Dr. Pembe Keskinoðlu**, Dr. Hatice Giray**, Dr. Reci Meseri**, Dr. Yonca Sönmez***, Dr. Nuriye Karakuþ** 2006 cilt 15 sayý

Transkript

1 Ýzmir Ýli Üzerinde Saðlýk Ocaðý Bölgesindeki Gebelerdeki Ýdrar Yolu Enfeksiyonu Sýklýðý ve Taný Yöntemlerinin Ýrdelenmesi* Prevalence of Urinary Tract Infection among Pregnant Women in Uzundere Health Centre District in Izmir and Examination of Diagnostic Methods Dr. Pembe Keskinoðlu**, Dr. Hatice Giray**, Dr. Reci Meseri**, Dr. Yonca Sönmez***, Dr. Nuriye Karakuþ** Öz Amaç: Saðlýk ocaðý bölgesinde ve saðlýk ocaðý taný koþullarýnda gebe kadýnlarda idrar yolu enfeksiyonu sýklýðýný, risk etmenlerini ve seçilen taný yöntemlerinin tutarlýlýðýný saptamaktýr. Yöntem: Kesitsel analitik bir çalýþma yapýlmýþ ve Ýzmir Ýli Uzundere Saðlýk Ocaðý Bölgesin'deki 73 gebeden 66 gebeye ulaþýlmýþtýr. Gebelerde idrar yolu enfeksiyonu tanýsý seçilen 3 bulgunun (klinik belirti, piyüri varlýðý ve test çubuðu ile idrarda nitrit ve lökosit esteraz birlikte pozifliði) ile pozitifliðine göre tanýlanmýþtýr. Ýdrar kültürü alýnmamýþtýr. Seçilen taný yöntemine göre her bir bulgunun tutarlýlýðý araþtýrýlmýþtýr. Veri analizinde Ki-kare, Mc Nemar Ki-kare testi kullanýlmýþ, p 0.05 anlamlý kabul edilmiþtir. Bulgular: Gebelerin %80.3'ü yaþ grubunda, %80.3'ü ilköðretimi bitirmiþ, %98.5'i ev kadýnýdýr. %42.6'sýnýn hane geliri asgari ücret ve altýndadýr. Klinik belirti, nitrit-lökosit esteraz pozitifliði ve idrar mikroskopisi ile saptanan piyüri varlýðýna göre 31 (%47) gebede idrar yolu enfeksiyonu saptanmýþtýr. Klinik belirti, nitrit-lökosit esteraz pozitifliði ve piyürinin duyarlýlýðý sýrayla yüzde 62.8, yüzde 93.5, yüzde 79.5; seçiciliði yüzde 86.3, yüzde 85.7, yüzde bulunmuþtur. Kadýnýn yaþý, eðitim durumu, geliri ve gebelik süresi ile idrar yolu enfeksiyonu arasýnda anlamlý iliþki bulunmamýþtýr. Hiç çocuðu olmayanda enfeksiyon sýklýðý daha fazladýr. Sonuç: Gebelerde idrar yolu enfeksiyonu sýklýðý yüksektir. Saðlýk ocaklarýnda gebeler erken dönemde anne ve bebek saðlýðý açýsýndan bir sorun olan idrar yolu enfeksiyonu için araþtýrýlmalýdýr. Bakteriyolojik inceleme pahalý, zaman kaybettirici ve saðlýk ocaðý koþullarýnda yapýlmasý güç olduðu için gebelerin klinik belirtilerinin saptanmasý ve idrar analizlerinin yapýlmasý giriþimlerin yapýlmasý yeterli ve yararlýdýr. Anahtar sözcükler: gebe kadýnlar, idrar yolu enfeksiyonu, görülme sýklýðý, idrar mikroskopisi, test çubuðu. Abstract Aim: To determine the prevalence, risk factors and reliability of selected diagnostic methods for urinary tract infection in pregnant women in the health centre district. Method: A cross-sectional analytic study was performed and 66 of the 73 pregnant women in Uzundere Health Centre District in the province of Izmir were included. Urinary tract infection in pregnant woman was defined as the positivity of all of the 3 selected diagnostic methods (clinical symptom, pyuria and positive nitrite and leukocyte esterase tests in dipstick urinalysis). Urine culture was not obtained. The reliability of each of the findings were investigated, according to the diagnostic method of choice. In the data analysis, chi-square and McNemar chi-square tests were used and p<0.05 was accepted to be statistically significant. Results: Of the pregnant women, 80.3% were in the age group, 80.3% had graduated from at least primary school and 98.5% were housewives. 