AHŞABIN FİZİKSEL, KİMYASAL, MEKANİKSEL VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ISIYLA MUAMELENİN ETKİSİ

Transkript

1 Bartın Orman Fakültesi Dergisi 2009, Cilt: 11, Sayı: 15, ISSN: EISSN: AHŞABIN FİZİKSEL, KİMYASAL, MEKANİKSEL VE BİYOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ISIYLA MUAMELENİN ETKİSİ Deniz AYDEMİR* 1, Gökhan GÜNDÜZ 1 Bartın Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Endüstri Mühendisliği Bölümü, Bartın ÖZET Odunun ısıtılması eski çağlardan beri ahşabın kurutması ve özelliklerin mdifiye edilmesinde kullanılan bir metttur. Günümüzde de ısı muamelesi aynı nedenlerden dlayı endüstriyel larak kullanılmaktadır. 150 C ve üstündeki sıcaklıklardaki muamelelerle dunun rengi değiştirilebilmekte, biyljik direnç ve byutsal stabilizasyn iyileştirilebilmektedir. Fakat dunun mekaniksel özelliklerinde kayıplar lmakta ve dunun kimyasal yapısı değişmektedir. Bu dezavantaj ısıyla muamele edilmiş dunun, kullanım yerini sınırlamaktadır. Dünya da en yaygın kullanılan muamele metdu Thermwd larak adlandırılmakta ve muamele su buharı altında yapılmaktadır. Bu yöntem Finlandiya da kullanılan ve patenti de bu ülkeye ait lan endüstriyel bir metttur. Bu çalışmada, ahşabın fiziksel, kimyasal, mekanik ve biyljik özellikleri üzerine ısıyla muamelenin etkisi araştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Isıyla muamele, Ahşap, Fiziksel özellikler, Mekanik özellikler. THE EFFECT OF HEAT TREATMENT ON PHYSICAL, CHEMICAL, MECHANICAL AND BIOLOGICAL PROPERTIES OF WOOD ABSTRACT Since ancient times, heating wd has been used a methd t dry and mdify its prperties. Nwadays, heat treatment is used in industrial prcesses fr the same reasns. Treatment at temperatures abve 150 C can change the clr, imprve resistance t bidegradatin and enhance dimensinal stability. Hwever, lsses in the mechanical and technlgical strength f wd may als ccur, and this drawback is a limitatin fr the use f heat-treated wd in a brad range f prducts. The treatment methd used in the wrld is called Thermwd and this methd can industrially applied in Finland. The methd invlves heating wd in a steam atmsphere where the heat causes chemical changes in the structure f the wd. In this study, the effect f heat treatment n wd prperties was investigated. Keywrds: Heat treatment, Wd, Physical Prperties, Mechanical Prperties. 1. GİRİŞ Tarihi larak, dun en eski çağlardan günümüze kadar her türlü malzemenin yapımında kullanılmış bir hammaddedir. Günümüzde, yeni teknljilerin gelişmesiyle ve yeni materyallerin rtaya çıkmasıyla dunun kullanımını azaltmıştır. Buna rağmen, dun hala birçk sektör tarafından kullanılan, biyljik larak devamlılığı lan bir materyaldir. Odunun rutubetindeki değişim, anistrpik şişme ve daralmayla birlikte meydana gelen higrskpik değişimler birer srun yaratmaktadır. * Yazışma yapılacak yazar: deniz32@gmail.cm Makale metni tarihinde dergiye ulaşmış, tarihinde basım kararı alınmıştır.

2 D. Aydemir, G. Gündüz Bartın Orman Fakültesi Dergisi Prblem luşturan byutsal stabilizasynun yanında, biyljik saldırılar (mantarlar ve böcekler tarafından) gibi prblemler de labilmektedir. Rutubetin, dunun direnci üzerinde önemli bir etkisi vardır. Çünkü mantar ve bakteriler yaşamlarını sürdürebilmek için suyun varlığına ihtiyaç duyarlar. Nem ranı %20 nin altında tutulduğunda mantar ya da bakterilerin yaşamaları için su miktarı yeterli lmamaktadır. Odun %20 nin altındaki rutubetlere kurutularak gerçekleştirilen kuruma hem çevreye dst hem de etkili bir yöntemdir. Fakat bu durum her zaman etkili lamamaktadır. Örneğin, dış rtamlarda kurutulmuş dunu sudan uzak tutmak mümkün değildir. Bu yüzden, mantar ve bakterilerden ahşap materyali krumak için emprenye çk sık kullanılan bir yldur. Bu mettların dezavantajı ise tksik maddelerin kullanılmasından kaynaklanmaktadır. Emprenye yöntemleri ayrıca ağacın çalışmasını engelleyemezler. Fakat kimyasal larak dunu kararlı hale getirebilmektedir. Bu durumda emprenye işlemleri çk pahalı bir hal almaktadır. Sn n yılda çevreyle dst ürünlerin kullanılması hızla artmış ve birçk dun kruyucu yasaklanmıştır. Bu durum, biyljik degredasyn ve byutsal stabilizasyna karşı kerestelerin çevreyle dst bir şekilde kruma yöntemleri araştırılmaya başlanmıştır. Odunun ısıyla muamele edilmesi bilimsel larak ilk defa Almanya da 1930lu yıllarda Stamm ve Hansen tarafında yapılmıştır lı yıllarda Amerika da White ve 1950 li yıllarda Almanya da Bavendam, Rundel ve Bur bu knuda araştırmalar yapmışlardır. Kllman ve Schneider 1960 lı yıllarda buldukları bilgileri yayınlamışlar ve bilimsel larak daha fazla kişi tarafından tartışılmaya başlanmıştır (Mayes and Oksanen, 2002). Bu çalışmalar özellikle 1990 lı yıllardan snra Finlandiya, Fransa ve Hllanda da bilim adamları tarafından ele alınmıştır. Birçk önemli çalışma Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi (VTT) tarafından yapılmış ve halen bu knuda çalışmalar sürdürülmektedir. Odunun ısıyla muamelesi birkaç mettla (Hllanda Plat yöntemi, Fransa Retificatin ve Les Bis Perdure, Almanya Yağla ısıl muamele, Finlandiya ThermWd (su buharı altında ahşap malzemenin yüksek sıcaklıklarda muamelesi) yapılmasına rağmen en çk kullanılan mett VTT tarafından geliştirilen ThermWd larak adlandırılan muamele yöntemidir. Günümüz de ticarileşmiş tek yöntemde ThermWd metdudur (Vitaniiemi et al., 2001). Bu yöntemde ahşap malzemeler 180 C de su buharının kruması altında ısıtılmaktadır. Su buharının ahşap malzemeyi