Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik

Transkript

1 Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından Resmi Gazete: / BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç ve Kapsam Madde 1 Bu Yönetmelik, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine göre çalıştırılması zorunlu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçilerin niteliklerini, hangi işlerde çalıştırılabileceklerini, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında bağlı olacakları özel çalışma hükümleri ve mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence nasıl işe alınacakları ve denetimi ile bu hükümlere uymayan işveren hakkında yapılacak işlemleri düzenlemektedir. Dayanak Madde 2 Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 3 Bu Yönetmelikte geçen; Özürlü: Bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerindeki engelleri nedeniyle çalışma gücünün en az yüzde 40 ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporuyla belgelenenleri, Eski Hükümlü: Altı aydan daha uzun süreli hürriyeti bağlayıcı bir suçtan veya ceza süresine bakılmaksızın Devlet Memuru olmaya engel bir suçtan hüküm giymiş ve cezalarını infaz kurumlarında tamamlamış veya cezası tecil edilmiş yahut şartlı salıverme yoluyla tahliye edilmiş olanlar ile özel kanunlarında belirtilen şartlardan dolayı istihdam edilmeleri olanağı bulunmayanlar veya ömür boyu kamu hizmetinden yasaklı bulunanları, Terör Mağduru: 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa göre terör eylemleri nedeniyle; Şehit olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların daha sonra evlenmemiş eşlerini veya çocuklarından birisini, yoksa kardeşlerinden birisini, Çalışamayacak derecede malül olan kamu görevlileri ile er ve erbaşların varsa eşlerini veya çocuklarından birisini, yoksa kardeşlerinden birisini, Malül olup da çalışabilir durumda olanları, Komisyon: Terör mağduru istihdamı ile ilgili olarak illerde valinin veya yardımcısının başkanlığında, İl Jandarma Komutanı, İl Emniyet Müdürü veya temsilcileri, Türkiye İş Kurumu İl Müdürü ile ilgili kamu kurum ve kuruluşunun en üst amirinden, ilçelerden kaymakamın başkanlığında İlçe Jandarma Komutanı, İlçe Emniyet Müdürü/Amiri ve ilgili kamu kurum ve kuruluşunun en üst amirinden oluşan komisyonu, Kurum: Türkiye İş Kurumunu, İşveren: Elli ve daha çok sayıda (tarım işyerlerinde elli bir ve daha yukarı sayıda) işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları, Rapor: Özürlü tarafından yetkili sağlık kuruluşlarından mevzuatın öngördüğü şekilde alınmış sağlık kurulu raporunu, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamına İlişkin Ortak Hükümler Mükellefiyet 1

2 Madde 4 İşveren işyerlerinde; Her yılın ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununa 4131 sayılı Kanun ile eklenen Ek madde 1/(B) bendinde ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi gereğince istihdamı zorunlu olan terör mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde tam süreli olarak çalıştırmakla yükümlüdür. Ancak, özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru kişilerin, Kurumdan kısmi süreli işlere yerleştirilmelerine yönelik talepleri var ise işyerlerinde kısmi süreli çalışma yapan işveren, kısmi süreli iş sözleşmesiyle de istihdam edebilir. Bu durumda olan kişilerin, iş taleplerinin Kurum aracılığıyla karşılanması gerekir. Zorunlu çalıştırma yükümlülüğü, yukarıdaki koşullara uyulmak kaydıyla tam süreli işçi yerine kısmi süreli işçi ile karşılanmak istendiğinde, kısmi süreli işçi sayısı altıncı fıkrada belirtilen usul ile belirlenir. Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak özürlüler için belirlenecek oran toplam oranın yarısından az olamaz. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu kapsamda çalıştırılacak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Ancak, yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz. İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve ayrıca işyerindeki işçi sayısına ilave edilir. Bu hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz. Yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde çalıştırılan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz. Çalıştırılan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz. Kurum Aracılığı Madde 5 İşveren çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçileri işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum aracılığıyla sağlar. Kurum aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur. Kamu kurum ve kuruluşları istihdam edecekleri özürlü ve eski hükümlü işçileri Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İşçi Olarak İstihdam Edilecek Özürlüler Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği ve Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İşçi Olarak İstihdam Edilecek Eski Hükümlülere Uygulanacak Sınav Yönetmeliği hükümlerine göre temin ederler. Kayıt İşlemleri Madde 6 Yönetmelik esasları dâhilinde işe yerleştirilecek özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının, belgelerine göre ayrı ayrı meslekli ve mesleksiz tasnifiyle, Kurumca kayıt işlemleri yapılır. Özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının kayıtları, Kurumca belirlenecek esaslar çerçevesinde, en az üç yıl süre ile işlemde kalır. Talep ve Gönderme Madde 7 İşveren çalıştırmakla yükümlü bulunduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını, yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan yazılı olarak talep eder. 2

