>>> SAYI SAYIDA NELER VAR? MOB L LET fi M N GELECE UYARI MESAJLARI BELGELER N GÜVENL N SA LAMAK

Transkript

1

2 SAYI 34 TEMEL B LG LER MOB L LET fi M N GELECE TAfiINAB L R HABERLEfiME ARAÇLARINDAK GEL fimeler. WINDOWS UYARI MESAJLARI ÇEfi TL WINDOWS UYARI MESAJLARI VE ANLAMLARI. PROJELER BELGELER N GÜVENL N SA LAMAK BELGELER N Z N ÇER KLER N NASIL KORUYAB L RS N Z? INTERNET WEB SAYFASI TASARIMI NCEL KLER LER SEV YEDEK HTML KOMUTLARI. INTERNET TE B L fi M TEKNOLOJ LER INTERNET ÜZER NDEK TEKNOLOJ S TELER. INTERNET ÜZER NDEN HABERLEfiME INTERNET ÜZER NDEN TELEFON GÖRÜfiMES YAPMAK. MULTIMEDIA VE E LENCE 3 BOYUTLU GRAF KLER 3D GRAF KLER N KULLANIM ALANLARI. 35. SAYIDA NELER VAR? TEMEL B LG LER filemc LER. YAZICI NASIL KULLANILIR? WINDOWS ETK N MASAÜSTÜ. PROJELER WORD DE D LB LG S KONTROLÜ. INTERNET INTERNET TE TELEFON S TELER. INTERNET ET WEB SAYFASI TASARIMI NCEL KLER. MULTIMEDIA VE E LENCE 3D TASARIM. PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (IX) 12 Haziran da Bayilerde Kaç rmay n! PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (8) WINDOWS 98 Ç N ÖNEML PUÇLARI. Bilgisayar n zla ilgili her türlü sorun için Herkes çin Bilgisayar Destek Telefonu Saatleri: , Abone Servisi Herhangi bir say y kaç rd n zda, bunu abone bölümümüzden temin etmeniz ve Herkes çin Bilgisayar eksiksiz olarak biriktirmeniz mümkün. En temelden bafllayan bilgi düzeyi ileri düzeylere kadar yükselecek. Böylece Herkes çin Bilgisayar her düzeyden kullan c için eksiksiz bir baflvuru kayna olacak. Genel Yay n Yönetmeni: Gökhun Sungurtekin (Sorumlu), Yaz flleri Müdürü: Mahmut Karsl o lu, Editör: M. Berker Güngör, Grafik Tasar m: Murat Çelik, Vogel Sat fl Müdürü: Gönül Morgül, Müflteri Temsilcisi: Yeliz Koyun, Pazarlama Müdürü: Güler Okumufl, Abone Sorumlusu: Nur Geçili, Da t m: Cem Cenker, Üretim: Turgay Tekatan, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Genel Müdürü: Hermann W. Paul, Genel Müdür Yard mc s : Beste Özerdem, Vogel Yay nc l k Ltd. fiti. Ad na Sahibi: Gökhun Sungurtekin, Renk Ayr m -Film Ç k fl ve Bask : As r Matbaac l k Ltd. fiti., Da t m B RYAY A.fi. Vogel Yay nc l k Piyalepafla Bul. Zincirlikuyu Cad. Ün fl Merkezi No: 231/ Kas mpafla- STANBUL Tel: (212) Faks: (212)

3 MOB L LET fi M N GELECE TEMEL B LG LER MOB L LET fi M N GELECE Bundan birkaç y l öncesine dek tafl nabilir telefonlar sadece ifladamlar n n yararlanabildi i cihazlard. Yak n zamana dek tafl nabilir telefonlar orta boy evrak çantas büyüklü ünde ve oldukça pahal cihazlard. Üstelik kullan c say s da bugüne oranla çok daha düflük oldu undan kullan m ücretleri de bugün oldu undan çok daha yüksek seviyelerdeydi. Ancak günümüzde sadece ülkemizde bile milyonlarca cep telefonu kullan c s mevcuttur. Dünya genelinde ise bu say yüzmilyonlar bulmaktad r. Bu yüzden art k mobil iletiflim araçlar bir statü simgesi olmaktan ç km fl, günlük yaflam n ayr lmaz ve kullan fll bir parças haline gelmifllerdir. FARKLI MOB L fiebekeler Elektronik dünyas nda ifller çok h zl ilerler ve de iflimler çok çabuk gelir. Mesela bilgisayar alan nda ortalama her alt ayda bir teknoloji bir seviye ilerler. Ancak mobil iletiflim alan nda ifller bu denli h zl geliflmez, fakat yine de ilerleme yavafl say lamaz. Nitekim geçti imiz yirmi y lda telefon mobil iletiflim alan nda sadece iki farkl teknoloji kullan ma sunulmufltur, üçüncüsü ise henüz gelifltirilme aflamas ndad r. Mobil iletiflim alan ndaki ilk nesil ayg tlar haberleflebilmek için analog prensiplerle çal - flan flebekelerden faydalan yorlard. Bu flebekeler ilk kez 1980 li y llar n bafl nda kullan ma aç lm fllard. Genel çal flma prensipleri al fl lm fl telefon sistemlerinden farkl de ildir, bu yüzden nispeten kullan m alanlar ve kapasiteleri oldukça k s tl - d r. Çünkü analog yöntemle çok miktar veriyi bozulma olmadan uzun mesafelere iletmek pek mümkün de ildir. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 175

4 <<< TEMEL B LG LER MOB L LET fi M N GELECE I < INFO> Yeni nesil telefon flebekeleri sayesinde görüntülü cep telefonlar da günlük hayatta kullan labilecektir. Bu türden bir telefonun denemesi yap lm fl ve oldukça da baflar l olmufltur. Zaman içinde pürüzlerin de düzeltilmesiyle görüntülü cep telefonlar daha yayg n bir kullan c kitlesi bulabilecektir. Günümüzde tüm dünyada ikinci nesil GSM ad verilen dijital tabanl veri iletme yöntemi kullanan flebekelerden faydalan lmaktad r. Bu sistem verileri say sal tabanl olarak aktard için veri kayb oran çok daha düflüktür. Ayr ca bu tür dijital ayg tlar çal fl rken çok daha az enerji tüketirler, bu yüzden GSM telefonlar n bataryalar daha uzun süre dayanabilmektedir. GSM flebekelerin sa lad bir baflka avantaj da ses haricindeki verilerin de say sal olarak ayn hat üzerinden tafl nabilmesine izin vermeleridir. Bu sayede mobil telefonlar aras nda SMS gibi yaz l mesaj al flverifli mümkün olmakta, ayr ca WAP tabanl yaz l mlar n kullan lmas yla Internet ba lant s gerçeklefltirilebilmektedir. GSM teknolojisine ba l olarak gelifltirilen yeni flebeke sistemi modeline ise GPRS ad verilmekte olup, bu da üçüncü nesildir. GPRS sisteminde gönderilen veriler daha küçük parçalara bölünür ve al c ya birçok farkl kanaldan ulaflt r l r. Gelen veri paketleri al c da birlefltirilerek veri pakedi h zl bir biçimde yeniden oluflturulur. Bu yöntemin en büyük avantajlar ndan birisi veri iletimini çok daha h zl bir biçimde gerçeklefltirebilmesidir. Yine ayn sebepten dolay GPRS flebekeleri sayesinde mobil telefon üniteleri haberleflmekten çok daha fazlas n yapabilen ayg tlar haline gelebilirler. Özellikle farkl bir yerde bulunan elektronik ayg tlar mobil telefondan gönderilen emirlerle çal flt rabilmek mümkün olacakt r. Bu sayede mesela akflam iflten ç kmadan önce bir tufla basarak evdeki f r n çal flt rabilir, böylece evinize vard n zda yeme i s tmakla zaman kaybetmekten kurtulabilirsiniz. Ancak tabii ki bu sistemin kullan m sadece f r n çal flt rmakla k s tl de ildir, hayat n hemen her alan nda bu uygulama için çeflitli örnekler bulunabilir. 176 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

