TÜPRAG METAL MADENCİLİK A.Ş. H. Nejat UTKUCU

Transkript

1 TÜPRAG METAL MADENCİLİK A.Ş. H. Nejat UTKUCU

2 Kışladağ Altın Madeni Proje Alanı Kışladağ Altın Madeni Uşak İli, Ulubey ve Eşme ilçeleri sınırında yer almaktadır.

3 Kışladağ Altın Madeni Genel Yığın Liçi Alanı Açık Ocak Pasa (Ekonomik Olmayan Kaya) ÇED Olumlu Belgesi 2003 Ticari Üretime Başlangıç: 2006 Yıllık Üretim: 10 milyon ton cevher ~ ons altın Maden Ömrü: 17 yıl Proje Alanı: 600 ha

4 Kışladağ Altın Madeni - Açık Ocak Kırma Eleme Ünitesi Patlayıcı Madde Deposu Atelyeler Ġdari Binalar Rezerv: 132 milyon ton Tenör: 1.23 g/ton altın Rezerv %25 oksitli - %75 sülfitli Oksitli sınır tenör: 0.35 g/t Sülfitli sınır tenör: 0.50 g/t

5 Kışladağ Altın Madeni- Atık yönetim ilkeleri TASARIM İLKELERİMİZ ATIK YÖNETĠMĠMĠZĠ PLANLAYALIM MÜMKÜN OLDUĞUNCA LUZUMSUZ ATIK ÜRETMEYELĠM OLMAZSA AZ ATIK ÜRETELĠM MALZEMEYEĠ ATMADAN YENĠDEN KULLANMAYA ÇALIġALIM SĠSTEMDE KULLANILAN MALZEMEYĠ SĠRKÜLE EDELĠM HĠÇ BĠRĠ MÜMKÜN DEĞĠLSE UYGUN MÜHENDĠSLĠK YAPILARINDA DÜZGÜNCE DEPOLAYALIM KULLANILAN ALANLARIN UZUN DÖNEMLĠ STABĠLĠZASYONUNU SAĞLAYALIMBU ALANLARI DOĞAYA GERĠ KAZANDIRALIM Maden Atık Yönetimi Amaç, Güvenli bir şekilde atıkları toplamak, atıkları depolayarak, yeniden kullanarak, geri dönüşüm uygulayarak kirliliği en aza indirmek ve sağlıklı çevre koşulları sağlamaktır.

6 Kışladağ Altın Madeni- Atıklar ATIKLAR MADEN ATIKLARI KATI ATIKLAR SIVI ATIKLAR TEHLİKELİ ATIKLAR Pasa Evsel Katı Atıklar ĠnĢaat Atıkları Tesis alanları yüzey akıģı, Evsel Atık Su KullanılmıĢ yağlar, KullanılmıĢ pil ve aküler, Atık boyalar, Kimyasal ambalajları KirlenmiĢ malzeme (ekipmanlardan sızan yağlar dolayısıyla kontamine olmuģ toprak, vb.) LİÇ ALANI ĠĢlemi tamamlanmılģ proses alanı (ĠĢlenmiĢ Cevher)

7 Kışladağ Altın Madeni- Tehlikeli Atıklar Döküntü Malzeme Kiti Yağlı Bez Yağlı Filtre Atık Yağ Tankları Geçici Depolama Alanı Kullanılmış yağlar, Kullanılmış gres yağları, Kullanılmış pil ve aküler, Atık boyalar, Kirlenmiş malzeme (ekipmanlardan sızan yağlar dolayısıyla kontamine olmuş toprak, bezler vb.) tehlikeli atıklar tiplerine göre farklı konteynırlarda toplanarak geçiçi depolama yapılmaktadır. Tehlikeli atıklar lisanslı geri kazanım ya da bertaraf tesislerine gönderilmektedir.

8 Kışladağ Altın Madeni- Evsel Katı Atıklar, İnşaat Atıkları Evsel Atık Toplama Konteynırları Sahadaki evsel katı atıklar herhangi bir tehlike ya da risk unsuru malzeme içermeyen yiyecek atıkları gibi organik atıklar, kağıt ve kartonlar, naylon torbalar teneke kutu, cam ve şişeler gibi ambalaj malzemeler. Tüm evsel atıklar plastik atık varillerinde toplanarak düzenli olarak belediye tarafından alınarak atık toplama alanlarına iletilmektedir. Mevcut durumda, kontamine olmamış ambalaj atıkları, kağıt, karton, naylon torba gibi atıklar lisanslı bir geri dönüşüm firmasına verilmektedir. İnşaat çalışmalarından kaynaklanan her türlü malzeme (metal, tahta, plastik, kablolar) önceden belirlenmiş alanlarda variller ya da tanklar içerisinde toplanmaktadır. Metaller, kablolar, kontamine olmamıģ bant ve membran atıkları hurdacılara satılmaktadır. Tahta malzeme ise istek üzerine civar köylerde kullanılmak üzere verilmektedir. Yeniden kullanıma uygun olmayan atıklar belediye tarafından toplanarak, bertaraf edilmektedir.