3 İşveren talebinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremez. Kurum işverenin bu talebinden itibaren en geç onbeş gün içinde niteliklere uygun gördüğü özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarından talep sayısından az olmamak üzere temin edebildiklerini, niteliklerini belirten belgeleriyle birlikte işverene gönderir. İşveren en geç onbeş gün içinde gönderilen kişilerden uygun gördüklerini işe alır, işe alınanları ve alınmayanları alınmayış nedenlerini de belirtmek suretiyle yedi gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirir. Kurum, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren on gün içinde veya bildirim yapılmadığı takdirde işçilerin gönderiliş tarihinden itibaren otuz gün içinde özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru açığının kapatılması için son olarak işverene, kayıtlı özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını, meslek ve öğrenim durumlarını içeren listelerle birlikte işverene göndererek işyerindeki açık kontenjanların bu listelerden veya gönderilenlerden karşılanmasını ister. İşveren, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimlerini yaparak gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde açık kontenjanlarını kapatmak zorundadır. Ücret ve Sosyal Yardımlar Madde 8 Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru olmak daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz. Bu işçiler diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yararlanırlar. İş sözleşmelerine veya toplu iş sözleşmelerine bu işçiler aleyhine hükümler konulamaz. İşten Ayrılanların Bildirilmesi Madde 9 İşveren herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçinin ayrılış nedenlerini onbeş gün içinde kuruma bildirmek zorundadır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamına İlişkin Özel Hükümler Özürün Sağlık Kurulu Raporu ile Belgelenmesi Madde 10 Özürlü olduğunu öne sürerek bu Yönetmelik hükümlerine göre Kurumdan işe yerleştirilmesini isteyenler, bu durumlarını, 18/3/1998 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik te belirtilen yetkili sağlık kuruluşlarından alınmış sağlık kurulu raporu ile belgelemek zorundadır. Özürlünün sağlık kurulu raporuna itiraz etmesi halinde, itiraz dilekçesi ve raporun onaylı örneği Kurumca başka bir sağlık kuruluşuna gönderilir. Birinci ve ikinci sağlık kurulu raporları aynı olursa rapor kesinleşir. İki sağlık kurulu raporu arasında fark varsa, özürlünün lehine olan rapora göre işlem yapılır. Kurum tarafından gönderilen özürlüye verilecek rapor için sağlık kuruluşu tarafından muayene ve tetkik ücreti alınmaz. Bu Yönetmeliğin yayımlanmasından önce yetkili sağlık kuruluşlarınca verilmiş özürlü tanımına uygun sağlık kurulu raporları geçerli olup, bu raporlara göre Kurum işlemlerini yürütür. Özürlülerin Çalıştırılabilecekleri İşler Madde 11 Özürlülerin çalıştırılabilecekleri işler, Yönetmeliğe bağlı Ek 1 nolu çizelgede gösterilmiştir. Özürlülere çizelgede gösterilen işlerden herhangi biri verilemiyorsa, işyerinin özelliğine göre işyeri hekimince belirlenecek herhangi bir başka iş verilir. Özürlülere Yeni İstihdam Alanları Oluşturulmasına Dair Çalışmalar 3

4 Madde 12 Kurum, işyerinde yapılan işlerin, bir insanın hangi organlarıyla görülebileceğini belirlemek üzere, gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşlarla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üniversitelerle işbirliği yaparak, iş analizi yapabilir veya varsa işyerlerinden buna ilişkin rapor ve listeler isteyebilir. Kurum; bu bilgilerle, özürlülerin çalışma güçlerini ve çalışabilecekleri işlerle ilgili diğer bilgileri, iş gücü arz ve talep karşılaştırma usullerine uygun biçimde formlara dökerek kayıt ve sıraya koyma işlemlerini yapar. Özürlülerin Mesleğe Kazandırılmaları, Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdam Danışmanlığı Hizmeti Madde 13 Kurum, işverenlerden gelecek bilgilere ve yapacağı araştırmalara göre, özürlülerin hangi işi yapabileceklerini belirleyerek, işkolu ve meslek için gerekli olan nitelikleri de göz önüne alarak, özürlüyü mesleğe kazandırma eğitimi ve rehabilitasyon programlarından geçirir. Bu eğitim sonunda özürlüye başarılı olabileceği iş ve meslekleri gösterir belge verir. Kurum, mesleğe kazandırma eğitimi ve rehabilitasyon hizmetini verirken ilgili kurum ve kuruluşlarından yardım talebinde bulunabilir. Kayıtları yapılan, mesleğe kazandırma eğitimi ve rehabilitasyon programlarından geçirilen özürlülere, Kurumca sosyal haklar ve mesleki rehabilitasyon eğitimi ve çalışabilecekleri iş ve mesleklerin durumu, çalışma şartları, işe yerleştirilmeleri için yapmaları gereken işlemler, ödenecek ücretler, işyerinin ve çevresinin sosyal ve ekonomik durumu ile işyerinin bulunduğu yerin geçim şartları, ulaşım imkanları, sağlık kuruluşları ve benzeri konularda açıklayıcı bilgiler verilir. İşyerinin Özürlülerin Çalışma Şartlarına Göre Hazırlanması Madde 14 İşverenler, işyerlerini imkânları ölçüsünde, özürlülerin çalışmalarını kolaylaştırabilecek şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar. Özürlüler, yapabilecekleri işler dışında sağlıklarına zarar verecek diğer işlerde çalıştırılamaz. Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri, özürlünün durumuna göre belirlenebilir. Eski Hükümlülerin Müracaatı Madde 15 Eski hükümlü, belgeleriyle birlikte Kuruma müracaat eder. Kurum, eski hükümlüyü meslekli veya mesleksiz olarak tasnif ederek kayıt işlemlerini yapar. Eski Hükümlülerin Çalıştırılamayacakları İşyerlerinin Tespiti Madde 16 Eski hükümlülerin, herhangi bir sınırlama olmaksızın tüm işyerlerinde istihdam edilmeleri esastır. Ancak, kamu güvenliği ile ilgili hizmet üreten işyerleriyle ilk ve orta öğretim kurum ve yurtlarından hangilerinde eski hükümlü çalıştırılamayacağı, ilgisine göre, Adalet, Milli Savunma, İçişleri ve Milli Eğitim Bakanlıklarının görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca tespit edilir. Eski Hükümlüyü İşe Göndermede Öncelik Madde 17 Eski hükümlüyü işe göndermede Kuruma kayıt tarihi esas olmakla birlikte, aşağıdaki öncelik sırası da göz önünde bulundurulur. a) Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği bulunanlar, b) Cezası tecil edilmiş olanlar, c) İstemde bulunan işyerinde daha önce çalışmış bulunanlar, 4