42.6% had a monthly income at or under minimum wage. According to clinical symptom, postive nitrite and leukocyte esterase tests and pyuria in urine microscopy, urinary tract infection was observed in 31 (47%) pregnant women. The sensitivity and specifities of clinical symptom, positive nitrite and leukocyte esterase tests and pyuria were found to be 62.8%, 93.5%, 79.5% and 86.3%, 85.7%, 100%, respectively. There was no significant association of urinary tract infection with age, education level, income or gestational age. Urinary infection was more common in women with no children. Conclusion: The prevalence of urinary tract infection in pregnant women is quite high. Urinary infection in pregnant women should be investigated in health centers during early pregnancy because it is an important problem for maternal and child health. The evaluation of clinical symptoms, urine dipstick tests and urine microscopy are helpful and adequate tools, while bacteriological analysis is expensive, timeconsuming and difficult to perform in the conditons of a health centre. Key words: pregnant women, urinary tract infection, prevalence, urine microscopy, dipstick. *Bu araþtýrma 4. Temel Saðlýk Hizmetleri Sempozyumunda poster bildiri olarak sunulmuþtur. **Arþ. Gör.; Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Saðlýðý AD, Ýzmir ***Uzm. Dr.; Dokuz Eylül Ü. Týp Fak. Halk Saðlýðý AD, Ýzmir 2006 cilt 15 sayý

2 Giriþ Ýdrar yolu enfeksiyonlarý (ÝYE) gebelikte sýk görülen bakteriyel enfeksiyonlar arasýnda yer alýr (1). Hastane ve toplum tabanlý çalýþmalarda gebelerde semptomatik idrar yolu enfeksiyonu görülme sýklýðýnýn %1-2, asemptomatik bakteriüri görülme sýklýðýnýn %2-11 olduðu bildirilmiþtir (2-3). Gebeliðin oluþturduðu normal fizyolojik deðiþiklikler alt ve/ya da üst idrar yollarýnda bakteriyel kolonizasyonu kolaylaþtýrarak asemptomatik bakteriüri, sistit, piyelonefrit, preeklamsi, erken membran rüptürü, anemi, trombositopeni, intrauterin geliþme geriliði, düþük doðum aðýrlýðý, prematür doðum, fetal mortalitede artma gibi anne ve fetusun saðlýðýný olumsuz yönde etkileyen çeþitli sorunlarýna neden olmaktadýr (1-4-5). Gebelerde idrar yolu enfeksiyonunun oluþmasýný kolaylaþtýrýcý etmenler arasýnda hijyenik bakýmýn kötü olmasý, ileri yaþ gebelikleri, fazla sayýda gebelik, önceki gebeliklerde idrar yolu enfeksiyonu öyküsü, düþük eðitim düzeyi ve düþük sosyo-ekonomik durum gösterilmektedir (6). Gerek görülme sýklýðýnýn yüksek oluþu, gerekse anne ve bebek saðlýðýnda yol açtýðý olumsuzluklar nedeniyle gebelerde idrar yolu enfeksiyonlarýnýn erken dönemde saptanarak saðaltýmýnýn zaman yitirmeden yapýlmasý gerekmektedir. Ülkemizde gebelerin en fazla izlendiði yerler birinci basamak saðlýk kuruluþlarýdýr. Doðumsal ve bebekle ilgili komplikasyonlarýn azaltýlmasý ve riskli gebeliklerin erken dönemde saptanarak önlemlerin alýnmasý için birinci basamakta tüm gebelere yeterli sayýda doðum öncesi bakýmýn verilmesi, gebe izlemlerinde fizik bakýnýn yaný sýra kan sayýmý, kan þekeri ölçümü ve idrar incelemesi gibi laboratuvar incelemelerinin yapýlmasý önemlidir. Gebelik dönemi dahil idrar yolu enfeksiyonu tanýsýnda altýn standart idrar kültürüdür (7). Ancak özellikle gebelerin en çok izlendiði birinci basamak saðlýk hizmetlerinde idrar kültürünün yapýlmasý, zaman