9 Kışladağ Altın Madeni Maden Atıkları- Pasa (Ekonomik Olmayan Kaya) Ekonomik Olmayan Kaya Depolama Alanı Açık Ocak Açık Ocaktan çıkan ekonomik olmayan kaya proje alanının güneyinde ve açık ocak alanının güney batısında yer alan ekonomik olmayan kaya depo alanında stoklanmaktadır. Kapasite : 110 milyon ton, Alan : 142 ha.

10 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya ASĠT KAYA DRENAJI POTANSĠYELĠ Ekonomik olmayan kaya %75 sülfitli %25 oksitli kayaçtan oluşmaktadır. Maden işletmesinden önce ve işletme döneminde AKD potansiyeli belirleme çalışmaları yapılmıştır. Jeokimyasal test programı kapsamında bugüne kadar toplam 416 örnek analiz edilmiştir. - Statik Testler (Asit Baz Muhasebesi) - Kısa Dönem Liç Testleri (SPLP) - Kinetic Testler (Nem Hücreleri) - Mineralojik Analizler (XRD, XRF, Rietveld analizi, Optik Mikroskop) SONUÇ: Sülfit içeren kayaçların düģük oranda asit üretme potansiyeli vardır. Oksitli zonlardaki kayaçların AKD potansiyeli olmayıp nötralizasyon kapasitesi vardır

11 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya Dönem Amaç Tasarım Kriterleri ve Önlemler Jeoteknik Duraylılık - Çevre ve iģ güvenliği açısından jeoteknik duraylılığın sağlanması - Duraylılık risklerinin en iyi depolama ve izleme yöntemleri ile yönetimi ĠnĢaat ve ĠĢletme Dönemi Su Yönetimi Sediman Kontrolü AKD Kontrolü - Yüzey akıģının yönetimi ve en iyi teknikler (BMP) ile erozyon kontrolü, çökeltme havuzları - KuĢaklama Kanalları - Yüzey akıģı sularının yönetimi, kanallar, havuzlar - Pasa alanı tabanının oksitli kayaçlar ile kaplanması - Sülfitli kayaçların oksitli kayaçlar ile tecrit edilmesi - Depolama Alanı Kaynaklı Suların DeĢarj Edilmemesi Jeoteknik Duraylılık - Statik KoĢullar Güvenlik Faktörü > Sismik KoĢullar (ivme 0.4 g) Kapama ve Rehabilitasyon Su Yönetimi Sediman Kontrolü AKD Kontrolü - Yüzey akıģının yönetimi, kanallar - Sülfitli kayaçların oksitli kayaçlar ile tecrit edilmesi - AĢamalı rehabilitasyon, seviyelendirme ve yağıģtan süzüntünün önlenmesi amacı ile örtü tabakası serilmesi

12 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya Yerleştirilmesi Kaya döküm alanına kayaçlar kamyonla getirilip boģaltılmaktadır. Eğimler doğal olarak oluģan eğimlerdir (38 derece). Kaya döküm sahasının tabanına ve Ģevlerine oksitli malzeme sıkıģtırılarak yerleģtirilmektedir. Üzeri kaplanıncaya kadar oksitlenmeyi sınırlamak için AKD potansiyeli yüksek kayaçlar oksitli malzeme ile karıģtırılmakta ve oksitli malzeme ile örtülüp hava ve su ile teması önlenmektedir. (Tecrit). Her yıl o yıl içerisinde çıkartılacak kaya tipleri, miktarı, ve kayaların depolanacağı bölümler ve aģamalı rehabilitasyon planları incelenerek çevresel yönetim planı gözden geçirilmektedir. Depolama bölümlerinin üst yüzeyleri ve Ģevleri oturmaya, kaymaya ve diğer yapısal hasarlara maruz kalmayacak Ģekilde düzenlenmiģtir. Kaya döküm alanında, toprak aģınması ve erozyon, yapılan kanallar ve eğimler ile kontrol edilmektedir. YağıĢtan kaynaklanan akıģ sularının yönü kuģaklama kanalları ile değiģtirilerek alandan uzaklaģtırılmaktadır. Bu alana gelen yağıģlar kaya döküm sahasının tabanında yer alan astarla kaplanarak inģa edilmiģ havuzlarda tutulmaktadır. Ekonomik olmayan kaya depo alanın üst yüzeyi, yağıģla birlikte kaya döküm sahası yüzeyine düģecek yağıģ sularının, sülfitli kaya ile temasını azaltmak için, suyu cazibe ile akıtarak, alanın yüzeyinden süratle uzaklaģtıracak bir Ģekilde eğimlendirilir.