5 d) yaş arasında bulunanlar, e) Özürlüler. Eski Hükümlülerin Mesleki Rehabilitasyonu Madde 18 Kurum, eski hükümlüleri mesleki eğitim ve rehabilitasyon programlarına tabi tutarak durumlarına uygun bir meslek sahibi olmalarını, bunların topluma kazandırılmalarını sağlar. Cezaevlerinde bulunan ve tahliyelerine bir yıldan az süre kalan hükümlülerin tahliye olduklarında sosyal hayata uyumlarını ve istihdamlarını kolaylaştırmak için Adalet Bakanlığı ile yapılacak işbirliği çerçevesinde, cezaevi ortamında uyumlaştırma programı ve meslek edindirme, geliştirme, değiştirme eğitimi verilir. İşverenler de gerekli iş ortamını hazırlayarak çalıştırdıkları eski hükümlülerin meslek sahibi olmalarına ve topluma kazandırılmalarına yardımcı olur. Terör Mağdurlarının İstihdamı Madde 19 Genel, katma ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlar ile mahalli idareler ve sermayesinin yarıdan fazlası kamuya ait olan her nevi teşebbüs veya bağlı ortaklıklar dışındaki elli ve daha fazla işçi çalıştıran işverenler bu Yönetmelik kapsamında terör mağduru istihdam ederler. Terör Mağduru Olarak Başvurabilecekler Madde 20 Başvurularda çalışabilir durumdaki malulün kendisi, şehit veya çalışamayacak durumdaki malulün eşi, eşinin olmaması veya talepte bulunmaması halinde çalışmayan çocuklarından birisi, çocukları da yoksa veya yaşları itibariyle çalışamayacak durumda iseler, çalışmayan kardeşlerinden birinin talebi esas alınır. Şehit veya çalışamayacak durumdaki malulün çocuklarından birisinin başvurusu halinde, varsa eşinin ve diğer çalışabilir durumdaki çocuklarının, kardeşlerden birinin başvurusu halinde ise; varsa eşinin ve çalışabilir durumdaki çocuklarının ve diğer kardeşlerinin hak sahipliğinden feragat ettiklerine dair dilekçeleri alınır. Eşlerinin başvurusu halinde diğerlerinin dilekçesi aranmaz. Aile arasında anlaşmazlık halinin ortaya çıkması durumunda şehitlik ve malullük durum tespitini yapan Komisyonca ihtiyaç durumu, diğer aile fertlerini geçindirebilme ve aileye katkı, ahlaki durum gibi faktörler dikkate alınarak maddede belirtilen aile fertlerinden birinin talebi kabul edilir. Şehit veya malul ailesinden yalnızca bir kişi bu haktan yararlanabilir. Terör Mağdurunun Başvuru Yeri Madde 21 Bu Yönetmelik hükümlerinden yararlanmak isteyen şehit ve çalışamayacak derecede malul olanların yakınları ile malul olup da çalışabilir durumda olanlar, Yönetmeliğe bağlı Ek 2 nolu İş İstek Formu ile ikamet ettikleri il ve ilçelerindeki mülki idare amirliklerine başvururlar. Malul olup da çalışabilir durumda olanlar, çalışma güçlerini hangi oranda yitirdiklerine ve ne tür işlerde çalıştırılabileceklerine ilişkin sağlık kurulu raporunu da başvuru talebi ile birlikte vermekle yükümlüdürler. Komisyonca başvurular incelenerek, müracaat sahibinin istihdam edilip edilmeyeceğine karar verilir. İstihdam edilmesine karar verilenler için Yönetmeliğe bağlı Ek 3 nolu Durum Belgesi ile malul olup ta çalışabilir durumda olanların sağlık kurulu raporları Kuruma gönderilir. Kurum komisyonca gönderilen başvuruları kendi grupları içerisinde meslekli ve mesleksiz ayırımı ile kaydeder. Bu Yönetmelik kapsamına girenlerin, şehitlik veya malullük halinin meydana geldiği tarihten itibaren 10 yıl içerisinde başvurmaları gereklidir. Bu süre içinde yapılmayan başvurular dikkate alınmaz, ancak şehitlik veya malullük halinin meydana geldiği tarih itibariyle istihdam edilebilecek başka bir hak sahibi bulunmaması ve çocuklarının yaşının 5