5 MOB L LET fi M N GELECE TEMEL B LG LER CEB N ZDEK E LENCE Modern cep telefonlar ilk örneklere nazaran çok daha geliflmifl özelliklere sahiptir. Ancak bu özelliklerin tamam haberleflmeyle ilgili de ildir. Zaman içinde cep telefonlar n n daha küçük ve daha tafl - nabilir flekle girmesiyle, özellikle batarya ömürlerinin de artmas yla birlikte, bu araçlara iletiflimin yan s ra baflka özellikler de eklenmeye bafllam flt r. Ço u yeni nesil cep telefonu nispeten basit fakat e lenceli oyun seçeneklerine sahip olarak tasarlanmaktad r. Tetris gibi popüler oyunlar n telefonlara adapte edilmesi onlar n uzun ve s k c bekleyifllerde, mesela yolculuklarda çok daha kullan fll olmas n sa lamaktad r. Ancak bu oyunlar sadece Tetris ile s n rl de ildirler. Mesela bir zamanlar çok popüler olan Tamagotchi adl sanal hayvanc klar art k cep telefonunuzda da bulabilirsiniz. Burada eskisinden farkl olarak sanal hayvan telefonunuzda de il, servis sa lay c n z n ana bilgisayar nda yaflamaktad r. Onunla ilgilenmek için verece iniz komutlar telefon hatt üzerinden bilgisayara iletilir ve sonuçlar da size geri döner. Bu sayede cep telefonunun k s tl donan m kaynaklar n tüketmeden oldukça geliflmifl bir sanal hayvanc k beslemek mümkün olabilmektedir. Ayr ca cep telefonlar n n nispeten geliflmifl veri transfer yeteneklerinden faydalanarak kullan c lar aras nda ödüllü bilgi yar flmalar gibi e lenceler düzenlemek te mümkün olabilmektedir. Burada kullan c lar yerlerinden bile kalkmadan sorular WAP ya da SMS yard m yla an nda yan tlayabilirler, sonuçlar görebilirler. SONRAK NES L Cep telefonu flebekelerinde üçüncü nesli temsil eden GPRS bugün kullan - lan GSM flebekelerden çok daha h zl veri transferi sa lar demifltik. Bu UMTS standard n n kullan lmas yla mümkün olabilmektedir ve çok büyük bir h z art fl getirmektedir. Öyle ki günümüzde kullan lan telefonlar n veri transfer sürati ortalama 9.6 kbits/s iken, yeni nesil flebekeler 2 Mbit/s sürate ulaflabilmektedir. Bu da üçüncü nesil flebekelerin kullan lmaya bafllanmas yla beraber cep telefonu servis sa lay c lar n n pek çok yeni projeyi uygulamaya sokabilmesine izin verecektir. Çok daha yüksek kaliteli ses ve daha genifl bir WAP servisi gündemde olan en önemli yeniliklerden sadece ikisidir. HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER 177

6 <<< TEMEL B LG LER MOB L LET fi M N GELECE Ancak her ne kadar bugün için henüz üçüncü nesil flebekeler tam anlam yla hizmete girmemifl olsalar da, telefon üreticileri daha flimdiden dördüncü nesil üzerinde çal flmaya bafllam fllard r. Bu yeni sistemin 2010 y - l ndan önce kullan ma girmesi beklenmemektedir. Ancak genel olarak flu söylenebilir ki, yeni nesil flebekeler flimdikinden çok daha yüksek bir veri transfer h z sa layacak, böylelikle tüm cep telefonlar n n Internet e entegre edilebilmesi mümkün olacakt r. Yine ayn flekilde bugün için çok k s tl faydalan labilen pek çok kullan m alan daha genifl bir biçimde kullan c lar n faydas na sunulabilecektir. Cep telefonunuzu kullanarak al flverifl yapabilmek, uçak bileti ya da otel rezervasyonu yapt rabilmek mümkün olacakt r. Ayruca cep telefonlar n n ak ll kredi kartlar olarak kullan labilmesi de gerçeklefltirilmesi düflünülen projeler aras ndad r. GELECEKTE B Z BEKLEYENLER Daha flimdiden mobil iletiflim araçlar n n gerek yap lar nda, gerek ifllevlerinde önemli de- ifliklikler olmaktad r. Yak n zamanda cep telefonlar al fl lm fl formlar n terkederek, kendilerine yüklenilen yeni görevlere uygun flekillere bürüneceklerdir. Mobil iletiflim araçlar bugün a rl kl olarak ses transferi için kullan lmaktad rlar. Ancak yak n gelecekte Internet in de entegrasyonuyla bu durum oldukça de iflecektir. Cep telefonlar sadece ses de il, görüntü ve veri dosyalar da iletebileceklerdir. Bu sayede sadece di er kullan c larla görsel iletiflim kurabilmekle kalmayacak, Internet üzerinden yap lacak olan televizyon yay nlar n da izlemeniz mümkün olacakt r. I < INFO> Daha flimdiden al fl lm fl n d fl nda cep telefonlar tasarlanmaya ve üretilmeye bafllanm flt r. Yeni nesil telefonlar tasar ma entegre edilmifl mini kameralar, klavyeler ve mikrofonlar gibi pek çok özellik içermektedir. MP3 dosyalar n çalabilen modellere bile piyasada rastlanmaya bafllam flt r. fiüphesiz önümüzdeki y llar daha da büyük tasar m de ifliklikleri getirecektir. 178 HERKES Ç N B LG SAYAR TEMEL B LG LER

7 UYARI MESAJLARI WINDOWS UYARI MESAJLARI Bu bölümde karfl laflabilece iniz olas Windows uyar mesajlar na bir göz ataca z. Eminiz ki bilgisayar n zla çal fl rken birdenbire ekranda beliren hata mesajlar kafan z kar flt r - yor ve can n z s k yordur. Peki bu mesajlar neden meydana geliyor, anlamlar nedir? Öncelikle flunun alt n çizmek gerekir ki, bilgisayarlar kendi bafllar na hiçbir yetene i olmayan araçlard r. Ancak uygun programlar kullan ld nda çal flabilir ve kendilerinden istenenleri yerine getirebilirler. flte bu programlar n çal flmas esnas nda baz hatalar oluflabilir. Bu hatalar n baz - lar programdaki bozukluk ya da eksikliklerden kaynaklan rken, bir k sm n n sebebi de kullan c - n n verdi i yanl fl emirlerdir. Genellikle donan mla ilgili ciddi bir sorun oldu unda bilgisayar çal flt rmak mümkün olmayacakt r. Bu yüzden de donan mla ilgili hata mesajlar yla çok nadiren karfl lafl l r. Ço u zaman çal flt r lan programlar donan msal ar zalar tesbit edemedi inden, olas bir donan m ar zas n hata mesajlar ndan anlamak pek mümkün olmayabilir. Bugün kiflisel bilgisayarlarda en yayg n kullan - lan iflletim sistemi Microsoft taraf ndan üretilen Windows serileridir. Windows çal flma s ras nda meydana gelen çeflitli hatalar ya da olumsuzluklar bir dizi uyar mesaj yard m yla kullan c ya iletir. Burada amaç kullan - c n n normal çal flmay engelleyen hatalardan haberdar edilmesi ve önlem almas n sa lamakt r. Bu bölümde karfl laflabilece iniz baz Windows uyar mesajlar n ve onlar n anlamlar n inceleyece iz. Dosyalarla Çal fl rken Karfl lafl lan Hatalar: Hata 1: Bu hata yaz l msal bir eksiklikten de il, kullan - c n n dikkatsizli inden kaynaklanmaktad r. Genellikle bir dosyay disket üzerine kaydetmeye çal flt n zda karfl n za ç kar. Sebebi de kaydetmek istedi iniz dosyan n boyutlar n n disketin kapasitesinden daha büyük olmas ndan kaynaklan r. Mesela 2 MB büyüklü ündeki bir dosyay 1.44 MB kapasiteli bir disket üzerine aktarmaya çal flt - n zda bu hatayla karfl lafl rs n z. Bunun tek çözümü verilerinizi ZIP ya da CD-ROM gibi daha büyük kapasiteli bir kay t ortam na kaydetmektir. Hata 2: (7c) Bu hata da bir öncekine benzer bir sebepten kaynaklan r. Ancak burada söz konusu olan tek bir dosya de il, toplam büyüklükleri disket kapasitesinin üstünde olan bir grup dosyay kaydetmektir. Windows istedi iniz dosyalardan kaydedebildi i kadar n disket üzerine aktaracak, yer kalmad nda ise kay t ifllemine devam edebilmek için bu uyar mesaj yla sizden bofl bir disket daha isteyecektir. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 103

