeni Betül Avunç Tasarım Sinan Turan Kapak Fotoğrafı Tuna Akçay Ofset Hazırlık Homer Kitabevi Baskı ve Cilt Altan Basım Ltd. 1. Basım: 2012 Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti. Tüm metnin yayım hakkı saklıdır. Tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yazarın ve yayımcının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Homer Kitabevi ve Yayıncılık Ltd. Şti. Yeni Çarşı Cad. No: 12/A Galatasaray İstanbul Tel: (0212) Faks: (0212) homer@homerbooks.com

4 Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof. Dr. Şahinde Demirci Editörler/Editors Ali Akın Akyol - Kameray Özdemir

5 İçindekiler Önsöz Prof. Dr. Ay Melek Özer Biography of Professor Ay Melek Özer Ay Melek Özer in Yayınları / Bibliography of Ay Melek Özer Prof. Dr. Şahinde Demirci Biography of Professor Şahinde Demirci Şahinde Demirci nin Yayınları / Bibliography of Şahinde Demirci Neden Arkeometri? Ünsal Yalçın Keban Projesi nden Arkeometri Ünitesi ne Türk Arkeolojisinde Çağdaşlaşma Süreci.. 43 Mehmet Özdoğan Ankara Vilayet Meydanı Antik Roma Yolu Kazısı Arkeometrik Analizleri Ali Akın Akyol - Yusuf Kağan Kadıoğlu Yakın Doğu Neolitiğinde Ev ve Sosyal Eşitsizlik Çiğdem Atakuman Madencilik ve Uygarlık M. Ümit Atalay Arkeometride Spektrometri Yöntemleri O. Yavuz Ataman Bizans Dönemi ne Ait Altın Sikke Orijinalliğinin Tespitinde Tahribatsız Arkeometrik ve Görsel Analiz Yöntemlerinin Kullanılması Mahmut Aydın - Sena Mutlu Glass Finds Recovered in the Excavations at Tekfur Sarayı, İstanbul Ömür Bakırer

6 Ankara Bölgesi nde İlk Tunç Çağ Yerleşimleri Gülçin İlgezdi Bertram - Jan-K. Bertram Ankara Valiliği Bahçesi Roma Caddesi Kazısı Halil Demirdelen - Mustafa Metin Alanya da Erken Hristiyan ve Bizans Dönemi Araştırmaları ( ) Sema Doğan Urartu Ayanis Kalesi (Van) Arpa Depolarındaki Ambar Biti Kalıntıları Emel Oybak Dönmez - Tuğba Solmaz Nudity of Male Statues in Ancient Greek Art Serra Durugönül Komana ve Çevresinde Çağlar Boyu Yerleşim Burcu Erciyas Ürünlü Kültür Köyü Yemek Geleneği Begümşen Ergenekon Akhaemenid Egemenliği Döneminde Doğu Yunan Bölgesinde Cam Emel Erten Türkiye de Taşınabilir Kültürel Mirası Koruma Eğitimi Üzerine Bekir Eskici Monokrom Sırlı Mozaik İran Çinilerinin Karakterizasyonu A. Emel Geçkinli - Gülsu Şimşek Antik Cam Üretimine Dair Bilgilere Ulaşmada Arkeometrik Analizlerin Önemi: Elaiussa Sebaste Örneği Çiğdem Gençler Güray Antik Yunan Vazo Betimlemelerinde Zaman ve Mekân Algısı Suna Güven Ankara Akköprü Arkeometrik İncelemeleri Kapsamında Jeofizik Çalışmalar Selma Kadıoğlu, Yusuf Kağan Kadıoğlu, Ali Akın Akyol, Bekir Eskici Esra Ezgi Baksı, Büşra Bihter Demirci, Kıymet Deniz Arkeometrik Araştırmalarda İstatistiksel Yöntemlerin Kullanımı Zeynep I. Kalaylıoğlu - H. Öztaş Ayhan Göltepe den Özgün Bir Buluntu Ergun Kaptan

7 Some Remarks on the Development of Musical Instruments With Emphasis on Hittite Period Erhan Karaesmen - Bilge Küçükdoğan Ülkemizde Yazılı Kültürel Mirasın Korunması Alanında Yapılan Çalışmalar ve Sorunlar Esra Mert Kronik Demir Eksikliğine Bağlı Anemi: Klinik ve Paleopatolojik Bulgular Işığında Yeni Değerlendirmeler Metin Özbek Element Analizleri ile Erken Tunç Çağı İkiztepe Toplumunun Yaşadığı Ekolojik Ortam ve Besin Kaynaklarının Belirlenmesi Üzerine Bir Deneme Kameray Özdemir - Yılmaz Selim Erdal Nif (Olympos) Dağı Kazıları Cam Buluntuları Üzlifat Canav Özgümüş - Serra Kanyak Hititlerde Bilimsel Düşünce Örnekleri Aygül Süel Ortaköy-Ağılönü Kurban Çukurlarının Fiziksel Yapılanması Mustafa Süel Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar Y. Selçuk Şener Analysis of Eastern Sigillata B Finds From Troia Billur Tekkök - Ernst Pernicka Türkiye nin Yerli Koyunları İçin Bir Antik DNA Çalışması Planlanırken İnci Togan - N. Dilşad Dağtaş Radyografi Tekniği ile Eserlerin Değerlendirilmesi A. Beril Tuğrul Spatial Analyses on the Surface Assemblages of a Hellenistic Pottery Workshop, A2 at Tekir, Turkey Numan Tuna Rocks and Minerals in Archaeological Investigations Asuman Günal Türkmenoğlu Osmanlı Seramik Araştırmalarında Analizlerin Önemi Filiz Yenişehirlioğlu

8 329 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar Y. Selçuk Şener * Özet: Arkeolojik kazıda ortaya çıkartılan taban mozaiklerinde gerçekleştirilecek aktif koruma uygulamaları, mevcut korunma durumlarının tam olarak tespit edilmesini zorunlu kılar. Bozulmaların tanınması, sorunların algılanmasına, nedenlerinin araştırılmasına ve sonuçta mevcut korunma durumunun belirlenmesi çalışmalarına temel oluşturmaktadır. Taban mozaiklerinde karşılaşılan sorunlar incelendiğinde, bulundukları ortamda onları etkileyen çevresel ve iklimsel faktörlerle ve/veya bilinçli-bilinçsiz insani müdahalelerle meydana gelmekte oldukları anlaşılmaktadır. Bozulma biçimleri, oluşumlarına göre yapısal, yüzeysel ve müdahalelerle meydana gelenler olmak üzere üç başlık altında incelenmektedir: Yapısal bozulmalar, yüzey tabakası ile birlikte mozaikte yapım katlarını, yüzeysel bozulmalar ise, tessellatum tabakasındaki sorunları kapsamaktadır. Müdahalelerle meydana gelen bozulmalar ise, daha çok hatalı onarımlarla ve bilinçli veya bilinçsizce mozaiğe zarar veren diğer müdahaleler sonucunda meydana gelen bozulma biçimlerini içermektedir. Anahtar Kelimeler: Mozaik, Koruma, Mevcut Korunma Durumu, Bozulma. The Decay Problems of Floor Mosaics in the Archaeological Area Abstract: Active conservation practices which will be applied on the floor mosaics found in an excavation, makes a complete detection of the existent conservation situations compulsory. Detecting the deteriorations constitute the basis of understanding the problems, searching for their reasons and as a result detecting the existent conservation situation. When the problems faced in the floor mosaics are considered, it is understood that they result from environmental and climate factors, and/or conscious-unconscious interventions of humans. Deterioration forms are examined under three headings according to their forms: structural, surface and resulted from interventions. Structural deteriorations include problems on the surface layer together with construction layers of the mosaic, and surface deteriorations include problems on the tessellatum layer. Deteriorations resulting from interventions mostly include the incorrect restorations and the deterioration forms resulting from other interventions that harm the mosaic consciously or unconsciously. * Doç. Dr. Yaşar Selçuk Şener, Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Bölümü Öğretim Üyesi. ssener@gazi.edu.tr

9 330 Y. Selçuk Şener Keywords: Mosaic, Conservation, Existing Preservation Situation, Deterioration. Giriş Mozaiklerde gerçekleştirilecek aktif koruma uygulamaları malzeme, yapım ve dekoratif özelikleri yanında mevcut korunma durumlarının da tam olarak tespit edilmesini gerekli kılmaktadır. Bozulmaların tanınması sorunların algılanması, nedenlerinin araştırılması, belgelemelerin hazırlanması ve mevcut korunma durumunun belirlenmesi gibi tespit çalışmalarına da temel oluşturmaktadır. Bu çalışmayla, arkeolojik alanlarda kazıyla ortaya çıkartılan taban mozaiklerinde karşılaşılan sorunların tanınması/tanıtılması hedef alınmıştır. Ancak kapsamlı bir konunun bütünüyle burada aydınlatılması da mümkün değildir. Bu nedenle çalışmamız, bilinen 1 bozulma türlerinin üzerinde çalışılan farklı mozaik örneklerdeki tespitlerimizle sınırlıdır ve amacımız belirlenen bozulma biçimlerinin farklı deneyim örneklerindeki çeşitliliğinin tanıtılmasını amaçlamaktadır. Mozaiklerde karşılaşılan bozulmalar, niteliğine göre yapısal, yüzeysel ve daha önceki onarım müdahaleleriyle meydana gelenler olmak üzere üç başlık altında incelenmektedir. Her bir bozulma türünde, öncelikle anlam değerini içeren kısa açıklamalara yer verilmiş, daha sonra oluşumuna neden olan faktörlere değinilerek farklı yapı ve görünüş biçimleri tanıtılmıştır. 1. Yapısal Bozulmalar Mozaikte tessellatum ile birlikte diğer yapım katlarını da etkileyen bozulma biçimleridir. Gözlemlenen bozulma biçimleri şu başlıklar altında incelenebilir: 1.1. Lakuna Bozulma, mozaikte görünen yüzeyi oluşturan tessellatumda veya tessellatum ile birlikte altında yer alan diğer yapım katlarında meydana gelmiş kayıp/eksilen alanlar olarak tanımlanabilir. Oluşumları farklı biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Tessereanın yatak harcından koparak, yerinden çıkarak dağılması veya kaybı/eksilmesiyle meydana gelen lakuna oluşumları, en sık karşılaşılan bozulma biçimlerini oluşturur (Şekil 1). Bozulma, tesseraların yatak harcından ayrılmasıyla başlayan sürecin sonucu olan, tek tessera, birkaç tessera veya giderek daha geniş alan/lar oluşturan ölçülerde dağılmış/ kaybedilmiş bölümler şeklinde çeşitlilik göstermektedir. Bozulma oluşumu, tessellatumu altta yer alan nucleus veya rudus tabakalarına, yanlarda ise birbirlerine bağlayan yatak harcındaki bozulma ve kayıplarla meydana gelmektedir. Bozulmanın kaynağını yağışlar ve neme bağlı yatak harcında meydana gelen (yumuşama, gevrekleşme, çatlama, kırılma ve dökülmeler gibi) sorunlar ile tuz çıkışı, don, bitkisel ve mikrobiyolojik gelişim ve yüzeyde insan hareketliliği gibi daha çok mekanik baskı kaynağını oluşturan faktörler oluşturmaktadır. 1 Bozulmalar için yapılan sınıflamalarla ilgili daha geniş bilgi için bkz., Mozaics İn Situ Project, İllustrated Grossary, Getty Conservation İnstitute and The İsrael Antiquies Authority, December, 2003, s ve Anonim, Alterazioni, Macroscopiche dei Materiali Lapidei: Lessico, Normal 1/88, CNR ICR, Roma Bozulmalar için ayrıca Bkz. H. Akıllı, Mozaik Tahribatları, Anadolu Araştırmaları, Sayı XI, İstanbul, 1989, s ; H. Akıllı, Arykanda ve Perge Mozaiklerinin Bozulma Nedenleri ve Yerinde Koruma Sorunları, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, IV, (Ankara, Mayıs 1988), Ankara, 1989, s S. Özyiğit, Bir Karesinin Eksilmesiyle Dağılabilen Antik Mozaiklerin Restorasyonu ve Konservasyonu, Antik Dekor, Sayı: 24, İstanbul, 1994, s