6 küçük olması durumunda 10 yıllık süre çocuklarının 18 yaşına girdikleri tarihten itibaren, eğitimlerinin devam etmesi ve belgelenmesi durumunda eğitimlerinin bitiminden sonra başlar. Terör Mağdurunu İşe Göndermede Öncelik Madde 22 Kurum, terör mağdurunu işe göndermede ve dağıtımında hakkaniyet ilkesini esas alır. Ancak, Kurum göndermede aşağıdaki öncelik sırasını da göz önünde bulundurur. a) Çalışabilir malüllerden kendi imkânları ile iş bulanlar, b) Eğitimi daha yüksek olanlar veya mesleği bulunanlar, c) İşe alıştırma (rehabilitasyon) uygulamasına tabi tutulmuş olanlar, d) Aile üyelerinden hiçbiri herhangi bir işte çalışmayanlar, e) Öğrenim çağında çocuğu bulunanlar. Terör Mağduru Malüllerin Çalıştırılabilecekleri İşler Madde 23 Malül olup da çalıştırılabilir durumda olanlar, sağlık kurulu raporunda gösterilen fiziksel, ruhsal durumlarına ve mesleklerine uygun, malüllük derecesini yükseltmeyecek hafif işlerde çalıştırılırlar. Bildirim Madde 24 Kurum, işe yerleştirdikleri terör mağdurlarının ad ve soyadlarını yerleştirildikleri işyerlerinin ünvan ve adreslerini üçer aylık dönemler halinde İçişleri Bakanlığına bildirir. Teşvik Madde 25 Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranların üzerinde özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam eden veya elliden daha az sayıda işçi çalıştırmasına rağmen Kuruma talepte bulunmak ve/veya tescil yaptırmak suretiyle özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran ya da çalışma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden işverenin bu şekilde çalıştırdığı her bir özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemesi gereken sosyal sigorta pirimi işveren hisselerinin yüzde ellisi kendisince, yüzde ellisi Hazinece ödenir. İşverenin bu haktan yararlanabilmesi için, bu durum, işverenin başvurusu üzerine Kurumca belgelenir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Denetim, Yönetmelik Hükümlerine Uymayan İşveren Hakkında Yapılacak İşlemler Denetim Madde 26 Bu Yönetmelik kapsamındaki işyerlerinde çalıştırılacak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçilerle ilgili işyerlerinde yapılacak denetim 4857 sayılı İş Kanununun öngördüğü çalışma hayatının denetimi ve teftişi esaslarına göre yapılır. Aykırı Davranışlar Madde 27 Özürlü ve eski hükümlü istihdamında mevzuat hükümlerine aykırılığı tespit edilen işveren hakkında 4857 sayılı İş Kanununun 101 inci maddesinde belirtilen idari para cezası işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce uygulanır. Ayrıca terör mağduru istihdamında mevzuata aykırı davranan işveren ve işveren vekilleri hakkında 13/11/1995 tarihli 4131 sayılı Kanun ile değişik 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun Ek Madde 1 de belirtilen idari para cezası da işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce uygulanır. Özürlü eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma usul ve esaslarına aykırılık halinde işverene verilecek idari para cezaları ayrı ayrı gösterilir. 6

7 Kurum; özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdamında mevzuata aykırı davrandığını tespit ettiği işvereni gereği yapılmak üzere işyerinin bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne bildirir. Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik Madde 28 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 29/3/1996 tarihli ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Terör Eylemleri Nedeniyle Şehit Olan veya Çalışamayacak Derecede Malül Kalan Kamu Görevlileri ile Er ve Erbaşların Yakınlarının Malül Olup da Çalışabilir Durumda Olanların İstihdamı Hakkında Yönetmelik ve değişiklikleri yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 29 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 30 Bu Yönetmelik hükümlerini Adalet Bakanı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür. 7

8 EK 1 ÖZÜRLÜLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER A - AZ GÖRENLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı İmam - hatip Vaiz Müezzin - kayyım Müellif (yazar) Metin yazarı Heykeltraş Bestekâr (kompozitör) Enstrümancı (müzik) Ses sanatkârı Masör (spor) Kütüphaneci Daktilograf Telefon santral operatörü Büro memuru (genel) Otel resepsiyoncusu Sokak satıcısı (işportacı) Gazete satıcısı Çiftlik işçisi (genel) Hayvan yetiştirme işçisi (genel) Sağım işçisi (elle) İpek böcekçiliği işçisi Zımpara taşı tezgâhı işçisi İpekli dokuma tezgâhı işçisi (el tezgâhı) Kilim dokuyucu (el tezgâhı - düz desen) Halı dokuyucu (el tezgâhı - düz halı) Halı onarıcı (elle - düz halı) Çorap örme makinesi işçisi (otomatik tezgâh) Örgücü (elle) Ağ - file örücüsü (elle) Deri ütüleme işçisi Diğer debbağlar ve deri işçileri Tuzlayıcı ve fümeci (et) Yıkama ve ayıklama işçisi (konserve imali-elle) Tad bakıcı (kahve ve çay) Tad bakıcı (içki) Puro imal işçisi (elle) Şemsiye işçisi Diğer kesiciler, sayacılar, dikişçiler ve ilgili işçiler Deri eşya montajcısı 8