8 <<< WINDOWS UYARI MESAJLARI Hata 3: Buradaki uyar mesaj asl nda tam olarak bir hata s n f na girmez. Mesaj n sebebi üzerine dosya kopyalamaya çal flt n z disketin yazma koruma mekanizmas n n "aç k", yani korumal durumda olmas d r. Bunu büyük ihtimalle disketteki önemli verileri kazayla silmemek için açm fl, fakat sonra aç k unutmufl olabilirsiniz. Bu durumda önce disketin içeri ini kontrol etmeniz, e er içeri- inin silinmesinde bir mahsur yoksa yazma mekanizmas n "kapal " konuma getirmeniz yeterli olacakt r. bu uyar mesaj yla Windows sizi bu türden bir hata yapman za karfl uyarmaktad r. Hata 6: Bu uyar mesaj da yine bir dosyan n yeniden adland r lmas esnas nda karfl n za ç kabilir. Normalde dosya ve klasör isimlerinde kullanamayaca n z bir dizi özel iflaret vard r. Bu iflaretleri kullanmaya kalkt n zda Windows size bunu yapamayaca n z hat rlat r ve ifllemi düzeltmenizi bu uyar yard m yla ister. Hata 4: Bu uyar mesaj kullan c n n çok önemli bir hata yapmakta oldu unu gösterir. E er bu mesaj ald ysan z, bilerek ya da bilmeyerek Windows iflletim sisteminin çal flmas için gerekli olan bir dosyay silmeye çal fl yorsunuz demektir, bu da kesinlikle tavsiye edilmez. Ancak dikkat etmeniz gereken bir unsur daha vard r, o da tüm önemli Windows dosyalar n n bu flekilde korunmayaca d r. O yüzden özellikle Windows ve System klasörleri içindeki hiçbir fleyi silmeye ya da tafl maya kalkmaman z öneririz. Hata 7: Buradaki uyar mesaj genellikle kullan c n n tafl mak istedi i bir dosyay yanl fll kla bulundu u klasörün üzerine b rakmas yla ortaya ç kan hatadan kaynaklan r. Tafl nmak istenen dosya zaten bulundu u "kaynak" klasöre tekrar tafl namayaca- ndan, küçük ve önemsiz bir hata oluflacakt r. Yap lmas gereken uyar kutusunu kapat p tafl ma ifllemini do ru biçimde gerçeklefltirmektir. Hata 5: Bu hata bir dosyan n ad n de ifltirirken karfl n - za ç kabilir. Bilgisayar n zdaki her dosya ait oldu- u türü belirleyen üç harfli bir "soyad " tafl r. Siz dosyalar yeniden isimlendirirken soyadlar n de- ifltirmeye ya da silmeye kalkarsan z, o dosyay uygun biçimde okumak mümkün olmayabilir. flte Hata 8: Bu uyar mesaj bir klasör içinde bulunan tüm dosyalar seçmeye çal flt n zda ortaya ç kabilir ve bir hatay bildirmek de il, hat rlatma yapmak için kullan l r. Bu uyar mesaj n n sebebi üzerinde çal flt n z klasörde "gizli" durumda bulunan bir dosyan n mevcut olmas d r. Gizli durumdaki dosyalar da di erleriyle birlikte seçebilmek için "Klasör Seçenekleri" seçene inden ilgili ayarlar yaparak gizli dosyalar görünür hale getirebilirsiniz. 104 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

9 UYARI MESAJLARI WINDOWS Hata 9: Bazen bir program bilgisayar n zdan kald rd - n z ya da bir dosyay sildi inizde, onunla iliflkilendirilmifl olan k sayol simgesi silinmeden kalabilir. Bu gibi durumlarda o k sayola t klad n zda, bilgisayar ilgili dosyay arayacak ve bulamay nca ona en benzeyen dosyay açmak isteyip istemedi- inizi soracakt r. Buna "Hay r" yan t n verin ve daha sonra ayn hatan n tekrarlanmamas için o k sayolu bilgisayar n zdan kald r n. Yap lmas gereken öncelikli hareket aç k durumdaki uygulamalarda bulunan iflleri kaydedip çal flmay sonland rmakt r. Bundan sonra da Windows iflletim sistemini tekrar bafllatmak suretiyle sistem kaynaklar n n yeniden düzenlenmesini sa layabilirsiniz. Sistem Uyar lar : Hata 1: Bu uyar mesaj n n tek bir anlam vard r, o da bilgisayar n zda o an çal flt rmak istedi iniz uygulama için yeterli miktarda bofl haf za kalmad d r. Burada dikkatinizi çekmek istedi im husus bofl "haf za" ile bofl "sabit disk alan n " kar flt rmaman z gerekti idir. Haf za ile kastedilen RAM olarak bilinen geçici veri depolama modüllerinizdir. Bu gibi bir duruma birkaç farkl unsur sebep olabilir. Öncelikle bilgisayar n zda ayn anda çok fazla say da uygulama çal flt r yor olabilirsiniz. Bunlardan birkaç tanesini kapatmak sorunu çözmeye yetebilir. Ancak özellikle düflük miktarda haf zaya sahipseniz, bu hatayla s k s k karfl laflmaktan kurtulman n tek yolu bilgisayar - n za daha fazla RAM eklemektir. I < INFO> Her ne kadar Windows iflletim sistemi ayn anda pek çok program çal flt rabilecek flekilde tasarlanm flsa da, özellikle haf za ve ifllemciye çok yüklenen uygulamalar n bir arada kullan lmas durumunda s k s k çal flma hatalar n n ortaya ç kmas kaç n lmazd r. Bu yüzden ayn anda mümkün oldu unca az program çal flt r lmaya gayret edilmelidir. Hata 2: Bu uyar mesaj da bir öncekine benzer sebeplerden dolay ekrana gelebilir. Ancak bu uyar durumun çok daha ciddi oldu unu göstermektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS 105

10 <<< WINDOWS UYARI MESAJLARI Hata 3: (10a) Bu uyar mesaj asl nda oldukça karmafl k bir sistem hatas n n varl na iflaret eder. Bu hatayla karfl lafl lmas n n en büyük sebebi, asl nda sistemden kald r lm fl olan bir uygulaman n hâlâ kurulu durumda görünüyor olmas d r. Bazen kald r lan bir program kendini sistem kay tlar ndan "silmeyi" unutabilir. Bu gibi durumlarda o program k sayoluna t klanarak çal flt r lmak istenirse, buradaki hata oluflacakt r. Bu hataya sebep olan program n kay tlardan silinmesi nispeten ileri seviyede bir ifllemdir. En iyisi sistemden kald r lm fl olan söz konusu program çal flt rmay denememektir. Hata 4: Bu, Windows iflletim sisteminde karfl n za en s k ç kacak uyar mesajlar ndan biridir. Bu hatan n oluflmas nda pek çok unsur rol oynayabilir. Bu unsurlar hatal bir program kodundan tutun da afl r s nm fl bir ana ifllemciye dek pek çok fley olabilir. Do rusu bu hata mesaj n ekran n zda gördü ünüz zaman "Kapat" tufluna t klamaktan baflka yapabilece iniz pek fazla fley yoktur. Bu tür hatalar önlemede düzgün çal flan bir Windows ve do ru ayarlanm fl, uyumlu bir bilgisayar kullanmak size yard mc olabilir. Ancak herfleye ra men s k s k bu türden bir hatayla karfl laflmak kaç n lmazd r. Hata 5: (10c) Burada görülen uyar mesaj, genellikle bir program n çal flmak için ihtiyaç duydu u ana veri dosyalar ndan birinde ciddi bir bozulma meydana geldi inde karfl n za ç kacakt r. Olas bir veri kayb sonucunda Windows istedi iniz program çal flt rmak için gereken veri dosyas n gerekti i biçimde tan mlayamayabilir. Bu gibi durumlarda yapabilece iniz ifllemlerden biri çal flan tüm programlar kapatmak ve sonra da Scandisk uygulamas n çal flt rarak sabit diski kontrol ettirmektir. Scandisk kay p ya da hasarl veri dosyalar n bularak onarabilir, ancak bu yöntemin her zaman baflar l olamayaca n da bilmelisiniz.! < D KKAT> E er s k s k çal flma hatalar ile karfl - laflmak istemiyorsan z, mümkün oldu unca korsan yaz l m kullanmaktan kaç nmal s - n z. Çünkü korsan yaz l mlar ço u zaman kopyalayanlar taraf ndan tahrif edilirler. Bu da pek çok çal flma hatas na ve hatta ciddi veri kay plar na neden olabilir. 106 HERKES Ç N B LG SAYAR WINDOWS

