HiPER ORTAMLARDA ÖGRENCilERiN BiiisSEl YÜKlENME VE KAYBOLMA DÜZEYLERiNiN BELiRLENMESi

Transkript

1 BILISSEL YUK VE KAYBOLMA KURAM VE UYGULAMADA EGTM YÖNETM güz 2004 say: 40 ss: HPER ORTAMLARDA ÖGRENClERN BsSEl YÜKlENME VE KAYBOLMA DÜZEYLERNN BELRLENMES Ara. Gör. Ebru KILIÇ Gaz Unverstes Gaz Egtm Fakültes Ögr. Gör. Srn KARADENz Gaz Ünverstes Gaz Egtm Fakültes Hper ortamlann etklg le llermllgn azaltan baz smrltlklar vardr. Bun/ann en önemller blssel yük le kaybolmadr. Bu faktörlern olumsuz etklern ortadan kaldrablmek çn öncelkle bu faktörlern ölçülebiimes le aralanndak lsknn ortaya konulmas gerekmektedr. Bu amaçla, bu arastrmada, blssel yükün ölçülmesnde kullamlan Paas le Van Merrenboer (1993) tarafmdan gelstrlen 9'lu derecelendrme ölçegnn (Subjectlle Ratng Scale) Türkçe'yeuyarlama çaltsmas yaplmstr. Ölçegn anlastlrltgl le çevrnn uygunlugu çn uzmanlardan görüs almms le deneme formu olusturulmustur. Ölçegn ölçüt geçerllg çn ögrenclern kaybolma puanlannm blssel yüklenmelerne göre degsp degsmedgne baktms le blssel olarak asm yüklenen ögrenclernkayboldugunu belrten lteratürdek arasftrmalan destekler ntelkte bulunmustur (t=5.95, p=.ooo). Brnc uygulamaya kattlan 259 ögrencnn rasgele k ayn gruba aynmas sonucu, k grup arasmda fark olup olmadgma t-test le baktlmstrft(259)=o.261; p>.ol). Blssel yük ölçegnden ögrenclern aldtklan toplam puana göre olusturulan alt %27'lk le üst %27'lk gruplann madde ortalama puanlan arasmda an/aml farkllk oldugu (t=25.37, p=. 000) görülmüstür. 40 ögrenc üzenndeyaplan knc uygulama sonucu ölçegn güvenrlk analzne lskn CronbachAlfa ç tutartlk katsays. 78 ve Spearman Brown k yan test korelasyonu.79 olarak hesaplanmstr. Blssel yük le kaybolmanm ögrenclernögrenmgördükler bölüm, cnsyet le blgsayar kullanma düzey/ernegöre degsmedg sonucuna vanimstr. Fakat ögrenclern blssel yük puanlannm ntemet kullanma düzey/erne göre anlaml farkltlk gösterdg görülmektedr [F(4,243)=4.99O, p<.olj Bu bulgu ögrenclern ntemet kullanma düzey/ernn artmas le blssel olarak daha az yüklendklern göstermektedr. Aynca blsseiolarak yüklenen ögrenclern performanslannm blssel olarak yüklenmeyen ögrenclere göre düsük oldugu le görev tamamlama sürelernn de daha fazla oldugu bulunmustur. Anahtar sözcükler: blsselyük, kaybolma, ntemet, hper ortam

2 IN THEORY & PRACTICE Fall 2004 number: 40 page: SPECIFYING STUDENTS' COGNITIVE LOAD AND DISORIENTATION LEVEL IN HYPERMEDIA Ebru KILIÇ, AssI. Gaz Unversty, Faculty of Educaton Srn KARADENz Gaz Unversty, Faculty of Educaton There are some lmtatons that reduce effcency of hypermeda. The most mportant lmtatons are cogntve over/oad and dsorentaton. To elmnate these factors, frst we must assess and dentfy the relatons of these factors. For ths purpose, n ths research, a scale called Subjectve Ratng Scale whch was developed by Paas ve Van Merrenboer (1993) has been adapted to Turksh. Experts examned the scale for comprehensblty and translaton convenence and then the draft form of scale was formed. For crtraton valdty of scale, we explore the change of students' dsorentaton level accordng to cogntve over/oad and the results show that students who have hgh cogntve load score are dsorented (t=5.95, p=.ooo). 259 students who parcpated n te frst experment has dvded two group wth random selecton and the t-test result showed that there were no dfference between two groups (t(259)=0.261; p>.ol). Lower and upper %27 groups's score dfference were calculated wth t-test (t=25.37, p=.ooo). For relab/ty of the scale, Cronbach Alpha coeffcent.78 and Spearman Brown splt-half correlaton.79 were computed from the second experment whch was done on 40 students. Cogntve over/oad and dsorentaton dd not change accordng to students departments, gender and computer experence. But students cogntve over/oadscores changed accordng to nternet experence level [04,243)=4.990, p<.olj. Ths result show that f students' nternet experence level ncrease, ther cogntve load w/i decrease.as well students' performance who have low cogntve load score are hgher and ther task completon tme are shorfer than students' who have hgh cogntve load score. AIso students who completed the task n a short tme are not dsorented Keywords: cogntve overcad, cogntve Icad, dsoerntaton, nternet, hypermeda