kaybýna yol açan ve iþ yoðunluðunu artýran pahalý bir yöntemdir. Bu nedenle birinci basamak saðlýk kurumlarýnda daha ucuz, fazla teknik bilgidonaným gerektirmeyen ve idrar kültürü ile karþýlaþtýrýlabilir doðruluðu olan idrarýn mikroskopik incelemesi ve idrarda test çubuðu (dipstik test) sýklýkla kullanýlmaktadýr. Yapýlan meta-analitik çalýþmalarda asemptomatik bakteriüri varlýðýný saptamada idrarda test çubuðu ile bakýlan nitrit ve lökosit esterazýn ve idrar sedimentinin mikroskopik incelemesinde lökositin (piyüri) negatif bulunmasýnýn idrar yolu enfeksiyonu olasýlýðýný büyük ölçüde ortadan kaldýrdýðý, dolayýsýyla bu yöntemlerin toplum tabanlý çalýþmalarda kullanýlmasýnýn oldukça deðerli olduðu bildirilmektedir (8). Çalýþmanýn amacý; Uzundere Saðlýk Ocaðý Bölgesi'ndeki gebelerde idrar yolu enfeksiyonu sýklýðýný, gebelikte idrar yolu enfeksiyonunu kolaylaþtýran etmenleri belirlemek ve birinci basamakta kýsýtlý laboratuvar olanaklarý ile yapýlabilecek idrar yolu enfeksiyonu taný yöntemlerinin (klinik bulgu varlýðý, idrarda test çubuðu deðerlendirilmesi ve idrar sedimentinin mikroskopik incelemesi) tutarlýlýðýný saptamaktýr. Gereç ve Yöntem Kesitsel analitik bir çalýþma yapýlmýþtýr. Haziran ayýnda yapýlan bu çalýþmada Ýzmir Ýli Uzundere Saðlýk Ocaðý Bölgesi'nde yaþayan 73 gebe araþtýrmanýn evrenini oluþturmuþtur. Tüm evrene ulaþýlmasý hedeflenmiþ, 66 gebeye (yüzde 91.2) ulaþýlmýþtýr. Araþtýrmanýn baðýmlý deðiþkeni idrar yolu enfeksiyonu varlýðýdýr. ÝYE tanýsý için altýn standart idrar kültürüdür ve >10 5 /mm 3 bakteri varlýðý enfeksiyonu göstermektedir. Ancak pratik uygulamada idrar yolu enfeksiyonu tanýsý genelde öykü, fizik muayene, tam idrar incelemesi ve idrarýn mikroskopik incelemesi birlikte deðerlendirilerek konmaktadýr. Taný yöntemleri arasýnda tutarlýlýk genellikle altýn standarta göre (idrar kültürü) mikroskopik inceleme ya da test çubuðu ile pozitif sonuçlarýn karþýlaþtýrýlmasýyla araþtýrýlmaktadýr. Bu araþtýrmada gebe kadýnýn týbbi öyküsünde idrar yaparken yanma (dizüri), sýk idrara çýkma, hematüri, inkontinans gibi idrar yolu enfeksiyonunu düþündüren klinik belirti varlýðý, miyarlý test çubuðu ile lökosit esteraz ve nitrit redüktaz pozitifliði ve mikroskopide 40'lýk büyütme ile her alanda beþ ve üzerinde lökosit bulunmasý idrar yolu enfeksiyonunun varlýðý olarak kabul edilmiþtir. Ayrýca bu üç bulgunun (klinik belirti, test çubuðu ile nitrit ve lökosit esteraz pozitifliði ve mikroskopik incelemede lökositüri) birlikte varlýðýnýn ÝYE için taný koydurucu olduðu kabul edilerek her bir bulgunun pozitifliði ile tutarlýlýðý karþýlaþtýrýlmýþtýr cilt 15 sayý

3 Gebe kadýnlardan týbbi öykü Dokuz Eylül Üniversitesi Halk Saðlýðý Anabilim Dalý'ndaki hekim araþtýrma görevlileri tarafýndan alýnmýþtýr. Ýdrarýn test çubuðu bakýsý ve mikroskopik incelemesi, araþtýrmaya danýþmanlýk yapan Nefroloji uzmaný bir doktor tarafýndan deðerlendirilmiþtir. Taný konulan gebelere aðýzdan antibiyotik (amoksisilin) ile 10 gün süren tedavi uygulandý. Baðýmsýz deðiþkenleri; yaþ, öðrenim durumu, medeni durumu, iþ durumu, yaþadýðý hanenin geliri ve algýlanan sosyoekonomik durum, eþinin iþi, yaþadýðý ailenin tipi, sosyodemografik ve ekonomik deðiþkenler oluþturmuþtur. Þu anki gebelik ile ilgili deðiþkenler: Gebelik haftasý, bu gebeliðin istemli olma durumu, gebelikte saðlýk sorunu, gebelikte sigara