11 BELGELER N GÜVENL N SA LAMAK PROJELER BELGELER N GÜVENL N SA LAMAK Üzerinde çal flt n z belgelerde bulunan verileri korumak önemlidir. Özellikle ifl ve para konusunda çal fl rken haz rlanan belgeler oldukça önemli bilgileri içeriyor olabilir. Bu belgelerin izinsiz kullan lmas n önlemek için baz tedbirler alman z gerekir. Bugün hemen tüm metin editörleri ve benzer uygulamalar kullan c lara çeflitli güvenlik tedbirleri alma imkan sunarlar. Bu bölümde bir metin belgesinin nas l korunabilece ini görece iz. Özellikle Internet üzerinden gönderilen bir belgenin bu flekilde güvenceye al nm fl olmas içeri inin ilgisiz kiflilerce görünmesini bir dereceye kadar önleyecektir. Ancak flunu da belirtelim ki do rudan e-posta mesaj na girilen metinleri korumak mümkün pek de ildir ve bunlar kolayca okunabilirler. GÖNDER LEN MET N BELGES N KORUMAK E er e-posta eki olarak gönderdi iniz bir belgenin içeri inin al c taraf ndan yanl fll kla de ifltirilmesini istemiyorsan z, o zaman afla daki seçeneklerde aç klanan yöntemleri uygulayabilirsiniz. Yöntem 1: Word uygulamas nda belgeleri kaydetmek için kullan lan "Farkl Kaydet" seçene ine t klad ktan sonra, aç lan diyalog penceresinde "Seçenekler" dü mesine bas n. Ekrana gelecek olan diyalog penceresinin en alt k sm nda bulunan "Salt okunur önerilir" kutusunu iflaretleyin, belgeyi böyle kaydedin. Bu flekilde belge yeniden aç l rken kullan c ya sadece içeri i görebilece i, ama de ifliklik yapamayaca flekilde açabilme imkan tan nm fl olur. Bu da ço u zaman yanl fll kla belge içeri inin silinmesi gibi durumlar n önüne geçebilir. Yöntem 2: Belge içeri inin yanl fll kla tahrif edilmesini önlemek için alabilece iniz bir baflka önlem ise belgeyi sadece okunabilir bir hale getirmektir. Bunun için dosyan n üzerine sa tuflla t klay n, aç lan menüden de "Özellikler" fl kk n seçin. Aç lan diyalog penceresindeki "Öznitelikler" k sm ndan "Salt okunur" kutusunu iflaretleyin. Sonra "Uygula" tufluna bas n ve pencereyi kapat n. Bu sayede dosya sadece okunabilir olarak aç lacakt r ve böylece kazayla içeri ini de ifltirmek mümkün olmayacakt r. Ancak bunu tersine çevirmek mümkündür ve bu yüzden bir güvenlik önlemi olarak pek ifle yaramayacakt r. HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER 113

12 <<< PROJELER BELGELER N GÜVENL N SA LAMAK CTLR ve C tufllar na basarak panoya kopyalay n. Ad m 3: "Dosya" menüsünden "Yeni" seçene i yard m yla yeni bir belge oluflturun. Ad m 4: Yeni belgede "Düzen" seçene i menüsünden "Özel Yap flt r" fl kk na t klay n. Yöntem 3: E er belgelerin sadece gerekli flifreyi bilen kifliler taraf ndan aç labilmesini istiyorsan z, o zaman bir flifre kullanman z gerekecektir. Word belgesine flifre koyabilmek için önce "Dosya" seçene i menüsünden "Farkl Kaydet" fl kk na t klay n. Aç - lan diyalog penceresindeki "Seçenekler" tufluna basarsan z karfl n za yeni bir diyalog penceresi gelecektir. Bu diyalog penceresinin en alt k sm nda dosyay açmak ve de ifltirmek için iki ayr flifre verebilece iniz komut sat rlar vard r. Buradan istedi iniz flifreyi girebilirsiniz. Ancak unutmay n ki güvenlik aç s ndan flifreyi al c ya ile de- il, baflka bir yoldan ulaflt rman z gerekecektir. DOSYALARI SADECE OKUNAB L R KAYDETMEN N BAfiKA B R YOLU Ad m 1: Öncelikle üzerinde çal flt n z metnin ilk sayfas ndaki tüm yaz lar seçili hale getirin. Ad m 2: Daha sonra seçili durumdaki metin parças n Ad m 5: Aç lacak olan diyalog kutusunda "Tür" olarak "Resim" seçene ini iflaretleyin ve "Tamam" tufluna t klay n. Ad m 6: E er üzerinde çal flt n belgede birden çok sayfa varsa, o zaman her sayfa için bu ifllemleri yeniden yap n. Ad m 7: fllemi tamamlad ktan sonra yeni metin belgesini farkl bir isimle kaydedin. Bu belge asl ndan daha büyük bir kopya olacakt r, ancak içeri ini do rudan de ifltirmek kolay de ildir. Bu sayede belge içeri inin istemeden ya da maksatl olarak de ifltirilmesi ihtimalini biraz da olsa önlemifl olursunuz. 114 HERKES Ç N B LG SAYAR PROJELER

13 WEB SAYFASI TASARIMI NCEL KLER INTERNET WEB SAYFASI TASARIMI NCEL KLER Bu bölümde HTML dilinin nispeten daha ileri seviyedeki komut ve uygulanmalar n görece iz. Web sayfalar n z n tasar m n daha derli toplu k labilmek için kullanabilece iniz baz ileri seviye komutlar mevcuttur. Bu sayede program kodlar - n z n daha düzenli olmas n ve nispeten h zl çal flmas n sa lamak ta mümkündür. Burada bu özel komutlara ve beraberlerinde kullan lan baz eklere yer veriyoruz. E er bir metin ya da resmin devaml olarak sayfada görülebilir durumda olmas n istiyorsan z, o zaman <BANNER> ve </BANNER> komutlar n kullanman z gerekecektir. Bu iki komut aras - na yerlefltirilen metin ya da resim, sayfan n hareketinden ba ms z olarak ekranda gösterilmeye devam edilir. Kodlama içinde kullan l rken sayfan n en bafl na yerlefltirilmesi gerekmektedir. Bu yüzden de bafllang çta kullan lan <BODY> komutundan hemen sonra kullan lmal d r. Web sayfan za yerlefltirdi iniz metinlerin düzenlenmesinde ise flimdi bahsedece imiz komutlardan faydalanabilirsiniz. Bunlardan ilki <DIV> ve </DIV> komutlar olup, bunlar metinlerin düzgün bir biçimde bölümlere ayr lmas n sa layabilirler. Bu komutla birlikte CLASS=CHAPTER ekini ve de erini kullanarak metni kendi içinde bafll klar halinde düzenlemek te mümkündür. Kullanabilece iniz bir di er ek olan NOWRAP ise metnin otomatik olarak hizalanmas n önleyecektir. E er metni kendi istedi iniz flekilde hizalamak istiyorsan z, o zaman ALIGN ekini kullanarak bunu sa layabilirsiniz. ALIGN ekine de er olarak LEFT, RIGHT, CENTER ya da JUSTIFY verilebilir. E er sayfan zda önemli bir not görüntülemek istiyorsan z, o zaman <NOTE> ve </NOTE> komutlar ndan faydalanabilirsiniz. Bu komutlar n aras na yerlefltirilen metin sayfan n kalan ndan daha farkl olarak görüntülenecek ve etraf nda onu vurgulayan çizgiler de olacakt r. SRC ekini kullanarak ve de er olarak istedi iniz resim ya da verinin bulundu u adresi girerek burada kullan - lan iflaretleri de ifltirebilmeniz mümkündür. Ayr - ca CLASS ekini kullanarak notun içeri ini ve önemini vurgulayabilirsiniz. Bu eke de er olarak NOTE, CAUTION ya da WARNING de erleri girilebilir. Metin biçimlendirmede kullan lan ve karakterleri etkileyen komutlar: <B>...</B>: Kal n harfler <I>...</I>: talik harfler <U>...</U>: Alt çizili harfler <TT>...</TT>: Ayn tip harf geniflli i <BIG>...</BIG>: Büyük harfler <SMALL>...</SMALL>: Küçük harfler <SUB>...</SUB>: Afla dayal sat rlar <SUP>...</SUP>: Yukar dayal sat rlar <S>...</S>: Üstü çizili harfler Kullan labilecek ekler ve de erleri: SIZE: Harf boyutu (1-7 aras.) COLOR: Harf rengi (RED, BLUE, vb.) FACE: Font tipi (Arial, Times New Roman, vb.) HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 199