3 BLsSEL YÜK VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz Egtm sonucunda ögrenclern edndkler blglern gerçek hayatta kullanablmeler beklenmektedr. Bu amaçla, gelsen teknolojnn avantajlarndan yararlanlarak, farkl ortamlar se kosulmaktadr. Bu ortamlardan en çok kullanlanlarndan br se hper ortamlardr. Hper ortamlarn, ögrenme kontrolünü ögrencye brakmas, ögrenclere kend yetenek, hz, ögrenme stl ve htyaçlarna göre ögrenme sans tanmas, blgye hzl ve ksye özgü yollarla snrsz ulasm saglamas gb br çok avantaj olmasna ragmen baz snrllklar da vardr (Schwer ve Msanchuk, 993; Ramsey, 996). Bu snrllklardan en önemller blssel olarak asr yüklenme (cogntve overload) ve kaybolmadr (dsorentaton). Blssel yük, bell görevler tamamlarken, ögrenclern snrl olan blssel yaplar yan dogrudan gözlenemeyen blg sleme süreçlerndek snrllk nedenyle, ögrenclern blssel sstemler üzerndek yükü gösterr. Blssel olarak asr yüklenme se ögrenclern blssel sstemler üzerndek yükün normalden fazla olmas durumudur. Öneml olan bu kapastey göz önünde bulundurarak blglern sunulmas ve uzun sürel bellekte zhnsel yaplarn olusmasna mkan tannmasdr. Böylece ögrenlenler kalc hale gelr ve gerektgnde kullanlmak üzere uzun sürel bellekten çagrlr. Ögrenlenern uzun sürel bellege aktarlablmes çn blssel olarak asr yüklenmey ortadan kaldrmak gerekmektedr. Bunun çn öncelkle hper ortamlarda ögrenclern blssel olarak asr yüklenmelerne neden olan durumlarn neler oldugunu rdelemekte fayda vardr. Ögrencler, elektronk ögrenme Qrtamlarndakt uzun sürel çalsmalardan ve yazl materyaller okumaktan hoslanmamakta ve zorlanmaktadrlar. Hper ortamlarda çalsacak olan ögrencler genellkle önceden egtlmedkler çn yetstrme, çalsma ve ögrenme eszamanl gerçeklestgnden, bu ortamlarn kullansllgnn yüksek olmas gerekmektedr. Sunulan blgnn alglanmasna ve görevlern yerne getrlmesne yetecek kadar zaman saglanmaldr (Mn, 2002). Dger br öneml problem se ögrenclern blg sleme kapastelernn snrl olmasndan dolay bu tür ortamlarda sunulan yogun blgy slemede sknt çekmelerdr. Yukarda bahsedlen tüm bu snrllk/ar, ögrenclern blssel olarak asr yük/enmelerne neden olmaktadr (Ramsey, 1996; Yu, 2002). Yukardak snrllklar göz önünde bulundurularak tasarlanan hper ortamlarda ögrenclern blssel olarak asr yüklenp yüklenmedklern belrlemek çn farkl ölçüm yöntemler kullanlmaktadr. Lteratür ncelendgnde genellkle blssel yükün belrlenmes le lgl yaplan arastrmalarda; en çok TI ve 9'lu derecelendrme ölçegnn kullanldg görülmektedr. Bunun yan sra fzyolojk ölçümler (kalp ats hzlar, göz