kullanýmý, bu gebelikte gebelikle ilgili saðlýk kontrolü varlýðýdýr. Önceki gebelikleri ile ilgili deðiþkenler: Önceki gebelikte tanýsý konmuþ ÝYE varlýðý, önceki gebelikte idrar yolu enfeksiyonu bulgu varlýðý, önceki doðumlarda bebeklerin doðum aðýrlýðý ve gebelik haftasý, düþük varlýðýdýr. Verinin toplanmasý ve çözümlenmesi: Veri anketle, gebelerle yüz yüze görüþme ile toplanmýþtýr. Ýdrar örneklerinin toplanmasýnda gebe kadýnlara idrar yaparken orta akým idrar almalarý tanýmlanmýþtýr. Laboratuvar Analizi Ýdrar örnekleri alýnan gebenin idrarý Uzundere Saðlýk Ocaðý nýn laboratuvar koþullarýnda incelenmiþtir. Ýdrar alýndýktan Tablo 1. Gebelerin sosyodemografik ve ekonomik özellikleri Özellik Sayý % Yaþ grubu (n=66) 19 yaþ ve altý (adölesan gebeler) yaþ yaþ ve üzeri (ileri yaþta gebeler) Öðrenim durumu (n=66) Hiç okula gitmemiþ Ýlköðretimi bitirmiþ Medeni durum (n=66) Nikahlý evli Nikahsýz evli Eþi ölmüþ Gebenin iþi (n=66) Ev kadýný Esnaf Gebenin yaþadýðý hanenin geliri (n=61) Asgari ücret ve altýnda Asgari ücret üzerinde sonra öncelikle idrarýn görünümü renk ve bulanýklýk açýsýndan deðerlendirilmiþtir. Miyarlý test çubuðu idrara daldýrýlmýþ, beþ dakika içinde Nefroloji uzmaný tarafýndan gözle bakýda lökosit esteraz sonuçlarý test çubuðu üzerinde oluþan renk deðiþikliði kontrolüyle, kutunun üzerindeki renk skalasýna göre deðerlendirilmiþtir. Nitrit için; test çubuklarýnda herhangi bir tonda pembe renk saptanmasý pozitif, renk deðiþikliði olmamasý negatif olarak yorumlanmýþtýr. ÝYE taný için deðerlendirilen test sonuçlarý yalnýzca nitrit ve lökosit belirteçleri olmasýna karþýn, test çubuðundaki diðer parametreler de (idrar ph'sý, idrar dansitesi, glukozüri, proteinüri, bilirubinüri, ürobilinojenüri, ketonüri) gebenin saðlýðý açýsýndan kontrol edilmiþtir. Mikroskopik inceleme; 10 cc idrar örneði devirde beþ dk. süreyle santrifüje edilmiþ ve elde edilen süpernatanýn dökülmesi ile tüpün dibinde kalan 0.2 ml.lik dip tortusunun (sediment) bir damlasý lam üzerine damlatýlarak incelenmiþtir. Iþýk mikroskopunda 40'lýk büyütmede incelenen 10 alanda sayýlan lökosit sayýsýnýn ortalamasý alýnarak 5 ve daha fazla lökosit saptanmasý piyüri olarak deðerlendirilmiþtir (9). Veri analizi: SPSS 11.0 ile yüzde daðýlýmlar, ortalamalar deðerlendirilmiþtir. Tek deðiþkenli çözümlemede Ki-kare, Mc Nemar Ki-kare ile deðerlendirilmiþ, p<0.05 anlamlý kabul edilmiþtir Sonuçlar Ulaþýlan 66 gebenin yaþ ortalamasý 24.9±5.1 (18-38)'dir. Gebelerin sosyodemografik ve ekonomik özellikleri Tablo 1'de özetlenmiþtir. Gebelerin yüzde 80.2'si ilköðretim düzeyinde öðrenim görmüþ, diðer gebeler ise hiç okula gitmemiþtir, yüzde 18.2'si resmi olarak evli deðildir, yüzde 98.5'i ev kadýnýdýr, %42.6'sýnýn hane geliri asgari ücret ve altýndadýr (Tablo 1). Gebelerin yüzde 39.4'ü (26 gebe) akraba evliði yapmýþtýr, yüzde 66.7'si (44 gebe) çekirdek ailede yaþamaktadýr, yüzde 31.8'inin (21 gebe) hiç çocuðu yok ve yüzde 60.6'sýnýn (40 gebe) bir-iki çocuðu bulunmaktadýr. Gebelik sayý ortalamasý 2.6±1.6 (bir-sekiz)'dir. Bu gebelik; kadýnlarýn yüzde 25.8'inin birinci, yüzde 25.8'inin ikinci, yüzde 27.3'ünün üçüncü gebeliðidir. Gebelerin bu gebeliði ve önceki 2006 cilt 15 sayý