9 Mobilya monte işçisi Sandalye monte işçisi (ağaç) Ağaç mobilya cilacısı Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç) Kesici aletler bileyicisi İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı Çilingir Metal mamuller montaj işçisi Elektrik montörü (büro makineleri) Elektronik montörü (genel) Bobinaj işçisi (elle) Cam kenarı perdahlayıcısı Çömlek ve porselen şekillendirme işçisi Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle) Perdahlama makinesi operatörü (inşaat elemanları) Çömlek ve porselen montaj işçisi Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle) Kâğıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle) Mürettip (elle) Ciltçi (elle) Müzik aletleri akortçusu Diğer müzik aletleri imalat işçileri ve akortçuları Sepet imal işçisi Fırça imal işçisi (elle) Süpürge imal işçisi Hasır mobilya işçisi Oyuncak bebek imal işçisi Düğme imal işçisi Ambalajcı (elle) B - GÖRMEZLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı Bestekâr (kompozitör) Enstrümancı (müzik) Ses sanatkârı Masör (spor) Telefon santral operatörü Büro memuru (genel) Gazete satıcısı Kilim dokuyucu (el tezgâhı-düz desen) Örgücü (elle) Ağ-file örücü (elle) Tad bakıcı (kahve ve çay) Tad bakıcı (içki) Şemsiye işçisi 9

10 Deri eşya montajcısı Sandalye monte işçisi (ağaç) Ağaç mobilya cilacısı Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç) Çilingir Metal mamuller montaj işçisi Bobinaj işçisi (elle) Cam kenarı perdahlayıcısı Çömlek ve porselen montaj işçisi Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle) Kâğıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle) Ciltci (elle) Müzik aletleri akortcusu Diğer müzik aletleri imalat işçileri ve akortçuları Sepet imal işçisi Fırça imal işçisi (elle) Süpürge imal işçisi Hasır mobilya işçisi Oyuncak bebek imal işçisi Düğme imal işçisi Ambalajcı (elle) C - SAĞIR VE DİLSİZLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı Kilim dokuyucu (el tezgâhı) Halı dokuyucu (el tezgâhı) Kumaş onarıcı Halı onarıcı (elle) Örgü makinesi işçisi (otomatik tezgâh) Tarak işçisi Çorap örme makinesi işçisi (otomatik tezgâh) Çorap tarak makinesi işçisi (otomatik tezgâh) Örgü makinesi işçisi (el tezgâhı) Tüylendirme makinesi işçisi (otomatik tezgâh) Örgü kontrolörü Çorap kontrolörü Çorap onarıcı Mensucat beyazlatıcı Boyacı (örgü yünü) Boyama kazan işçisi Kumaş boyama kazanı işçisi Asit buharı makinesi işçisi Buhar makinesi işçisi Kumaş boyacısı Kumaş boyama makinesi işçisi Bez boyacısı 10

11 Boyacı (giyecek) İplik ve örgü yünü yıkama işçisi Mensucat yıkama işçisi İplik ve örgü yünü kurutucu (makinede) İplik ve örgü yünü kurutucu (fırında) Kumaş kurutucu İpek temizleyici Yün karzonizörcü Mensucat çektirici Apreci Mensucat pekleyici Empermeablize işçisi Merserize iplik makinesi işçisi Merserize kumaş makinesi işçisi İpek ağırlaştırıcı Ağ germe makinesi işçisi Haşılcı Mensucat kalandır makinesi işçisi Mensucat yakma makinesi işçisi (kumaş) Mensucat tüylendirme makinesi işçisi Fırça makinesi işçisi Dik fırça işçisi Makas makinesi işçisi Kord kadife parafinleme işçisi Kord kadife polisaj işçisi Dakatir makinesi işçisi Kordon ve şerit işçisi (elle) Kordon ve şerit işçisi (makine ile) Kaytan işçisi (makine ile) Kroşe-sürfileci (elle) Kroşe-sürfile makinesi operatörü Ağ-file örücüsü (elle) Kürk elyafı karıştırma makinesi operatörü Kalıpçı (kürk keçe başlık) Kalıpçı (yün keçe başlık) Pamuk kesme makinesi işçisi Vatka makinesi işçisi Ondüle makinesi işçisi Post ve deri ayırıcısı Deri işçisi Deri temizleme işçisi (elle) Deri temizleme işçisi (makine ile) Deri yarma işçisi Debbağ Mahlül hazırlama işçisi Deri ıslah işçisi Deri germe makinesi işçisi Deri ütüleme işçisi Deri boyama ve cilalama işçisi 11

