KRİMİNOLOJİ 10. BASI. Prof. Dr. R. Füsun SOKULLU - AKINCI

Transkript

1 KRİMİNOLOJİ 10. BASI Prof. Dr. R. Füsun SOKULLU - AKINCI

2 Yayın No : 2595 Hukuk Dizisi : Bası Kasım 2011 İSTANBUL 8. Basıdan Tıpkı 9. Bası Ekim 2012 İSTANBUL Tıpkı 10. Bası Eylül 2013 İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye ait tir. Her hak k sak l d r. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra f k s men ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya bafl ka her han gi bir fle kil de ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Pasifik Ofset (Sertifika No: 12027) Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha İş Merkezi A Blok Avcılar/İSTANBUL Tel: (0212) Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No ) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 Ateş e Sonsuz Sevgilerimle

4

5 SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Meslek yaşamımın sonlarına geldiğim bu aylarda, bu kez Beta Yayınevindeki sevgili dostlar kitabın basısının bittiğini söylediler. Kitabı iyice gözden geçirmek istedim. Genellikle basılı eserlerin tükendiği ders yılının hemen başında belli olduğundan, alelacele gözden geçirme şeklinde bir basıyı bu kez istemedim ama türlü nedenlerle gönlümce bir yenileme yapamadım. Özellikle Kriminolojideki yeni gelişmeleri ve ödül alan kriminologların çalışmalarını eklemeğe çalıştım yılında yapmış olduğum ilk basıda, bir sonuç yazmamıştım. Bu basıda naçizane bir sonuç yazmaya cür et ediyorum. Ne olur ne olmaz belki bir 9. Bası olmaz! Kriminoloji artık somut araştırmalara dayanan ampirik bir bilim haline gelmiştir. Dünyaca ünlü ve ödül alan Kriminologlar, uzun yıllar devam eden çalışmalara imza atmaktadırlar ve suçun önlenmesi için yeni çareler bulmaya çalışmaktadırlar. Bu tür çalışmalar hem uzmanlaşmış ekip işidir hem de mali olanaklar gerektirir. Umarım gelecekte bunlar yapılabir. Bir düşüm vardı, gerçekleşmedi sayılı, 1981 tarihli Yükseköğretim Kanunu tüm Enstitüleri araştırma merkezi haline getirdi, Ceza hukuku ve Kriminoloji Enstitüsü de bir araştırma merkezi haline getirdi. Eskiden dünya krimino-

6 6 loji enstitülerini içeren bir katalogda adı geçen Enstitümüz, 1981 sonrası fazla etkin olamadı.kendi olanaklarımla katıldığım tüm uluslararası kongre ve sempozyumlarda, adını duyurabilme uğruna tebliğlerimi Ceza Hukuku ve Kriminoloji Araştırma Merkezi Müdürü olarak imzaladım. Bilimsel çevrelerde oldukça etkin bir tanıtım olduğunu da söyleyebilirim. Ancak Merkezin bir Enstitüye dönüşmesi olamadı. Bu işin kurumsallaştırılması gerekmektedir. Kriminolojisiz Ceza Hukuku olmaz. Kriminolojinin bir lisans üstü programı yapılması mutlaka gerekmektedir. Bu işi de yapmak Fakültemiz Dekanı Prof. Dr. Adem Sözüer e düşer... değerli öğrencimin bunu başaracağına inanıyorum!. Dileğim, benden sonra böyle bir Enstitünün kurulması ve hiç olmazsa yüksek lisans eğitimi vermesidir. İleride ceza hükümleri içeren yeni yasalar yapılabilir. Amaçları da suçun önlenmesi olacaktır. Ancak bunların somut kriminolojik araştırmalara dayanması iledir ki önleyici etkileri olsun. Suçla mücadele belirli kaynakları gerektirir. Suçun belirli bir maliyeti bulunmaktadır. Bu kaynakların belirli bir hedefe yönlendirilmesi bilinçli bir şekilde yapılmalıdır ki, kıt olan kaynaklar boşa gitmesin. Bu mücadelede başarı, karşımızdaki düşmanı tanımamıza bağlıdır. Düşmanımız suçsa, türlerini ve boyutlarını bilmeliyiz ki kaynakların ne kadarının nereye yönlendirileceğine ilişkin vereceğimiz kararlar doğru olsun. Suçla mücadele bir strateji gerektirir. Aynen futbolda olduğu gibi: nasıl ki maç öncesi teknik direktörler rakip takımın önceki maçlarını seyredip onu her yönüyle tanımaya çalışır ve maçta uygun bir strateji uygularlar, yasa yapıcılar da suçla savaşımda aynı yöntemi uygulamalıdırlar.