10 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar 331 Tessellatumla birlikte altta kalan yapım katlarında derinleşen kayıplar bozulmanın ilerlemiş biçimleridir. Bu tür bozulmalar yüzeyden alta doğru nucleus, rudus ve statumen tabakasını da kapsayacak biçimdeki kayıplar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bozulma, iklim/çevre şartlarına bağlı olarak veya bir müdahale sonucu olmak üzere genelde iki farklı kaynağa bağlı gelişmektedir. Mozaiklerde doğal yolla oluşan derin lakuna oluşumları, yer aldığı yapının yangın, savaş, göç gibi çeşitli nedenlerle terk edilmesi/kullanım dışı kalması sırasında ve/veya sonrasında yıpratıcı çevre etkileriyle meydana gelen sorunlarla açıklanabilir. Nitekim terk edilmiş bir binada yıkılan/çöken taşıyıcı ve örtüye ait mimari elemanların veya örgüye ait malzemenin (taş, tuğla gibi) mozaik üzerine düşmesi ağır çökme/çöküntü yanında derin kayıplar şeklinde görülen ağır tahribat örneklerine yol açmaktadır. Terk edilmiş ve zamanla üzeri toprak dolguyla kaplanan bir mozaikte tuz çıkışı, don etkileri ve bitki köklerinin mekanik baskısı en basit tanımlamayla tesseraların yatak harcından kopmalarına, taşıyıcı katlarda ayrılmalara ve sonunda gittikçe ilerleyen ölçüdeki lakuna oluşumlarına yol açmaktadır. 2 Bir müdahaleye bağlı meydana gelen derin lakuna örnekleri bilgisizlik, dikkatsizlik sonucu oluşmaktadır. Bozulma örneğine Şanlıurfa, Haleplibahçe, Amazonlar Villası kazılarında rastlanmıştır. Bozulma, mozaiklerin yer aldığı villada, toprak üzerinde çok az kısmı görülen mevcut duvar örgü taşlarının yeniden kullanımı amacıyla çevrede yaşayanlarca sökülmeleri sırasında, duvara yakın mozaik bölümlerinin bilinçsizce kazılarak tahrip edilmesiyle meydana gelmiştir. Duvar bölümlerinin dokunulmadığı/sökülmediği bazı mekânlarda duvar önündeki mozaik bölümlerinin sağlam kalması, temel seviyesine kadar sökülmüş duvar çevresinde kalan bölümlerinde ise mozaikli taban bordürlerinin büyük oranda kaybedilmiş olması tahribatın oluşum şekli ve nedeni konusundaki görüşümüzü doğrulamaktadır. Müdahale ile meydana gelen lakuna oluşumlarının diğer bir şekli Haleplibahçe Temalı Park alt yapı çalışmaları sırasında, kazı makineleri tarafından meydana getirilmiş kayıplar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Bozulma, toprak altında iken ve varlığı bilinmeyen taban mozaiği üzerindeki toprağın (ve taban mozaiğinin kuzeydoğu köşesinin) kazılarak buraya bir rögar çıkışının yerleştirilmesi sırasında kısmen tahrip edilmesi şeklinde gerçekleşmiştir. Aynı alanda kanalizasyon borusu yerleştirmek amacıyla kazı makinesiyle yapılan bir diğer kazıda, villanın orta salon mekân mozaiği rudus tabakasına inen, 10 cm yi bulan derinlikte, cm genişliğinde ve 1,5 metre uzunluğunda bir alanda, kepçe tırnak izleriyle geniş bir lakuna oluşturulmuştur. Benzer bir diğer bozulma villanın havuzlu mekân taban mozaiğinde görülür. Mozaiğin yaklaşık 40 cm lik batı kenarı, bir üçken biçiminde, yine buradan geçen kanalizasyon borusunun yerleştirilmesi için yapılan kazıyla, tüm katlarıyla kazılarak tahrip edilmiştir Yapım Tabakaları Arasında Ayrılma Bozulma, tessellatum-nucleus-rudus tabakaları arasındaki bağlantının kısmen veya tamamen yitirilmesiyle birbirinden ayrılması/kopması şeklinde tanımlanabilir. Bozulma oluşumu tessellatumla birlikte yapım katlarında kayıplar nedeniyle kesit veren mozaiklerde açıkça izlenebilmektedir. Ancak, tessellatumu bütün veya sağlam durumdaki bazı mozaiklerde bozulmanın tespit edilmesi daha zordur. Nitekim Sağlam görünümlü mozaik bölümlerinde, daha çok tessellatum-nucleus ve/veya nucleus-rudus arasında olmak üzere çoğu yerde tabakaların birbirinden ayrıldığı; oluşan boşluğa, çamurlu suyla girerek bi- 2 Bkz. Y. Selçuk Şener, Side Antik Kenti Sütunlu Cadde Mozaiklerinin Konservasyonu 26. Uluslararası Kazı Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (24-28 Mayıs 2004, Konya), Ankara, s. 55.

11 332 Y. Selçuk Şener riken toprak tabakasının dolduğu belirlenebilmektedir. Bozulma oluşumu, dar/lokal alanlar halinde veya geniş alanlarda ve mozaik tabanda yaygın biçimde karşımıza çıkabilmektedir. Tabakalar arasında ayrılma, yapım katlarının her birinin birbiri üzerine sırasıyla ayrı zamanlarda yapılmış olması (statumen ve rudus üzerine sonradan nucleus un yapılması, rudus üzerine yatak harcı ve tessellatumun yapılması) gibi nedenlerle mekanik etkilerle kolayca gerçekleşebilmektedir. Bozulma oluşumları, gömü (toprak altı) ortamındaki mozaiklerde daha çok yatak harcındaki (çatlak, kırık gibi) bozulmalarla tessellatum-nucleus bağlantısının yitirilmesi ve yapım katlarına ulaşan bitki köklerinin gelişimiyle zamanla tabakalar arasında açılma şeklinde gerçekleşmektedir. Açıkta sergilenen mozaiklerde ise bozulma, mozaiğin yüzey tabakalarından başlayarak yağışlarla ıslanması ve yumuşaması, kurumayla gevrekleşmesi, gün ışığıyla genleşen üst tabakanın alt katlardan ayrılarak şişmesi/kabarması, yanı sıra nem, tuz çıkışı, don ve bitki/ağaç kökleriyle oluşan mekanik baskıların tabakaları ayrılmaya zorlaması oluşmaktadır. Tabakalar arasındaki ayrılmanın başlaması, oluşan boşluklara zamanla toprak ve milin dolmasına ve dolguda bitki köklerinin ilerlemesine, doğal olarak bozulmanın ilerlemesine ve diğer bozulma türlerinin ortaya çıkmasına da olanak tanımaktadır Çatlak ve Kırık Mozaiklerde yüzeyi oluşturan tessellatumun katında veya alttaki yapım katlarında görülen çizgisel açılmalar çatlak, mozaik bütününün en az iki parça halinde ayrılması kırık olarak tanımlanmaktadır. Çatlak oluşumları, gömü (toprak altı) ortamından kazıyla ortaya çıkan neredeyse tüm mozaiklerde görülen yaygın bir bozulma şeklidir. Bozulma, genelde tessellatum tabakasında görülmekle birlikte, aynı zamanda altta kalan nucleus ve rudus harç katlarını da ilgilendirmektedir. Çatlak oluşumları, daha çok 1-2 mm genişlik ölçülerinde olmakla birlikte bazen genişliği 0,5-1 cm kadar ulaşan ölçülerde karşımıza çıkabilir (Şekil 2). Bozulmalar, mozaiğin yer aldığı yapıdaki yıkılma, göçük vb. gibi olayların neden olduğu darbe ve çarpma etkileriyle ya da nem, don, tuz çıkışı ve özellikle bitki köklerinin oluşturduğu baskılar ve zorlamalarla meydana gelmektedir. Mozaiklerde kırık oluşumları daha çok ekstrem olaylarla açıklanabilmektedir. Tahrip edici yer (deprem) hareketleri, yapı elemanlarının ve malzemelerinin mozaik üzerine yıkılması/dökülmesi/düşmesi, mozaik çevresinde su hareketleri ve dışarıdan bozulmayı oluşturan müdahaleler bilinen bozulma nedenleridir. Bozulma oluşumuna örnek olarak Zeugma Antik Kenti B Bölgesi kazılarında yerinde korunmak istenerek alanda bırakılmış mozaikler verilebilir. Baraj gölünde su tutulmasıyla kazı alanı seviyesine ulaşan gölet suyunun aşındırıcı etkileri, yüzeyde uygulanmış koruma tabakalarını tahrip ederken, altındaki toprağı da oyarak mozaikleri korunaksız bırakmış ve parçalar halinde kırılmalarına yol açmıştır. 3 Kırık oluşumlarının diğer biçimlerine Haleplibahçe Amazonlar Villası mozaiklerinde rastlanmıştır. Kırık oluşumu villanın 8 no.lu mekân (KTICIC) mozaiği güney kenarında ve 3 no.lu mekân geometrik mozaiğin güney kenarında belirgindir (Şekil 3). Her iki mozaikte de cm lik genişlikte bir parçası güney yöne doğru eğilerek açılmış ve kırılma genişliği 3-5 cm ulaşmıştır. Burada oluşan kırıklar, her iki mekânda da batı duvar örgü taşlarının sökülmesi sırasında mozaik altında bir boşluk oluşması ve altyapı çalışmaları sırasında bu alanda çokça ağır kazı makinelerinin ve kamyonlarının oluşturduğu baskı ile açıklanabilir. 3 Bkz. Y. Selçuk Şener, Türkiye de Arkeolojik Alanlarda Mozaiklerin Korunma(ma)sı: Karar, Yöntem ve Uygulama Açısından Bir İnceleme, AIEMA TÜRKİYE, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Sempozyumu Bildirileri Geçmişten Günümüze Mozaik Köprüsü (Gaziantep, 6-10 Haziran 2007). Bursa, 2008, s. 193, 194; resim 6, 7.

12 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar Kabarma/Şişme Bozulma, yatak harcının işlevini yitirmesiyle tessellatumun tek başına nucleustan, bazen de nucleusla birlikte rudus tabakasından ayrılması ve bir halı gibi kalkarak şişmesi şeklinde görülür (Şekil 4). Bozulmalar birkaç tessera genişliğinde dar alanlar şeklinde veya daha da geniş bölgesel alanlar şeklinde de karşımıza çıkmaktadır. Bozulmaların görüldüğü bölümler, ara boşluğun zamanla çamurlu suyla taşınan toprak dolgu nedeniyle dağılmaya elverişli alanlar haline gelirler. Bozulmanın kaynağını yağışlarla ıslanma-kuruma olayları, neme bağlı tuz çıkışı, bitki kökü gelişimi ve mozaik katlarındaki kısmi ayrılmalar şeklinde açıklanabilir Çökme-Çöküntüler Bozulma, diğer yapım katlarıyla birlikte tessellatumun, özgün seviyeye göre bölgesel veya geniş alanlar halinde çökmesi şeklinde tanımlanabilir. Bozulma, daha çok zemin suyu/ nemle yumuşayan toprak taban üzerinde yer alan mozaik katlarının mekanik baskılar sonucu özgün seviye kotu altına çökmesiyle meydana gelmektedir (Şekil 5). Mozaikte görülen çöküntülerin önemli bir kısmı yer aldığı binanın örtü ve duvarlarındaki göçükler sırasında düşen taş ve diğer yapı elamanlarının oluşturduğu baskıyla meydana gelmektedir. Bu tür bir bozulmaya Sagalassos antik kenti Neon Kütüphanesi taban mozaiği örnek gösterilebilir. Kütüphane binasının geçirdiği bir yangın neticesinde kullanım dışı kaldığı bilinmektedir. Yangınla birlikte ya da kullanım dışı kalmasından sonra üst örtü ve duvarlarda oluşan göçükler, mekânın tabanını kaplayan mozaikte daha çok orta ve güney bölümlerde bölgesel kırıkların ve çöküntü alanlarının oluşmasına yol açmıştır. 4 Bozulmanın diğer bir kaynağını, arkeolojik alanda ağır iş makinelerinin çalışması oluşturmaktadır. Gömü ortamında zemindeki nemle yumuşayan toprak, üstten gelen ağırlık etkisiyle bu tür bir çöküntüye uygun bir ortam hazırlamaktadır. Traktör, kamyon, vinç ve kepçe gibi iş makineleri, özellikle yüzeye yakın konumda yer alan toprak altındaki mozaiklerde istenmeden de olsa çöküntüye neden olacak zararlar vermektedir. Haleplibahçe Amazonlar Villası mozaiklerinin çoğunda (1, 2, 3, 4a, 5, 8 ve 9 10 ve 11 no.lu mekâna ait mozaiklerde) çöküntü türü bozulmaların varlığı, buradaki bozulmalarının kaynağının alt yapı çalışmalarında kullanılan büyük iş makinelerinin çalışmasıyla ilişkili olduğunu düşündürmektedir Tessera Kopmaları/Ayrılmaları Tesseraların yatak harcından veya tesseraların yatak harcıyla beraber nucleustan ayrılması şeklinde görülen bozulma türüdür (Şekil 6). Alttaki harçtan (nucleustan) kopan veya kabaran tesseralar, tek ve gruplar halinde koparak lakuna oluşumuna yol açmakta ve/veya birbirine karışmış ve dağılmamış halde bulunmaktadır. Bozulma oluşumları, mozaiklerde ıslanma-kuruma, tuz çıkışı, don, bitki kökleri gibi mekanik zorlamalara yol açan doğal etkenlerle olabildiği gibi, toprak altındaki mozaikler üzerindeki yük hareketliliği gibi dış müdahalelerle de meydana gelebilir. Toprak altı ortamından kazıyla ortaya çıkartılan mozaiklerde ani kuruma/harçlarda gevrekleşme/kırılgan- 4 M. Waelkens, H.K. Ersoy, K. Severson, F. Martens and S. Şener, The Sagalassos Neon Library Mosaic and İts Conservation, Sagalassos V, Report On The Survey And Excavation Campaigns Of 1996 and 1997, Acta Archaeologica Lovaniensia, Monographiae, 10, Volume I, , Louven, 2000, s Nitekim bu alanda kanalizasyon sisteminin kurulması sırasında büyük iş makinelerinin çalıştığı bilinmektedir.