12 Deri kurutma makinesi işçisi Post ayırma işçisi Post temizleme işçisi Post ayıklama ve traşlama isçisi Post yumuşatma işçisi Post boyama işçisi (elle) Post germe işçisi Değirmen işçisi (hububat) Değirmen işçisi (pirinç) Değirmen işçisi (baharat) Değirmen işçisi (yağlı tohum) Değirmen işçisi (mısır) Difüzör operatörü (şeker pancarı) Karbonizasyon işçisi (şeker tasfiyesi) Kristalizasyon makinesi operatörü (şeker tasfiyesi) Şeker tasfiye makinesi operatörü (devamlı işleyen) Pres işçisi (küp ve kesme şeker) Kasap (genel) Mezbaha kesim işçisi Et kesici Sosis, sucuk ve salam imal işçisi Pişirici-konserveci (genel) Pişirici-konserveci (et) Pişirici-konserveci (meyve-sebze) Pişirici-konserveci (balık) Pişirici-konserveci (hazır çorba) Sterilize pişirme operatörü (konserve imali) Salça ve iştah açıcı maddeler hazırlama işçisi Gıda maddeleri dondurucusu Kurutucu (gıda maddeleri) Tuzlayıcı ve fümeci (et) Tuzlayıcı ve fümeci (balık) Yıkama ve ayıklama işçisi (konserve imali-elle) Ayıklama işçisi (konserve imali-makineyle) Süthane (mandıra) işçisi (genel) Pastörizör (süthane-mandıra) Sterilizer (süthane-mandıra) Kültürcü (süthane-mandıra) Tereyağı imal işçisi Peynir imal işçisi Dondurma imal işçisi Yoğurt imal işçisi Süt tozu imal işçisi Fırıncı (genel) Hamurkar (ekmek-makineyle) Pasacı (ekmek) Pişirici (ekmek) Pastacı Hamurkar (bisküvi-makineyle) 12

13 Hamur açma makinesi işçisi (bisküvi) Şekillendirme makinesi işçisi (bisküvi) Pişirici (bisküvi) Makarna imal işçisi Çikolata imal işçisi Şekerleme imal işçisi Ciklet imal işçisi Tad bakıcı (kahve ve çay) Harmancı (kahve) Harmancı (çay-makineyle) Harmancı (çay-elle) Kavurucu (kahve) Kavurucu (kakao) Filizleme işçisi (malt) Fırınlama işçisi (malt) Pişirici (malt) Fermantasyon işçisi Mayacı Şarap imal işçisi Tad bakıcı (içki) Sirke imal işçisi Meyve presi operatörü Pres operatörü (yağ) Rafine makinesi operatörü (katı ve sıvı yağlar) Hidrojenleme operatörü (katı ve sıvı yağlar) Balık temizleme ve satış işçisi Tahin imal işçisi Meyan balı imal işçisi Tütün ayırma işçisi Tütün harman işçisi Tütün ıslah işçisi Tütün soyma işçisi (elle) Tütün soyma işçisi (makineyle) Tütün kıyma makinesi operatörlüğü Puro imal işçisi (elle) Puro imal işçisi (makineyle) Puro kurutma fırını işçisi Puro pudralama makinesi operatörü Sigara imal işçisi (makineyle) Filtreli sigara imal işçisi (makineyle) Enfiye imal işçisi Pipo tütünü hazırlama işçisi (elle) Pipo tütünü presleme işçisi (elle) Pipo tütünü kıyma makinesi operatörü Erkek terzisi (hazır elbise) Kürk terzisi Kürk modelcisi Kürk değerlendirici ve denkleştirici Kürk biçici 13

14 Kürk gerdirici Kadın şapkası imalat işçisi Şapka kalıp makinası operatörlüğü Şapkacı Patron hazırlayıcı (giyecek) Patron hazırlayıcı (şapka ve kep) Kalıpcı (konfeksiyon) Patron işaretleyici (giyecek) Konfeksiyon biçici Bant verev makinası işçisi Biçici (deri giyecek) Eldiven biçici (deri hariç) Eldiven biçici (deri) Döşeme biçici Kesim işçisi El ve makine dikişçisi (genel) Elbise ve dikişçisi (deri ve kürk hariç) Deri giyim dikişçisi Kürk dikişçisi Dikiş makinesi operatörü El nakışçısı Makine nakışçısı Torba ve çuval dikme makine işçisi Kâğıt torba dikme makinesi işçisi Mobilya döşemecisi Taşıt döşemecisi Yatak imalat işçisi Yelken, çadır ve tente işçisi Şemsiye işçisi Konfeksiyon kontrolörü Ayakkabı imalat işçisi (genel) Ortopedik ayakkabı imalat işçisi Ayakkabı tamircisi Istampacı (ayakkabı) Kesici (makine ile) Astar kesme makinesi işçisi (ayakkabı) Kesici (elle) Saya hazırlayıcı Taban prescisi Taban geçirici Saya monte ustası Saya dikici (makine ile) Bot, çizme ve ayakkabı perdahçısı Tamirci (ayakkabı) Kontrolör (ayakkabı) Deri eşya imalat işçisi (genel) Koşum saracı Eyer saracı Deri kesici (ayakkabı, eldiven ve giyecek hariç) 14