4 gebelikleri ile ilgili özellikler Tablo 2'de özetlenmiþtir. Araþtýrmanýn yapýldýðý anda, gebelik haftasý ortalamasý 21.4±9.7 (8-40)'di, yüzde 27.7'si birinci trimestrde, yüzde 35.4'ü ikinci trimestrde, yüzde 36.9'u üçüncü trimestrdadýr. Gebelerin yüzde 48.5'inin bu gebelikte bir saðlýk sorunu olduðunu bildirmiþtir. Saðlýk sorunlarýn çoðunluðu bulantý, kusma, mide Tablo 2. Gebelerin þu anki gebelik ve önceki gebelikleri ile ilgili özellikleri Özellik Sayý % Araþtýrmanýn yapýldýðý andaki gebelik (n=66) Ýstemli gebelik olmasý Gebelikte sigara kullanýmý Gebelikte alkol kullanýmý Gebelikte düzenli saðlýk kontrolü Gebelikte saðlýk sorunu Önceki gebelikler Taný konmuþ ÝYE varlýðý (n=49) gr altýnda bebek doðurma (n=49) Abortus öyküsü (n= 66) Tablo 3. Taný yöntemlerine göre gebelerin þu anki gebeliðinde ÝYE varlýðý Þu anki gebelikte ÝYE Sayý % Klinik bulgu (+), stik test (+) ve mikroskopi (+) Mikroskopik bulgu varlýðý Test çubuðu ile bulgu varlýðý Öyküde ÝYE bulgu varlýðý Tablo 4. Gebelerin bazý özelliklerine göre ÝYE varlýðý Özellik (n) ÝYE +% Ki-kare p Yaþ grubu (n=66) 19 yaþ ve altý (n=7) yaþ (n=53) yaþ ve üzeri (n=6) 33.3 Öðrenim durumu Hiç okula gitmemiþ (n=13) Ýlk ve ortaokul (n=53) 49.1 Gebelik trimestrý (n=66) 1. trimestr (n=18) trimestr (n=24) trimestr (n=24) 58.3 Hane geliri (n=61) Asgari ücret ve altýnda (n=24) Asgari ücret üzerinde (n=37) 51.4 Evlilik yýlý (n=66) 1 yýl ve altýnda (n=16) yýl üzerinde (n=50) 40.0 Çocuk varlýðý (n=66) Yok (n=21) Var (n=45) 37.8 yakýnmalarý, düþük tehdidi, gestasyonel diabet, ödem, varis vaginal akýntý gibi gebelik döneminde rastlanan saðlýk sorunlarý olduðu saptanmýþtýr. Daha önce gebeliði olan 49 gebenin 19'u (yüzde 28.8) önceki gebeliklerinde ÝYE tanýsý almýþ, dokuzu (yüzde 18.4) düþük doðum aðýrlýklý bebek doðurmuþtu. Tüm gebelerin 12'si (yüzde 18.2) düþük yapmýþtýr (Tablo 2). 16 kadýn bu gebelikte antibiyotik kullanmýþ, 13'ünün antibiyotik kullanma nedeni ÝYE olduðu bulunmuþtur. Gebelerin ÝYE ile ilgili bulgularý Tablo 3'te özetlenmiþtir. Araþtýrma sýrasýnda 43 gebenin (yüzde 63.6) idrar yolu ile ilgili yakýnmasý bulunmaktadýr. Test çubuðu ile 34 (yüzde 51.5) gebede, mikroskopik inceleme ile 39 (yüzde 59.1) gebede, üç bulgunun (klinik bulgu, test çubuðu ve mikroskopik inceleme) birlikte pozitifliði ile 31 (yüzde 47.0) gebede ÝYE saptanmýþtýr. Bu araþtýrmada idrar yolu enfeksiyonu varlýðýný (klinik bulgu, test çubuðu ve mikroskopik inceleme pozitifliði) gebe ile ilgili hangi özelliklerin etkilediði Tablo 4'te sunulmuþtur. Gebelerin yaþý Tablo 4'teki gibi gruplandýrýldýðýnda gruplar arasýnda ÝYE sýklýðý açýsýndan fark olmadýðý saptanmýþtýr. Yaþ gruplamasý, ergen gebelik (<19 yaþ), normal yaþ gebelikler (20-34 yaþ) ve ileri yaþ gebelikler (>35 yaþ) olarak yapýlmýþtýr. Gebenin öðrenim durumu, araþtýrmanýn yapýldýðý anda bulunduðu gebelik dönemleri ve hane gelirinin asgari ücretin altýnda ya da üzerinde olmasý ÝYE sýklýðýný etkilememiþtir (Tablo 4). Evlilik süresi bir yýl ve altýnda olan gebelerin ÝYE sýklýðý (yüzde 68.8), evliliði daha uzun olan gebelerin ÝYE sýklýðýndan (yüzde 40.0) anlamlý olarak fazladýr. Hiç çocuðu olmayan gebelerin ÝYE sýklýðý (yüzde 66.7), çocuðu olan gebelerin ÝYE sýklýðýndan (yüzde 37.8) anlamlý olarak yüksektir (Tablo 4). Bu araþtýrmada ÝYE için taný koydurucu olarak yöntem kabul edilen klinik belirti varlýðý, mikroskopik inceleme ve test çubuðu pozitifliðinin bir arada pozitifliði ile her bulgunun tutarlýlýðýnýn karþýlaþtýrmasý Tablo 5'te incelenmiþtir. ÝYE'nunu düþündüren klinik belirtilerin bu araþtýrmada kullanýlan taný koydurucu yönteme göre duyarlýlýðý yüzde 62.8, seçiciliði yüzde 2006 cilt 15 sayý