13 Kışladağ Altın Madeni Ekonomik Olmayan Kaya Su Yönetimi WR-1 KuĢaklama Kanalları Su Toplama Havuzu 1 Çökeltme Havuzu 2 Çökeltme Havuzu 1 WR-4 Gözlem Kuyuları SP-12 WR-5 WR-2 WR-3

14 Kışladağ Altın Madeni Ekonomik Olmayan Kaya Su Yönetimi Çökeltme Havuzu üzerine direk düşen yağış Yağış sonrası pasadan sızan su Buharlaşma Pasa üzerine yağan yağmur Çökeltme Havuzu 2 15 lt/s Dolusavak Desarj Çökeltme Havuzu üzerine direk düşen yağış Pasa üzerine yağan yağmur Çökeltme Havuzu 1 Yağış sonrası pasadan sızan yüzey suyu 200 m 3 /sa Pompa Su Toplama Havuzu 1 Proses Toz Kontrolü Buharlaşma Hacim 34,700 m 3 15,000 m 3 168,000 m 3

15 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya Örtü Tasarımı Yağışlı sezonda örtü tabakasına süzülen su bitkilendirilmiş tabakada tutulur. Buharlaşma- Terleme ile depolanan yağış suyu sistemden çıkar, yığın içerisine süzülmez. Depola Bırak Örtü Tabakası Kapiler Tabaka Ekonomik Olmayan Kaya Kökler vasıtası ile depolanan suyun buharlaştırılabilmesi için bitkilendirme bu sistemin en önemli unsurudur.

16 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya Örtü Tasarımı Ekonomik Olmayan Kaya Su Bütçesi Yaz ayları sıcak & kış ayları soğuk geçer Yağışın %60 ı kış aylarındadır. Yağış > Buharlaşma-Terleme (BT) Yüzey Akışı %30 Yağış (mm) BT (mm) Yüzey Akışı (mm) Örtü Tabakası Olmadığı Zaman Net Süzülme (mm) Yağışlı Sezon (Kasım Mart) Kuru Sezon (Nisan Ekim) Su bütçesi sonuçlarına göre Kışladağ Madeni için Depola- Bırak Örtü Sistemi 200 mm süzülmeyi tutacak şekilde tasarlanmıştır.

17 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya Örtü Sistemi MALZEME TĠPĠ Kalınlık YağıĢ BulaĢma- Terleme Yerli Otsu Bitkiler Toprak Örtü A Horizon Toprak Örtü B Horizon SU DEPOLANMASI Kapiler Tabaka GRANÜLER TABAKA Kalınlık SıkıĢtırılmıĢ Oksitli Kayaç Ekonomik Olmayan Kaya

18 Kışladağ Altın Madeni Ekonomik Olmayan Kaya Aşamalı Rehabilitasyon

19 Kışladağ Altın Madeni- Ekonomik Olmayan Kaya İzleme - denetleme

20 Kışladağ Altın Madeni Ekonomik Olmayan Kaya ĠĢletme Faaliyetleri Devam Eden Alan Rehabilitasyonu Devam Eden Alan Rehabilitasyonu TamamlanmıĢ Alan Örtü Tabakası Serilmesi Ekonomik Olmayan Kaya Alanından Bir Görüntü

21 Kışladağ Altın Madeni- Açık Ocak Cevher İşleme Açık Ocak Kırma Eleme Ünitesi Konveyörler Yığın Liçi Alanı

22 Kışladağ Altın Madeni- Yığın Liçi Alanı Faz 4 Faz 5 Faz 3 Faz 2 Faz ppm (CN) çözeltisi gün liç işlemi Damlatma hızı 5-8 L/sa/m kg/ton cevher NaCN tüketimi

23 Kışladağ Altın Madeni - Yığın Liçi Alanı Yığın Liçi sistemi işletme ve kapama döneminde SIFIR DEġARJ prensibi geçerlidir. Proses sularının herhangi bir alıcı ortama deşarjı söz konusu değildir. Tasarım Elemanları: - Taban Kompozit Astar (Geçirimsizlik Tabakası) - Çözelti Yönetimi ve Ġzleme - Siyanür Yönetimi - Fiziksel ve Kimyasal Duraylılık