kruması yanında dundaki kimyasal değişim üzerinde de önemli etkisi vardır. Bu muamele snucunda çevreye dst lan ısıyla muamele edilmiş ahşap materyal elde edilmiş lur. Isı muamelesi süresince dun renginde farklılaşmalar görülmektedir. Oluşan bu ürün farklı nem rtamlarında nrmal dundan daha fazla kararlı lmakta ve termal iletkenliği iyileşmektedir. Eğer ahşap malzeme, yeterli sıcaklıklarda muamele edilirse; çürüme direnci ciddi ranlarda artmaktadır. Isıyla muamele süresince biyljik direnç ve kararlılık artarken özellikle 200 C sıcaklıklardan snra mekanik özellikler de ciddi düşüşler meydana gelebilmektedir. Kullanılan hammadde; ısıyla muamele edilmiş dunun kalitesini önemli derecelerde etkilemektedir. Prensipte tüm dun türleri ısıyla muamele edilebilmesine rağmen genelde kullanılan hammaddeler; Çam (Pinus sylvestris L.), Ladin (Picea abies), Huş (Betula pendula), Kavak (Ppulus tremula) ağaçlarıdır. Avrupa genelinde Thermwd üreten fabrikaların kapasiteleri 2000 yılında 35,000 m 3 /yıl, 2004 yılında 75,000 m 3 /yıl, 2005 yılında 88,000 m 3 /yıl üretim ve 2006 yılında ,000 m 3 /yıl lduğu (Aydemir, 2007), günümüzde ise bu kapasitenin ,000 m 3 /yıl üretim gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir. Bu çalışmada, ahşap materyalin özellikleri (kimyasal, fiziksel ve mekanik) üzerinde ısıyla muamelenin etkileri araştırılmıştır. Tabl 1 de ısıl işlem görmüş İğne Yapraklı (İYA) ve Yapraklı Ağaç (YA) dunun kullanım yerleri verilmiştir. Tabl 1. Isıl İşlem Snrası Ahşap Malzemenin Kullanım Yerleri. İYA Kullanım Alanı Dış Cephe Kaplaması İç ve Dış Kapı Pencere ve Pencere Panjurları Park ve Bahçe Mbilyaları Sauna ve Sauna Elemanları Yer Kaplamaları Havuz Kenarı kaplamaları Bahçe ve Teras Zemini Döşemeleri YA Kullanım Alanı İç Cephe Kaplamaları İç Mekân Mbilyaları Bahçe Mbilyaları Yer Kaplamaları Sauna ve Saunanın Çeşitli Kısımları Bahçe Mbilyaları 72

3 Ahşabın Fiziksel, Kimyasal, Mekaniksel ve Biyljik Özellikleri Üzerine Isıyla Muamelenin Etkisi 2. ISIYLA MUAMELE EDİLMİŞ AHŞAP MALZEMENİN ÖZELLİKLERİ Isıl işlem görmüş keresteler arasında dğal farklılıktan dlayı özelliklerindeki değişimlerde farklı labilmektedir. Isıl işlem görmüş dunun kimyasal ve fiziksel özellikleri kalıcı bir şekilde değişir. Odunun fiziksel, kimyasal, mekanik ve biyljik özelliklerdeki değişim hemiselülzun termik degredasynundan dlayı meydana geldiği bilinmektedir. İstenilen değişimler yaklaşık larak 150 C de elde edilmeye başlanır ve bu değişimler her kademede sıcaklığın artırılmasıyla devam eder. Snuçta nemden dlayı luşan şişme ve daralma düşer, biyljik direnç artar, renk kyulaşır ve dundan birçk ekstraktif madde uzaklaşmış lur. Isıl işlemde sıcaklık en önemli etkendir. Ancak ağaç türü, ısıl işlem süresi, işlem atmsferi, basınç, rutubet miktarı ve sıcaklığın eşit dağılımı snuca dğrudan etkisi bulunmaktadır (Viitanen et al., 1994). Odunun termal bzunması 100 C sınırından itibaren başlamaktadır. 200 C nin üzerinde yapısal hasar, dun bileşenlerinin tamamen dönüşmesi ve gaz fazındaki degredasyn ürünlerinin açığa çıkması gibi luşumlar söz knusu lmaktadır. 270 C nin üzerinde dunun pirliz ve yanma layı başlamaktadır (Fengel and Wegener, 1989) Ahşap malzemenin kimyasal özelliklerindeki değişimler Yüksek sıcaklıklarda muamele sürecinde hemiselülzların, diğer makr mleküler bileşenlerden daha fazla degrade lduğu kabul edilir. Fakat selülz ve lignin direncini belirlemek zrdur. Genellikle, plisakkaritlerin kaybı özellikle 180 C nin üzerindeki sıcaklıklarda başlamaktadır. Fakat bu durum muamele şartlarına bağlı larak değişebilir. Farklı bileşiklerin degredasynlarının net ranları kullanılan deney mettlarına bağlıdır. Bu alandaki çalışmaların çğunda makr mleküler bileşenlerin nispi ranlarını belirlemek için standart gravimetrik analiz metdu kullanılmıştır. Termal analiz tekniğinin kullanımı snucunda elde edilen veriler; deney parametrelerinin, özellikle ısıtma ve atmsfer kadar materyallerin hazırlanmasına da bağlı lduğunu göstermiştir (Pncsak et al., 2005). Odun yüksek sıcaklıkta ısıtılırken 140 C altındaki sıcaklıklarda su ve uçucu ekstraktiflerin kaybıyla yğunlaşabilen parçacıkların luşumu başlar. Bu sıcaklıkların üzerinde hücre duvarı plimerlerine bağlı lan daha gevşek yapılardan luşan selülar parçalanma ürünlerinin luşumu çk daha önemlidir. Bu durum özellikle hemiselülzun parçalanmasıyla meydana gelen asetik asit frmasynundan dlayı kaynaklanmaktadır. Bunun yanında dun ısıtılmaya devam ederken yğunlaşan gazların (özellikle CO 2 ) luşumu kadar frmik asit ve metanl luşumu da bu şekilde etki yapabilmektedir. 140 C sıcaklıkların üzerinde suyun yapı taşı larak adlandırılan dehidrasyn reaksiynlarının luşumu başlar. Hidrksil içeriğinde düşüş meydana gelir ve sıcaklığın artmasıyla başlayan bu durumun çk daha önemli lduğu düşünülmektedir. Sıcaklık artarken CO ve CO 2 ayrıca luşan gazlar içerisinde belirlenmiştir (Burgis et al.,1991). Isıl muamele su ya da buhar varlığında yapıldığı içi, bu durum dunun ısıtılması süresince rganik asitlerin luşumunu hızlanmasıyla snuçlanır (ilk luşan asetik asittir) ki bu durum hemiselülzların hidrlizini ve amrf selülzun daha küçük byutlarda kataliz lmasına yl açar. Bu asitlerin luşumu asit varlığında daha da artmaktadır (Islak Oksidasyn). Fakat muamele byunca buhar larak suyun verilmesi ksidatif luşumunu engelleyebileceği ifade edilmektedir. Hidrtermal prses de, asetik asitten hidrnium iynu luşumu daha önemli lmasına rağmen suyun tnizasynu ile luşan hidrnium iynlarının aktivasynundan dlayı plisakkaritler hidrlize uğrarlar (Garrte et al., 1999). 