5 Tablo 5. Klinik belirti, test çubuðu testi ve mikroskopi bulgularýnýn ÝYE tanýsý ile karþýlaþtýrýlmasý Bulgu ÝYE Toplam ÝYE ÝYE pozitif negatif Belirti Pozitif Negatif Test çubuðu Pozitif Negatif Mikroskopi Pozitif Negatif Toplam 'tür (p=0.004,χ 2 McNemar). Test çubuðu duyarlýlýðý yüzde 93.5, seçiciliði yüzde 85.7'dir (p=0.453 χ 2 McNemar). Ýdrar mikroskopik incelemesinin (lökositüri) duyarlýlýðý yüzde 79.5, seçiciliði yüzde bulunmuþtur (p=0.008,χ 2 McNemar). Bu araþtýrmada tanýda kullanýlan taný koydurucu yöntem (klinik belirti, nitrit-lökosit esteraz ve lökositüri pozitifliði) ile, test çubuðunun duyarlýlýk ve seçiciliði benzer saptanmýþtýr. Klinik belirti ve mikroskopik incelemenin her birinin duyarlýlýk ve seçicilikleri arasýnda anlamlý fark bulunmaktadýr. Tartýþma Araþtýrmamýzda gebelerde klinik belirti, lökositüri, idrarda nitrit ve lökosit esteraz pozitifliði ile saptanan idrar yolu enfeksiyonu prevalansý %47.0 gibi yüksek sýklýkta bulunmuþtur. Ýdrar yolu enfeksiyonu gebelerde en sýk rastlanan bakteriyel enfeksiyonlarýn baþýnda gelmektedir. Bu çalýþmada idrar yolu enfeksiyonu tanýsý için altýn standart olan bakteriyolojik inceleme (idrar kültürü) yapýlmamýþtýr. Yapýlan çeþitli çalýþmalarda idrarda test çubuðu test pozitifliði ve lökositürinin idrar yolu enfeksiyonu tanýsýnda duyarlýlýðý ve seçiciliði konusunda çeliþkili sonuçlar bildirilmektedir. Bu araþtýrmalarda idrar test çubuðu ile nitrit ve lökosit esterazýn pozitif saptanmasýnýn duyarlýlýðý %68-88, seçiciliði, %87-96; idrarýn mikroskopik incelemesinde lökosit varlýðýnýn duyarlýlýðý %25-60, seçiciliði %70-90 arasýnda deðiþmektedir (8,10-14). Özellikle birinci basamak saðlýk kurumlarýnda bakteriyolojik çalýþma pratik deðildir, pahalý ve zaman alýcý olduðundan, tanýnýn gecikmesine nedeniyle istenmeyen doðumsal sonuçlara yol açar. Yapýlan toplum tabanlý meta-analitik çalýþmalarda idrarda test çubuðu ile nitrit ve lökosit esteraz pozitifliðinin idrar yolu enfeksiyonu tanýsý için yeterli olduðu, negatif bulunmasýnýn hastalýðý ekarte edici olduðu bildirilmektedir (8,10-15). Kutlay, Uncu ve ark. gebelerde asemptomatik bakteriürinin saptanmasýnda idrarda mikroskopik incelemenin duyarlýlýðýný % , seçiciliðini % bulurken, Kutlay ayný araþtýrmasýnda test çubuðu pozitifliðinin duyarlýlýðýný %38.7, seçiciliðini %35.8 saptamýþtýr (16-17). Mc Nair ve ark. idrarda lökositüri saptanmasýnýn duyarlýlýðýný %80.6, seçiciliðini %71.5, test çubuðu ile nitrit ve lökosit esteraz pozitifliðinin duyarlýlýðýný %47.2, seçiciliðini %80.3 saptamýþ, test çubuðu, mikroskopik inceleme ve Gram boyamanýn birlikte yapýlmasýnýn duyarlýlýðý artýrmadýðýný belirtmiþlerdir (10). Bu araþtýrmada ÝYE tanýsý için yeterli gördüðümüz üç yönteme (belirti, lökositüri ve nitrit-lökosit esteraz pozitifliði) göre test çubuðu pozitifliðinin en yüksek duyarlýlýk ve seçiciliðe (sýrayla %92.9 ve %86.8) ulaþtýðý, iki yöntem arasýnda ÝYE tanýsý koymada anlamlý fark olmadýðý, diðer iki bulgunun (klinik belirti ve lökositüri) ÝYE tanýsý koymada fark yarattýðý saptanmýþtýr. Kullanýlan üç yönteme göre saptanan idrar yolu enfeksiyonu prevalansý, yanlýþ pozitiflik olasýlýðýna karþýn oldukça yüksektir. Bakteriüri sýklýðýný Uncu ve