4 ebru klç - srn karadenz bebeklernde büyüme vb.) ve performansa bagl ölçümler de kullanlmaktadr (Paas, Tuovnen, Tabbers ve Van Gerven, 2003). Hper ortamlardak blg yogunlugu ve farkl seçeneklerarasnda blssel olarak asr yüklendkler yukardak ölçüm yöntemlernden bryle belrlenen ögrenclern, hper ortam yaps çersnde nerede olduklarn, nereden geldklern ve nereye gdeceklern blemedkler ksacas kaybolduklar arastrmalarca ortaya konmaktadr (Ramsey, 1996; Das ve Sousa, 1997). Hammond'a (1993) göre, ögrencler hper ortamn yapsn anlayamadklar ve bölümler arasnda,lsk kuramadklar çn kaybolmaktadrlar. Örnegn, ögrencler br ktab okurken ktabn kaç sayfa oldugunu ve kaçnc sayfasnda olduklarn blmelerne ragmen hper ortamlarda sayfalarn uzunluklarn ve nerede olduklarn kestrememektedrler. Ayrca hper ortamlarda çok fazla blg ve baglant olmas neden le ögrencler hang blgy ve baglanty seçeceklerne karar vermek durumundadrlar. Oysa acem (novce) kullanclar bu seçenekler altnda ezlmekte, dkkatler daglmakta ve blssel olarak asr yüklenmekte ve bunlarn sonucu olarak da kaybolmaktadrlar (Das ve Sousa, 1997). Br çok arastrma bu tür ortamlarda uzmanlarn acemlere göre blssel olarak daha az yüklendkler çn, daha az kaybolduklarn ve bunun sonucu olarak da daha çok ögrendklern göstermektedr (Eveland, Wllam ve Dunwoody, 2001; Eyman, 1997). Astletner ve Leutner (1996) de hper ortamlarda ögrenclern kaybolmalarnn, blssel olarak yüklendklernn br gösterges oldugunu belrtmektedrler. Baylor (2001), kaybolmann, ögrency arastrma yapmaya sevk etmes ve çerg kendne özgü olarak yaplandrmasn sagladg çn br dereceye kadar yararl oldugunu belrtrken, Mcdonald ve Stevenson (1996) kaybolmann ögrencnn performansn düsürdügünü, stedkler blgye ulasmalarnda daha fazla zaman ve çaba harcamalarn gerektrdgn belrtmektedr. Ögrenclern hper ortamlarda blssel olarak asr yüklenmelern ve dolaysyla da kaybolmalarn engellenmek çn genel ve yerel hartalar, arama seçenekler, çndekler sayfas veya tablosu, yer mler (bookmark), turlar (guded tours), geçmste gttg sayfalarn veya zledg yollarn kaydedlmes, metaforlar gb gezntye yardmc olan araçlar kullanlmaktadr (Beasley ve Waugh, 1996; Chou, Ln, ve Sun., 2000; Das ve Sousa, 1997; Olver, Herrngton ve Omar, 1996). egtm yönetm güz 2004

5 BILISSEL YUK VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz Lteratür genelolarak ncelendgnde, hper ortamlarda ögrenclern basarlarnn arttrlmas çn ögrenclern blssel olarak asr yüklenmelernn ve kaybolmalarnn engellenmes gerektg görülmektedr. Bunun çn de tasarlanan hper ortamlarn etkl ve kullansl olup olmadgn belrlemek amacyla blssel yük ve kaybolma degskenlern ölçülmesnde fayda vardr. Kaybolma degskennn ölçülmesnde kullanlan "Hper Ortamlarda Kaybolma Ölçegnn" uyarlama çalsmas Karadenz ve Klç (2004) tarafndan gerçeklestrlmstr. Bu arastrmada se, blssel yükün gösterges olarak kullanlan blssel çabay ölçen ve yurt dsnda yaygn olarak kullanlan br derecelendrme ölçegnn uyarlama çalsmas yapdms, kaybolma degsken le lsks betmlenmeye çalslms ve bu k degsken n ögrenclern ögrenm gördükler bölüm, cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeylerne olan etks ortaya konulmaya çalslmstr. YÖNTEM Çalsma Grubu Arastrmann çalsma grubu, Gaz Ünverstes Gaz Egtm Fakültes'nn. farkl bölümlernde egtm gören toplam 259 ksden olusmaktadr. Yaplan analzlern br bölümü 259 ögrenc üzernden yaplms, br bölümü se cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeyler le lgl blgler doldurulmadg çn 248 ks üzernden yaplmstr. Katlmclarn bölümlere ve cnsyete göre daglm Tablo 1'de verlmstr. Tablo 1 ncelendgnde, katlmclarn %37.84'ü erkek, %57.92's kadndr ve %4.24'ü de cnsyetle lgl soruyu cevaplandrmadg görülmektedr. Ögrenclern % 23.55' Blgsayar ve Ögretm Teknolojler Egtm, %9.27's Byoloj Egtm, %22.01' Fen Blgs Egtm, %6.95'j Matematk Egtm, %6.18' Okul Önces Egtm, %7.72's Snf Ögretmenlg ve %24.32's Türkçe Egtm bölümlernde ögrenmern sürdükler görülmektedr. Ver Toplama Araçlar ve Uygulama Ögrenclern kaybolma puanlarnn hesaplanmasnda "Hper Ortamlarda Kaybolma Ölçeg" kullanlmstr. Tek faktörlü olan bu ölçegn açkladg varyans % 42.65, ölçegn güvenrlgne lskn ç tutarlk katsays Cronbach Alfa.77'dr. Ölçek 4'ü olumsuz, 3'ü olumlu olmak üzere toplam 7 maddeden olusmaktadr. eatm yönetm _ oüz 2004