13 334 Y. Selçuk Şener lık oluşması ve ekip üyeleri/ziyaretçi hareketliliği sonucu oluşan baskılar da bozulmanın diğer kaynaklarıdır Bitkisel Gelişim Taban mozaiklerde görülen tahribatların en önemli kaynaklarından birisi gelişmiş bitkiler olarak nitelenen ağaç ve ot türü bitki gelişimidir. Gelişmiş bitkiler özellikle gelişimleri ve büyümeleri sırasında kalınlaşan kökleri ile yüzeye yakın durumda bulunan toprak altındaki taban mozaiklerinde bazen geri dönülemez bozulmalara yol açmaktadırlar 6. Arkeolojik alanda, üzerinde ağaç yetişen bir mozaik buluntu açığa çıkartıldığında köklerin bazen tüm yapım katlarına ulaşarak mozaiklerde ağır tahribatlara yola açtığı, özgün tabanda büyük deformasyonlara veya kayıplara yol açtığı görülmektedir 7 (Şekil 7). Arkeolojik alanda yetişen (özellikle incir, çam ve zeytin gibi) ağaç türlerinin kontrolsüz gelişimi, bazen onlarca metre uzaklığa ulaşan kökleri nedeniyle toprak altı buluntular içerisinde mozaiklere de zarar vermektedir Taşıyıcı Harç Katlarında Bozulmalar Tessellatumu destekleyen harç katlarında çatlama, ufalanma, aşınma etkileriyle görülen tahribatlar ve kayıplardır. Bozulmalar yukarıda açıklanan birçok bozulmada olduğu gibi, ya neme bağlı tuz çıkışı ve don ile bitki kökleri gibi mekanik baskılarla ya da nemle ve yağışlarla ıslanma/yumuşama ve kurumayla gevrekleşme gibi etkilerle meydana gelmektedir. Tessellatumu nucleusa bağlayan yatak harcındaki tahribatlar tessera kopması/ayrılmasıyla başlayan, önceleri tessellatumda ve giderek diğer yapım katlarındaki lakuna oluşumları şeklinde genişleyen ve sonrasında tüm bozulmalara açık hale gelebilen diğer bozulmalar için zincirleme bir etki oluşturmaktadır Boşluk Oluşumları Mozaiklerde yüzey altında kalan yapım katlarında su erezyonu ve hayvanların oluşturdukları boşalma ve kayıplardır (Şekil 8). Özellikle harç katlarında görülen tahribatlar, tabakalar arasındaki ayrılmalar ve lakuna oluşumlarıyla aşırı tahrip olmuş mozaiklerde su aşındırması ve karıncalar tarafından malzeme (harç) taşınmasıyla oluşan kayıp alanlar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Terk edilmiş, bakımsız sit alanları ile arkeolojik kazılarda karşılaşılan bozulma daha ileride birçok diğer bozulma (çatlak, çöküntü, lakuna oluşumu gibi) türünün de hazırlayıcısı olabilmektedir. 6 Bitkisel gelişim ve etkileri için bkz.antonella Altieri, Domenico Poggi, Sandra Ricci, Mosaics Pavements From the Thermae of Caracalla(Rome): biodeterioration and methods of control, Mosaics Make a Site, The Conservation in situ of Mosaics on Archaeolojical Sites, Proceedings of the Vıth İnternational Committee for the Conservation of Mosaics, Roma, 2003, s Bu tür sorunların en belirgin örneği Bodrum Torba da Bizans manastırı kalıntıları, Bazilika Narteks Mozaikleri ile Palestra mozaiklerinde yetişen zeytin ağacı köklerinin oluşturduğu tahribat örnek verilebilir. Aynı Bozulma şekilleri Bodrum da, Mindos Kapı Geç Roma-Erken Bizans Mezar Yapıları kazılarıyla ortaya çıkartılan ve 1999 yılı Şubat ve Mart aylarında restorasyonunu yaptığımız üç mozaikte de karşılaşılmıştır. Mozaiğin üzerinde yetişen ağaçların kökleri tüm mozaiği sararak nucleus ve rudus arasında ilerlemiş ve tesselatumda dışarıdan da görülen şişme ve çatlak oluşumlarına yol açmıştır.

14 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar Tuz Çıkışları (efflorescenza) Mozaiklerde, yüzeye yapışık, beyaz-krem-kahve renkli kristal yapıda veya toz halinde mineral birikimlerinin/tabakalarının oluşmasıyla görülen bir bozulma şeklidir. Bozulma oluşumu, uzun süre toprak altında kalan ve kazıyla ortaya çıkan bir mozaikte, mozaik içerisine nüfus etmiş eriyebilir tuz birikimlerinin nemle çözünerek mozaik yüzeyinde katılaşması şeklinde meydan gelmektedir. Bozulma, yüzeyini örten, kaplayan, birikime neden olan estetik bir soruna yol açmaktadır; ancak daha da önemlisi, tuzun katılaşmasıyla gerçekleşen mekanik baskılarla, mozaiğin yapım malzemelerinde meydana getirdiği ağır tahribatlara neden olmaktadır. Tuz çıkışı, tesseralarda ve harç katlarında ufalanma, yapraklaşma ve kırılmaya, dolayısıyla da mozaik yapım malzemelerinde kayıplara yol açan önemli bir tahribat kaynağı oluşturmaktadır. 2. Yüzeysel Bozulmalar Mozaiklerde, yüzey tabakasını oluşturan tessellatumda meydana gelen bozulma biçimleridir. Bozulma biçimleri, yüzeyi ilgilendiren bozulmalar ve tessera bozulmaları olmak üzere iki başlık altında incelenebilir: 2.1. Yüzeyi İlgilendiren Bozulmalar Mozaiklerde, yüzey tabakasını oluşturan tessellatumda meydana gelen bozulma biçimleridir Yüzeysel Birikim (kirlilik) Mozaik üzerinde yabancı her türlü malzemenin birikimiyle, kirlilik oluşturan bozulma biçimidir. Mozaik yüzeyinde biriken toprak (Şekil 9) ve kum tabakaları, hayvan pislikleri, lekelenmelere yol açan yağlı bileşikler, bitkisel kalıntılar bu tür bozulma örnekleridir. Bozulmanın en belirgin şekli kazıyla ortaya çıkartılan mozaiklerde karşılaşılan toprak ve milli kirlenmelerdir. Gömü ortamında mozaiği örten/saran toprak, özellikle nemle birleştiğinde mozaik yüzeylere az ya da çok tutunan bir kir tabakasını da beraberinde getirmektedir. Toprakla oluşan kirlilik, harç dolgusu boşalan tessera derzlerini, çatlakları ve lakuna alanlarını da dolgulamaktadır. Topraklı birikim, yüzeydeki kirlenmeyle estetik bir sorun oluşturması yanında, içerisinde barındırdığı tuzlarla tuz çıkışlarına yol açmakta; bu durum ufalanma yapraklaşma, aşınma ile tessereada ve harçlarda kayıplara neden olmaktadır Tabaka/Kabuk Oluşumu Taban mozaiklerinde, su ve toprakla yüzeye taşınan eriyebilir minerallerin oluşturduğu, yoğunluğu değişen, yapışık tortu/tabaka/kabuk oluşumu (Şekil 10) şeklindeki bozulma biçimidir. Mozaiklerde karşılaşılan kabuk/tabaka iki şekilde oluşmaktadır. İlki mozaiğin kullanımı sırasında meydana gelmektedir. Bu tür oluşumları havuz tabanını kaplayan mozaik örneklerde görmekteyiz. Nitekim bu tür örneklerde tabaka oluşumu su içerisinde bulunan eriyebilir minerallerin tabanda yani mozaik yüzeyinde çökelmesiyle meydana gelir. İkinci oluşum ise toprak altı ortamındaki mozaiklerde meydana gelmektedir. Bu tür örneklerde mozaik yüzeyinde su veya nemle toprak içerisindeki eriyebilir mineraller çözünmekte ve zamanla mozaik yüzeyine tutunarak sert bir kabuk oluşturmaktadırlar. Mozaik yüzeyle-

15 336 Y. Selçuk Şener rinde görülen tabakalar, oluşum süreci ve yoğunluğuna bağlı olarak bazen yüzeyi kaplayan ince tabakalardan tüm yüzeyi örtecek şekilde, kalınlığı bazen birkaç cm ye varan lokal veya yaygın tabakalar halinde görülebilmektedir Mikroorganizma Oluşumları Kazı ile ortaya çıkartılarak açıkta sergilenen, ancak üst örtü, drenaj gibi sorunları çözülmeyen mozaik yüzeylerinde görülen mikrobiyolojik organizma gelişimleridir. Topraktaki nemin zeminden mozaiğe ulaşması veya yağışlarla mozaik yüzeyinde kalan su/nem ve gün ışığı, taş, tuğla, harç gibi malzemeler yanında mozaiklerde de alge, liken vb. gibi su yosunu türlerini oluşturan mikroorganizma gelişimine (Şekil 11) neden olmaktadır. Mikroorganizmalar, gelişimi için ideal şartların bulunduğu (daha çok bahar gibi) mevsimlerde kısa zamanda çok geniş alanları kaplayarak bir tür biyolojik patina oluşumuna neden olmaktadır. Bozulma oluşumu yalnız estetik değil, kimyasal (gelişme ve beslenmeleri sırasında salgıladıkları enzimle malzemedeki aşınmalar) ve/veya fiziksel (mikro düzeyde olsa da taşlara veya harçlara tutunarak taş ve harç ufalanmalarına yol açmaları) etkiler de oluşturabilmektedirler. Nem tutucu olmaları, bu tabaka üzerinde mantar ve bakterilerin gelişmesine zemin hazırlamaları nedeniyle de ayrıca yeni bozulmalar için zemin hazırlamaktadırlar Renk Değişimi Mozaiklerde renk değişimi, yüksek ısıya maruz kalan (Şekil 12) yüzeyde meydana gelen renk değişimleri ve yabancı malzemelerden kaynaklanan leke oluşumlarını kapsamaktadır. Renk değişimlerinin önemli bir kaynağı daha çok yangın/yanık izlerine ait olmaktadır. Bozulma mekanizması, oluşan yangınla yanan (çatı desteği gibi) ahşap malzemenin mozaikle temasıyla yüksek ısının tessera malzemede meydana getirdiği renk değişimleri şeklinde gerçekleşmektedir. Bozulma, yüksek ısı etkisinde kalan mozaik yüzeylerinde tesseraların (pişmiş taş oluşumuyla) grileşmesi-beyazlaşması şeklinde görülmektedir ve bozulan alanlar mat - donuk renkleriyle ısıdan etkilenmeyen diğer alanlardan ayırt edilebilmektedir. Oluşan bozulma, geriye dönüşümü olmayan kalıcı etkiler göstermektedir. Arkeoloji alanda karşılaşılan diğer bir bozulma tipi, mozaik üzerinde demir ve bakır alaşımlarından yapılmış metal malzemeyle irtibatında ortaya çıkan lekelenme olaylarıdır. Demir (çivi, mıh, kilit parçaları, metal yapı gergileri gibi) malzeme yüzeyde sarı-kahve renkli tonlarda pas lekelenmelerine, bakır alaşımlarından üretilmiş (bağlantı elamanları, sikke, günlük kullanım aletleri gibi) metal malzemeler ise, yeşilimsi renklerde bakır tuzu lekelenmelerine yol açmaktadır. Renk değişimlerine yol açan diğer bir unsur yağlı bileşikler, mikrobiyolojik tabakalanmalar ve kuş ve hayvan pisliklerinden kaynaklanmaktadır. Organik nitelikli bu tür bileşikler, mozaik yüzeyinde tessera işlerine işleyen farklı renkte leke oluşumlarına yol açmaktadır Tessera Bozulmaları Tessellatumu oluşturan birim malzeme olan tesseralarda meydan gelen bozulma biçimleridir: Tessera kırılması Tessellatum birim malzemesini oluşturan tessereanın en az iki parça halinde ayrılması tessera kırılması (Şekil 13) olarak tanımlanmaktadır.

16 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar 337 Tesseralarda kırılma, genelde düşme ve çarpma gibi üstten gelen baskı ve ağırlık etkisiyle veya tuz çıkışı sırasında oluşan mekanik baskılarla meydana gelmektedir. Mozaiklerde tek tessera kırılmaları ve/veya lokal alanlarda genişleyen tessera kırıkları şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Nem/ıslanma ve kuruma süreçleri ile vurma, düşme, çarpma etkileriyle oluşan mekanik baskılar bu bozulmaların ortaya çıkmasında etkilidir Ufalanma Fiziksel ve kimyasal nedenlere bağlı olarak, tesserayı oluşturan taş veya pişmiş toprak malzemedeki kayıplardır. Daha çok tuzlanma, ıslanma-kuruma ile oluşan gevrekleşme ve mekanik etkilere bağlı olarak tesserayı oluşturan minerallerdeki kopma ve kayıplardır. Farklı türde (pişmiş toprak, mermer, killi sedimenter, silisli taşlar gibi) tesseraların kullanıldığı kompozit tessellatum örgülerinde bozulma malzeme özelliklerine göre faklılık göstermekte; daha zayıf nitelikli malzemede bozulmalar oluşurken diğer türler daha sağlam kalabilmekte; böylelikle lokal dekorasyon kayıpları oluşmaktadır (Şekil 14) Aşınma Mekanik ve kimyasal olarak iki nedene bağlı gelişen ve daha çok tessera yüzeylerindeki kayıplar şeklinde görülen bir bozulmadır. Aşınma, mozaik yüzeylerinde kullanıma bağlı olarak (üzerine yürünmesi gibi) mekanik etkilerle ve/veya suyun aşındırma etkileriyle oluşan, kimyasal etkilerle açıklanabilecek yüzeysel kayıplar şeklinde meydana gelebilir Yapraklaşma Bozulma, tabakalı yapıya sahip sedimental taş türlerinin kullanıldığı tesseralarda kabuk, yaprak veya pul şeklinde kabarma-dökülmeler şeklinde görülmektedir (Şekil 15). Oluşan mekanik baskılarla yüzey veya yüzeye yakın kısımlarda tessera bölümlerinin kabarması, kalkması veya dökülmesiyle meydana gelir. Bozulma sonucu tesseralar formunu yitirmekte, köşeli hatlar giderek şekilsizleşmekte, yüzeyden derinleşen dökülmelerle dekorasyonda kayıplara yol açmaktadır. Bozulma oluşumu, tuz çıkışları, don ve ıslanma ve kuruma etkilerine bağlı olarak meydana gelmektedir Yüzeyi Gözenekli Tessera (pitting) Tek veya grup halinde tessera yüzeyinde görülebilen bozulma, malzeme yüzeyinde silindirik veya spiral şekilli delik veya girintilerin oluşması şeklinde seçilmektedir. Mozaiklerde, etkileşimde bulunduğu topraktaki aşındırıcı etkiler ve tuzlar bozulmanın meydana gelmesine neden olmaktadır. Bozulma türüne denize yakın konumda ve açıkta sergilenen mozaiklerde sıkça karşılaşılmaktadır. 3. Hatalı Restorasyon Müdahaleleri Taban mozaiklerinde, özgün yapım malzeme ve doku niteliklerine uygun olmayan, çevre ve iklim şartlarına karşı farkı tepkiler veren, özgün yapıma zarar vererek korunma riski oluşturan her türlü aktif restorasyon müdahalesi, oluşturduğu değişimle bir bozulma örneği olarak kabul edilmektedir. Bu tür bozulmalar uygulama türlerine göre şu başlıklar altında incelenebilir.