ark. yüzde 9.3, Güneþ ve ark. yüzde 15.7, bulmuþtur (17-18). Kutlay ve ark. çalýþmalarýnda asemptomatik bakteriüri sýklýðýný yüzde 10.6, semptomatik ÝYE sýklýðýný yüzde 4.7 olarak bildirmiþtir (16). Tünger ve ark. saðlýk ocaðýnda izlenen gebelerde asemptomatik bakteriüri sýklýðýný yüzde 6.4, üniversite hastanesinde izlenen gebelerde ise yüzde 2.5 olarak saptamýþtýr (19). Al-Sibai ve ark.nýn hastanede yaptýklarý çalýþmada ise prevalans yüzde 14.2 bulunmuþtur (20). Literatürde bildirilen asemptomatik bakteriüri sýklýðý yüzde dört-yedi, semptomatik idrar yolu enfeksiyonu sýklýðý yüzde bir-iki arasýnda deðiþmektedir (1-3-6). Düþük sosyo-ekonomik durum, düþük eðitim düzeyi, ve fazla çocuk sayýsýnýn gebelerde idrar yolu enfeksiyonu riskini artýran etmenler olduðu bildirilmiþtir (6). Çalýþmamýzda gebelerin eðitim durumu, ekonomik durumu ve gebelik trimestri ile idrar yolu enfeksiyonu 2006 cilt 15 sayý

6 arasýnda anlamlý iliþki bulunmamýþtýr. Tünger ve ark.nýn çalýþmasýnda da benzer bulgular saptanmýþtýr (19). Sheikh ve ark. ÝYE ile sosyoekonomik durum, eðitim düzeyi, gebelik süresi, kiþisel hijyen ve postkoital yýkanma arasýnda anlamlý iliþki bulmamýþtýr (21). Güneþ ve ark. ise düþük sosyoekonomik durumun ve birden fazla çocuk sahibi olmanýn ÝYE riskini artýrdýðýný saptamýþtýr (18). Çalýþmamýzda çocuk sayýsý ile enfeksiyon arasýnda ters iliþki olduðu, hiç çocuðu olmayanlarda ÝYE'nin anlamlý olarak daha fazla görüldüðü saptanmýþtýr. Bu bulgunun saptanmasýnda çocuksuz gebelerde doðum öncesi hijyenik bakým bilgisinin yetersiz oluþunun etkili olduðu düþünülmektedir. Çalýþmamýzda gebelerin yaþlarý ile ÝYE sýklýðý arasýnda anlamlý iliþki bulunmamýþtýr. Literatürde bazý çalýþmalarda idrar yolu enfeksiyonunun ergen gebelerde daha fazla görüldüðü bildirilirken, bazý çalýþmalarda da enfeksiyonun yaþla birlikte arttýðý belirtilmektedir (6-20). Öyküsü alýnan 49 gebenin yüzde 28.8'inde önceki gebeliklerinde idrar yolu enfeksiyonu geçirdikleri saptanmýþtýr. Önceki gebeliklerde ÝYE sýklýðýný Güneþ ve ark. yüzde 32.7, al-sibai ve ark. yüzde 45.8 olarak saptamýþtýr (18-20). Önceki gebeliklerde geçirilen ÝYE kadýnlarýn þu andaki gebeliklerinde enfeksiyon varlýðýný kolaylaþtýrýcý etkide bulunabilir ve bu gebelikte yüksek oranda (%47) saptanan ÝYE sýklýðýnýn bir nedeni olabilir. Ýdrar yolu enfeksiyonunun gebelerde prematür doðum, düþük doðum aðýrlýðý ve fetal-neonatal mortaliteye neden olduðu bildirilmektedir (1-4). Çalýþmaya katýlan gebelerde önceki gebeliklerinde abortus oraný yüzde 18.2, düþük doðum aðýrlýðý oraný yüzde 18.4 (49 gebe arasýnda), ÝYE oraný yüzde 28.8 (49 gebe arasýnda) saptanmýþtýr. Ýdrar yolu enfeksiyonunun tek baþýna bu istenmeyen sonuçlardan sorumlu olduðunu söylemek olanaklý deðildir. Sonuç olarak, gebelerde ÝYE sýklýðý yüksektir, anne ve bebekle ilgili istenmeyen saðlýk sorunlarýndan kaçýnmak için gebelikte erken dönemde kesinlikle ÝYE araþtýrýlmalýdýr. Gebelikte ilk muayene sonrasýnda idrar yolu enfeksiyonu saptanmamýþsa sonraki muayenelerde bakteriüri olma þansýnýn düþük olduðu belirtilmektedir. Bu nedenle erken dönemde idrar incelemesi büyük önem kazanýr. Birinci basamakta idrar yolu enfeksiyonu tanýsý konulabilir ve erken giriþim yapýlabilir. Bakteriyolojik inceleme çok deðerli, ancak zaman kaybettirici bir yöntem olup tanýda gecikmelere neden olacaðýndan öykünün dikkatlice