6 ebru klç - srn karadenz Tablo. Katlmclarn Bölümlere ve Cnsyete Göre Daglm Bölüm % N Erkek Cnsyet Erkek Bos 259 Ölçekten alnablecek en düsük puan 7 en yüksek puan se 35'dr. Ölçegn orta noktas olan 2 puandan düsük olan puan ögrencnn kaybolmadgn, yüksek olan puan se ögrencnn kayboldugu nu göstermektedr (Karadenz ve Klç, 2004). Ögrenclern blssel yük puanlarnn hesaplanmasnda se bu arastrma kapsamnda Türkçe'ye uyarlanan Paas ve Van Merrenboer (1993) tarafndan gelstrlen 9'lu derecelendrme ölçeg (Subjectve Ratng Scale) kullanlmstr. Ölçek tek maddeden olusmakta ve ögrenclern br görev yerne getrrken sarf ettkler çabay ölçmektedr ve bu çaba blssel yükün gösterges olarak alnmaktadr. Ölçek; "çok çok az", "çok az", "az", "ksmen az", lne az ne fazla", "ksmen fazla", "fazla", "çok fazla" ve "çok çok fazla" bçmnde derecelendrlmstr. Tek maddeden olusan özgün ölçegn Cronbach Alfa ç tutarllk katsaysnn hesaplanmas çn, egtm yönetm güz 2004

7 B-LsSEL YÜK VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz ögrenclere brden fazla görev verlms ve her görev sonrasnda "Blssel Yük" ölçeg uygulanmstr. Bu yöntemle özgün ölçegn güvenrlk analzne lskn Cronbach Alfa ç tutarllk katsays.90 olarak hesaplanmstr (Paas 993). Arastrma kapsamnda k ayr uygulama gelstrlms ve brnc uygulama 259, knc uygulama se 40 ögrenc üzernde denenmstr. Brnc uygulamada belrlenen hper ortamda ögrenclere br görev verlerek, ögrenclerden bu görev tamamlamalar stenmstr. Ögrenclern hper ortamda verlen görev- tamamlama süreler kayt edlerek gerekl karslastrmalar yaplmstr. Uygulama sonrasnda, kaybolma ve blssel yük ölçekler uygulanmstr. Ayrca ögrenclern ögrenm gördükler bölüm, cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeylerne lskn blgler de alnmstr. knc uygulamada se gelstrlen ayr br hper ortamda ögrenclere 4 ayr görev verlms ve bu görevlern her brnden sonra blssel yük ölçeg uygulanmstr. Elde edlen verlerle güvenrlk analzne lskn Cronbach Alfa ç tutarllk katsays hesaplanmstr. BULGULAR ve YORUMLAR Bu bölümde, blssel yük ölçegnn uyarlama çalsmasna lskn bulgular, blssel yük ve kaybolma puanlar arasndak lsk ve bu puanlarn ögrenclern ögrenm gördükler bölüm, cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeyler le olan lsklern gösteren bulgulara yer verlmstr. BI sel Yük Ölçegnn Uyarlama çal mas Ölçek, Paas ve Van Merrenboer (1993) tarafndan gelstrlmstr. Ölçek tek maddeden olusmakta ve ölçekte 9'lu derecelendrme kullanlmaktadr. Ölçekten alnablecek en yüksek puan 9, en düsük puan se 'dr. Ölçegn puanlanmasnda orta nokta 5'dr. 5'n altndak puanlar ögrencnn blssel olarak asr yüklenmedgn, 5'n üstündek puanlar se a r yüklendgn göstermektedr. Ögrenclern hper ortamlarda blssel olarak yüklenme düzeylern belrlemek amacyla kullanlan 9'lu derecelendrme ölçeg çn, Türkye'de kullanlmak üzere uyarlama çalsmas yaplablmes amacyla öncelkle gerekl znler alnmstr. Ardndan ölçek Türkçe'ye çevrlerek, anlaslrlk ve çevrnn uygunlugu çn uzmanlardan görüs alnms ve deneme formu olusturulmustur. eatm yönetm _ aüz 2004