17 338 Y. Selçuk Şener 3.1. Bordür Harcı Uygulamaları Bordür harcı uygulamaları, mozaikte açığa çıkan kenarlar ile lakuna çevresinde tessera açılmalarını/dağılmalarını engellemek amacıyla yapılan bir sağlamlaştırma çalışmasıdır. Uygulama biçimi, genelde tabandan başlayarak, kesitte bir üçken oluşturacak biçimde tessera kenarı üzerinde biten, malzeme uyumluluğu açısından kireç bağlayıcılı, görünüm açısından ise renklendirilmiş harçlar kullanılarak gerçekleştirilmektedir. Mozaik bünyesine uygun olmayan (çimentolu harç gibi) malzemenin (Şekil 16) kullanıldığı ve/veya renk, karışım ve uygulama açısından uyumsuz ve özensiz işçilikle yapılan bordür uygulamaları koruma ve onarımda kabul görmeyen hatalı çalışma müdahaleleri olarak değerlendirilmektedir. Hatalı uygulamalar farklı örneklerle incelenebilir: Amacını Aşan Uygulamalar Bordür uygulamalarının geniş harç bantlar halinde çevirilerle yapıldığı uygulama örneklerini kapsar. Müdahaleler, sağlamlaştırma açısından doğru bir yaklaşım gibi algılansa da, uygulama hatalarıyla dikkati çekmektedir: 8 Şanlıurfa Amazonlar Villası 7 no.lu mozaikte, muhtemelen var olan orta pano günümüze ulaşmamış; orta pano etrafına ait çiçekli motifleri içeren geniş bordür ile dış çerçeveyi ayıran iki sıra koyu tessera sırası günümüze ulaşmıştır. Mekânın batı duvarında dış bordür günümüze ulaşmamış olsa da bordür genişliği bellidir. Diğer kenarlarda ise duvarların yerinde var olan mevcut döküntü nedeniyle kenar sınırları belli değildir. Mozaikte restorasyon çalışmaları sırasında yapılan geniş bordür uygulaması, alan sergiye açıldığında, (konuda uzman olmayan) izleyici tarafından mozaik bütününün (boyutunun) yanlış algılanmasına neden olacaktır Özensiz İşçilik Yerlerinden kalkmış, ancak birlikte olmaları nedeniyle dağılmamış olan tesseralı mozaik alanları çevresine yapılan bordür uygulamaları (Şekil 17), gelişigüzel spatül darbeleriyle yapılan harç uygulamaları ve bazı alanlarda (özellikle bordür çevrelerinde) tesseraları yüzeylerini kapatacak şekilde yapılan uygulamalar (Şekil 18) bu tür özensiz işçilik örneklerini oluşturmaktadır.. Bu tür uygulamalar tekrarlanması zorunlu nitelikleri nedeniyle mozaik korumada istenmeyen müdahale tipleridir Özgün Yapıyı Algılamayı Engelleme Taban mozaiklerinde özgün biçime, boyuta bağlı kalınmadan yapılan uygulamalardır. Bu türde uygulamalarda, mevcut tesseralı alanların bordür harcı ile sağlamlaştırılması yapılırken çoğunlukla (sağlamlık açısından oldukça geniş tutulan) bordür uygulaması, tamamlamaya yakın zorlama uygulama yapılmaktadır. 10 Uygulama biçimi izleyici yanıltan, aldatıcı uygulamalar olarak dikkati çekmektedir. 8 Bkz. S. Sener, Haleplibahçe Mozaiklerinin Restorasyonundaki Uygulamalar, Kültürler Arasında Bir Bağlantı: Mozaik AIMC XI. Uluslararası Mozaik Kongresi Bildirileri, Mosaics As A Link Among Cultures, The Proceedins of XIth International AIMC Congress of Mosaics (Ekim/October Gaziantep-Türkiye), Gaziantep, 2009, s Bkz. S. Sener, Haleplibahçe Mozaiklerinin Restorasyonundaki Uygulamalar, Kültürler Arasında Bir Bağlantı: Mozaik AIMC XI. Uluslararası Mozaik Kongresi Bildirileri, Mosaics As A Link Among Cultures, The Proceedins of XI th International AIMC Congress of Mosaics (Ekim/October Gaziantep-Türkiye), Gaziantep, 2009, s Bkz. S. Sener, a.g.m., 2009, s

18 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar Uygun Olmayan Malzeme Kullanımı Bordür sağlamlaştırmada özgün malzemeyle uyuşmayan çimentolu harç kullanımı yaygın bir uygulama biçimidir. Koruma meslek elemanının bulunmadığı arkeolojik kazılarda ortaya çıkan mozaiklerde, kenar ve lakuna çevresinde dağılmayı engellemek için hızlı ve en çok bilinen bir malzeme olarak kullanılan çimentolu harçlar, mozaik yapımındaki tüm malzemeyle uyumsuz ve tehlikeli bir uygulama biçimidir. Genleşme, geçirgenlik, sağlamlık aşısından özgünle uyuşman çimentolu harçlar, zamanla özelliklerini yitirerek yerlerinden ayrılmakta ve işlev dışı kalmaktadır. Ayrıca eriyebilir tuz barındırmalarıyla, sürekli zemin suyu hareketi yaşayan taban mozaiklerinde, tuz çıkışlarına yol açabilecek yeni bozulmaların kaynağı olarak risk oluşturmaktadır Tamamlama Uygulamaları Tamamlama, mozaikte eksik alanlarla oluşan estetik bütünlüğün yeniden kazanılması ve mevcut buluntunun sağlamlaştırılarak durumunun iyileştirilmesi amacıyla, benzer tesseralar ve harçlı malzeme kullanılarak yapılan, aktif bir restorasyon uygulamasıdır. Mozaikte yeni bozulmalara yol açan, özgün yapıyla farklı nitelikte veya renk ve doku itibariyle uyumsuz malzemeler kullanılan, özensiz işçilikle gerçekleştirilen ve amacını aşan tamamlama uygulamaları, koruma ve onarımda kabul görmeyen hatalı çalışma müdahaleleri olarak değerlendirilmektedir. Hatalı uygulama biçimleri şu şekilde açıklanabilir: Algılama Sorunu Oluşturan Uygulamalar Bu tür uygulamalarda tamamlama mozaiğin yer aldığı mekân/taban sınırları gözetilmeden (Şekil 19) yapılmaktadır. Müdahale tipleri, özgün mozaik bütünlüğünün algılanmasını engelleyen ve arkeoloji bilgilenmeyi yanıltan özelliğiyle hatalıdır Özgün Dokuyu Tahrip Edici Uygulamalar Tessellatumdaki tamamlamalarda, alttaki yer alan zayıf nitelikteki yapım katlarının sağlamlaştırılması yerine, tahrip edilmesi ve yenilenmesiyle yapılan uygulamalardır. Özgün malzemeye zarar veren niteliğiyle kabul edilmeyen uygulama biçimidir Estetik Açıdan Dokuyla Uyumsuz Uygulamalar Çok renkli bir mozaikte uyumsuz (beyaz, pembe, koru renkler gibi) renkteki tamamlamalar, izleyici dikkatini doğrudan tamamlama alanına yönelten ve rahatsız edici uygulamaları oluşturmaktadır Malzeme Açısından Uyumsuz Uygulamalar Çimento harcı kullanılarak yapılan tamamlamalar, gözeneklilik, geçirgenlik ve sağlamlık açısından farklı nitelikleriyle çevre etkilerine karşı özgün malzemeyle farklı tepkiler 11 Bkz. S. Sener, a.g.m., 2009, s Bkz. S. Sener, a.g.e., 2009, s Bkz. S. Sener, a.g.e, 2009, s. 54.

19 340 Y. Selçuk Şener vermesi nedeniyle uyuşmamakta ve mozaikte yeni bozulmaların 14 oluşmasına yol açmaktadır Yeni Tessera Kullanımıyla Tamamlama Tessellatumda eksik alanların, benzer tessera ile tamamlanması uygulamaları, eski ile yeni arasında belirgin doku farklılığı nedeniyle estetik açıdan uyumsuzluk oluşturmaktadır. Uyumsuzluk özellikle geniş alanlardaki tamamlama uygulamalarında daha da belirginleşir ve özgün ile onarım farkının algılanmasını zorlaştırarak restorasyonda belirtme kuralına ters düşerek amacını aşan uygulama biçimlerine dönüşür Kalitesiz İşçilik Uygulamaları Tamamlama, tek bir uygulamayı kapsadığından koruma faktörü kadar estetik bütünlüğü de kapsamlıdır. Çatlaklar oluşan ve yüzey bütünlüğü göstermeyen özensiz işçilik örnekleri, yeni uygulamaları gerektirdiğinden, özgün malzemeyi tahrip olmasına yol açabilir, istenmeyen uygulamalardır Dolgu Uygulamaları Dolgu, mozaik yapım katlarında oluşan çatlak ve yarıkların ve/veya tessellatum derzlerinin özgün malzeme ile uyumlu kireçli harç türlerinin kullanılmasıyla yapılan aktif bir restorasyon müdahalesidir. Hatalı uygulamaların en belirgin türü, malzemeyle uyumsuz çimento karışımlı harçların kullanılmasıyla görülmektedir. Koruma meslek elamanı bulunmayan kazılarda, daha çok acelece ve bilinçsizce yapılan bir koruma (?) uygulama biçimidir. Çimentolu harçlar zamanla mozaikte yeni bozulmalara (tuz çıkışı, ufalanma, yapraklaşma) yol açan özelliği ile korunma açısından sakıncalıdır. 16 Derz dolgularında gerçekleştirilen gereksiz dolgu uygulamaları, özgün yapıda değişikle neden olmasıyla amacını aşan hatalı uygulama biçimlerini oluşturmaktadır. Uygulama sırasında yüzeye taşırılarak örten harçlar da yine bu kapsamda değerlendirilmelidir Taşıyıcıda Yenileme Uygulamaları Mozaiklerin yerlerinden kaldırılması sonrasında uygun olmayan metal destekli ve çimentolu harçlı yeni bir taşıyıcıya sabitlenerek sergilenmeleriyle veya yeniden yerlerine yerleş- 14 Arkeolojik alanlarda eksik alanların çimentolu harç kullanılarak dolgulandığı sıkça görülmektedir. Bu tür tamamlamalar, zeminden gelen suyun geçişini engellemekte ve toprak ve yeni harçta bulunan tuzun suyla birlikte mozaiğin sağlam kısımlarına yönlendirmekte ve tesseraların bu alanlarda harçlardan kopmalarına neden olmaktadır. Benzer durum yılları arasında çalıştığımız Aizanoi Roma hamamı taban mozaiklerinde karşılaşılmıştır. Burada Daha önceki onarım sırasında tamamlama alanlarında kullanılan cm kalınlığındaki çimentolu harç dolgu tesseraların deyim yerindeyse patlamasına neden olduğundan kırılarak temizlenmiş ve yeni kireç harç dolgu yapılmıştır. Bkz. Hande Kökten Ersoy, Konservierungs- Und Restaurierungsarbeiten am Thermenmosaik in Aizanoi, Arkeologischer Anzeiger, 1997, (Klaus Rheidt, Aizanoi Bericht Über Die Ausgraubungen, Restaurierungen und Sicherungsarbeiten 1994, 1995 und 1996 sonderdruck seite ), Berlin, New York 1997, s , (s ). Çimento dolgu ve tamamlama ile bunun sonucunda oraya çıkan sorunlar için ayrıca bkz., Hüseyin Akıllı, Eski Mozaikin Yerinde Koruma ve Onarımı: Yeni Bir Uygulama, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı: XIII, İstanbul, 1988, s , (s. 12). 15 Bkz. S. Sener, a.g.e., 2009, s M. Waelkens, H.K. Ersoy, K. Severson, F. Martens and S. Şener, The Sagalassos Neon Library Mosaic and İts Conservation, Sagalassos V, Report On The Survey And Excavation Campaigns Of 1996 and 1997, Acta Archaeologica Lovaniensia, Monographiae, 10, Volume I, , Louven, 2000, s