150 C den 230 C ye ısı değişimleri genellikle kullanılan sıcaklıklardır. Çünkü hidrliz düşük sıcaklıklarda daha yavaş gerçekleşir. Buna rağmen C sıcaklıklarda selülzun parçalanma reaksiynları başlar. Selülzun parçalanması 270 C de yğun larak gerçekleşmektedir (Garrte et al., 1999). Yapraklı ağaç hemiselülz üniteleri (pentzanlar), iğne yapraklı ağaç hemiselülz ünitelerine (hekszlar) göre daha klay degrade lurlar. Bu yüzden yapraklı ağaçlar, iğne yapraklı ağaçlara göre daha hızlı parçalanırlar. Bunun nedeni de yapılan çalışmalara göre yapraklı ağaçlarda daha fazla sayıda asetil grubunun lmasından dlayı kaynaklandığı ifade edilmektedir (Feist and Sell, 1987; Hillis, 1975; Millet and Gerhards, 1972). Ahşap materyalin ısıyla muamelesi süresince dun plimerleri (Selülz, Hemiselülz, Ligin) ve ekstraktif maddeler farklı sıcaklıklarda farklı maddelere dönüşerek parçalanmaktadırlar. Odun yapısı luşturan ana bileşiklerin yüksek sıcaklılardaki parçalanma dereceleri Şekil 1 de göstermektedir. 73

4 D. Aydemir, G. Gündüz Bartın Orman Fakültesi Dergisi Şekil 1. Nemli şartlar altında ısıl işlem muamelesi ve kurumadan dlayı dun bileşiklerindeki genel değişim (Jhanssn, 2005) Ahşap malzemenin fiziksel özelliklerindeki değişimler Kütle Kaybı Odunun ısıtılması; muamele metdu, sıcaklık ve maruz zamanına bağlı larak dunun hacminde ve kütlesinde düşüşe sebep lur. Isıl muamele ile meydana gelen ağırlık kayıpları, mevcut hidrksil gruplarının azalmasıyla görülen dun yapısındaki suyun kaybı, hücre çeperindeki maddesel kayıplar ve hemiselülzların parçalanmasıyla meydana geldiği düşünülmektedir (Viitanen et al., 1994; Fengel and Wegener, 1989). Düşük sıcaklıkta ısıl muamele, uçucu ve bağlı suyun kaybıyla düşük kütle kaybına sebebiyet verir. Makr mleküler bileşiklerin kaybı 100 C sıcaklığın üzerinde gerçekleşir ve ilerleyen zaman ve sıcaklıklar kütle kaybını artırmaktadır. Hücre duvarındaki materyallerin kaybı, eğer prses ptimum lmazsa fazla ranlarda daralma luşumu gerçekleşebileceğinden dunun byutsal değişiminde daha fazla rl ynamaktadır (Millet and Gerhards, 1972). Buharlı şartlar altında yapılan ısı muamelesi kuru şartlara (hava kurusu) göre daha fazla kütle kaybı gerçekleştiği belirlenmiştir. Termal muameleden (ısıyla yapılan muamele) dlayı luşan kütle kaybı, hidr ya da higrtermal (buharla yapılan muamele) prsese göre daha yüksek lduğu bulunmuştur Bu kayıbın ısıyla yapılan muamelede daha fazla lmasının nedeni, dunun temel plimerlerinin daha fazla degrade lmasından kaynaklanmaktadır. Bunun yanında hidrtermal muamele ısıtılmış buhar muamelesiyle karşılaştırıldığında ağırlık kaybı ranının daha yüksek lduğu belirlenmiştir. YA genellikle, belirli şartlar altında ısıtıldığında İYA dan daha yüksek kütle kaybı gösterirler. Çam ve kayının kütle kaybının 200 C de kayında meydana gelen kütle kaybının çamdan % 10 daha fazla lduğu belirlenmiştir. 200 C sıcaklıkta kuru şartlar altında kesikli ve sürekli ısıtma yapılarak iki yöntem karşılaştırılmış ve snuçların ısıtma zamanıyla yakından ilgili lduğu görülmüştür. Sıcak buhar altında yapılan ısıl muamele ile pamuk selülzunun, selülz kristalliği incelenmiştir. 300 C sıcaklıkta 1 saat maruz snucunda kristallikte herhangi bir parçalanma görülememiştir. Fakat 320 C sıcaklıklarda 20 dk ısıtmadan snra kristallikte bzulmalar meydana gelmiştir. Kristalin byu ve yğunluğundaki düşüş seviyeleri farklılık göstermiştir. Bu durum kristallerin termal parçalanmalarının heterjen lmalarından kaynaklanmaktadır. Bu değişimlerde yine selülzun kristalliğindeki değişimlerle ilgilidir (Bhuiyan et al., 2001; Kim et al., 2001) Higrskpik Değişim ve Byutsal Stabilizasyn Odunun higrskpik özelliği, termal mdifikasynun snucu larak düşer, bu düşüş zaman ve prses sıcaklığıyla ilgilidir. 300 C de hava rtamında termal larak mdifiye edilen çamın %90 bağıl nemdeki, denge rutubeti 1 74

5 Ahşabın Fiziksel, Kimyasal, Mekaniksel ve Biyljik Özellikleri Üzerine Isıyla Muamelenin Etkisi saatlik muamele edilmiş dunda, ısıl işlem görmemiş duna göre daha düşüktür. Isıtma Nitrjen altında yapıldığında, termal larak muamele edilmiş dunun srpsiyn kapasitesi 60 dk. ısıtma zamanından snra düşmüş ve daha snra değişmemiştir. Hava varlığında ve ykluğunda termal muamele görmüş dunun srpsiyn davranışı, muamele zamanı ve sıcaklığı artarken dun örneklerinin srpsiyn kapasitesinin düştüğü belirlenmiş. Fakat örnekler 200 C de hava rtamında ısıtıldığı zaman kütle kaybı yaklaşık %20 lduğunda ilerleyen ısıtma periytlarında (Kayın için 24 sa ve Ladin in için 48 sa) tekrar artmaya başladığı belirlenmiştir (Rusche, 1973). Isıl işlemden dlayı nispi kütle kaybı ve srpsiyn kapasitesindeki düşüş hava rtamındaki termal muamelede daha fazla lduğu belirlenmiştir. Bu kaybın daha fazla lması ısıyla muamele snucunda selülz, hemiselülz ve lignin gibi dunun temel elemanlarının daha fazla degrade lmalarından kaynaklanmaktadır. Srpsiyn kapasitelerindeki kayıp ise sunda esas larak çalışmasının ve rutubet almasının sebebi selülz ve özellikle hemiselülzlarda bulunan serbest OH gruplarıdır. Özellikle yüksek sıcaklıklarda bu hidrksil grupları kpmakta ve dun tekrar eskisi kadar su alamamaktadır. Bu yüzden dunun srpsiyn kapasitesi %50 yakın ranlarda düşüşler görülebilmektedir. Fakat bu kayıp bağıl nem ranları %0 dan %100 e artarken denge rutubetindeki artış ranları azaldığı ayrıca yapılan çalışmalar snucunda