8 ebru klç - srn karadenz Tek maddeden olusan ölçegn, ölçüt 'geçerlg ve güvenrlk analzlern yapablmek çn k ayr uygulama gelstrlmstr. Brnc uygulama 259 ögrenc üzernde yaplms ve ardndan deneme formu ögrencler tarafndan cevaplandrlmstr. Ölçegn ölçüt geçerlg çn ögrenclern kaybolma ölçegnden elde edlen puanlar esas alnmstr. Ölçekte yer alan sorularn breyler ölçülen özellk bakmndan ayrt etmedek yeterllg, toplam ölçek puanna dayal olarak olusturulan alt-üst %27'lk gruplarn madde ortalama puanlar arasndak farklar analz eden lsksz t-test ve ögrenclern rasgele ayrlmas sonucunda k grup arasndak fark se t-test kullanlarak analz edlmstr. lskn sonuçlar Tablo 2, 3 ve 4'de verlmektedr. Bu analzlere Tablo 2. Blssel Olarak Asr Yüklenen ve Yüklenmeyen Ögrenclern Kaybolma Ölçegnden Aldklar Puanlara lskn t-test Sonuçlar Sd P.000 XS t N Grup Ölçüt geçerllg çn ögrenclern kaybolma puanlarnn blssel yüklenmelerne göre degsp degsmedgne bakldgnda; kaybolma puan yüksek olan (kaybolan) ögrenclern blssel olarak yüklenen grupta yer aldg, ayn seklde kaybolma puan düsük olan (kaybolmayan) ögrenclern de yüklenmeyen grupta yer aldg görülmektedr. Ayrca ögrenclern kaybolma ve yük puanlar arasnda lskye bakldgnda orta düzeyde, poztf ve anlaml br lsk bulunmustur (r=.434, p<o.ol). Bu bulgu, blssel olarak asr yüklenen ögrenclern kayboldugunu belrten lteratürdek arastrmalar da destekler ntelktedr. - Tablo 3. Ögrenclern Blssel Yük Puanlarna Göre Ayrlan Alt ve Üst % - 27'lk Gruplarn Karslastrlmasna lskn Sonuçlar t Madde NoP Üst X7.89%27 Alt 3.87 %27 egtm yönetm güz 2004

9 '. B' L S S E L YÜK V E KAY B O LMA ebru klç - srn karadenz Blssel yük ölçegnden ögrenclern aldklar toplam puana göre olusturulan alt %27'lk ve üst %27'lk gruplarn madde ortalama puanlar arasnda anlaml farkllk oldugu görülmektedr. Bu bulgu, ölçegn denekler ayrt etme özellgnn oldugunu göstermektedr. Tablo 4. Rasgele kye Ayrlan Ögrenclern Blssel Yük Puanlarna lskn T test Sonucu Grup sdtp X S N Arastrmaya katlan 259 ögrencnn rasgele k ayr gruba ayrlmas sonucu, k grup arasnda fark olup olmadgna t-test le bakldgnda, anlaml br farkn olmadg görülmektedr (t(259)=0.261; p>.ol). Ölçegn güvenlrlgne lskn madde analz yapablmek amacyla 40 ögrencnn katldg knc uygulamadan elde edlen verler kullanlmstr. Bu uygulamada ögrenclere 4 görev verlms ve her görevden sonra blssel yük ölçeg uygulanmstr. Yaplan analzler sonucunda Cronbach Alfa ç tutarllk katsays.78 ve Spearman Brown k yar test korelasyonu.79 olarak hesaplanmstr. Blssel Yük ve Kaybolma Düzeylernn Dger Degskenlerle lsks Geçerlk ve güvenlrlk analz sonucunda olusan ölçegn son halnden elde edlen puanlarn ve kaybolma puanlarnn, ögrenclern ögrenm gördükler bölüm, cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeyler gb özellklerne bagl olarak degsp degsmedgne lsksz örneklemler çn t test ve varyans analz kullanlarak bakmstr. Bu karslastrmalar denek kayb nedenyle 248 ks üzernden yaplmstr. Ögrenclern ögrenm gördükler bölümlere göre uygulama sonucunda belrlenen blssel yük puanlar arasnda farkllk olup olmadgna bakablmek çn ANOVA kullanlmstr. Tablo 5'de betmsel statstk sonuçlar, Tablo 6'da se ANOVA sonuçlar özetlenmektedr.

10 ebru k/ç - srn karadenz Tablo 5. Blssel Yük Puanlarnn Bölümlere Göre Betmsel statstk Sonuçlar Bölümler X S N C Okul Önces Egtm - - olursa; Türkçe Egtm - (X=6.2 I), Snf Ögretmenlg - (X=5.95), Bölümler blssel olarak asr yüklenme puanlarna bakarak sralanacak - - Matematk Egtm (X=5.94), Byoloj Egtm (X=5.88), Blgsayar ve Ögretm Teknolojler Egtm (X=5.77), Fen Blgs Egtm (X=5.75) ve Okul Önces Egtm (X=5.44) seklndedr. Tablo 6. Blssel Yük Puanlarnn Va ryansn Kareler Kareler sd F Toplam Ortalamas p Bölümlere Göre ANOVA Sonucu Analz sonuçlar blssel yük puanlarna göre bölümler arasnda anlaml br farkn olmadgn göstermektedr [F(6,241)=0.636; p>.olj. Bölümlern ortalama puanlar brbrne çok yakndr ve bölümlern tamam genelolarak blssel olarak asr yüklenmslerdr. Bunun neden de, ögrenclerden tamamlamalar stenen görevn ögrenclere zor gelmes ve hper ortamlara alsk olmamalar olablr. Ögrenclern kaybolma puanlarnn, ögrenm gördükler bölümlere göre farkllk gösterp göstermedgne ANOVA kullanlarak bakmstr. Tablo Tde betmsel statstk sonuçlar, Tablo 8'da se ANOVA sonuçlar özetlen mekted r. egtm yönetm güz 2004