20 Arkeolojik Alanda Taban Mozaiklerinde Karşılaşılan Bozulmalar 341 tirilmeleriyle gerçekleşen, özgün malzemede zamanla çatlama, kırılma pas, tuzlanma gibi yeni bozulmaların oluşmasına neden olan uygulama (Şekil 20, 21) biçimleridir. Bu tür uygulamalar özellikle açık alanda sergilenen mozaiklerde geri dönüşü olmayan tahribatların ortaya çıkmasıyla sonuçlanmaktadır Temizlik Uygulamaları Temizlik, mozaik yüzeylerinin, zarar verilmeden kirlerinden arındırılmasını içeren aktif bir koruma uygulamasıdır. Hatalı temizlik uygulamaları, yüzeyin aşındırıcı kimyasal malzemeler ve/veya tahrip edici mekanik temizlik yöntemleri kullanılarak temizlenmesini kapsamaktadır. Kum püskürtülerek (aşındırılarak) (Şekil 22) veya asit etkisi bilinen kimyasallar kullanılarak (porçöz, asit çözeltileri gibi) yapılan temizlik uygulamaları bu türde uygulama biçimleridir Yüzey Koruma Uygulamaları Yüzey koruma ufalanma, yapraklaşma gibi sorunları bulunan mozaiklerde, geriye dönüşümlü reçineler kullanılarak yapılan aktif bir koruma uygulamasıdır. Hatalı uygulamalar, mozaik yüzeyinde yeni sorunlara yol açan müdahale örneklerini kapsamaktadır. Zamanla sararan (Şekil 23), kimyasal aşındırmaya yol açan veya mikrobiyolojik saldırıya açık organik (bitkisel veya hayvansal) reçine uygulamaları bu tür bozulmalara yol açan yüzey koruma müdahaleleridir. Ayrıca, uygun olsa da kullanılan reçinenin yoğun halde hazırlanması renk değişimine neden olmakta, zemin suyu geçirgenliğini de engellemektedir. Sonuç İnceleme sonuçları da göstermektedir ki, arkeolojik alanda kazıyla ortaya çıkan taban mozaiklerinde belirlenen sorunlar, bulundukları ortamda onları etkileyen çevresel ve iklimsel faktörlerle ve/veya bilinçli-bilinçsiz insani müdahalelerle meydana gelmektedir. Hangi nedenle meydana gelirse gelsin, ortaya çıkan bozulma, bir sorunla başlayıp, tüm mozaiğin yok olmasına götüren doğal sürecin işlemesine katkı sağlamaktadır. Bunun yanında meydana gelen bir bozulmanın diğer bir bozulmayı etkilediği ve zincirleme olarak tahribatın artmasına da yol açtığı da açıkça anlaşılabilmektedir. Arkeolojik alandaki mozaiklerde, koruma elemanlarınca koruma uygulamalarının yapılabilmesi, yani tıpta olduğu gibi tedavinin gerçekleştirilebilmesi, öncelikle teşhisin tam olarak belirlenmesiyle, yani bozulma biçimlerinin/çeşitliliğinin ve bunların nedenlerinin yeterince tanınmasıyla mümkün olabilecektir. Bu nedenle koruma meslek elemanlarına düşen sorumluluk, mozaiklerde karşılaştıkları sorunları aktararak, uygulama öncesinde yaptıkları tespit sonuçlarını kamuoyuyla paylaşması olacaktır. 17 Bu türde, kum püskürtme yöntemi kullanılarak yapılan temizlik uygulaması İstanbul Büyük Saray mozaiklerinin restorasyon çalışmalarında uygulandığı bilinmektedir. Uygulama sonrası, yüzey deyim yerindeyse silinmiş ve kısmi aşınmalar oluşmuştur.

21 342 Y. Selçuk Şener Kaynakça Anonim, Alterazioni, Macroscopiche dei Materiali Lapidei: Lessico, Normal 1/88, CNR ICR, Roma Anonim, Mozaics İn Situ Project, İllustrated Grossary, Getty Conservation İnstitute and The İsrael Antiquies Authority, December, 2003, s Akıllı, H., Eski Mozaikin Yerinde Koruma ve Onarımı: Yeni Bir Uygulama, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı: XIII, İstanbul, 1988, s , (s. 12). Akıllı, H., Arykanda ve Perge Mozaiklerinin Bozulma Nedenleri ve Yerinde Koruma Sorunları, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, IV, (Ankara, Mayıs 1988), Ankara, 1989, s Akıllı, H., Mozaik Tahribatları, Anadolu Araştırmaları, Sayı XI, İstanbul, 1989, s Altieri, A., Domenico P., Sandra R., Mosaics Pavements From the Thermae of Caracalla (Rome): biodeterioration and methods of control, Mosaics Make a Site, The Conservation in situ of Mosaics on Archaeolojical Sites, Proceedings of the Vıth İnternational Committee for the Conservation of Mosaics, Roma, 2003, s Kökten Ersoy, H., Konservierungs-Und Restaurierungsarbeiten am Thermenmosaik in Aizanoi, Arkeologischer Anzeiger, 1997, (Klaus Rheidt, Aizanoi Bericht Über Die Ausgraubungen, Restaurierungen und Sicherungsarbeiten 1994, 1995 und 1996 sonderdruck seite ), Berlin, New York 1997, s , (s ). Özyiğit, S., Bir Karesinin Eksilmesiyle Dağılabilen Antik Mozaiklerin Restorasyonu ve Konservasyonu, Antik Dekor, Sayı: 24, İstanbul, 1994, s Şener, Y.S., Side Antik Kenti Sütunlu Cadde Mozaiklerinin Konservasyonu 26. Uluslararası Kazı Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu, 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, (24-28 Mayıs 2004, Konya), Ankara, 2005, s , Sener, S., Haleplibahçe Mozaiklerinin Restorasyonundaki Uygulamalar, Kültürler Arasında Bir Bağlantı: Mozaik AIMC XI. Uluslararası Mozaik Kongresi Bildirileri, Mosaics As A Link Among Cultures, The Proceedins of XI th International AIMC Congress of Mosaics (Ekim/October Gaziantep-Türkiye), Gaziantep, 2009, s Şener, Y. S., Türkiye de Arkeolojik Alanlarda Mozaiklerin Korunma(ma)sı: Karar, Yöntem ve Uygulama Açısından Bir İnceleme, AIEMA TÜRKİYE, IV. Uluslararası Türkiye Mozaik Sempozyumu Bildirileri Geçmişten Günümüze Mozaik Köprüsü (Gaziantep, 6-10 Haziran 2007). Bursa, 2008, s Waelkens M., Kökten Ersoy H., Severson, K. Martens F. and Şener S., The Sagalassos Neon Library Mosaic and İts Conservation, Sagalassos V, Report On The Survey And Excavation Campaigns Of 1996 and 1997, Acta Archaeologica Lovaniensia, Monographiae, 10, Volume I, Louven, 2000, s

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 3/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 3/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 3/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ BOZULMANIN MEYDANA GELDİĞİ AŞAMALAR: I II III IV V VI VII VIII ÜRETİM AŞAMASI KULLANIM AŞAMASI KULLANIMDAN

Detaylı

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof.

Detaylı

KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ

KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA VE ONARIM BÖLÜMÜ KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ DERS 2 DOÇ. DR. CENGİZ ÇETİN KÜLTÜR VARLIKLARININ KORUMA VE ONARIMI CONSERVATİON

Detaylı

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof.

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ

ANKARA ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA VE ONARIM BÖLÜMÜ KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM ve İLKELERİ Ders 6 Doç. Dr. Cengiz ÇETİN KORUMA-ONARIMIN AŞAMALARI Koruma ve Onarım

Detaylı

HİERAPOLİS, 06/08/14-21/08/14 ÇALIŞMALARI MERMER RESTORASYONU ÇALIŞMALARI

HİERAPOLİS, 06/08/14-21/08/14 ÇALIŞMALARI MERMER RESTORASYONU ÇALIŞMALARI HİERAPOLİS, 06/08/14-21/08/14 ÇALIŞMALARI MERMER RESTORASYONU ÇALIŞMALARI 1- Aziz Philippus Kilisesi ait mermerlerin üzerindeki restorasyon uygulamaları. Aziz Philippus Kilisesi nin mermer levhalarının

Detaylı

BÖLÜM 6. ASFALT BETONU KAPLAMALARDA MEYDANA GELEN BOZULMALAR, NEDENLERİ VE İYİLEŞTİRİLMELERİ 6.1. Giriş Her çeşit kaplamada; -trafik etkisi -iklim

BÖLÜM 6. ASFALT BETONU KAPLAMALARDA MEYDANA GELEN BOZULMALAR, NEDENLERİ VE İYİLEŞTİRİLMELERİ 6.1. Giriş Her çeşit kaplamada; -trafik etkisi -iklim BÖLÜM 6. ASFALT BETONU KAPLAMALARDA MEYDANA GELEN BOZULMALAR, NEDENLERİ VE İYİLEŞTİRİLMELERİ 6.1. Giriş Her çeşit kaplamada; -trafik etkisi -iklim şartları - don etkisi - yol inşaatının uygun olmayan mevsimde

Detaylı

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 1/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 1/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 1/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ Tüm malzeme türlerinde olduğu gibi seramik eserlerde de uygulanacak koruma-onarım bozulma türlerinin doğru

Detaylı

Pool Fresh!up. Sphere. VitroSphere nano. Yüzme havuzu filtresi için DIN normlarına uygun eşsiz cam bilyalar. NSF DIN. Certified to NSF/ANSI 61

Pool Fresh!up. Sphere. VitroSphere nano. Yüzme havuzu filtresi için DIN normlarına uygun eşsiz cam bilyalar. NSF DIN. Certified to NSF/ANSI 61 Pool Fresh!up Vitro Sphere VitroSphere nano Yüzme havuzu filtresi için DIN normlarına uygun eşsiz cam bilyalar. Geprüft nach DIN 19603 & KSW-Richtlinie DIN 19603 NSF Certified to NSF/ANSI 61 Genel sorun

Detaylı

7. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 3-4 Nisan 2014 Yıldız Teknik Üniversitesi Beşiktaş - İstanbul

7. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 3-4 Nisan 2014 Yıldız Teknik Üniversitesi Beşiktaş - İstanbul CEPHE KAPLAMA TUĞLASININ KULLANIM PERFORMANSI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME Doç. Dr. Emrah GÖKALTUN 1 Konu Başlık No: 2 Çatı ve Cephe Sistemlerinin Performansları ÖZET İnsan, doğaya müdahale edip, çevresini

Detaylı

STRATONIKEIA ANTİK KENTİ SU YAPILARI. Antik kent Muğla Milas yolu üzerindedir. Aşağıda görüldüğü gibi Helenistik kurulmuştur.

STRATONIKEIA ANTİK KENTİ SU YAPILARI. Antik kent Muğla Milas yolu üzerindedir. Aşağıda görüldüğü gibi Helenistik kurulmuştur. STRATONIKEIA ANTİK KENTİ SU YAPILARI Antik kent Muğla Milas yolu üzerindedir. Aşağıda görüldüğü gibi Helenistik kurulmuştur. 1 2 MİLAS MÜZE MÜDÜRÜ HALUK YALÇINKAYA TARAFINDAN YAZILMIŞ RAPOR Muğla, Yatağan

Detaylı

Durusu Park Çatı Strüktürü. Yapısal Lamine Ahşap...

Durusu Park Çatı Strüktürü. Yapısal Lamine Ahşap... Durusu Park Çatı Strüktürü Yapısal Lamine Ahşap... Ahşap Kubbe - Türkmenistan Tarihi Eser - Sultantepe, Üsküdar Yapısal Lamine Ahşap Yüksek teknoloji ürünü Yapısal lamine ahşap, büyük budaklar, reçine

Detaylı

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, KVK201 Taş Malzeme Bilgisi ve Bozulmaları Ders Notu DERS TAŞ ESERLERDE DURUM TESPİTİ VE BELGELEME

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, KVK201 Taş Malzeme Bilgisi ve Bozulmaları Ders Notu DERS TAŞ ESERLERDE DURUM TESPİTİ VE BELGELEME DERS 14 4. 5. TAŞ ESERLERDE DURUM TESPİTİ VE BELGELEME Resim 1. Ankara-Ulus Zafer Anıtı C. Çetin 4. 5. 1. Araç ve Gereçler Taş eserlerde durum tespiti yapabilmek için öncelikle eserin bir çiziminin, bina

Detaylı

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 2/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ

SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 2/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ SERAMİK MALZEME BİLGİSİ VE BOZULMALARI KONU 5, 2/3: SERAMİK ESERLERDE BOZULMALAR VE NEDENLERİ BOZULMANIN MEYDANA GELDİĞİ AŞAMALAR: I II III IV V VI VII VIII ÜRETİM AŞAMASI KULLANIM AŞAMASI KULLANIMDAN

Detaylı

Oda Temizliği ve Hijyen Ürünleri

Oda Temizliği ve Hijyen Ürünleri Oda Temizliği ve Hijyen Ürünleri ODA TEMİZLİĞİ ve HİJYEN ÜRÜNLERİ M701 WC Temizlik Ürünü M711 Hero WC Temizlik Ürünü WC ve pisuvarlarda oluşan üre taşı, kireç gibi birikimleri temizler; zararlı mikroorganizmalara