7 7 Hekimler de tedavi edecekleri hastalığın önce tanısını koyarlar, sonra buna en uygun ilacı verirler. İşte bu noktada kriminolojik araştırmaların önemi ortaya çıkmaktadır. Hangi suçlar artıyorsa kaynakları onlara yönlendirmek gerekmektedir. Bu kitabın temelinde yer alan taşlar benim de hocalarıma aittir. Hepsinden çok şey öğrendim: Ord. Prof. Dr. Sulhi Dönmezer ve Prof. Dr. Çetin Özek i rahmetle anıyorum. Prof. Dr. Ayhan Önder ve Prof. Dr. Kayıhan İçel e ise derin saygılarımı sunuyorum. Yine Eşim Dr. Ateş Akıncı ya, Beta Yayınevinin sahibi Seyhan Satar a ve kapaktan dipnotuna kadar tüm teknik düzenlemeleri yapan Gülgonca Çarpık ve Sait Can Kutsal a ve düzeltmeleri son derece titiz bir şekilde yapan Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlileri Tuba Kelepve Rezzan İtişgen e çok teşekkür ediyorum. Prof.Dr. Füsun Sokullu-Akıncı 2011

8

9 YEDİNCİ BASIYA ÖNSÖZ Kriminoloji kitabımızın, bu yıl altıncı basısının tükendiği ve acele bir yeni basıya ihtiyaç olduğu, birlikte çalıştığımız ve her konuda desteğini gördüğüm Beta Yayınevi tarafından bana iletildiğinde acele yeni bir basının yayınlanması gerekti. Bazı ufak düzeltmeler ve eklemeler yapılarak, yedinci basının yayını gerçekleştirilmiştir. Dün sevgili öğrencilerim olan, bugün ise sevgili meslektaşlarım, kitabı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi dışında, Adli Tıp Enstitüsünde, Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, Okan Üniversitesi Hukuk Fakültesinde de okuttuklarını söylediler. Onur duydum. Bu kitabın temelinde yer alan taşlar benim de hocalarıma aittir. Hepsinden çok şey öğrendim: Ord. Prof. Dr. Sulhi Dönmezer ve Prof. Dr. Çetin Özek i rahmetle anıyorum. Prof. Dr. Ayhan Önder, ve Prof. Dr. Kayıhan İçel e ise derin saygılarımı sunuyorum. Yine Eşim Dr. Ateş Akıncı ya, düzeltmelerde yardımcı olan öğrencim Erkan Sarıtaş a, Beta Yayınevinin sahibi Seyhan Satar a ve kapaktan dipnotuna kadar tüm teknik düzenlemeleri yapan Gülgonca Çarpık a çok teşekkür ediyorum. Prof.Dr. Füsun Sokullu-Akıncı 2010

10

11 İ Ç İ N D E K İ L E R SEKİZİNCİ BASIYA ÖNSÖZ... 5 YEDİNCİ BASIYA ÖNSÖZ... 9 GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM KRİMİNOLOJİ VE DİĞER BİLİMLER İLE İLİŞKİSİ I.- GENEL OLARAK II.- KRİMİNOLOJİNİN KONUSU III.- KRİMİNOLOJİNİN TANIMI IV.- KRİMİNOLOJİNİN ALANI A.- Genel Olarak B.- Sapıcı Davranışlar (Sapma) C.- Kriminolojinin Diğer Bilim Dalları ile İlgisi ve Ortak Yönleri Kriminolojinin Sosyal Bilimler ile İlgisi a) Genel Olarak b) Kriminolojinin Sosyoloji ile İlgisi c) Kriminolojinin Psikoloji ile İlgisi d) Kriminolojinin Diğer Sosyal Bilimler ile İlgisi Kriminolojinin Ceza Hukuku ile İlgisi... 44

12 12 V.- KRİMİNOLOJİNİN ÖNEMİ A.- Genel Olarak B.- İnsanların Suç ve Suçlu ile İlgilenmelerinin Nedenleri Öğrenme Psikolojik Nedenler Duygusal İlgi C.- Suç ve Suçlu Araştırmalarına Profesyonel İlgi Suçun Topluma Mâliyeti Sorunu ve Suç Korkusu a) Kişisel Sonuçları b) Sosyal Sonuçları c) Ekonomik Sonuçlar Suç, Demokratik İlke ve Kurumlar ve İnsan Hakları Bir Mesleğe Hazırlık Olması Açısından Bir Araştırma Alanı Olması Açısından Çok Boyutlu Bir Düşünce Sistemi Kazandırması Açısından İKİNCİ BÖLÜM KRİMİNOLOJİK ARAŞTIRMADA METOD I.- SUÇU ÖLÇME METODU A.- Suç İstatistikleri Suç İstatistiklerinin Türleri a) Polis İstatistikleri b) Adalet İstatistikleri c) Cezaevi İstatistikleri d) Bilimsel Nitelikteki İstatistikler e) Uluslararası İstatistikler... 74