11 BLsSEL YÜK VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz Tablo 7. Kaybolma Puanlarnn Bölümlere Göre Betmsel statstk Sonuçlar N X S Bölümlern kaybolma - puanlarna göre su seklde sralanablr; - Snf Ögretmenlg (X=28. 15), Türkçe Egtm ve Byoloj Egtm (X=28.00), - - Fen Blgs Egtm (X=27. 74), Blgsayar ve Ögretm Teknolojler Egtm (X=27.66), Matematk Egtm (X=27.22) ve Okul Önces Egtm ( X=26.63). Tablo 8. Kaybolma Puanlarnn Bölümlere Göre ANOVA Sonucu Kareler Varyansn Kareler p Sd ToplamOrtalamas F Analz sonuçlar, kaybolma puanlarna göre bölümler arasnda anlaml br farkn olmadgn göstermektedr [F(6,241)=0.565; p>.ol]. Bölümlern tamam genelolarak hper ortamda kaybolmuslardr. Blssel yüke lskn analz sonuçlaryla brlkte düsünüldügünde bu bulgu beklenen br sonuçtur çünkü blssel olarak asr yüklenen ögrencler hper ortamda kaybolmaktadrlar. Ancak Blgsayar ve Ögretm Teknolojler Egtm bölümünde ögrenm gören ögrenclern blgsayar ve nternet kullanma düzeylernn arastrmaya katlan dger bölümlere göre daha y oldugu düsünüldügünde bu sonuç sasrtcdr. Çünkü yaplan uygulama blgsayar ve nternet ortamnda gerçeklestrlms ve bu ortamlara asna olan eotm yönetm _ aüz 2004

12 ebru klç - srn karadenz ögrenclern daha az blssel yüklenmeler ve kaybolmalar beklenrken, bu anlamda dger bölümlerle br farkllk olmadg ortaya çkmstr. Bu durum sadece blgsayar ve nternet kullanma düzeynn yüksek olmasnn hper ortamlarda blssel olarak asr yüklenme ve kaybolmay engellemedgn, ögrenclern uygulamann yapldg hper ortamn yapsn ve bu yap çndek bölümler aras lskler anlayamadklarn göstermektedr. Zaten lteratürde, ögrenclern hper ortamn yapsn anlamadklar zaman blssel yüklendkler ve kaybolduklar belrtlmektedr. Bu nedenle hper ortamlarda ögrenme sürecne öncelkle ortamn tantlmas ve ögrenclern bu ortam kullanablme becerlernn arttrlmas le baslanmaldr. Ögrenclern blssel yük ve kaybolma puanlarnn, ögrenclern cnsyeterne göre farkllk gösterp göstermedgne MANOVA kullanlarak bakmstr. Tablo 9'da se MANOVAsonuçlar özetlenmektedr. Tablo 9. Blssel Yük ve Kaybolma Puanlarnn Cnsyete Göre MANOVA Sonucu N Degsken psdf X S Kadn Cnsyet Analz sonuçlar, ögrenclern blssel yük ve kaybolma puanlarnn, cnsyete göre anlaml farklk göstermedgn ortaya koymaktadr [Wlks Lambda (A)= 0.987, F(2.245)=1.657jp>.Ol]. Bu bulgu blssel yük ve kaybolma puanlarnn cnsyete bagl olarak degsmedgn göstermektedr. Blssel yük puanlar cnsyete göre [F(1,246)=0.38,p>.OlJ ve kaybolma puanlar cnsyete göre [Fu,246)=3.19, p>.01] anlaml farkllk göstermemektedr. Ögrenclern blssel yük ve kaybolma puanlarnn, blgsayar kullanma düzeylerne göre farkllk gösterp göstermedgne ANOVA kullanlarak bakmstr. Tablo 10'da ANOVAsonuçlar özetlenmektedr. egtm yönetm güz 2004

13 ebru klç - srn karadenz Tablo 10. Blssel Yük ve Kaybolma Puanlarnn Blgsayar Kullanma Düzeylerne Göre ANOVASonuçlar SdF 282 Degsken X73.10 S P Az Blgsayar 125 N y Blssel yük puanlar, blgsayar kullanma düzeyne göre [F(4.243)=2.332, p>.ol] anlaml farkllk göstermemektedr. Ayn seklde ögrenclern kaybolma puanlar da blgsayar kullanma düzeyne göre [F(4.243)=1.518, p>.ol] anlaml farkllk göstermemektedr. Ögrenclern blssel yük ve kaybolma puanlarnn, nternet kullanma düzeylerne göre farkllk gösterp göstermedgne ANOVA kullanlarak bakmstr. Tablo 11'de ANOVAsonuçlar özetlenmektedr. Tablo 11. Blssel Yük ve Kaybolma Puanlarnn nternet Kullanma Düzeylerne GöreANOVASonuçlar sdf X p Blgsayar N - S Az Orta Iy egtm yönetm güz 2004