Detaylı

BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU

BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU BEÇİN KALESİ KAZISI KALE ÇEŞMESİ SONUÇ RAPORU Prof. Dr. Kadir PEKTAŞ* Muğla İli, Milas İlçesi, Beçin Kalesi nde 20.05.2013 tarihinde başlatılan kazı çalışmaları 24.12.2013 tarihinde tamamlanmıştır. Kazı

Detaylı

KONSERVASYON UYGULAMALARI

KONSERVASYON UYGULAMALARI KONSERVASYON UYGULAMALARI Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi Başkanlığı Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi -Yazma Bağışlar 720/4 EKİM 2013 OCAK 2014 Uygulama: Birgül EFE KOLEKSİYON HAKKINDA Yazma Bağışlar

Detaylı

CAM ESKİÇAĞ DA CEREN BAYKAN DANİŞ BAYKAN TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YAYINLARI

CAM ESKİÇAĞ DA CEREN BAYKAN DANİŞ BAYKAN TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YAYINLARI TÜRK ESKİÇAĞ BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YAYINLARI Bu çalışma, camın ortaya çıkışından Antik Çağ sonuna dek kullanımına ilişkin üretim ve bezeme tekniklerinin derlendiği bir el kitabıdır. İçeriğinin başlıca amaçlarından

Detaylı

DOĞAL MATERYALLER TAŞ

DOĞAL MATERYALLER TAŞ DOĞAL MATERYALLER TAŞ TS 1910/2513 Dış mekan bordür ve döşemelerinde ; homojen, sert, damarsız, çatlaksız, yoğun yapılı, hava etkilerine karşı ve dona dayanıklı. Ocak nemini kaybetmiş darbe etkisi ile

Detaylı

ÇEVRE GEOTEKNİĞİ DERSİ

ÇEVRE GEOTEKNİĞİ DERSİ ÇEVRE GEOTEKNİĞİ DERSİ ATIK VE ZEMİNLERİN OTURMASI DERSİN SORUMLUSU YRD. DOÇ DR. AHMET ŞENOL HAZIRLAYANLAR 2013138017 ALİHAN UTKU YILMAZ 2013138020 MUSTAFA ÖZBAY OTURMA Yapının(dolayısıyla temelin ) düşey

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER

Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER Dokuz Eylül Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü İNŞ4001 YAPI İŞLETMESİ METRAJ VE KEŞİF-2 Yrd. Doç. Dr. Selim BARADAN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin YİĞİTER http://kisi.deu.edu.tr/huseyin.yigiter YIĞMA BİNA

Detaylı

SU VE RUTUBET YALITIMI

SU VE RUTUBET YALITIMI SU VE RUTUBET YALITIMI Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi BİR YAPIYI ETKİLEYEN SULAR 1.YERALTI SULARI Yeraltı su seviyesine

Detaylı

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, KVK201 Taş Malzeme Bilgisi ve Bozulmaları Ders Notu DERS TAŞ BOZULMA TÜRLERİ

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, KVK201 Taş Malzeme Bilgisi ve Bozulmaları Ders Notu DERS TAŞ BOZULMA TÜRLERİ 4. 2. TAŞ BOZULMA TÜRLERİ Resim 1. Kaloplaka thallincola türü bir liken, [http://www.lichens.lastdragon.org/caloplaca_thallincola.html 24.05.2015)] 4.2. 3. 1. Liken 4. 2. 3. BİYOLOJİK BOZULMALAR Tek bir

Detaylı

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları

Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Türkiye de Arkeometrinin Ulu Çınarları Two Eminent Contributors to Archaeometry in Turkey Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci ye Armağan To honour of Prof. Dr. Ay Melek Özer and Prof.

Detaylı

ATMOSFERİK FAKTÖRLERİN MERMER VE GRANİT CEPHE KAPLAMA MALZEMELERİ ÜZERİNDEKİ PARLAKLIK KAYBINA OLAN ETKİLERİ

ATMOSFERİK FAKTÖRLERİN MERMER VE GRANİT CEPHE KAPLAMA MALZEMELERİ ÜZERİNDEKİ PARLAKLIK KAYBINA OLAN ETKİLERİ ATMOSFERİK FAKTÖRLERİN MERMER VE GRANİT CEPHE KAPLAMA MALZEMELERİ ÜZERİNDEKİ PARLAKLIK KAYBINA OLAN ETKİLERİ Yrd. Doç. Dr. Emrah GÖKALTUN Anadolu Üniversitesi Müh-Mim. Fakültesi Mimarlık Bölümü İkieylül

Detaylı

KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ

KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ KAPTAJ UYGULAMALARI VE İYİ UYGULAMA YÖNTEMLERİ Kaptajlar bilindiği üzere bir su kaynağının isale hattına verilebilmesini, (boruya alınabilmesini) sağlamak amacıyla yapılan su toplama odalarıdır. Kaptajlar

Detaylı

Knauf W625 - W626 Duvar C profilli Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları:

Knauf W625 - W626 Duvar C profilli Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları: Knauf W625 - W626 Duvar C profilli Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları: Knauf W625 - W626 Duvar Giydirme Sisteminde Metal Konstrüksiyon, Duvar U (DU) ve sadece 75mm ve 100mm Duvar U ve Duvar C profiller

Detaylı

YAPILARDA HASAR SYON - RESTORASYON PROJE DÜZENLEME ESASLARI. Yapılarda Hasar Tespiti-I Ögr. Grv. Mustafa KAVAL AKÜ.Afyon MYO.Đnşaat Prog.

YAPILARDA HASAR SYON - RESTORASYON PROJE DÜZENLEME ESASLARI. Yapılarda Hasar Tespiti-I Ögr. Grv. Mustafa KAVAL AKÜ.Afyon MYO.Đnşaat Prog. YAPILARDA HASAR TESBĐTĐ-I 3. RÖLEVE RESTĐTÜSYON SYON - RESTORASYON PROJE DÜZENLEME ESASLARI RÖLEVE RESTĐTÜSYON SYON - RESTORASYON PROJE DÜZENLEME D ESASLARI: (Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Gruplandırılması,

Detaylı

Knauf W623 Agraflı Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları:

Knauf W623 Agraflı Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları: Knauf W623 Agraflı Duvar Giydirme Sistemi Uygulama Detayları: Knauf W623 Duvar Giydirme Sisteminde, Metal Konstrüksiyon tavan U (TU) ve tavan C (TC) profillerden oluşturulur. Duvarın şakülünde ve terazisinde

Detaylı

nzeyrek@uludag.edu.tr Tel: (224) 294 02 47-294 02 48 Tel iç hat: 402 47 Faks: (224) 294 09 29 Faks iç hat: 409 29 temel terim, kavramlar.

nzeyrek@uludag.edu.tr Tel: (224) 294 02 47-294 02 48 Tel iç hat: 402 47 Faks: (224) 294 09 29 Faks iç hat: 409 29 temel terim, kavramlar. ARKEOLOJİ 1 Ders Adi: ARKEOLOJİ 2 Ders Kodu: MRES215 3 Ders Türü: Seçmeli 4 Ders Seviyesi Önlisans 5 Dersin Verildiği Yıl: 2 6 Dersin Verildiği Yarıyıl 3 7 Dersin AKTS Kredisi: 3.00 8 Teorik Ders Saati

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

Yalıtım Çözümleri. inovatif yapı çözümleri

Yalıtım Çözümleri. inovatif yapı çözümleri Yalıtım Çözümleri inovatif yapı çözümleri Bodrum, Temel ve Perde Yal t m 13 Hızlı sertleşen, lifli, 3 mm ile 50 mm arasında uygulanabilen su yalıtım sıvası Yasal onay belgeli Özellikler INTRASIT RZ1 55HSP

Detaylı

CREATING TOMORROW S SOLUTIONS

CREATING TOMORROW S SOLUTIONS CREATING TOMORROW S SOLUTIONS Yapılarda Su İticilik Özelliği I Silres BS 16 Kaba seramikte neme karşı mükemmel koruyucu AYRICA KAYNAKLAR SONSUZ DEĞİLDİR. Enerjinin daha verimli ve dikkatli kullanımı günümüzde

Detaylı

DUVARLAR duvar Yapıdaki Fonksiyonuna Göre Duvar Çeşitleri 1-Taşıyıcı duvarlar; 2-Bölme duvarlar; 3-İç duvarlar; 4-Dış duvarlar;

DUVARLAR duvar Yapıdaki Fonksiyonuna Göre Duvar Çeşitleri 1-Taşıyıcı duvarlar; 2-Bölme duvarlar; 3-İç duvarlar; 4-Dış duvarlar; DUVARLAR Yapılarda bulunduğu yere göre, aldığı yükleri temele nakleden, bina bölümlerini birbirinden ayıran, bölümleri çevreleyen ve yapıyı dış tesirlere karşı koruyan düşey yapı elemanlarına duvar denir.

Detaylı

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU KAZI DESTEĞİ: POLEMAİOS ONUR ANITININ KAZI, RESTİTÜSYON VE RESTORASYON RAPORU

ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU KAZI DESTEĞİ: POLEMAİOS ONUR ANITININ KAZI, RESTİTÜSYON VE RESTORASYON RAPORU ATATÜRK KÜLTÜR, DİL VE TARİH YÜKSEK KURUMU KAZI DESTEĞİ: POLEMAİOS ONUR ANITININ KAZI, RESTİTÜSYON VE RESTORASYON RAPORU Kutsal alanlardaki Onur Anıtları, kente ya da kentin kutsal alanlarına maddi ve

Detaylı

15. MÜZE ÇALIŞMALARI ve KURTARMA KAZILARI SEMPOZYUMU

15. MÜZE ÇALIŞMALARI ve KURTARMA KAZILARI SEMPOZYUMU T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 15. MÜZE ÇALIŞMALARI ve KURTARMA KAZILARI SEMPOZYUMU 24-26 NİSAN 2006 ALANYA T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No : 3082

Detaylı

YAPILARDA HASAR. V.Bölüm BETONARME YAPILARDA. Prefabrik Yapılar-I Ögr. Grv. Mustafa KAVAL AKÜ.Afyon MYO.Đnşaat Prog.

YAPILARDA HASAR. V.Bölüm BETONARME YAPILARDA. Prefabrik Yapılar-I Ögr. Grv. Mustafa KAVAL AKÜ.Afyon MYO.Đnşaat Prog. YAPILARDA HASAR TESPĐTĐ-II V.Bölüm BETONARME YAPILARDA Konular 51.ÇATLAKLARIN GENEL ÖZELLĐKLERĐ 5.2. DEPREM ve HASARI 5.1.BETONARME YAPILARDA ÇATLAKLARIN GENEL ÖZELLĐKLERĐ o Hasarlar, betonarme yapı elemanlarında

Detaylı

4. HAFTA TEMELLER, DUVARLAR, KEMERLER, TONOZLAR VE KUBBELER

4. HAFTA TEMELLER, DUVARLAR, KEMERLER, TONOZLAR VE KUBBELER ANKARA ÜNİVERSİTESİ UYGULAMALI BİLİMLER FAKÜLTESİ GAYRİMENKUL GELİŞTİRME VE YÖNETİMİ BÖLÜMÜ GGY 214 YAPI BİLGİSİ VE MALİYET ANALİZLERİ DERSİ Dersin Sorumlu Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Arzuhan Burcu GÜLTEKİN

Detaylı

BURGAZ KAZILARI 2008 YILI ÇALIŞMALARI

BURGAZ KAZILARI 2008 YILI ÇALIŞMALARI BURGAZ KAZILARI 2008 YILI ÇALIŞMALARI Numan Tuna, Nadire Atıcı, İlham Sakarya Burgaz örenyerindeki 2008 yılı kazı, belgeleme ve restorasyon-konservasyon çalışmaları Prof.Dr. Numan Tuna başkanlığındaki

Detaylı

Temizlik ve Bakým Cozumleri

Temizlik ve Bakým Cozumleri Temizlik ve Bakým Cozumleri KÜF TEMÝZLEYÝCÝ HÝJYENÝK EV KULLANIMI anýnda etki beyazlatýr aktif klor etkisi KÜF TEMÝZLEYÝCÝ Güçlü ve kalýcý bir þekilde her çeþit küfün giderilmesinde kullanýlýr. Kalýcý

Detaylı

2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI

2/13/2018 MALZEMELERİN GRUPLANDIRILMASI a) Kullanış yeri ve amacına göre gruplandırma: 1) Taşıyıcı malzemeler: İnşaat mühendisliğinde kullanılan taşıyıcı malzemeler, genellikle betonarme, çelik, ahşap ve zemindir. Beton, çelik ve ahşap malzemeler

Detaylı

BSK Kaplamalı Yollarda Bozulmalar P R O F. D R. M U S T A F A K A R A Ş A H İ N

BSK Kaplamalı Yollarda Bozulmalar P R O F. D R. M U S T A F A K A R A Ş A H İ N BSK Kaplamalı Yollarda Bozulmalar P R O F. D R. M U S T A F A K A R A Ş A H İ N Çatlaklar Yorulma çatlağı Blok kırılma Kenar kırılması Boyuna kırılma (tekerlek izinde) Boyuna kırılma (tekerlek izi dışında)

Detaylı

BAĞLAYICILAR. Alçı harcı, Kireç harcı, Takviyeli kireç harcı, Çimento harcı, Kuru harç, Şap ve sıva harcıdır.