14 <<< INTERNET WEB SAYFASI TASARIMI NCEL KLER E er ziyaretçilerinize bir notu sayfa içinde yer ay rmadan ve içeri i bölmeden göstermek istiyorsan z, o zaman <FN> ve </FN> komutlar n kullanabilirsiniz. Bu komutlar aras nda kalan metin ve resimler kendi özel brpwser pencerelerinin içinde görüntülenecektir. ID eki bu komutla birlikte kullan l r ve oluflturulan nota link ba lant s yap labilmesine imkan tan r. Bu yüzden ID ekiyle birlikte <A href="#isim"> </A> gibi bir sat r kullanarak ba lant n n adresi verilir. Maalesef <FN> komutu browser farkl l klar ndan dolay her zaman tam bir baflar yla çal flamayabilmektedir. Sayfan zda görüntülenen metinlerden büyük bir k sm n tamamen farkl bir düzenlemeyle görüntülemek isterseniz, o zaman <PRE> ve </PRE> komutlar ndan faydalanabilirsiniz. Bu komutlar aras nda kalan metin aynen yaz ld biçimde görüntülenecektir ve herhangi bir otomatik biçimlendirme ifllemi görmeyecektir. Ayr ca bu metin parçalar sabit karakter geniflli inde görüntülenecektir ve bunu de ifltirmek mümkün de ildir, ne var ki çeflitli komutlarla vurgulanabilir. Metina parçalar n birbirinden farkl düzenlerde görüntülemek için <BLOCKQUTE> ve </BLOCKQUTE> komutlar ndan faydalanabilirsiniz. Bu komutlar aras nda baflka bir yerden yap lm fl olan al nt lar yerlefltirilebilir ve bunlar uygun biçimde görüntülenecektir. <BG NOWRAP> ve </BG> komutlar da benzer bir flekilde kullan labilir. <CREDIT> ve </CREDIT> komutlar ise al nt - n n yap ld kayna n ya da yazar n ismini vurgulamak için kullan labilir. Bir metin parças n özel biçimde görüntülemek için kullan labilecek olan bir di er komut ise <ADDRESS> ve </ADDRESS> olmaktad r. Bu komutlar sayfan n bafl nda ya da sonunda kullan - labilir ve aralar na girilen metin parças bir kartvizit düzeninde görüntülenecektir. Böylece sayfa sahibinin ad, adresi ve benzeri bilgiler ana metinlerle kar flmadan görüntülenebilir. Baz metin biçimlendirme komutlar : <EM>...</EM>: Vurgulama <STRONG>...</STRONG>: Kal n harfler <CODE>...</CODE>: Sabit harfle bilgisayar metni <SAMP>...</SAMP>: Program ç kt s <VAR>...</VAR>: Çeflitli de iflkenler <DFN>...</DFN>: Terim tan mlamalar <CITE>...</CITE>: Çeflitli referanslar Daha az kullan lan komutlar: <Q>...</Q>: K sa notlar <BLINK>...</BLINK>: Yan p sönen yaz lar <AU>...</AU>: Yazar ad <DEL>...</DEL>: Silinmifl metin parças <PERSON>...</PERSON>: Kifli ad 200 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

15 INTERNET TE B L fi M TEKNOLOJ LER INTERNET INTERNET TE B L fi M TEKNOLOJ LER Bu bölümde bilgisayar ve ilgili konularla ilgili haberlere yer veren baz tan nm fl sitelerin adreslerini bulabilirsiniz. Bu adreste bulunan site genellikle yeni cep telefonlar, bilgisayar ve yan donan mlar, miüzik sistemleri gibi modern elektronik donan mlar üzerine haberler içermektedir. Site de ayr ca çeflitli ürünlerin incelemelerini, teknik özelliklerini ve de erlendirmelerini bulabilmek mümkündür. Bu site profesyonellere oldu u kadar s - radan kullan c lara da faydal olabilecek bilgiler ve haberler içermektedir. Yeni donan mlar hakk ndaki haber ve incelemelerin yan s ra, grafik, programc l k ve yaz l m gelifltirme gibi ileri seviyedeki konulara ayr lm fl özel bölümler de mevcuttur. Bu site ziyaretçilere baflta network, bilgisayar ve yan donan mlar olmak üzere pek çok teknik konuda son derece detayl haberler ve incelemeler sunmaktad r. Bunun yan s ra bu sitenin sayfalar nda bilgisayar dünyas ndan ifl haberleri ve büyük firmalar n genel durumlar yla ilgili detayl raporlar bulabilirsiniz. Bu site di erleri gibi bir haber ve inceleme sitesi de ildir. Daha ziyade bilgisayarla ilgili teknik konularda kaynak arayanlar n faydalanabilece i bir arama motoru olarak haz rlanm flt r. E er bilgisayarla ilgili herhangi bir teknik konuda bilgi ar yorsan z bu siteyi ziyaret etmenizi tavsiye ederiz. E er cep telefonlar ndan bilgisayar donan mlar na dek genifl bir yelpazede teknik bilgiye ihtiyac n z varsa, o zaman bu sayfay kesinlikle görmelisiniz. Hemen her tür ürün hakk nda detayl makale ve incelemeler, ayr ca tüm önemli yaz l m ve donan m firmalar na linkler burada bulunabilir. Bilgisayar dünyas ndan en son haberleri almak isteyenlerin ziyaret edebilecekleri bir sayfa daha. Oldukça detayl haz rlanm fl olan bu siteden donan m ve yaz l m konusundaki en güncel haberleri takip edebilirsiniz. Ayr ca sanal dünyada ifl tavsiyeleri, haberleflme dünyas ndaki geliflmeler ve Internet medyas ndaki olaylara da yer veriliyor. HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 201

16 <<< INTERNET INTERNET TE B L fi M TEKNOLOJ LER Türkiye nin bir numaral bilgisayar dergisinin web sitesinden en güncel haberlere ve güvenilir yaz l m ile donan m test ve inceleme sonuçlar na kolayl kla ulaflman z mümkün olabiliyor. C/C++, Delphi, Java, Pascal ve Visual Basic gibi programlama dilleri üzerine belgeler, örnek kodlar, kitaplar ve linkler içeren siteden ayr ca web tasar m ve BT konular nda da bilgi al nabiliyor. Sitede yer alan online Türk programc lar dergisine üye olarak C++, Delphi, Java Script, web tasar m ve Visual Basic konular nda periyodik olarak dergiyi e- mail adresinize isteyebilirsiniz. Kulland n z programlar n her zaman son versiyonlar n indirmek için bu siteyi kullanabilirsiniz. Ayr ca art k siteden Türk yaz l m flirketlerini ve de ürünlerini de bulabiliyorsunuz. Yerli Download.com olarak da nitelendirilebilecek siteden çeflitli kategoriler alt nda programlara ve aç klamalar na ulafl p indirmek mümkün. Site TOP10 da bulunuyor. Türkiye de ki baflar l donan m haber, inceleme ve test sayfalar ndan olan Dark n donan m sayfalar nda ayr ca overclocking gibi çeflitli konularda donan m yaz - lar na da ulafl labiliyor. Bir baflka donan m sitesi olan bu site de donan m üzerine çeflitli incelemeleri ve karfl laflt rmalar bünyesinde bar nd r - yor. Ayr ca siteden çeflitli forumlara ve fiyat bilgilerine de ulafl labiliyor. Donan m üzerine editöryel yaz, test ve incelemelerin d fl nda bu sitede di erlerinden farkl olarak Linux köflesi de bulunuyor. Ayr ca en son sürücü güncellemelerini de buradan yapabiliyorsunuz. Oldukça tertipli bir sayfa tasar m na sahip bu donan m sayfas ndan da donan m konusunda en güncel haberlere ve incelemelere ulafl labiliyor. Ayr ca siteyi ngilizce olarak izlemek de mümkün. 202 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