belirlenmiştir. (Gündüz and Aydemir, 2008; Gündüz et al., 2007). Keith and Chag (1978), farklı ağaç türlerinin dunları kullanılarak hava rtamında 220 C de 2 saat süreyle ısıtıldığı zaman denge rutubeti değerlerinin mdifiye lmamış kntrl örnekleriyle karşılaştırıldığında %50 azaldığını belirlemiştir. Muamele zamanının etkisinin araştırıldığı bir çalışmada EMC değeri üzerinde farklı muamele zamanlarının etkisi, örnekler yüksek bağıl nem değerleri uygulanarak bulunmuş ve yüksek bağıl neme maruz kalan örneklerde srpsiyn davranışı arasında hiçbir farklılık bulunamamıştır (Gunduz et al., 2008). Desrpsiyn izterm şekillerindeki değişim hayli azdır. Isıl işlemden dlayı higrskpitedeki özelliklerdeki değişimler desrpsiyn prsesiyle karşılaştırıldığında absrpsiyn byunca daha net lduğu belirlenmiştir. Desrpsiyn izterm şekli, mdifiye lmamış dunun klasik signdial şekliyle karşılaştırıldığında daha lineer durumda lduğu görülmüş ve srpsiyn ve desrpsiyn eğrileri arasındaki histerezlerde bir düşüş lduğu belirlenmiştir. Repellin and Guynnet (2005) genişlemedeki düşüş üzerine, hemiselülzdaki degredasyndan dlayı luşan srpsiyn kayıplarının katkısının lmadığını belirlemiştir. Termal muamele görmüş dunun ıslanabilirliği, mdifiye lmuş dunun hidrksil içeriğindeki düşüşten dlayı azaldığı belirlenmiştir Bunun hemiselülzun uzaklaşması/degredasynu snucunda dunun hücre duvarında önceliği lan srpsiyn alanlarının (OH grupları) sayılarındaki düşüşle ilgili larak srpsiyn kapasitelerinde azalma lduğu belirlenmiştir (Petrissans, 2003). 60 C den 200 C ye değişen sıcaklıklarda örneklerin 1 saat muamelesi, muamele sıcaklığı artarken (mdifiye lmamış dun için 65 C den 145 C ve 200 C ye ısıtma için) kntak açısının önemli derecede arttığı bulunmuştur. Düşük sıcaklıklardaki ıslanabilirlik değişimleri yüzeye lipfilik ekstraktiflerin taşınmasında katkısı bulunur. Buna karşın daha yüksek sıcaklıklar da makr mleküller hücre duvarının yapısının bzulmasıyla snuçlanır. Buralardaki -OH içeriğinde düşüş meydana gelmektedir (Petrissans, 2003) Yapışma Direnci Odunun kimyasal bileşimindeki değişimler, özellikle ( OH içeriğinde) materyalin ıslanabilirliğini ve yüzey enerjisini düşürmüştür. Bu yüzden; plar yapıştırıcılar ya da suda çözünmeyen yapıştırıcılar kullanıldığında zayıf bir birleşme lması dğaldır. Üstelik dun matriksinin lifleri arasında yapışma hattı güçlendirilse dahi, yapışmanın başarısız lması muhtemeldir. Chang and Keith (1978), Üre frmaldehit (ÜF) reçinesiyle Kavak, Kayın, Akçaağaç ve Karaağaç dunlarını ısıyla muamele edilmiştir. Kavak dununun diğer örneklere göre daha iyi bir direnç göstermesine rağmen muamele sıcaklığı ve zamanı artarken yapışma direncinde bir düşüş lduğu gözlenmiştir. Benzer snuçlar plivinil asetat (PVAc) tutkalıyla yapıştırılan Karaağaç dun örnekleri içinde belirlenmiştir. Fenl resrsinl frmaldehit (PRF) ve PVAc yapıştırıcıları kullanılarak elde edilen glulam (çam ve ladin) 5 saat 220 C de muamele görmüş ve örnekler üzerinde çekme testi uygulanmıştır. PVAc ile bağlanan örneklerin yapışma 75

6 D. Aydemir, G. Gündüz Bartın Orman Fakültesi Dergisi perfrmansı ciddi ranlarda düştüğü gözlenmiştir. Fakat lif destekli plimerlerle (PRF) ile bağlı örnekler iyi bir perfrmans gösterdiği belirlenmiştir (Bengtssn et al., 2003) Odun Rengindeki Değişim Odunda luşan renk değişimi muamele metduna bağlıdır. Hava rtamında gerçekleşen kararma nitrjen rtamında yapılana göre daha fazla gerçekleşir. Inue et al. (1993), Sugi (Sryptmeria japunica D. Dn) dununu örneklerini 180, 200, 220 C sıcaklıklarda 2, 4, 6, 8 dk. buharla ve 4, 8, 12, 16 ve 20 dk. ısıyla muamele ederek bu sürede renk değişimlerini incelenmiştir. L a b tekniğine göre yapılan renk testleri snucunda 180 C de buharla yapılan örneklerde düşük seviyelerde sararma gözlenmiştir. 200 ve 220 C ısı muamelesiyle dun yapısında kyulaşma gözlenmiştir. Snuçta çeşitli zaman periytlarında ve özellikle yüksek sıcaklıklardaki tüm örneklerde kyu bir renk değişimi belirlenmiştir. Sehlstedt-Persn (2003), C de sarıçam ve ladinin diri dununun termal muamelesinde renk değişimleri gerçekleştiği belirlenmiştir. Bu değişikliklerin ana sebebinin ekstraktiflerin lduğunu görülmüştür. Snuç larak renk değişimlerinin rijinlerinde lignin, hemiselülzun degredasynu ve ekstraktiflerden kaynaklandığı görülmüştür. Daha yüksek sıcaklıkta daha kyu bir renk elde edilebilmekte ve İYA ağaçlarda renk sürekliliği, kullanılan dunun yğunluğuna ve ilkbahar ya da yaz dunu lmasına bağlı larak değiştiği görülmüştür. Kullanım esnasında renk perfrmansını belirlemek için bazı çalışmalar yapılmıştır (Burgis et al., 1991; Bekhta and Niemz, 2003). Termal larak mdifiye lmuş dunun renk stabilizesi hızlandırılmış dış rtam direnci süresince kntrl örneklerinden daha iyi lduğu belirlenmiştir. Fakat renk, ısıyla muamele edilmiş dun da bir dış kruyucuyla muamele edilmezse kayblduğu gözlenmiştir (Syrjanen and Kangas, 2000; Ayadi et al., 2003). Feist and Sell (1987) yarı-geçirgen ve film luşturan yüzey kruyucular ile ısıl işlem görmüş Ladin örneklerinde kötü bir dış rtam perfrmans göstermiştir. Buna karşın ısıl işlem görmüş kayın üzerinde sınırlı ranlarda bir dış rtam perfrmansı artışını sağlamıştır. Odunun renk değişimi güneş ışığına maruzu ve yumuşak bir ısıl işleme (90 C den daha yüksek değil) maruz bırakılmış ve renk değişimi yansıtılan güneş ışığının dalga byuna bağlı larak değişmiştir. Yansıtılan güneş ışığı altında dunun, yüksek rutubetli şartlar altında muamelesi renk