13 Suç İstatistiklerinin Güvenirliği ve Eksikleri- Suçta Siyah Sayılar Suçta Siyah Sayıların Nedenleri a) Suçta Siyah Sayıların Oluşmasına Mağdurun Yol Açması aa) Suçlunun Mağdur Tarafından Yeterli Şekilde Tanımlanamaması bb) Mağdurun Rızası cc) Mağdur ve Suçlu Arasında Önceden Var Olan İlişkiler dd) Önemsememe, Korkma ve Çekinme ee) Mağdurun Polise Güvenmemesi ff) Mağdurun Bir Suçla İlişkisi Olduğunun Farkında Olmaması b) Suçta Siyah Sayıların Oluşmasına Mağdurun Dışındaki Nedenlerin Yol Açması aa) Mağdursuz Suçlar bb) Polisin Bilmek İstemediği Suçlar B.- Viktimizasyon Araştırmaları Genel Olarak Viktimizasyon Araştırmalarının Eksiklikleri C.- Suçu Faillerin Bildirmesi D.- Dolaylı Ölçümlemeler II.- DENEYSEL METOD III.- OLAY İNCELEMESİ METODU IV.- YAŞAM ÖYKÜSÜ METODU V.- OLAYA KATILARAK GÖZLEM METODU VI.- İZLEME METODU

14 14 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KRİMİNOLOJİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ I.- KLASİK OKUL A.- Genel Olarak B.- Klasik Okulu Yaratan Ortam Sosyal Ortam Düşünce Ortamı C.- Klasik Okulun Bakış Açısı Özel ya da Bireysel Önleme Genel ya da Toplumsal Önleme D.- Klasik Okulun Günümüze Etkileri II.- POZİTİVİST OKUL A.-Genel Olarak B.- Pozitivist Okulu Yaratan Ortam Sosyal Ortam Düşünce Ortamı C.- Pozitivist Okulun Bakış Açısı Genel Olarak Compte ve Pozitivizmin Metodolojisi İlk Pozitivist Çalışmalar İtalyan Pozitivistleri III.- ŞİKAGO OKULU A.- Genel Olarak B.- Şikago Okulunu Yaratan Ortam Sosyal Ortam Düşünce Ortamı

15 15 C.- Şikago Okulunun Bakış Açısı Metodolojik Bakış Açısı Ekolojik Bakış Açısı D.- Şikago Okulunun Etkileri Sembolik Etkileşim Kültür Çatışması DÖRDÜNCÜ BÖLÜM GÜNÜMÜZ KRİMİNOLOJİSİNE GÖRE SUÇ NEDENLERİ I.- GENEL OLARAK II.- SUÇ TEORİLERİ A.- BİOLOJİK TEORİLER Genel Olarak Suçu Beden Yapılarındaki Farklılıklara Dayandıran Teoriler Genetik Teoriler a) Aileler Üzerinde Yapılan Araştırmalar b) İkizler Üzerinde Yapılan Araştırmalar c) Kromozomlar Üzerinde Yapılan Araştırmalar B.- PSİKOLOJİK TEORİLER Psikanalitik Teoriler Suçu Psikopatiye Dayandıran Görüşler Özel Düşünme Modeli Görüşü C.- SOSYOLOJİK TEORİLER

16 Yapısal Teoriler a) Aykırı Fırsatlar Teorisi b) Tepki Teorisi c) Çatışma Teorileri Alt-Kültür Teorileri a) Genel Olarak b) İlgi Odakları Teorisi D.- SOSYOPSİKOLOJİK TEORİLER Kontrol Teorileri a) Hans Eysenck in Görüşleri b) Sınırlama Teorisi c) Kohlberg in Gelişim Aşaması Teorisi Doğrudan Doğruya Öğrenme Teorileri a) Aykırıların Birleşmesi Teorisi b) Sosyal Damgalanma Teorisi BİBLİYOGRAFYA...209

17 AY K I S A L T M A L A R : Anayasa AİHS : İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) Bkz. c çev/çev CMUK ed. et. al. Harv.L.Rev. : bakınız : cilt : çeviren : Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu : editör : ve diğerleri m. : madde no. : Harvard Law Review : numara s. : sayfa TCK v. : cilt İHEB. : Türk Ceza Kanunu : İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi İHFM : İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası İSMMO zik. vd. : İstanbul Serbest Muhasebesi ve Mali Muşavirler Odası : zikreden : ve devamı

18