15 Deri dikici (ayakkabı, eldiven ve giyecek hariç-elle) Deri dikici (ayakkabı, eldiven ve giyecek hariç-makine ile Mobilya işçisi Perdah işçisi (elle-mobilya) Mobilya monte işçisi Sandalye monte işçisi (ağaç) Ağaç işleyen tezgâh ayarcısı (genel) Ağaç işleyen tezgâh ayarcı-operatörü (genel) Bıçkıcı (ince ağaç işleri) Tornacı (ağaç) Freze tezgâhı ayarcı-operatörü (ağaç) Dik freze tezgâhı operatörü (ağaç) Zincirli freze tezgâhı ayarcı operatörü (ağaç) Torna tezgâhı ayarcı-operatörü (ağaç) Yuvarlak iş çekme makinesi ayarcı operatörü (ağaç) Konik yapma makinası ayarcı-operatörü (ağaç) Döner bıçaklı planya tezgâhı ayarcı-operatörü (ağaç) Kanal açma makinesi işçisi (ağaç) Kesme makinesi ayarcı-operatörü (ağaç) Döner bıçaklı yuva açma tezgâhı ayarcı-operatörü (ağaç) Planya tezgâhı ayarcı- operatörü (ağaç) Matkap tezgâhı ayarcı-operatörü (ağaç) Rayba makinesi ayarcı-operatörü (ağaç) Milli oyma makinesi ayarcı-operatörü (ağaç) Tesviye işçisi (ağaç) Zımpara makinesi ayarcı operatörü Markör(ağaç) Karoser imalat işçisi (ağaç) Araba imalat işçisi (ağaç) Tekerlek imalat işçisi (ağaç) Bükücü (ağaç) Bükücü (makine ile-kontrplak-ağaç) Fıçı imalat işçisi (ağaç) Depolama tankı imalat işçisi (ağaç) Buharlı pres makinesi işçisi (ağaç kaplama) Modelci (ağaç) Maket işçisi (ağaç) Oyma işçisi (ağaç) Tutkal sürme makinesi ayarcı - operatörü (ağaç) Kaplama işçisi (ağaç) Ağaç mobilya cilacısı Mobilya cilacısı (püskürtme ile ahşap) Lake makinesi ayarcı-operatörü (mobilya-ağaç) Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç) Kakmacı (ağaç) Spor malzemesi imalat işçisi (ağaç) Perdahlama makinesi ayarcı-operatörü (ağaç) Taş yontma işçisi Taş bıçkıcısı 15

16 Taş planya operatörü Taş taşlama işçisi Taş perdah işçisi (makine ile) Taş perdah işçisi (elle) Taş ayırıcı Taş işaretleme işçisi Torna tezgâhı operatörü (taş işletme) Torna tezgâhı operatörü (taş perdahlama) Taş harf oyma işçisi (elle) Matkap işçisi (taş) Taş oyma işçisi (elle) Yontma ve inşa işçisi (abide) Demirci (genel) Demirci (makine ile) Soğuk demirci Şahmerdan operatörü Demir dövme presi operatörü Yatay dikey pres tezgahı operatörü Şişirme pres tezgahı işçisi Takım ve kalıp yapıcı Bağlantı parçası ve mast 16

17 Torna tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Freze tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Planya tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Vargel tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Boring matkap tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Matkap tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Rektifiye tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Honlama tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Metal testere tezgâhı operatörü Metal şerit testere tezgâhı operatörü Dual testere tezgâhı operatörü Otomatik metal işleme, transfer tezgâhı ayarcı operatörü Açkı ve polisaj tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Takım bileyicisi (metal işleme tezgâhları) Kesici aletler bileyicisi Testere tamircisi ve bileyicisi Tekstil tarağı bileyicisi Val bileyicisi (tekstil) Rakle bileyicisi (tekstil) Tüfekçi Çilingir Oto kilidi imal işçisi Metal bükücü (tornada) Metal şekillendirici (elle) Metal pres operatörü Pres tezgâhı operatörü Hidrolik pres tezgahı operatörü Apkant hidrolik pres tezgahı operatörü Eksantirik pres tezgahı operatörü Bombe pres tezgahı operatörü Zımba tezgâhı operatörü (metal işçiliği) Metal bükme tezgâhı operatörü Boru kesme makinesi işçisi Boru konikleştirme makinesi işçisi Boru kıvırma makinesi işçisi Saç röle makinesi işçisi Flanj açma makinesi operatörü (metal levha) Caka saç kıvırma tezgâhı işçisi Motorlu metal kesme makası operatörü Pnömatık çift taraflı kesme tezgâhı operatörü Hidrolik makas tezgâhı operatörü (metal levha) Daire makas tezgâhı operatörü (metal levha) Titreşimli saç kesme makası operatörü Tel halat imal işçisi Çivi imal makinesi operatörü Makine montajcısı (genel) Metal mamuller alıştırıcı montörü (genel) Alıştırıcı-montör (içten ateşlemeli motorlar-deniz ve uçak motorları hariç) 17