değişimini ciddi larak yükselttiği gözlenmiştir. Bu durum uzun periytlarda dış rtama maruz bırakılan gri dun yüzeylerinden elde edilmiştir. Renk ışığın belli dalga uzunluklarında belirli mleküllerin yâda mlekül parçalarının absrpsiynuyla luşan kimyasal laya bağlı lduğu görülmüştür (Mitsui et al., 2006). Bu gruplar krmfrlar larak adlandırılırlar Görülebilen ışıkla tanımlanan prtn enerjileri belirlenirken knjuge çift bağlar, gevşek bağ elektrnları gibi bölgesel lmayan elektrnların varlığı belirlenebilir. Krmfrlar, elektrmanyetik yayılmayla etkinliği artan krmfrlar, hidrksiller ve metksilleri içerirler. Diğer tip krmfrlar ise metal iynlarına bağlanan kmpleksler ve güçlü bir şekilde ışığı absrplayan kmplekslerden lan fenlik bileşiklerdir. Örneklerinden biri de tanen ve siyah renk luşumuna sebep lan meşedeki demir iyn kmpleksleridir (Falkehag et. al., 1966; Hn and Minemura, 1991). Odunun dğal sarı rengi, lignin ve ekstraktiflerdeki krmfrlar ayrıca ekstraktiflerdeki rganmetalik-kmplekslerin bazıları tarafından belirlenmiştir. Muamele edilmemiş dundaki lignin yapısında, sarı renge sebebiyet veren kuinidler ve stilbenleri içeren yapıların lduğu belirlenmiştir. Kahverengi, mr, siyah, kırmızı, prtakal rengi çğu dunun öz dununda bulunur ve tanen, lignin, flavnidler, kuinidler vb. gibi fenlik bileşiklerin değişimine sebebiyet verebilmektedirler (Charrier et al., 1995; Kawamura et al., 1996; Takahashi, 1996; Jhanssn et al., 2000; Falkehag et al., 1966; Hn and Minemura, 1991). Odunun ısıtılması ve kurutulması byunca daha yğun kızıl kahverengi renk nrmal larak luşur. Fakat bunun sebebi tam larak anlaşılamamıştır. Radiata çamının diri dununun ısıtılması deneyleri mnsakkaritlerin ısıtılmasıyla belirlendi. Hem lignin hemde karbnhidrat hidrlizi kahverengileşmeyle snuçlanmıştır Kku Oluşumu Degredasyn ürünlerinin çğu, ısıl işlem muamelesi süresince luşur ve bunların bazıları hş kkulu lmayabilir. Furfural gibi çğu rganik asitler ve aldehitlerin güçlü kkuya sahip lduğu bilinmektedir ve 76

7 Ahşabın Fiziksel, Kimyasal, Mekaniksel ve Biyljik Özellikleri Üzerine Isıyla Muamelenin Etkisi degredasyn ürünleriyle luşabilir. Isıl işlem görmüş dunun hş lmayan kkusu muameleden 2 3 hafta snra kayblur (McDnald et al., 2002) Çatlak Oluşumu Ahşap malzeme yüksek sıcaklıkla maruzu byunca hemiselülzlarda başlayan bzulma, asidik asit ve frmik asit luşumuna sebep lur. Bu meydana gelen asitler dunda selülz ve lignine zarar vermeye başlar ve dunda mleküler seviyedeki bağlar parçalanır ve hücre çökmeleri ve kllaps meydana gelir. Bu şekilde dun da uzun ve geniş çatlaklar meydana gelmektedir. Termal muamele süresince dunda hem yüzeyde hem de uçlarda çatlak prblemleri meydana gelebilmektedir fakat mdifiye lmuş dun, muamele görmemiş dunla karşılaştırıldığında hücre byutlarında hiçbir net değişim gözlenmemiştir (Viitanen et al., 1994; Viitaniemi and Lamsa, 1996; Hietala et al., 2002) C sıcaklıklarda ısıl işleme maruz bırakılan kayın ve çam diri dununda meydana gelen kurutma defrmasynu incelenmiştir. Çam diri dununda byuna yönde yüzey çatlaklarıyla, kllaps ve çarpılmalar lmaksızın kurutulmuştur. Buna karşın birçk durumda iç çatlaklar meydana gelmiştir. Kayın dununda, yüksek sıcaklıkta uygulanan ısı muamelesinden snra byuna yüzey üzerinde herhangi bir yüzey çatlağı görülmemiştir. Fakat; iç çatlak luşumları çam diri dununkinden çk daha belirgin lmuştur (Gunduz et al., 2007 ve 2008; Aydemir, 2007) Ahşap Malzemenin Mekanik Özelliklerindeki Değişimler Isıl muamele süresince gerek dun içerisinde gerekse yüzeylerde meydana gelen çatlaklar ve yarılmalar ahşap materyalin direncinde ciddi srunlara yl açmakta ve bu durumda mekaniksel özellikleri lumsuz etkilemektedir. Özellikle yüksek sıcaklıklarda luştuğu bilinen frmik ve asetik asit frmasynu öncelikle hemiselülzdan başlayarak birçk dun bileşenini tahrip eder ve bunun snucunda kütle kayıpları meydana gelir. Kütle kayıpları snucunda özgül kütlenin düşüşü ve özgül kütleye bağlı lan mekaniksel özellikleri de lumsuz yönde etkilemektedir Direnç ve Yüzey Kabalığı Odunun direnci sıcaklıkla birinci dereceden ilgilidir. Dirençteki lineer düşüşler 200 C den 160 C ye dğru değişen sıcaklıklarda daha net göze çarpmaktadır. Isının dun üzerine etkileri, artan sıcaklıkla luşan ani etkiler ve dun plimerlerinin termal parçalanmasına neden lan kalıcı etkiler larak iki sınıfta tplanabilir. Isıyla luşan ani etkiler düzeltilebilmesine rağmen bazı kalıcı etkiler düzeltilememektedir. Böylece, ani ve kalıcı etkilerin birleşimi daha fazla zarar meydana getirmektedir. Rutubetsiz bir rtamda ısıtılan dunda ilk larak dehidrasyn meydana gelir ve dun yapısından su kaybetmeye başlar. Sıcaklık C de artan periytlarda hemiselülzun deplimerizasynu yavaşça baş gösterdiği belirlenmiştir (LeVan et al., 1996). Muamele sıcaklığı ve süresi artırıldıkça pirlizin 250 C de daha hızlı gerçekleştiği görülmüştür. Hücre duvarı plimerlerinin buharlaşması, havasız rtamdaki kömürleşme luşumu ve hava varlığında gerçekleşen tutuşmayla birlikte dun direnci düşmektedir. 102 C de 335 gün fırında ısıtılan Duglas Göknar dunlarında, MOE %17, MOR %45 ve liflerde luşan stresin sınırları %33 ranlarında düşmekte lduğu bulunmuştur (Millet and Gerhards, 1972). Aynı çalışmada, 160 C de 7 gün içinde aynı etkilerin elde edilebildiği gözlenmiştir. Ayrıca, havasız rtamda 10 dk. 210 C de ısıtılan Duglas Göknarı dunların, MOR %2, sertliği %5 ve yüzey kabalığı %5 ranlarında düştüğü belirlenmiştir. Sıcaklık daha da artırıldığında 280 C de aynı şartlar altında MOR %17, sertlik %21 ve yüzey kabalığım %40 ranlarında düştüğü bulunmuştur. Bu çalışmada; ısı, hava ve zamanın birleşik etkileri Duglas Göknar ının direncini ve yüzey kabalığını düşürdüğü belirlenmiştir. Bu nedenle, ısıyla dunun muamelesi farklı dun çeşitlerine göre direnç ve yüzey kabalığı üzerinde önemli etkilerinin bulunduğu söylenebilir Eğilme Direnci ve Elastikiyet Mdülü Eğilme direncinde genelde düşüş (yaklaşık %35-50 arası kayıplar) 200 C den snra başlamaktadır. Hatta 100 C ve üstündeki bazı sıcaklıklarda %10 a varan artışlar labilmektedir. Bu nedenle ısıyla muamele edilmiş 77