14 > K VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz Ögrenclern nternet kullanma düzeylerne göre kaybolma puanlar arasnda anlaml farkllk bulunamazken [F(4.243)=1.385, p>.ol], ögrenclern blssel- yük puanlarnn nternet kullanma düzeylerne göre anlaml farkllk gösterdg görülmektedr [F(4.243)=4.990, p<.011 Bu bulgu ögrenclern nternet kullanma düzeylernn artmas le blssel olarak daha az yüklendklern göstermektedr. Kaybolma puanlarnn ögrenclern nternet kullanma düzeylerne göre farkllk göstermemesnn neden se uygulamada kullanlan hper ortamn karmask yaps olablr. Ayrca ögrenclern blgsayar ve nternet kullanma düzeyler öznel ve dolay olarak belrlendgnden anlaml farkllk çkmadg düsünülmektedr. Lteratür ncelendgnde blssel olarak asr yüklenen ögrenclern performanslarnn düstügü belrtlmektedr. Arastrma kapsamnda ögrenclern performanslar le blssel yük puanlar arasnda anlaml farkllk olup olmadgna t test kullanlarak bakmstr. t-test sonucu Tablo 12'de verlmektedr. Tablo 12. Blssel Yük Puanlarnn Performans sdt X S 1.44 P N Performansa Göre T-test Sonucu l Ögrenclern performanslar ve blssel yük puanlar arasnda anlaml farkllk vardr (t(246)= 5.36; p<.ol). Bu bulgu, daha az çaba sarf eden yan blssel olarak asr yüklenmeyen ögrenclern, performanslarnn daha LLL yüksek oldugunu göstermektedr. II Lteratür celendgnde blssel olarak asr yüklenen ve dolaysyla da kaybolan ögrenclern verlen görev daha uzun sürede tamamladklar vurgulanmaktadr. Ögrenclern blssel yük ve kaybolma puanlarnn, görev tamamlama sürelerne göre farkllk gösterp göstermedgne ANOVA kullanlarak bakmstr. Tablo 13'de ANOVA sonuçlar özetlenmektedr. l 1\ egtm yönetm QÜZ 2004

15 ebru klç - srn karadenz Tablo 13. Blssel Yük ve Kaybolma Puanlarnn Görev Tamamlama Süresne Göre ANOVASonuçlar - Degsken Blgsayar S X sd3.27 p.007buldu F buldu 124 N 74 15, Bulamad Uzun sürede Ögrenclern kaybolma [F(2.245)=5.107, p<.01] ve blssel yük puanlar [F(2.245)=15.780, p<.ol] görev tamamlama sürelerne göre anlaml farkllk göstermektedr. Ancak 3 grubun ortalama kaybolma ve blssel yük puanlar ncelendgnde; blssel yük puanlar arttkça görev tamamlama süresnn arttg fakat ayn durumun kaybolma puanlar çn geçerl olmadg görülmektedr. Yan, görev tamamlama süres blssel yükün br gösterges olarak alnablrken, kaybolmann kesn br gösterges olarak alnamaz. SONUÇ Blssel yük ve kaybolma hper ortamlarda sklkla vurgulanan öneml k problemdr. Bu arastrmada öncelkle blssel yükün ölçülmesnde yaygn olarak kullanlan 9'lu derecelendrme ölçegnn Türkçe'ye uyarlama çalsmas yaplmstr. lteratürde belrtlen (örnegn; Das ve Sousa, 1997; Eveland, Wllam ve Dunwoody, 2001; Eyman, 1997; Astletner ve Leutner, 1996) blssel yük ve kaybolma arasndak dogrusal lsk ortaya konmustur. Ayrca ögrenclern ögrenm gördükler bölüm, cnsyet, blgsayar ve nternet kullanma düzeylernn hper ortamlarda ögrenme basarsn etkleyecek öneml degskenler arasnda yer aldg düsünülerek bunlarn blssel yük ve kaybolma le lskler betmlenmstr.