18 Alıştırıcı-montör (uçak motorları) Alıştırıcı-montör (deniz motorları) Alıştırıcı-montör (türbinler-uçak ve deniz türbinleri hariç) Alıştırıcı-montör (metal işleyen tezgah takımları) Alıştırıcı-montör (maden ocağı makineleri) Alıştırıcı-montör (matbaa makineleri) Alıştırıcı-montör (tekstil makineleri) Alıştırıcı-montör (ağaç işleme makineleri) Alıştırıcı-montör (ziraat makineleri) Alıştırıcı-montör (hafriyat makineleri) Alıştırıcı-montör (büro makineleri) Makine kurma ve tesisat işçisi Soğutma ve havalandırma tesisi kurucusu ve teknisyeni Alıştırıcı-montör (pedallı araçlar) Alıştırıcı-montör (dikiş makineleri) Alıştırıcı-montör (maden ocakları basınçlı hava makineleri) Saat imalat işçisi Saat tamircisi Zaman saatleri bakım ve tamir işçisi Hassas ve dakik aletler imalat işçisi ve tamircisi Optik aletler imalat işçisi ve tamircisi Gözlükçü Hassas ve dakik aletler alıştırıcı-montörü Ortopedik malzeme imalat işçisi ve tamircisi Diş, protez imalat işçisi ve tamircisi Enstrümancı Sayaç tamir işçisi Tartı aletleri bakım ve tamir işçisi Tamirci-makinist (otomobil) Tamirci-makinist (kamyon) Tamirci-makinist (motosiklet ve motorla teçhiz edilmiş pedallı araçlar) Tamirci-makinist (makine-genel) Tamirci-makinist (pistonlu buhar makineleri) Tamirci-makinist (buhar kazanları) Tamirci-makinist (dizel motoru-motorlu araçlar hariç) Tamirci-makinist (deniz motorları) Tamirci-makinist (ziraat makineleri) Tamirci-makinist (hafriyat ve inşaat makineleri) Tamirci-makinist (büro makineleri) Tamirci-makinist (fabrika bakımı) Tamirci-makinist (pedallı araçlar) Metal mamuller montaj işçisi Yağlayıcı ve gresleyici (gemi makineleri hariç) Makine kalite kontrolcusu ve deneyicisi Sıhhi tesisat işçisi (genel) Boru tesisatçısı (genel) 18

19 Ölçü aletleri boru tesisatçısı Boru tesisatçısı (havagazı şebekesi) Boru tesisatçısı (buhar) Isıtma sistemi kontrol teknisyeni Oksijen ve elektrik kaynakçısı (genel) Oksijen kaynakçısı Elektrik ark kaynakçısı (elle) Elektrik ark kaynakçısı (makine ile) Otomatik zincir kaynak makinesi işçisi Otomatik seyyar toz altı kaynak makinesi işçisi Elektronik toz altı kaynak makinesi işçisi Termit macun kaynakçısı Dikiş kaynak makinesi işçisi Rezistans kaynakçısı Punto kaynak makinesi işçisi Kurşun tesisat işçisi Pirinç kaynakçısı Gümüş kaynakçısı (elle) Gümüş kaynakçısı (makine ile) Soğuk kaynak işçisi Pürmüzcü (elle) Pürmüzcü (makine ile) Seyyar otomatik oksiasetilen kesme makinesi işçisi Lehimci (elle) Lehim bantı isçisi Metal levha işçisi (genel) Markör (metal levha) Bakırcı Tenekeci Teneke kutu imal işçisi Kazan yapıcısı Makinatocu Radyatör imalat işçisi (motorlu taşıtlar) Metal levha işçisi (tezyinat) Kaportacı (kara taşıtları) Markör (metal inşaat) İnşaat çeliği işçisi (atölye) İnşaat çeliği montörü Gemi montörü (metal) Zırh işçisi (gemi) Çelik levha bükücüsü El perçincisi Makine perçincisi (metal inşaat) Pünomatik tabanca perçincisi Mücevherci (genel) Mücevherat tamircisi Kıymetli taş traş ve perdah işçisi Kıymetli taş takıcısı Altın ve gümüş işlemeci 19

20 Kıymetli metal çekicisi Kıymetli metal varak işçisi Mücevherat oymacısı Kenar yazma makinesi işçisi Cam üfürücü Sap takıcı (cam eşya) Cam üfürücü (laboratuvar cihazları) Cam üfleme makinesi operatörü Mercek kalıpçısı Cam presci (elle) Cam pres makinesi operatörü Bombeli-mikalı cam imal işçisi Düz mikalı cam imal işçisi Isıcam imal işçisi Cam hadde makinesi operatörü Levha cam merdane işçisi Cam eşya taşlama makinesi operatörü Emaye cam imal işçisi Cam levha parlatıcısı Cam ve cam eşya rodajcısı Yakmacı (cam eşya) Cam eşya kesici (alevle) Cam eşya kesici (makineyle) Cam eşya kesici (elle) Cam levha kesici (elle) Cam boru ve tüp kesici (alevle) Cam levha kesme ve koparma makinesi operatörü Cam kenarı perdahlayıcısı Çömlekçi (genel) Çömlek ve porselen kalıpçısı Çömlek ve porselen döner tablacısı Çömlek ve porselen şekillendirme işçisi Çömlek ve porselen tornacısı (elle) Çömlek ve porselen tornacısı (makineyle) Çömlek ve porselen kil şerbeti dökücüsü (elle) Tuğla ve kiremit kalıpçısı (elle) İnşaat elemanları kalıpçısı (elle) İnşaat elemanları kalıpçısı (makineyle) Çömlek ve porselen presçisi (elle) Tuğla ve kiremit presçisi (elle) Tuğla ve kiremit presçisi (makineyle) Çömlek ve porselen presçisi (kalıpla) Mozaik presçisi (kalıpla) Kil çekme presi operatörü Zımpara diski ve değirmen taşı kalıpçısı Kesme makinesi operatörü (tuğla, kiremit ve benzeri inşaat malzemeleri) Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle) Çömlek ve porselen taşlama işçisi (makineyle) 20