8 D. Aydemir, G. Gündüz Bartın Orman Fakültesi Dergisi dunun elastikiyet mdülünün değişmesi üzerinde sıcaklığın her zaman önemli lmadığı söylenebilir. Odunda budak bulunması halinde, ısıyla muamele edilmiş dunun elastikiyet mdülü ve eğilme direnç değerlerini; muamele edilmemiş lana göre çk daha düşük lmaktadır. Eğilme Direnci, ısıyla muamele edilmiş dunda %40 dan daha fazla düşüş gösterdiği görülmüştür. Bu kusurlu lan bölgelerde daha da fazla lmaktadır. Birçk çalışmada, dun termal larak kısa zaman periytlarında ve düşük sıcaklıklarda muamele edilmiş ve elastikiyet mdülünde küçük bir artış (%2-5 arası) lduğu belirlenmiştir. Buna karşın sıcaklık ve muamele süresinin artmasıyla elastikiyet mdülünde %20-30 arasında düşüş lduğu gözlenmiştir. Yapılan bir çalışmaya göre Kayın ve çamın dunları, farklı sıcaklık ve zaman periytlarında ısıyla muamele edildiğinde direnç ve maksimum yükteki düşüş üzerinde, kütle kaybının birinci dereceden etkisi lmasına rağmen, elastikiyet mdülündeki kayıp, kütle kaybı %8 i geçtiği zaman önemli bir durum aldığı belirlenmektedir (Green, 1999; Yıldız et al., 2006). Viitaniemi (1997) tarafından, çam dunu kısa periytlarda C sıcaklık altında su buharı kullanılarak ısı ile muamele edilmiş ve snuçta çam dununun eğilme direncinin kntrl örneklerine nazaran %14 ranında azaldığını bulmuştur. Kayın ve çam diri dunları 100, 130, 150, 180 ve 200 C sıcaklıklarda 6, 24 ve 48 saat süreyle ısıl muameleye maruz bırakılmış ve 150 C üzerindeki sıcaklıklarda eğilme direnci ve elastikiyet mdülünde ciddi bir düşüş gözlenmiştir. Yine yapılan bir çalışmada 200 C sıcaklık da ısıtılan Ladin dunun %50 ranında eğilme direncinde kayıp lduğu belirlemiş ve bu durumda elastikiyet mdülü üzerinde çk az bir düşüşe sebebiyet vermiştir (Bekhta and Niemz, 2003). Bengtssn et al. (2003), 220 C de higrtermal larak muamele edilen ladin ve çam örneklerini (45x145 mm ve 4,5m) üzerine çalışmış ve eğilme direncinde %50 lik bir düşüş belirlemiştir. Buna paralel larak elastikiyet mdülünde kayıplar gözlenmiş ve muamele edilmiş dunların, nrmal duna göre daha fazla gevrek lduğu belirlenmiştir Şk Direnci ve Kpma Mdülü Yüksek sıcaklıklar kullanılarak yapılan çalışmalarda Ladin, Çam ve Huş kullanılmış ve kpma direncinin %30 40 randa düştüğünü ve bu düşüşün yüksek sıcaklıkta daha fazla lduğu belirlenmiştir. Kpma direncinin aksine, kısa periytlarda ısıyla muamele edilmiş dunun Kpma mdülünde herhangi bir değişim gözlenmemiştir. (Dinwdie, 2000). Yapılan çalışmalarda buhar rtamında veya nemli rtamlarda yapılan muamelelerde şk direncinin, hava rtamında yapılan muameleler gibi lineer bir düşüş göstermeyip, parablik bir düşüş gösterdiği belirlenmiştir. Ayrıca ısı muamelesi en fazla etkilenen özelliğin şk direnci lduğu da bulunmuştur (Kim et al., 1998). Kaygin et al. (2009) yaptığı çalışmada Paulwnia elngata dunu kullanmış ve ısıl işlem süresince meydana gelen kütle kaybının şk direncini ne kadar etkilediği araştırılmıştır. Bu çalışmaya göre 200 C sıcaklık ve 7 saat muamele snunda şık direnci maksimum randa kayıp vermiş ve %88 ranında düştüğü belirlenmiştir (%9,78 kütle kaybı gerçekleştiğinde). Yine aynı çalışmada şk direncindeki en az kayıp %4,71 lik kütle kaybı meydana geldiğinde %11,06 lık bir kayıp şk direncinde meydana gelmektedir. Şk direncindeki kayıplar, muamele periydunun bir snucu larak termal degredasynu ve kütle kaybı ranıyla açıklanabilir. Bu dun plimerlerinin deplimerizasynu derecelerinden dlayıdır (Ktilainen, 2000). Direnç kaybının temel nedeninin lignin ve selülz kadar ısıya dirençli lmayan hemiselülzun degredasynundan kaynaklanmaktadır. Hemiselülzdaki bu değişimler yüksek sıcaklıkta ısıtılan dunun direnç özelliklerinde anahtar bir rl ynarlar (Hillis, 1984) Ahşap Malzemenin Biyljik Özelliklerindeki Değişimler Isıyla muamele edilmiş dunun biyljik direncini ölçmek için 3 tip test yapılmakta ve bu testler EN 113 standartlarına göre gerçekleştirilmektedir. Deneyler küçük örneklerde (1,5x2,5x5 cm) kısa sürelerde yapılmaktadır. 8, 16, 24 ve 32 haftalar arası en çk zarar yapan Cniphara puteara ve Pria placenta mantarları kullanılarak, deneyler gerçekleştirilmiştir. Yapılan bu çalışmalar snrası elde edilen veriler ısıyla 78