16 LLL ebru klç - srn karadenz Bu arastrma le, hper ortamlarda ögrenclern blssel yüklenme durumlarn belrlemek amacyla uyarlama çalsmas yaplan ölçegn Türkye kosullarnda geçerlg ve güvenrlgne lskn kantlar elde edlmstr. Ayrca arastrma, hper ortamlarda ögrenclern blssel olarak asr yüklenmelernn ve kaybolma düzeylernn azaltlmas çn ögrenclern nternet kullanma düzeylernn arttrlmasnn yeterl olmadg bununla brlkte ögrenclern çalstklar hper ortamnn yaps hakknda da blg sahb olmalar gerektgn göstermektedr. Hper ortamlarda ögrenm görecek olan ögrenclern öncelkle bu ortamlarda çalsma stratejler hakknda egtm görmeler yararl olacaktr. Blssel yük ve kaybolmann ögrenclern ögrenm ~ördükler bölüm, cnsyet ve blgsayar kullanma düzeylerne göre degsmedg de bu arastrma le ortaya konmustur. Bundan sonrak arastrmalarda, blssel yük ve kaybolmay etkleyeblecek farkl degskenlern saptanmas ve lsklernn ortaya konulmas ayrca farkl hper ortam tasarmlarnn da bu degskenler üzerndek etksnn ncelenmesnn yararl olacag düsünülmektedr. II II l, II II! LI I' II, :1 ; KAYNAKÇA Astletner,!-t., & Leutner, D. (1996). Applyng standard network analyss to hypermeda systems: Implcatons for learnng. Journal of Educatonal Computng Research, 14, Bayor, A. L. (2001). Perceved dsorentaton and ncdental learnng n a webbased envronment: Internal and external factorso Journal of Educatonal Multmeda and hypermeda, 10, (3), Beasley, R. E. ve Waugh, M. L. (1996). The effects of content-structure focusng on learner structural knowledge acquston, retenton, and dsorentaton na hypermeda envronment. Journal of Research on Computng n Educaton, 28, (3). Chou, C., Ln, H., Sun, C. (2000). Navgaton maps n herarchcal-structured hypertext courseware. Internatonal Journal of Instructonal Meda, 27, (2). 'I' egtm yönetm güz 2004

17 B L S S E L YÜK V E KAY B O LMA ebru klç - srn karadenz Das, P. ve Sousa, P. (1997). Understandng navgatpon and dsorentaton n hypermeda learnng envronments. Journal of Educatonal Multmeda and Hypermeda, 6, (2) Eveland, J. Wllam, P. ve Dunwoody, S. (2001). User control and structural somorphsm or dsorentaton and cogntve load? Communcaton Research,28, (1). Eyman, D. A. (1997). Hypertext and/as collaboraton n the computer-facltated wrtng classroom. Karos: A Journal for Teachers of Wrtng n Webbed Envronments, 2, (2). (Ersm tarh: ). Hammond, N. (1993). Learnng wth hypertext: Problems, prncples and prospects. Mcknght, C. (Edtör). Hypertetx Chchester, England: Ells Horword Lmted. Karadenz, S. ve Klç, E. (2004). Hper ortamlarda kaybolma ölçegnn uyarlama çalsmas. Kuram ve Uygulamada Egtm Yönetm, 38(3). MeDonad, S. ve Stevenson, R. J. (1996). Dsorentaton n hypertext: the effects of three text structures on navgatng performance. App/ed Ergonomcs, 27, (1) Mn, R. (2002). Parallelsm n nterfaces: A search for cogntve overload wth average users and ergonomc solutons. (Ersm tarh: ). Olver, R., Herrngton, J. ve Omar, A. (1996). Creatng Effectve nstructonal materals for the world wde web. AusWeb96: The Second Australan Wor/dWdeWeb Conference, ausweb/ausweb96/educn/olver/ (Ersm tarh: ). Paas, F. (1993). Instructonal control of cogntve load n the tranng of complex cogntve tasks. Yaynlanmams Doktora Tez. Twente Unversty, Netherlands. Paas, F., Tuovnen, J. E., Tabbers, H. ve Van Gerven, P. W. M.. (2003). Cogntve load measurement as a means to advance cogntve load theory. Educatonal Psychologst, 38 () Paas, F. ve Van Merrenboer, J. (1993). The effcency of nstrutonal condtons: an approach to combne mental effort and performance measures. Human Factors, 35, (4),

18 BLsSEL YÜK VE KAYBOLMA ebru klç - srn karadenz Ramsey, T.D. (1996). The effects of multmeda nterface desgn on orgnal leamng and retenton, Yaynlanmams yüksel lsans tez, Vrgna: Faculty of the Vrgna Polytechnc Insttute and State Unversty. Schwer, R. A. ve Msanchuk, E. R. (1993). Interactve multmeda nstructon. Educatonal Technology Publcatons: Englewood Clffs, New Jersey Yu, T. (2002). Emprcal study to parallellsm and the p theory. ndexyu. html. (Ersm tarh: ). letsm: Aras. Gör. Ebru KILIÇ Gaz Ünverstes, Gaz Egtm Fakültes Blgsayar ve Ögretm Teknolojler Egtm Bölümü, Teknkokullar Ankara Tel: /403 e-posta: eklc@gazledu.tr ectm yönetm ml n7 ~()()4