BAĞLAYICILAR. Alçı harcı, Kireç harcı, Takviyeli kireç harcı, Çimento harcı, Kuru harç, Şap ve sıva harcıdır. Yapısal peyzaj unsurlarının oluşturulmasında doğal taş, tuğla, karo, beton plak gibi döşeme, kaplama ve duvar malzemelerinin; Birbiriyle bağlanmasında, Yatay bir zemin üzerine döşenmesinde, Düşey bir zemin

Detaylı

VAKIFLAR GENEL MUDURLUGU ARAŞTIRMA LABORATUARI

VAKIFLAR GENEL MUDURLUGU ARAŞTIRMA LABORATUARI VAKIFLAR GENEL MUDURLUGU ARAŞTIRMA LABORATUARI Behive ERDOĞAN İkemizde bulunan tarihi kültür varlıklarımızın % 90'ına yakın bölümünün mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün elindedir. Bu kültür varlıkları

Detaylı

DİLATASYON DERZİ. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi

DİLATASYON DERZİ. Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü. Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi DİLATASYON DERZİ Celal Bayar Üniversitesi Turgutlu Meslek Yüksekokulu İnşaat Bölümü Öğretim Görevlisi Tekin TEZCAN İnşaat Yüksek Mühendisi DİLATASYON DERZİ Yapının kendi ağırlığından ya da oturduğu zeminden

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI TARİHİ BAHÇELERDE RÖLÖVE VE RESTORASYON

ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI TARİHİ BAHÇELERDE RÖLÖVE VE RESTORASYON ANKARA ÜNİVERSİTESİ ZİRAAT FAKÜLTESİ PEYZAJ MİMARLIĞI TARİHİ BAHÇELERDE RÖLÖVE VE RESTORASYON Rölöve, bir yapının, kent dokusunun veya arkeolojik kalıntının yakından incelenmesi, belgelenmesi, mimarlık

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

- Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR

- Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR OTEKOLOJİ SU - Su hayatsal olaylar - Çözücü - Taşıyıcı - ph tamponlaması - Fotosentez - Mineral madde alınımı - YAĞIŞLAR ÇİĞ VE KIRAĞI - Toprak yüzeyinin sıcaklığını kaybetmesi - Suyun yoğunlaşması - Çiy

Detaylı

MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI

MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI TÜRKİYE DOĞAL VE KÜLTÜREL VARLIKLARI ENVANTERİ ENV. NO. 58.01.0.02 ÇİMENYENİCE KÖYÜ, KÖROĞLU TEPELERİ, I39-a4 MAĞARALARI VE YERLEŞİM ALANI İL SİVAS İLÇE HAFİK MAH.-KÖY VE MEVKİİ Çimenyenice Köyü GENEL

Detaylı

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ

KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ KANALİZASYONLARDA HİDROJEN SÜLFÜR GAZI OLUŞUMU SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Bu Çalışma Çevre Orman Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Sayın Prof. Dr. Mustafa Öztürk tarafından 2006 yılında yapılmıştır. Orijinal

Detaylı

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, BEK153 Organik Eserlerde Önleyici Koruma Ders Notu DERS 1. 1. ORGANİK ESERLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ ve TANIMLAR

Doç. Dr. Cengiz ÇETİN, BEK153 Organik Eserlerde Önleyici Koruma Ders Notu DERS 1. 1. ORGANİK ESERLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ ve TANIMLAR DERS 1 1. ORGANİK ESERLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ ve TANIMLAR Resim 1. Gordion Büyük Tümülüs de bulunan Frig sehpası. (http://www.eskisehirgundem.com/?sec=1&newscatid=6&newsid=96534 (16.02.2016)) 1.1. Organik

Detaylı

MALZEME BİLİMİ. Malzeme Bilimine Giriş

MALZEME BİLİMİ. Malzeme Bilimine Giriş MALZEME BİLİMİ Malzeme Bilimine Giriş Uygarlığın başlangıcından beri malzemeler enerji ile birlikte insanın yaşama standardını yükseltmek için kullanılmıştır. İlk uygarlıklar geliştirdikleri malzemelerin

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ

TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ TAKIM ÇELİKLERİ İÇİN UYGULANAN EROZYON İŞLEMLERİ Kalıp işlemesinde erozyonla imalatın önemi kimse tarafından tartışılmamaktadır. Elektro erozyon arka arkaya oluşturulan elektrik darbelerinden meydana gelen

Detaylı

KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ DERS 14

KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ DERS 14 ANKARA ÜNİVERSİTESİ GÜZEL SANATLAR FAKÜLTESİ KÜLTÜR VARLIKLARINI KORUMA VE ONARIM BÖLÜMÜ KVK101 KORUMA-ONARIM KAVRAM VE İLKELERİ DERS 14 Doç. Dr. Cengiz ÇETİN KORUMA-ONARIMDA PAKETLEME HANGİ DURUMLARDA

Detaylı

2/8/2018. MLZ 204 Yapı Malzemesi (Teori + Uygulama) MLZ 204 Yapı Malzemesi (Teorik + Uygulama)

2/8/2018. MLZ 204 Yapı Malzemesi (Teori + Uygulama) MLZ 204 Yapı Malzemesi (Teorik + Uygulama) MLZ 204 Yapı Malzemesi 3.0 +2.0 (Teori + Uygulama) Değerlendirme: I. Ara sınav %20 Klasik II. Ara sınav %20 Sözel ve sayısal sorular Dönem Sonu sınavı %40 Kısa sınav %10 Lab. uygulamaları öncesi uygulama

Detaylı

CEPHE KAPLAMA MALZEMESİ OLARAK AHŞAPTA ORTAM NEMİNİN ETKİSİ

CEPHE KAPLAMA MALZEMESİ OLARAK AHŞAPTA ORTAM NEMİNİN ETKİSİ CEPHE KAPLAMA MALZEMESİ OLARAK AHŞAPTA ORTAM NEMİNİN ETKİSİ Öğr. Gör. Hakan ÜNALAN (Anadolu Üniversitesi Engelliler Entegre Yüksekokulu) Yrd. Doç. Dr. Emrah GÖKALTUN (Anadolu Üniversitesi Mimarlık Bölümü)

Detaylı

DASKYLEİON 2011 KAZI SEZONU ÇALIŞMALARI

DASKYLEİON 2011 KAZI SEZONU ÇALIŞMALARI DASKYLEİON 2011 KAZI SEZONU ÇALIŞMALARI Daskyleion da 2011 sezonu kazıları Hisartepe Höyüğü nün doğu yamacında, yerleşimin ana girişinin aşağısında, Hellenistik Dönem yolunun iki yakasında; Akropolis te

Detaylı

İçindekiler. Baskı Beton (4-35) Baskı Sıva (36-37) İnce Yüzey Kaplama. Özel Yüzey Boyama (39) Parlak Yüzeyli Beton (40) Endüstriyel Yapı Ltd. Şti.

İçindekiler. Baskı Beton (4-35) Baskı Sıva (36-37) İnce Yüzey Kaplama. Özel Yüzey Boyama (39) Parlak Yüzeyli Beton (40) Endüstriyel Yapı Ltd. Şti. İçindekiler Endüstriyel Yapı Ltd. Şti. Kurulduğu 2005 yılından itibaren uygulamış olduğu 1.000.000 m 2 yi aşkın baskı beton zemin ve sıva tecrübesiyle, bugün özellikle Samsun ve Ankara merkezli olmak üzere

Detaylı

Malzeme Bilimi Ve Laboratuvarı KOROZYON. Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi

Malzeme Bilimi Ve Laboratuvarı KOROZYON. Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Malzeme Bilimi Ve Laboratuvarı KOROZYON Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Korozyon Tabiatta hemen hemen tamamı bileşik halde bulunan metallerin tabii hallerine dönüş çabasına korozyon denilebilir.

Detaylı

Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok

Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok Bir cismin içinde mevcut olan veya sonradan oluşan bir çatlağın, cisme uygulanan gerilmelerin etkisi altında, ilerleyerek cismi iki veya daha çok parçaya ayırmasına "kırılma" adı verilir. KIRILMA ÇEŞİTLERİ

Detaylı

Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu

Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu TOPRAK OLUŞUMU Toprak oluşum sürecinde önemli rol oynadıkları belirlenmiş faktörler şu şekildedir: 1. İklim (su, sıcaklık, oksijen ve karbondioksit) 2. Ana materyal 3. Bitki ve hayvanlar (organik faktörler)

Detaylı

DÖRT MEVSİM SORUNSUZ YALITIM KEYFİ

DÖRT MEVSİM SORUNSUZ YALITIM KEYFİ www.altuninsaat.com.tr bilgi@altuninsaat.com.tr DÖRT MEVSİM SORUNSUZ YALITIM KEYFİ SPREY POLİÜRETAN KÖPÜK NEDİR? Sprey Poliüretan Köpük; Mobil izolasyon aracı içerisinde bulunan özel donanımlı makine

Detaylı

OYGU MEZARLARIN ÖZDİRENÇ YÖNTEMİ İLE ARAŞTIRILMASI: NAGİDOS VE PATARA ÖRNEKLERİ

OYGU MEZARLARIN ÖZDİRENÇ YÖNTEMİ İLE ARAŞTIRILMASI: NAGİDOS VE PATARA ÖRNEKLERİ OYGU MEZARLARIN ÖZDİRENÇ YÖNTEMİ İLE ARAŞTIRILMASI: NAGİDOS VE PATARA ÖRNEKLERİ KAYA M.A. 1 BALKAYA Ç. 2 1 : ÇOMÜ, Müh.-Mim. Fak. Jeofizik Müh. Bölümü, 17020, Çanakkale. makaya@comu.edu.tr 2 : 9 Eylül

Detaylı

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI

VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI VAHŞİ DEPOLAMA SAHALARININ ISLAHI Vahşi mi? Atıkların gelişigüzel tabiata dökülmesiyle Koku kirliliği Yüzey suyu kirliliği Yeraltı suyu kirliliği Atıkların çevreye dağılması Kirliliğin, atıklardan beslenen

Detaylı

ZEMİN BETONU ÇATLAKLARI VE ÖZEL KONULAR

ZEMİN BETONU ÇATLAKLARI VE ÖZEL KONULAR ZEMİN BETONU ÇATLAKLARI VE ÖZEL KONULAR Doç. Dr. Hasan YILDIRIM İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı Malzemesi Anabilim Dalı mail : yildirimhasan63@hotmail.com hasanyildirim@itu.edu.tr 0212 285 37 61-0533 356 48

Detaylı

TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI

TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI TOPRAK OLUŞUMUNDA AŞINMA, AYRIŞMA VE BİRLEŞME OLAYLARI Toprak Bilgisi Dersi Peyzaj Mimarlığı Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Toprak Oluşumunda Aşınma, Ayrışma ve Birleşme Olayları Temel yapıyı

Detaylı

İSTANBUL SEBİLLERİNDE GÖRÜLEN TAHRİBATLAR VE KORUMA ÖNERİLERİ

İSTANBUL SEBİLLERİNDE GÖRÜLEN TAHRİBATLAR VE KORUMA ÖNERİLERİ İSTANBUL SEBİLLERİNDE GÖRÜLEN TAHRİBATLAR VE KORUMA ÖNERİLERİ NurURFALIOĞLU* İstanbul, konumu, sahip olduğu tarihi ve doğal zenginlikleri ile tarih boyunca önemli yerleşim merkezlerinden biri olmuş, burada

Detaylı

Eğim dereceleri Merdivenler

Eğim dereceleri Merdivenler PEYZAJ YAPILARI 1 DERSİ Merdivenler Farklı iki yükseklik arasındaki bağlantıyı sağlayan sirkülasyon aracı, düzenli aralıklı, yatay kademelerden meydana gelirse merdiven adını alır. 7. Hafta Eğimler ve

Detaylı

GELENEKSEL YAPILARIN RESTORASYONUNDA MALZEME, TEKNOLOJİ VE TEKNİKLERİN ARAŞTIRILMASI GELİŞTİRİLMESİ

GELENEKSEL YAPILARIN RESTORASYONUNDA MALZEME, TEKNOLOJİ VE TEKNİKLERİN ARAŞTIRILMASI GELİŞTİRİLMESİ GELENEKSEL YAPILARIN RESTORASYONUNDA MALZEME, TEKNOLOJİ VE TEKNİKLERİN ARAŞTIRILMASI GELİŞTİRİLMESİ Yrd. Doç. Dr. Mustafa YEĞİN Ç.Ü.Müh. Mim. Fak. Mimarlık Bölümü, ADANA, myegin@mail.cu.edu.tr ÖZET Tarihi

Detaylı

İçindekiler. Baskı Beton (4-28) Baskı Sıva (29) İnce Yüzey Kaplama (30) Özel Yüzey Boyama (31) Parlak Yüzeyli Beton (32) www.endustriyelyapi.com.

İçindekiler. Baskı Beton (4-28) Baskı Sıva (29) İnce Yüzey Kaplama (30) Özel Yüzey Boyama (31) Parlak Yüzeyli Beton (32) www.endustriyelyapi.com. www.endustriyelyapi.com.tr İçindekiler Endüstriyel Yapı Ltd. Şti. Kurulduğu 2005 yılından itibaren uygulamış olduğu 500.000 m² yi aşkın baskı beton zemin ve sıva tecrübesiyle, bugün özellikle Samsun ve

Detaylı

Sarıçam (Adana, Güney Türkiye) Jeositi: İdeal Kaliş Profili. Meryem Yeşilot Kaplan, Muhsin Eren, Selahattin Kadir, Selim Kapur

Sarıçam (Adana, Güney Türkiye) Jeositi: İdeal Kaliş Profili. Meryem Yeşilot Kaplan, Muhsin Eren, Selahattin Kadir, Selim Kapur Sarıçam (Adana, Güney Türkiye) Jeositi: İdeal Kaliş Profili Meryem Yeşilot Kaplan, Muhsin Eren, Selahattin Kadir, Selim Kapur Kaliş genel bir terim olup, kurak ve yarı kurak iklimlerde, vadoz zonda (karasal

Detaylı

SU BİTKİLERİ 3. Prof. Dr. Nilsun DEMİR

SU BİTKİLERİ 3. Prof. Dr. Nilsun DEMİR SU BİTKİLERİ 3 Prof. Dr. Nilsun DEMİR SINIFLANDIRMA; MORFOLOJIK, FIZYOLOJIK VE EKOLOJIK ÖZELLIKLERINE GÖRE Su üstü makrofitleri; su kıyılarında yaşayan, bir kısmı su içinde olan ve su dibine tutunan bitkilerdir.