24 Kışladağ Altın Madeni - Yığın Liçi Alanı Astar Sistemi (Geçirimsizlik) Kil Astar YerleĢtirilmesi Çözelti Toplama Boruları SıkıĢtırılmıĢ Kil Astar Drenaj Tabakası Jeomembran Kaynak DYPE Jeomebran Cevher

25 Kışladağ Gold Mine- Yığın Liçi Alanı Astar Sistemi (Geçirimsizlik) CEVHER DRENAJ TABAKASI TOPRAK ASTAR (KİL) JEOMEMBRAN SIKIŞTIRILMIŞ ZEMİN

26 Kışladağ Altın Madeni- Yığın Liçi Alanı Astar Sistemi (Geçirimsizlik ) Sızıntı Tespit Sistemi Kil astar ile jeomemran arasına yerleştirilmiş perfore borular sistemidir.

27 Kışladağ Altın Madeni - Yığın Liçi Alanı Geçirimsizlik (Astar Sistemi) Jeosentetik Kil Astar (JKA)* Sentetik Lifler Jeotekstil Sodyum Bentonit Jeotekstil Geçirimsizlik: JKA sıkıştırılmış kil ile eşdeğer bazen daha düşük geçirimliliğe sahiptir. Fiziksel ve Mekanik : Kil e göre sıcaklık farklarına daha dayanıklı ve tabanda farklı oturmalara daha uyumludur. JKA inşaat avantajları: Kendi kendini onarabilme özelliği Kolay ve hızlı serilme işlemi Kolay kalite kontrol ve onay aşamaları. Örnek JKA Uygulamaları *Koerner, R.M. And Daniel, D.E. (1993), Technical Equivalency Assessment of GCLs to CCLs, Proceedings of the 7 th GRI Seminar, Philedelphia, PA, pp

28 Kışladağ Altın Madeni- Çözelti Yönetimi Aşırı Yagış Havuzu 3 Aşırı Yagış Havuzu 2 Aşırı Yagış Havuzu 1 H2O2 Tankları Yüksüz Havuz Yüklü Havuz Siyanür Deposu Kolonlar Ara Havuz

29 Kışladağ Altın Madeni - Çözelti Yönetimi- İzleme Yeraltı Suyu KuĢaklama Kanalları LP-8/9 LP-2/3 HCN LP-10 LP-11 LP-1

30 FAZ 5 Kışladağ Altın Madeni - Yığın Liçi Kapanış Aşaması Yığının yan Ģevlerinin düzlenmesi, yeniden eğim ve Ģekil verilmesi (2.5:1) BuharlaĢma- Terleme Hücreleri Olarak Yeniden DüzenlenmiĢ Havuzlar FAZ 4 Rehabilitasyon Rehabilitasyon FAZ 3 FAZ 2 Rehabilitasyon Uzun dönemli çözelti yönetimi için proses çözeltisinin kimyasal bakımdan stabilize edilmesi; ph = olan yığının temiz su ile yıkanması ve WAD CN seviyelerinin Avrupa Birliği 2006/21/EC yönetmeliğine göre 10 mg/l veya altına düģürülmesi. FAZ 1 Rehabilitasyon Rehabilitasyon Yağmur suyunun içeri sızmasını ve oksijenin yayılmasını sınırlayacak Ģekilde tasarlanan örtünün yerleģtirilmesi ve bitkilendirilmesi

31 Kışladağ Gold Mine- Yığın Liçi Kapanış Aşaması Uzun dönemli çözelti yönetimi için proses çözeltileri miktarının azaltılması; Havuzların yeniden düzenlenmesi ve böylelikle uzun dönemli çözelti yönetiminin buharlaşma ve terleme yoluyla yönetilmesi;

32 Kışladağ Gold Mine- Yığın Liçi Kapanış Aşaması Yeniden DüzenlenmiĢ Havuz Kesitleri

33 Kışladağ YIĞIN Altın LĠÇĠ Madeni- PROSES ALANI Ömrü SAFHALARI sonunda yığın liçi alanı

34 Kışladağ Altın Madeni- Kapanış sonunda yığın liçi alanı

35 Kışladağ Gold Mine- Maden Alanı Rehabilitasyon Sonrası EKONOMĠK OLMAYAN KAYA OCAK GÖLÜ YIĞIN LĠÇĠ ALANI

36 TEġEKKÜRLER