17 INTERNET ÜZER NDEN HABERLEfiME INTERNET INTERNET ÜZER NDEN HABERLEfiME Internet üzerinden telefon konuflmas yapabilmenin mümkün oldu unu biliyor muydunuz? Tabii ki Internet üzerinde telefon konuflmas yapabilmek çok büyük bir yenilik de il. Hatta asl nda bunun Internet üzerinde uygulanan en eski haberleflme yöntemlerinden biri oldu u bile söylenebilir. Ancak bu kadar eski bir uygulma olmas na ra men pek çok bilgisayar kullan c s n n bu konuda çok fazla bilgisi yoktur. Ço u kifli bu tür hizmetlerin genellikle ücretsiz oldu unu bile bilmez. Gerçekten de Internet üzerindeki iki bilgisayar aras nda telefon konuflmas gerçeklefltirmek çok kolay ve ücretsiz bir ifllemdir. Ne var ki bunun baz kötü yanlar vard r. Herfleyden önce konuflacak iki kiflinin de Internet ba lant s n yapm fl, gerekli program çal flt rm fl ve haz r durumda bekliyor olmas gerekir. Bu da yöntemin pratik olmas n tamamen önlemektedir. lemi ise daha karmafl k ve pahal bir uygulamad r, bu yüzden de ço unlukla bu servis ücretli olarak sa lanmaktad r. B LG SAYARDAN TELEFONA ARAMALAR Bu ifllemin genel kurallar son derece basittir. Bir kullan c Internet üzerinden standard browser yard m yla servisi sa layan flirketin web sayfas na girer. Burada önce bir baflvuru formu doldurulur ve servise üye olunur. Bu servisler ço unlukla ücretsiz oldu undan, üyelik sadece karfl l kl aramalar mümkün k labilmek için laz md r, herhangi bir ödeme yap lmas ya da kredi kart numaras sorulmas söz konusu olmaz. Servise üye olduktan ya- Fakat günümüzde Internet üzerinden telefon haberleflmesi yapabilmek için baflka uygulamalar da gelifltirilmifltir. Bunlar bilgisayardan telefona ve telefondan telefona konuflma yapabilmeyi sa larlar. Özellikle bilgisayardan telefona konuflma yapabilmenizi sa layan pek çok servis sa lay c vard r ve bunlar ço unlukla tamamen ücretsizdir. Internet yard m yla telefondan telefona konuflma ifl- HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET 203

18 <<< INTERNET INTERNET ÜZER NDEN HABERLEfiME p lmas gereken flirketin sitesinde bulunan gerekli özel yaz l mlar indirip bilgisayar n za kurmakt r. Bu yaz l mlar servisin ifllemesi için gereklidirler ve hemen hepsi profesyonel olarak gelifltirilmifl güvenli programlard r. Tüm ayarlamalar yapt ktan sonra istedi iniz kifliyi arayabilmek için tüm yapman z gereken telefon numaras n girmek ve aramay bafllatmakt r. Arama ifllemi bafllad nda bilgisayar n z ve servisi sa layan flirketin sunucusu aras nda ba lant kurulur. Sunucu sizden gelen veriler do rultusunda araman z uygun ülkedeki sunucuya yönlendirir. Buradaki sunucu ise telefon ba lant s yapar ve arad n z numaray çald r r. Karfl daki kifli telefonu kald rd anda ba lant kurulmufl olur ve bundan sonra ses sinyalleri say sallaflt r lm fl olarak bilgisayar n zla di er telefon aras nda sunucu vas tas yla transfer edilir. Tabii bu tür bir konuflma yapabilmek için Internet ba lant s ve belirli niteliklere sahip bir bilgisayar gereklidir. Düzgün bir diyalog sa layabilmek için Internet ba lant h z n z n en az 33.6 kbps olmas flartt r, daha üstü daha da iyi sonuç verir. Bundan düflük süratlerde konuflmak mümkündür ama karfl l kl konuflmak ve dinlemek pek mümkün olmayacakt r. Bilgisayar n zda olmas gereken özelliklere gelince, herfleyden önce Full Duplex özelli ine sahip olan, yani ayn anda hem ses kaydedip, hem de ses üretebilen bir modem laz md r. Eskiden beri piyasada bulunan ses kartlar n n hemen hepsi bu özelli e sahip olarak üretilmektedir, özellikle Soundblaster serilerinin hemen tamam nda bu özellik mevcuttur. Gereken di er cihazlar ise mikrofon ve hoparlördür. Ancak burada hem maliyet, hem de kullan m kolayl aç s ndan mikrofonlu bir kulakl seti edinmeniz tavsiye olunur. Bugün piyasada gerek bilgisayardan bilgisayara, gerek bilgisayardan telefona konuflabilmenize imkan tan yan pek çok kullan fll uygulama bulabilirsiniz. Bu uygulamalar kullanmak suretiyle özellikle uluslar aras telefon konuflmalar n z normalden çok daha ucuza gerçeklefltirebilmeniz mümkün olacakt r. Çünkü bu uygulamalar ço unlukla ücretsiz oldu undan yapaca n z tek harcama Internet ba lant s masraf olacakt r. I < INFO> Internet üzerinden telefon konuflmas yapabilmenize olanak sa layan WEB TALK program, kendi Internet Explorer ve HTML editörüne sahip geliflmifl bir uygulamad r. Bu yüzden ücretsiz de ildir ve hatta fiyat benzer uygulamalara oranla daha yüksektir. 204 HERKES Ç N B LG SAYAR INTERNET

19 3 BOYUTLU GRAF KLER MULTIMEDIA VE E LENCE 3 BOYUTLU GRAF KLER Asl nda 3 boyutlu grafikler san ld kadar yeni uygulamalar de ildir. grafikleri tasar m amaçl olarak kullan lagelmiflse de, sinemadan bilgisayar oyunlar na dek pek çok alanda da bilgisayarlar n gittikçe artan güçlerinden yararlan lmaya bafllanmas bu ayr lmay kaç - n lmaz k lm flt r. Günümüzde bilgisayarlar n ve buna uygun olarak kullan lan yaz l mlar n gücü gittikçe daha da artmaktad r. Bu durum 3 boyutlu grafiklerin daha eriflilebilir olmas na ve her iki alanda da daha fazla kullan lmas na sebep olmaktad r. Peki tasar m ve e lence alanlar aras nda neden böyle bir ayr l a gerek duyulmufltur, gerçekte bu ikisi aras ndaki farlar nelerdir? Bilgisayarlar n ortaya ç kmas yla beraber 3 boyutlu grafikler de çeflitli alanlarda kullan lmaya bafllam flt r. Ne var ki bu tür uygulamalar çal flt rmak için genellikle çok büyük bilgi iflleme kapasitesine sahip bilgisayarlar gerekti inden, 3 boyutlu grafiklerin masaüstü bigisayar kullan c lar - n n hizmetine girmesi oldukça gecikmifltir. Zaman içinde 3 boyutlu grafiklerle yap lan çal flmalar kendi içlerinde iki alana ayr lm flt r, bunlar endüstriyel tasar m ve en lence sektörüdür. Her ne kadar eskiden beri 3 boyutlu bilgisayar HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 75