Detaylı

Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal of the Fine Arts Institute (GSED), Sayı/Number 34, ERZURUM 2015, 116-132

Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal of the Fine Arts Institute (GSED), Sayı/Number 34, ERZURUM 2015, 116-132 Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi Journal of the Fine Arts Institute (GSED), Sayı/Number 34, ERZURUM 2015, 116-132 ALTINTEPE URARTU KALESİ (2012) KAZI ve ONARIM ÇALIŞMALARI Mehmet KARAOSMANOĞLU

Detaylı

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı

1. Temel zemini olarak. 2. İnşaat malzemesi olarak. Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı Zeminlerin İnşaat Mühendisliğinde Kullanımı 1. Temel zemini olarak Üst yapıdan aktarılan yükleri güvenle taşıması Deformasyonların belirli sınır değerleri aşmaması 2. İnşaat malzemesi olarak 39 Temellerin

Detaylı

Duvarlar ve Duvar Malzemeleri

Duvarlar ve Duvar Malzemeleri Duvarlar ve Duvar Malzemeleri Duvarlar ve Duvar Malzemeler Taş, tuğla, briket vb. gibi malzemelerle değişik şekillerde, taşıyıcı veya bölme amaçlı olarak düşey şekilde örülen elemanlara duvar denir. Duvarlar

Detaylı

10. HAFTA ASMA TAVANLAR VE GİYDİRME CEPHELER

10. HAFTA ASMA TAVANLAR VE GİYDİRME CEPHELER ANKARA ÜNİVERSİTESİ UYGULAMALI BİLİMLER FAKÜLTESİ GAYRİMENKUL GELİŞTİRME VE YÖNETİMİ BÖLÜMÜ GGY 214 YAPI BİLGİSİ VE MALİYET ANALİZLERİ DERSİ Dersin Sorumlu Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Arzuhan Burcu GÜLTEKİN

Detaylı

PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ

PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ Yrd.Doç.Dr. Simay KIRCA 2017-2018 Güz Yarıyılı DERS 5 KÜLTÜREL PEYZAJLAR Kültür; toplumların yaşam biçimleri, gelenek ve göreneklerinin, üretim olanaklarının bileşkesi olarak

Detaylı

GREEN SNOW RAİDERS DOĞAL VE SUNİ ÇİM SAHALAR İÇİN KAR VE BUZ ÇÖZÜCÜ SOLÜSYON

GREEN SNOW RAİDERS DOĞAL VE SUNİ ÇİM SAHALAR İÇİN KAR VE BUZ ÇÖZÜCÜ SOLÜSYON GREEN SNOW RAİDERS DOĞAL VE SUNİ ÇİM SAHALAR İÇİN KAR VE BUZ ÇÖZÜCÜ SOLÜSYON DOĞAL VE SUNİ ÇİM SAHALAR ÜZERİNDE BUZ OLUŞUMUNU VE KARIN ZEMİN YÜZEYİNE YAPIŞMASINI ENGELLEYEN KİMYASAL BİR SIVIDIR. Perpa

Detaylı

MAĞARA OLUŞUMLARI Soda Tüpü Sarkıt Dikit Sütun

MAĞARA OLUŞUMLARI Soda Tüpü Sarkıt Dikit Sütun MAĞARA OLUŞUMLARI Soda Tüpü Soda tüpleri sarkıt oluşumlarının ilk hallerini gösterirler. İçleri boş ve uzun, genellikle saydam kalsit tüplerinden oluşan soda tüplerinin genişliği, içerisinde bulunan su

Detaylı

Bölümünüz.no.lu sınıf Öğrencisiyim. Ekte staj dosyası ve raporunu eksiksiz Teslim ediyorum. Gereğini saygılarımla arz ederim.

Bölümünüz.no.lu sınıf Öğrencisiyim. Ekte staj dosyası ve raporunu eksiksiz Teslim ediyorum. Gereğini saygılarımla arz ederim. (STAJ DOSYASI VE RAPORU TESLİM DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ) (Form No: 1) GAZİ ÜNİVERSİTESİ BAŞKANLIĞI NA Bölümünüz.no.lu sınıf Öğrencisiyim. Ekte staj dosyası ve raporunu eksiksiz Teslim ediyorum. Gereğini saygılarımla

Detaylı

PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK

PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK Toprak yüzüne gelmiş olan suyun, toprak içine girme olayına ve hareketine denir. Ölçü birimi mm-yağış tır. Doygunluk tabakası. Toprağın yüzündeki

Detaylı

ÇIĞLARIN OLUŞUM NEDENLERİ:

ÇIĞLARIN OLUŞUM NEDENLERİ: ÇIĞ Genellikle boylu bitki örtüsü (orman) çok seyrek veya bulunmayan engebeli, dağlık ve eğimli arazilerde tabakalar halinde birikmiş olan kar kütlesinin iç ve dış kuvvetler etkisi ile başlayan bir ilk

Detaylı

ÖZGEÇMİŞ. 1. Adı Soyadı : Barış SALMAN İletişim Bilgileri : Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Adres.

ÖZGEÇMİŞ. 1. Adı Soyadı : Barış SALMAN İletişim Bilgileri : Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Adres. ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Barış SALMAN İletişim Bilgileri : Ahi Evran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Adres Arkeoloji Bölümü, N.177, Bağbaşı Yerleşkesi/KIRŞEHİR Telefon :Oda: 0386 280 4561 GSM: 0536

Detaylı

DUVAR VE ZEMİN KAPLAMALARI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI

DUVAR VE ZEMİN KAPLAMALARI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI DUVAR VE ZEMİN KAPLAMALARI DERSİ ÇALIŞMA SORULARI 1. Seramik kesme ve delme aletleri hangi özelliklerde olmalıdır? a. Kesme ve delme aletlerin kesici kısımları keskin olmalıdır. b. Kızaklar temiz ve kolay

Detaylı

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU

HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU HEYELAN ETÜT VE ARAZİ GÖZLEM FORMU İL HEYELAN AKTİVİTE DURUMU Olmuş Muhtemel Her ikisi FORMU DÜZENLEYENİN İLÇE AFETİN TARİHİ ADI SOYADI BELDE ETÜT TARİHİ TARİH KÖY GENEL HANE/NÜFUS İMZA MAH./MEZRA/MEVKİİ

Detaylı

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ:

COĞRAFİ YAPISI VE İKLİMİ: TARİHİ : Batı Toroslar ın zirvesinde 1288 yılında kurulan Akseki İlçesi nin tarihi, Roma İmparatorluğu dönemlerine kadar uzanmaktadır. O devirlerde Marla ( Marulya) gibi isimlerle adlandırılan İlçe, 1872

Detaylı

2013 YILI TRİPOLİS ANTİK KENTİ KAZI VE RESTORASYON ÇALIŞMALARI

2013 YILI TRİPOLİS ANTİK KENTİ KAZI VE RESTORASYON ÇALIŞMALARI 1 2013 YILI TRİPOLİS ANTİK KENTİ KAZI VE RESTORASYON ÇALIŞMALARI Tripolis Antik Kenti, Denizli nin Buldan İlçesi ne bağlı Yenicekent kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Büyük Menderes (Maiandros)

Detaylı

Bitkilerle Alan Oluşturma -1

Bitkilerle Alan Oluşturma -1 Bitkilerle Alan Oluşturma -1 Peyzaj Mekanlarının 3 Temel Elemanı Yüzey Zemin Düzlemi: Mekanın tabanını oluşturur. Mekanın diğer elemanları bu tabanın üzerinde yer alır.örneğin üstünde hiçbir bitki veya

Detaylı

5. SINIF FEN BİLİMLERİ YER KABUĞUNUN GİZEMİ TESTİ

5. SINIF FEN BİLİMLERİ YER KABUĞUNUN GİZEMİ TESTİ 1) Aşağıdaki anıtlardan hangisi diğerlerinden farklıdır? A) B) C) D) 2) I Arazide daha önce olmayan, kaynak suların, suya doygun alanların ve su sızıntılarının oluşması. II Bina temelleri altında çatlama,

Detaylı

AQUAMAT. Çimento esaslı, fırça ile uygulanabilen sulu sızdırmazlık harcı. Teknik broşür. Açıklama. Renkler: gri, beyaz, açık mavi

AQUAMAT. Çimento esaslı, fırça ile uygulanabilen sulu sızdırmazlık harcı. Teknik broşür. Açıklama. Renkler: gri, beyaz, açık mavi Teknik broşür AQUAMAT Çimento esaslı, fırça ile uygulanabilen sulu sızdırmazlık harcı Açıklama AQUAMAT, çimento esaslı, fırça ile uygulanabilen sulu sızdırmazlık harcıdır. DIN 48'e göre 7 atm'e kadar su

Detaylı

ÜNİTE 3 YAŞAM KAYNAĞI TOPRAK

ÜNİTE 3 YAŞAM KAYNAĞI TOPRAK ÜNİTE 3 YAŞAM KAYNAĞI TOPRAK ÜNİTENİN KONULARI Toprak Nedir? Toprağın Tanımı Toprağın İçindeki Maddeler Toprağın Canlılığı Toprak Neden Önemlidir? Toprağın İnsanlar İçin Önemi Toprağın Hayvanlar İçin Önemi

Detaylı

Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları

Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı ve Çevresi Yüzey Araştırması 2013 Yılı Çalışmaları Yrd. Doç. Dr. Yiğit H. Erbil, Hacettepe Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Konya İli Beyşehir İlçesi Fasıllar Anıtı

Detaylı

KOROZYON DERS NOTU. Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015

KOROZYON DERS NOTU. Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015 KOROZYON DERS NOTU Doç. Dr. A. Fatih YETİM 2015 v Korozyon nedir? v Korozyon nasıl oluşur? v Korozyon çeşitleri nelerdir? v Korozyona sebep olan etkenler nelerdir? v Korozyon nasıl önlenebilir? Korozyon

Detaylı

TRAVMA. Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı

TRAVMA. Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı TRAVMA Doç Dr. Onur POLAT Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp Anabilim Dalı HEDEFLER Travmanın tarihçesi Travmanın tanımı Travma çeşitleri (Künt, Penetran, Blast,

Detaylı

Askı çubuklarının yerleri duvardan 10 cm açıktan başlamak üzere* 85 cm de bir işaretlenir çelik dübeller yardımı ile monte edilir.

Askı çubuklarının yerleri duvardan 10 cm açıktan başlamak üzere* 85 cm de bir işaretlenir çelik dübeller yardımı ile monte edilir. Ölçüm ve İşaretleme: Mimari plana uygun tavan kotu, hortum terazisi, lazer gibi yöntemlerle alınır. Tavan U (TU) profilinin alt kotu çırpı ipi ile duvara çepeçevre işaretlenir. Askı çubuklarının yerleri

Detaylı

PRT 303 KIBRIS ARKEOLOJİSİ. Prof. Dr. Vasıf Şahoğlu

PRT 303 KIBRIS ARKEOLOJİSİ. Prof. Dr. Vasıf Şahoğlu 00052812/25 PRT 303 KIBRIS ARKEOLOJİSİ Ders 10: Geç Kalkolitik Dönem Kissonerga Mosphilia & Lamba Lakkous Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim Dalı

Detaylı

Çimentolu Sistemlerde Çiçeklenme Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi

Çimentolu Sistemlerde Çiçeklenme Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi Çimento Araştırma ve Uygulama Merkezi Betonun dayanıklılığını etkileyen ve fiziksel - kimyasal reaksiyonlara sebep olan olaylar şunlardır: Çiçeklenme Sülfat Saldırısı Alkali Silika Reaksiyonu Deniz Suyu

Detaylı

ANİ ŞEHİR SURLARI, KORUNMA SORUNLARI VE ÇÖZÜME YÖNELİK ÖNERİLER * ÖZET

ANİ ŞEHİR SURLARI, KORUNMA SORUNLARI VE ÇÖZÜME YÖNELİK ÖNERİLER * ÖZET - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, p. 977-990, ANKARA-TURKEY ANİ ŞEHİR SURLARI, KORUNMA SORUNLARI VE ÇÖZÜME YÖNELİK ÖNERİLER * Yaşar Selçuk ŞENER

Detaylı

2015-2016 ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ ARKEOLOJİ BÖLÜMÜ KESİNLEŞMİŞ HAFTALIK DERS PROGRAMI GÜN SAAT

2015-2016 ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ ARKEOLOJİ BÖLÜMÜ KESİNLEŞMİŞ HAFTALIK DERS PROGRAMI GÜN SAAT CUMA PERŞEMBE ÇARŞAMBA SALI PAZARTESİ 2015-2016 ÖĞRETİM YILI GÜZ DÖNEMİ ARKEOLOJİ BÖLÜMÜ KESİNLEŞMİŞ HAFTALIK DERS PROGRAMI GÜN SAAT 1.SINIF 2.SINIF 3.SINIF 4.SINIF 08.00-09.00 ARK437 Arkeoloji Uygulamaları

Detaylı