9 Ahşabın Fiziksel, Kimyasal, Mekaniksel ve Biyljik Özellikleri Üzerine Isıyla Muamelenin Etkisi muamele edilmiş dun örneklerde bu mantarların arızı daha az lduğu belirlenmiştir (Welzbacher and Rapp, 2002; Rapp and Sailer, 2000). Fengel and Wegener (1989) tarafından yapılan çalışmalarda ısıyla muameleyle tahrip edici mikrrganizmalara karşı dunun biyljik larak dayanımının arttığı gözlenmiştir. Bunun üç temeli bulunmaktadır. Kavak, ladin ve göknar dunun yapısında dğal larak bulunan suyun buharlaşması, mevcut hidrksil gruplarının azalması ve bu grupların çürüklüğe daha dirençli lan gruplarla yer değiştirmesinden dlayı lduğu belirlenmiştir. Kavak, ladin ve göknar örnekleri C de termal larak muamele edilmiş ve snuçta mikrbiyljik saldırılara karşı örneklerin dirençlerinin artığı belirlenmiştir. Trya and Navarrete (1994), kavak dunu 220, 230, 240, 250 ve 260 C sıcaklıklarda 5, 10, 15, 20 saat termal muamele snucunda kavak dununun dayanıklılığı ciddi ranlarda arttığı belirlenmiştir. 3. SONUÇ VE ÖNERİLER Yüzyıllardır dunun yüzeyinin yakılmasının, dunun dış rtamda kullanımında daha fazla direnç sağladığı bilinmektedir. Vikingler çit gibi dış rtamda kullanılan ahşap materyalleri bu mett yardımıyla krumaya çalışmışlardır. Bu knuda bilimsel çalışmalar Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi (VTT) tarafından yapılmıştır. Isıyla muamele süresince, dun materyal dun su buharının kruması altında ısıtılmaktadır. Su buharı dunun krunması yanında dundaki kimyasal değişim üzerinde de önemli etkisi vardır. Bu muamele snucunda çevreye dst lan ısıyla muamele edilmiş dun üretilmiş lur. Isıyla muamele edilmiş dun malzemenin elde edilmesinde, dünya genelinde en fazla kullanılan hammaddeler; çam, ladin, huş, kavak dun türleri gelmektedir. Dünya genelinde ısıyla muamele edilmiş ahşap üreten fabrikaların talep ettiği hammadde hacmi 2003 yılında m 3, 2004 yılında m 3 iken 2005 yılında artarak m 3 lmuştur. Dünya genelinde ısıyla muamele edilmiş ahşap malzemeyi başta Finlandiya lmak üzere birçk Avrupa ülkesi kullanmaktadır. Isıl işlem görmüş duna ait lan yıllık satış ranı 2003 yılında m 3 iken 2005 yılında bu değer artarak m 3 ulaşmıştır yılında ise bu değerin çk daha yüksek lacağı tahmin edilmektedir. Yıllık satış ranlarına bakıldığında özellikle gelişmiş ülkelerde ısıl muamele görmüş ahşap materyalin ciddi seviyelerde kullanıldığı görülmektedir. Bu yüzden, ülkemizde de ısıl işlemin alternatif bir dun kruma ve bir dun mdifikasyn yöntemi larak ele alınması gerekmektedir. Dış rtama yâda çürümeye karşı daha iyi bir kruma arzu edildiğinde ısıl işlem sıcaklığı 200 C üzerinde, iç mekânlarda kullanımlar için ise 200 C altındaki sıcaklıklarda uygulanmaktadır. Genellikle İYA türleri YA göre daha güç muamele edilmektedir. Kullanım yeri larak rutubetten krunması gereken bahçe mbilyasında, pencere kapı duvar yapımında, çit kazıklarında, zemin ve duvar kaplamalarında, dış yüzey kaplamalarında, bazı binaların yapında (fakat dekrasyn amaçlı) ve özellikle yüksek bağıl nemin bulunduğu saunalarda kullanılabilmektedir. Snuç larak yüksek sıcaklıklarda muamele edilmiş dun, muamele görmemiş dunun sahip lduğu birçk dezavantajı iyileştirilmiştir. Bu sayede su be sıcak buharla 1. dereceden temas halinde lan yerlerde kullanılabilir. Fakat bu muamele süresince direnç kayıpları meydana geldiği için yük kaldıracak yerlerde kullanılması tavsiye edilmemektedir. KAYNAKLAR Ayadi, N., Lejeune, F., Charrier, F., Charrier, B. and Merlin, A Clr stability f heat-treated wd during artificial weathering, Germany. Hlz als Rh-und Werkstff 61(3), Aydemir, D. Uludağ Göknarı (Abies brnmülleriana Mattf.) ve Yaygın Gürgen (Carpinus betulus L.) Odunlarının Bazı Fiziksel, Mekanik ve Teknljik Özellikleri Üzerine Isıl İşlemin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Znguldak Karaelmas Üniversitesi: Znguldak, Türkiye, Bekhta, P. and Niemz, P Effect f high temperature n the change in clr, dimensinal stability and mechanical prperties f spruce wd, Germany. Hlzfrschung 57(5), Bengtssn, C., Jermer, J., Clang, A. and Ek-Olaussn, B Investigatin f sme technical prperties f heat-treated wd, Internatinal Research Grup n Wd Preservatin, Brisbane, Austrialia May, Dc. N. IRG/WP

10 D. Aydemir, G. Gündüz Bartın Orman Fakültesi Dergisi Bhuiyan, M. T. R., Hirai, N. and Sbue, N Effect f intermittent heat treatment n crystallinity in wd cellulse, Japan. Jurnal f Wd Science 47(5), Burgis, J., Janin, G. and Guynnet, R Measuring clur: a methd f studying and ptimising the chemical transfrmatins f thermally-treated wd, Germany. Hlzfrschung 45(5): Chang, C. I. and Keith, C. T Prperties f heat-darkened wd. II Mechanical prperties and gluability, Ottawa, Canada: Eastern Frest Prducts Labratry, Fisheries and Envirnment, p Charrier, B., Haluk, J. P. and Metche, M Characterizatin f Eurpean Oakwd cnstituents acting in the brwn discluratin during kiln drying, Germany. Hlzfrschung 49, Dinwdie, J. M Timber: its Nature and Behaviur, 2nd edn. E. and F.N. Spn, (Ed.), The Chemistry f Slid-Wd, USA. ACS Sym Series #208, p Falkehag, S. I., Martn, J. and Adler, E Chrmphres in Kraft lignin, in: Lignin structure and reactins, USA. Jurnal f American Chem. p Feist, W. C. and Sell, J Weathering behaviur f dimensinally stabilized wd by heating under pressure f nitrgen gas, USA. Wd and Fiber Science 19(2), Fengel, D. and Wegener, G Wd: Chemistry, Ultrastructure, Reactins. Walter De, Germany. Garrte, G., Dmínguez, H. and Parajó, J. C Hydrthermal prcessing f ligncellulsic materials, Germany. Hlz als Rh und Werkstff 57 (3), Green, D. W Adjusting Mdulus f Elasticity f Lumber fr Changes in Temperature, USA. Frest Prducts Jurnal 49 (10), Gunduz, G., Niemz, P., and Aydemir, D Changes in specific gravity and equilibrium misture cntent in heat-treated fir (Abies nrdmanniana subsp. brnmulleriana Mattf.) wd, Thailand. Drying Technlgy 26 (9), Gunduz, G., Krkut, S., and Sevim Krkut, D The effects f heat treatment n physical and technlgical prperties and surface rughness f Camiyani Black Pine (Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana var. pallasiana) wd, USA. Biresurce Technlgy 99, Gunduz, G., Niemz, P. and Aydemir, D Specific Gravity and Equilibrium f Misture Cntent Changes in Heat Treated Fir (Abies nrdmanniana subsp. brnmulleriana Mattf.) Wd. 10 th Internatinal IUFRO Divisin 5: Wd Drying Cnference, August 26 30, Orn, Maine, USA. Gunduz, G. and Aydemir, D., The Effect f heat Treatment n Water Absrpsiyn and Dimensinal Stability f Anatlian Chestnut (Castanea sativa Mill.) Wd. The Internatinal Research Grup n Wd Mdificatin, IRG/WP , May, Istanbul, Turkey. Hietala, S., Maunu, S. L., Sundhlm, F., Jämsä, S. and Viitaniemi, P Structure f thermally mdified wd studied by liquid state NMR measurements, Germany. Hlzfrschung 56(5), Hillis, W. E The Rle f Wd Characteristics in High Temperature Drying, Japan. J. f Wd Sci. 7(2), Hillis, W. E., 1984: High temperature and chemical effects n wd stability. Wd Science and Technlgy 18: Hn, D. N. S. and Minemura, N Clr and Disclratin. In: Wd and Cellulsic Chemistry, Eds. Hn, D. N.-S. and Shiraishi, N., Marcel Dekker, Inc., New Yrk, USA. Inue, M., Nrimt, M., Tanahashi, M. and Rwell, R. M Steam r Heat Fixatin f Cmpressed Wd, USA. Wd and Fiber Science 25(3), Jhanssn, C. I., Saddler, J. N. and Beatsn, R Characterizatin f the plyphenlics related t the clur f Western red cedar (Thuja plicata Dnn) heartwd, Germany. Hlzfrschung 54, Jhanssn, D Drying and Heat Treatment f Wd: Influences n Internal Checking, Prceedings 3 rd Nrdic Drying Cnference, Karlstad, Sweden. Kaygin, B., Gündüz, G. and Aydemir, D The Effect f mass lss n mechanical prperties f heat treatment Paulwnia wd. Wd Research, 54:2, in press. Kawamura, F., Ohashi, H., Kawai, S., Teratani, F. and Kai, Y Pht disclratin f Western hemlck (Tsuga heterphylla) sapwd. II. Structures f cnstituents causing pht disclratin. Mkuzai Gakkaishi 42, Keith, C. T. and Chang, C. I Prperties f heat-darkened wd. I. Hygrscpic prperties, Reprt, Eastern Frest Prducts Labratry, N. OPX213E, Canada, USA. Kim, D. Y., Nishiyama, Y., Wada, M., Kuga, S. and Okan, T Thermal decmpsitin f cellulse crystallites in wd, Germany. Hlzfrschung 55(5),

11 Ahşabın Fiziksel, Kimyasal, Mekaniksel ve Biyljik Özellikleri Üzerine Isıyla Muamelenin Etkisi Kim, G. H., Yun, K. E. and Kim, J. J Effect f heat treatment n the decay resistance and bending prperties f radiata pine sapwd, Germany. Material und Organims, 32(2), LeVan, S. M. and Evans, J. W Mechanical prperties f fire-retardant treated plywd after cyclic temperature expsure, USA. Frest Prducts Jurnal, 46(5), Mayes, D. and Oksanen, O ThermWd Handbk, Finnfrest Press, Finland. McDnald, A. G., Dare, P. H., Giffrd, J. S., Steward, D. and Riley, S Assessments f air emissins frm industrial kiln drying f Pinus radiata wd, Germany. Hlz als Rh-und Werkstff, 60, Millett, M. A. and Gerhards, G. C Accelerated aging: residual weight and flexural prperties f wd heated in air at 115 C t 175 C, Japan. Jurnal f Wd Science 4(4) Mitsui, K Changes in clr f spruce by repetitive treatment f light-irradiatin and heat treatment, Japan. Hlz als Rh- und Werkstff 64, Pétrissans, M., Géradin, P., El Bakali, I. and Seraj, M Wettability f heat-treated wd, Germany. Hlzfrschung, 57(3), Pncsak, S.; Kcaefe, D.; Buazara, M.; Pichette, M Effect f high temperature treatment n the mechanical prperties f birch (Betula papyrifera), Wd Science and Technlgy 66 (1): Rapp, A. O. and Sailer, M Heat Treatment in Germany, Prceedings f Seminar Prductin and Develpment f Heat Treated Wd in Eurpe, Helsinki, Finland. Repellin, V. and Guynnet, R Evaluatin f heat-treated wd swelling by differential scanning calrimetric in relatin t chemical cmpsitin, Germany. Hlzfrschung, 59(1), Rusche, H Thermal degradatin f Wd at Temperatures up t 200 C Part I: Strength Prperties f Dried Wd after Heat Treatment, Germany. Hlz Rh-u Werkstff 31, Sehlstedt-Perssn, M Clur respnses t heat-treatment f extractives and sap frm pine and spruce, Prceedings 8 th Internatinal IUFRO Wd Drying Cnference, August 25 29, Brasv, Rmania. Syrjänen, T. and Kangas, E Heat treated timber in Finland, Internatinal Research Grup n Wd Preservatin, May, Dc. N. IRG/WP , Hawaii, USA. Takahashi, M Bilgical prperties f chemically mdified wd. In: Chemical temperatures, USA, Wd Science and Technlgy, 5(1), Trya, M. T. and Navarette, A Study f the degradatin f retified wd thrugh ultrasnic and gravimetric techniques, Internatinal Research Grup n Wd Preservatin, Dc., May, N. IRG/ WP , Nusa Dua, Bali, Indnesia. Viitanen, H., Jämsä, S., Paajanen, L., Nurmi, A. and Viitaniemi, P The effect f heat treatment n the prperties f spruce, A preliminary reprt, Internatinal Research Grup n Wd Preservatin, May, Dc. N. IRG/WP , Nusa Dua, Bali, Indnesia. Viitaniemi, P Decay-resistant Wd Created in a Heating Prcess, USA. Industrial Hrizns 23, Viitaniemi, P. and Lamsa, S Mdificatin f wd with heat treatment. Rep. N. 814, VTT Building Technlgy, Esp, Finland. Viitaniemi, P., Jamsa, S., Ek, P. and Viitanen, H Methd fr increasing the resistance f cellulsic prducts against muld and decay. Patent: EP695408B1. VTT Technical Research Centre f Finland. Welzbacher, C. R. and Rapp, A. O Cmparisn f thermally treated wd riginating frm fur industrial scale prcesses durability, Internatinal Research Grup n Wd Preservatin, May, Dc. N. IRG/WP , Cardiff, Wales, UK. Yıldız, S., Gezer, E. G. and Yıldız, Ü. C Mechanical and chemical behavir f spruce wd mdified by heat, USA. Building and Envirnment 41(12),