20 <<< MULTIMEDIA VE E LENCE 3 BOYUTLU GRAF KLER CAD NED R? CAD kelimesi ngiliz dilinde "Computer Assisted Design" kelimelerinin k salt larak kullan lmas d r ve "Bilgisayar Destekli Tasar m" anlam na gelir. CAD için farkl seviyelerde programlar bulmak mümkündür, öyle ki dev savafl gemilerinden küçük bir sehpaya dek herfleyi bu tür uygulamalar yard - m yla tasarlayabilmek olas d r. Bu da gerek evlerinde çal flan amatör tasar mc lar n, gerek büyük flirketler hesab na tasar m yapan mühendislerin bu alanda faaliyet gösterebilmesine imkan tan r. I < INFO> CAD programlar temelde birkaç gruba ayr labilir, bir grup uygulama basit 3 boyutlu çizimler yapabilmek için tasarlanm flt r ve bunlar nispeten amatör uygulamalard r. Mesela ev dekorasyonu ya da mobilya tasar m gibi konularda nispeten ucuz ve kolay kullan labilen programlar piyasada bulabilmek mevcuttur. Ancak CAD alan ndaki esas gücü ve karmafl kl - çok geliflmifl uygulamalar temsil ederler. Bu uygulamalar öylesine kar fl k ve geliflmifltir ki, ço- unlukla bunlar kullanabilmek için bir miktar e itim almak gerekebilmektedir. Ayr ca bu gibi programlar s radan bir masaüstü bilgisayar ndan çok daha güçlü sistemlere ve donan mlara ihtiyaç duyarlar. Geliflmifl CAD uygulamalar sadece hofl grafikler çizen 3 boyutlu resim programlar de ildirler. Bu tür programlar makine parçalar ndan uçaklara dek her türlü ürünün tasarlanmas nda kullan l rlar ve bu da çok karmafl k bir ifllemdir. Mesela uçak tasar m için gelifltirilmifl bir CAD program, tasar m yap lmakta olan uça n hava sürtünmesi katsay lar n rüzgar tüneli testlerine ihtiyaç duymadan yapabilecek kadar geliflmifltir. Öte yandan bir motor tasar m yap l rken sadece karmafl k mekanik parçalar n flekillerini de il, bunlar n çal flma esnas nda karfl karfl ya kalacaklar bas nç, afl nma ve tüm benzeri d fl etkenleri de hesaplamak gereklidir. flte CAD programlar tüm bunlar yapabilecek kapasitede olmal d r. E lence sektöründe kullan lan 3 boyutlu tasar m uygulamalar - n n aksine, CAD programlar nda animasyonun yeri nispeten çok küçüktür. Bir nesne ya da film sahnesinin bilgisayar taraf ndan matematik model olarak yarat lmas ifllemine "Rendering" ad verilir. Gerçekçi sonuçlar verebilecek "Rendering" ifllemleri genellikle birden fazla özel teknik ve uygulaman n birleflmesiyle ortaya ç kar. Kullan m daha kolay ve h zl olan ikinci benzer iflleme ise "Shading" ad verilir. Bu ifllemde ilkinin aksine grafikler küçük parçalar fleklinde oluflturulur ve birlefltirilir. Baflta oyun programc lar olmak üzere pek çok grafik tasar mc bu daha az kaliteli ama daha basit yöntemi kullan rlar. 76 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE

21 3 BOYUTLU GRAF KLER MULTIMEDIA VE E LENCE E LENCE SEKTÖRÜ 3 boyutlu grafiklerin ikinci yayg n kullan m alan olan e lence sektörü, baflta filmler ve oyun lar olmak üzere hayat n pek çok noktas nda karfl m - za ç kan ürünleri ortaya koyar. Burada kullan lan programlar temelde çok basit görünen 3 boyutlu çerçevelerin üzerini kaplayan ve bunlar hareket ettiren yaz l mlard r. Bu flekilde oluflturulan nesnelerin ekranda bir araya getirilmesiyle inan lmaz dünyalar ve maceralar betimleyen bilgisayar oyunlar ya da filmler yarat lmaktad r. E lence sektöründe kullan lan 3 boyutlu grafikleri endüstriyel CAD uygulamalar nda kullan lanlardan ay ran en büyük özellik hareketliliktir. CAD uygulamalar tasarlanan nesneleri çok k s tl bir flekilde hareket ettirebilirler, çünkü çok gösteriflli animasyonlara ihtiyaçlar yoktur. Ancak e lence sektörü tamamen görsel ve iflitsel bir yap ya sahiptir, bu yüzden de hem grafikler, hem de nesnelerin canland r lmas mümkün olan en iyi flekilde yap lmak zorundad r. Bir filmde seyretti iniz uzay gemileri ya da robotlar tamamen bilgisayar taraf ndan çizilmifl ve canland r lm fl olabilirler. Ancak bu san ld kadar basit bir ifllem de ildir. Belki bir robotun 3 boyutlu modelini oluflturmak çok zor olmayabilir, ama ifl o robotun ekranda inand r c bir biçimde hareket etmesine gelince durum de iflir. Ekranda görülen bir nesne hareket etti inde tüm parçalar n birbiriyle uyumlu olarak hareket etmesi flartt r. Bunun için en basit modelin bile korkunç miktarda matematik hesaplamaya ihtiyac vard r. Bu yüzden profesyonel çal flmalarda ço- unlukla tek bir bilgisayar de il, bir a a ba l çok say da süper sistemden faydalan l r. Mesela Titanic filmindeki özel efektler birbirine ba l çal flan yüz bilgisayarl k bir sistem taraf ndan haz rlanm flt r. Ayn flekilde tek bir bilgisayar yaz l m n n tüm grafik ifllemleri yapmas da beklenemez. Baz programlar model çiziminde, baz lar onlar hareketlendirmekte kullan l r. Deniz gibi ortamlar canland rmak için farkl, çölde oluflan bir kum f rt nas n aynen yaratabilmek için ise tamamen farkl bir programa ihtiyaç duyulur. T pk CAD programlar gibi, bu tür profesyonel uygulamalar n fiyatlar da inan lmaz seviyelere ç kabilmektedir. HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE 77

22 <<< MULTIMEDIA VE E LENCE 3 BOYUTLU GRAF KLER fl ma alg lay c lar taraf ndan ölçülerek modelin neredeyse tam bir say sal kopyas ç kar l r. Mesela bir bilgisayar oyununda gördü ünüz ve inan lmaz gerçekçi duran motorsiklet modelleri bu sayede elde edilmifl olabilir. Tüm bu geliflmeler ve yöntemler sayesinde e lence sektöründe her gün büyük yenilikler meydana gelmektedir. Mesela birkaç yap mc firma sadece bilgisayar modeller ve aktörlerden oluflan son derece gerçekçi sinema filmleri üzerinde çal flmaktad rlar. Baz durumlarda nesneleri ekranda yeniden tasarlamak ve canland rmak afl r zor olabilmektedir. Bu gibi durumlarda kullan lmak üzere daha h zl ve kullan fll yöntemler gelifltirilmifltir. Mesela bir insan n hareketlerini bilgisayara tek tek matematik denklemler olarak ifllemek aylar alabilir. Bu gibi durumlarda "Motion Capture" denilen farkl bir yöntem uygulan r. Bu yöntemde özel alg lay c lar giyen bir aktör kamera karfl s nda çeflitli hareketler yapar. Bilgisayar bu hareketleri kaydedip analiz ederek, bir insan modelini canland r rken neler yap lmas gerekti ini ö renebilmektedir. Bu sayede aylar sürcek çal flmalar birkaç günde bitirebilmek mümkün olmaktad r. Ayn flekilde gerçek hayatta var olan bir nesnenin üç boyutlu görüntüsünü bilgisayara h zl biçimde girebilmek için de çeflitli yöntemler gelifltirilmifltir. Bunlardan en yeni ve geliflmifl olan "3D Laser Scan" yöntemidir. Bu yöntemde model yak n mesafeden düflük güçlü lazer demetleriyle santim santim taran r, yans yan I < INFO> EVDE 3D Ç Z MLER E er evinizde 3D çizimlerle u raflmak istiyorsan z, bunun için birkaç program bulabilmeniz mümkündür. E er oyunlarla ilgileniyorsan z, 3D tasar ma ad m atmak için Unreal ve benzeri 3 boyutlu oyunlar n yan nda ücretsiz olarak verilen bölüm editörlerinden faydalanabilirsiniz. Bu tür programlar ço unlukla CAD uygulamalar na benzerler ve kendi 3D oyun haritalar n z tasarlayabilmenize imkan tan rlar. Bu türden bir baflka 3D çizim program da adresinde bulabilece iniz Strada uygulamas d r. Nispeten küçük ama becerikli bir uygulama olan bu program sayesinde üç boyutlu nesneleri tasarlayabilir, kaplama ve fl kland rmalar n yapabilirsiniz. Bu program n tek kötü yan animasyon konusunda pek yetenekli olmamas d r. Ancak Flash kullanarak bu nesneleri bir yere kadar hareketlendirmek mümkündür. fiunu unutmay n ki 3D konusu ne seviyede ilgilenirseniz ilgilenin, basit ve hafife al nacak bir konu de ildir. Aksine çok karmafl k ve can s k c olabilir, özellikle programlar n kullan m na al flmak zaman alacakt r. Bu yüzden bu konuyla ilgilenecek olanlara sab rla çal flmalar ve çabucak vaz geçmemelerini öneririz. 3D grafiklerin günlük hayat m za girmelerindeki bafl rolü bilgisayar oyunlar oynam flt r. Bu tür grafiklerle yap labileceklerin neredeyse hiç bir s n r yoktur. Ancak programc lar kullan c lar n elindeki sistemlerin her zaman için en iyisi olmad n bildiklerinden projelerini nispeten düflük bir seviyede gerçeklefltirmek zorundad rlar. O yüzden de yap labilecekler ve yap lanlar aras nda oldukça büyük bir fark vard r. 78 HERKES Ç N B LG SAYAR MULT MEDYA VE E LENCE

23 ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (8) PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (8) Internet üzerinde gezinmek iyidir güzeldir ama, herfley gibi bu da kusursuz de ildir. Özellikle son zamanlarda gittikçe yay lan h zl kablolu ba lant lardan birini kullanarak de il de, eski usül bir modemle telefon hatt ndan ba lan yorsan z, o zaman ba lant h z n n düflüklü ü ço u zaman sinirlerinizi periflan edebilir. Ancak Internet üzerinde gezinirken baz sayfalara daha h zl ba lanman z sa layacak bir ipucu verebiliriz. Özellikle resim de il de metin a rl kl sayfalara ba lananlar için bu çok ifle yarayabilir. Çünkü bir web sayfas n n yüklenmesini yavafllatan temel ö eler genellikle resimlerdir. Ve reklam ya da baflka flekilde hiçbir resim içermeyen bir site bulmak mümkün de ildir. Burada sizin yapaca n z baz browser ayarlar n de ifltirerek resimlerin yüklenmesini önlemektir. E er isterseniz sonra bu ayarlar eski haline getirebilmeniz de mümkündür. Öncelikle Internet Explorer uygulamas n çal flt r n ve "Araçlar" seçene i menüsünden "Seçenekler" fl kk na t klay n. Aç lacak olan diyalog penceresinde bizim de ifltirece imiz ayarlar "Geliflmifl" bafll kl k s mda bulunmaktad r, o bölüme gidin. Burada pek çok seçenek bulunmaktad r, siz "Resimleri göster" adl olan bulun ve bunu iflaretlenmemifl hale getirin. Daha sonra da "Uygula" ve "Tamam" tufllar na t klayarak de iflikli i onaylay n. Bundan sonra ziyaret etti iniz web sayfalar ndaki resimler görüntülenmeyecek, bu sayede sayfalar n yükleme ifllemi çok daha h zl biçimde gerçekleflecektir. Internet ba lant n z hakk nda daha detayl bilgiler edinmek istiyor olabilirsiniz. Özellikle biraz daha ileri seviyedeki programlarla u raflanlar n zaman zaman IP adresleri ve benzeri özel bilgileri ö renmesi gerekebilir. Bu bilgileri bilgisayar n zdan alabilmek için Windows alt ndaki özel bir uygulamay çal flt rman z gereklidir. Bunun için "Bafllat" tuflu menüsünden "Çal flt r" seçene ine t klay n. Aç lan penceredeki komut sat r na "winipcfg" komutunu girin ve "Tamam" tufluna t klayarak program çal flt r n. Aç lacak olan diyalog penceresi size o an bilgisayar n zdaki Internet ba lant s ile ilgili tüm detayl bilgileri gösterecektir. E er Internet üzerinde çok s k ve uzun süreler geziniyor, çok say da siteyi ziyaret ediyorsan z, bir zaman sonra hiçbir veri dosyas indirmeseniz bile sabit disk alan nda bir azalma oldu unu göreceksiniz. Bunun sebebi ziyaret edilen sitelerin sayfalar n oluflturan verilerin sabit disk üzerinde "Temporary Internet Files" ad vrilen bir klasörde depolan yor olmas d r. Burada amaç ayn sayfalar n tekrar ziyareti halinde yükleme ifllemini h zland rmakt r, ancak sabit disk alan - n z k s tl oldu unda bu durum can s k c bir hal alabilir. Bu durumda bir ayar yaparak bu dosyalar n saklanmas için sabit disk üzerinde ayr - lan yeri azaltabilirsiniz. Bunun için öncelikle Internet Explorer uygulamas n çal flt r n ve "Araçlar" seçene- i menüsünden "Seçenekler" fl kk na t klay n. Aç lacak olan diyalog penceresinde "Genel" bafll kl k s mda bulunan "Geçici Internet Dosyalar " bölümünden "Ayarlar" tufluna bas n. Burada bulaca n z ayar çubu u sayesinde sabit disk üzerinde ayr lacak bofl alan miktar n de ifltirebilirsiniz. HERKES Ç N B LG SAYAR PÜF NOKTASI 23

24 <<< PÜF NOKTASI ÇEfi TL WINDOWS 98 PUÇLARI (8) S k s k ziyaret etti iniz web sitelerinin adreslerini geçmifl ziyaretler listesinden aray p bulmak can s k c bir ifllem olabilir. Bu yüzden bu sitelere çabucak ba lanman z sa layacak k sayollar atayabilirsiniz. Bunu yapabilmek için öncelikle Internet Explorer uygulamas n çal flt r n ve araç çubu unun bulundu u alanda bofl bir yere sa tuflla t klay n. Aç lan küçük menüden e er seçili durumda de ilse "Ba lant lar" seçene ini seçili hale getirin. Böylece araç çubu unda k sayollar yerlefltirebilece iniz özel bir bölüm aç lacakt r. fiimdi "Geçmifl" k sm ndaki herhangi bir web sitesi adresini buraya atabilmek için tüm yapman z gereken, o adresi sol fare tufluyla tutup sürükleyerek üzerine b rakmakt r. Internet Explorer ile çal fl rken biraz önce ziyaret etti iniz bir sayfaya geri dönebilmek için "Geri" tufluna arka arkaya t klaman za gerek yoktur, bu flekilde geri dönmek çok zaman alabilir. Onun yerine "Geri" tuflunun yan nda bulunan küçük ok sembolüne t klay n, aç lan listede en son gitti iniz sayfalar n listesini bulacaks n z. Burada yapman z gereken istedi iniz sayfay seçmek ve üzerine t klamakt r, böylece h zl bir biçimde o sayfaya geri dönebilirsiniz. E er arad n z sayfa çok daha önce ziyaret edilmiflse, o zaman "Geçmifl" bölümünden faydalanman z gerekir. Bir web sayfas n ziyaret ederken, herhangi bir sebeple sayfan n bir k sm n n düzgün yüklenmemifl oldu- unu görebilirsiniz. Bu durumda o bölümün yeniden yüklenmesini sa lamak için "Yenile" tufluna t klamak, büyük bir sayfan n tamam n yüklemek anlam na gelebilir. Burada fare yard m yla belli bir alan seçmeyi ve sonra "Yenile" tufluna t klamay deneyin. Böylece sadece o bölümün yeniden yüklenmesini sa layabilirsiniz. Internet Explorer ile web sayfalar n ziyaret ederken baz sayfalar n oldukça genifl oldu- unu görebilirsiniz. Özellikle büyük bir monitörünüz yoksa ve düflük çözünürlükte çal fl - yorsan z, ço u zaman bu can s k c durumla karfl laflacaks - n z demektir. Bu durumu biraz olsun hafifletmek için F11 tufluna basarak Explorer n "tam ekran" modunda çal flmas n sa layabilirsiniz. Bu moddan ç kmak için yeniden F11 tufluna basman z yeterli olacakt r. Bu bölümün bafl nda sayfalar n daha h zl yüklenebilmesi için resimleri nas l devre d fl b rakaca - n zdan bahsettik. Peki ziyaret etti iniz sayfadaki tek bir resmi görmek isterseniz bunu bütün de ifliklikleri geri almadan ve sayfay tekrar yüklemeden nas l gerçeklefltirebilirsiniz? Bunun için görmek istedi iniz resmin bulundu u çerçevenin içine sa fare tufluyla t klay n, aç - lan menüden de "Resmi göster" seçene ine bas n. Böylece sadece o resim yüklenecek ve görülebilir hale gelecektir. 24 HERKES Ç N B LG SAYAR PÜF NOKTASI