araþtýrýlarak belirtilerin saptanmasý, idrar sedimentinin mikroskopik incelemesinin yapýlmasý ve test çubuðu ile idrara bakýlmasý birinci basamakta ÝYE taný ve tedavisinde yararlý ve yeterli olacaktýr. Teþekkür: Bu araþtýrmada idrar mikroskopisi ve test çubuðu testlerini deðerlendiren Dr. Ahmet Keskinoðlu'na katkýlarý nedeni ile teþekkür ederiz. Ýletiþim: Pembe Keskinoðlu E-posta: Kaynaklar 1. Mittal P, Wing DA. Urinary tract infections in pregnancy. Clin Perinatol 2005;32: Andriole VT, Patterson TF. Epidemiology, natural history, and management of urinary tract infections in pregnancy. Med Clin North Am 1991;75: McLean AB. Urinary taract infection in pregnancy. Int J Antimicrob Agents 2001;17: Romero R, Oyarzun E, Mazor M, Sirtori M, Hobbins JC, Bracken M. Meta-analysis of the relationship between asymptomatic bacteriuria and preterm delivery/low birth weight. Obstet Gynecol 1989;73: Sheffield JS, Cunningham FG. Urinary taract infection in women. Obstet Gynecol 2005;106: Foxman B. Epidemiology of urinary infections: incidence, morbidity, and economic costs. Am J Med 2002;113A:5S McMillan MC, Grimes DA. The limited usefulness of urine and blood cultures in treating pyelonephritis in pregnancy. Obstet Gynecol 1991;78: Deville WL, Yzermans JC, van Duijn NP, Bezemer PD, van der Windt DA, Bouter LM. The urine dipstick test useful to rule out infections. A metaanalysis of the accuracy. BMC Urology 2004;4: Simerville JA, Maxted WC, Pahira JJ. Urinalysis: A comprehensive review. Am Fam Physician 2005; McNair RD, MacDonald SR, Dooley SL, Peterson LR. Evaluation of the centrifuged and Gramstained smear, urinalysis, and reagent strip testing to detect asymptomatic bacteriuria in obstetric patients. Am J Obstet Gynecol 2000;182: Millar L, DeBuque L, Leialoha C, Grandinetti A, Killeen J. Rapid enzymatic urine screening test to detect bacteriuria in pregnancy. Obstet Gynecol 2006 cilt 15 sayý

7 2000;95: Matheus JE, George S, Mathews P, Mathai F, Brahmadathan KN, Seshadri L. The Griss test: an inexpensive screening test for asymptomatic bacteriuria in pregnancy. Aust N Z J Obstet Gynecol 1998;38: Bachman JW, Heise RH, Naessens JM, Timmerman MG. A study of various test to detect asymptomatic urinary tract infections in an obstetric population. JAMA 1993;270: Garinger W. Rapid screening for bacteriuria in pregnancy. Infection 1992;20: Berger RE. The urine dipstick test useful to rule out infections. A meta-analysis of the accuracy. J Urol 2005;174: Kutlay S, Kutlay B, Karamehmetoglu O, Ak C, Erkaya S. Prevalence, detection and treatment of asymptomatic bacteriuria in a Turkish obstetric population. J Reprod Med 2003;48: Uncu Y, Uncu G, Esmer A, Bilgel N. Should asyptomatic bacteriuria be screened in pregnancy? Clin Exp Obstet Gynecol 2002;29: Gunes G, Gunes A, Tekiner S, Karaoglu L, Kaya M, Pehlivan E. Bacteriuria and socioeconomic associations among pregnant women in Malatya, Turkey. Public Health 2005;119: Tünger Ö, Oruç S, Özbakkaloðlu B, Kurutepe S, Uyar Y, Çapanoðlu R. Gebelikte asemptomatik bakteriüri sýklýðý. Mikrobiyoloji Bülteni 1997;31: Al Sibai H, Saha A, Rasheed P. Socio-biological correlates of bacteriuria in Saudi pregnant women. Public Health 1989;103: Sheikh MA, Khan MS, Khatoon A, Arain GM. Incidence of urinary tract infection during pregnancy. East Mediterr Health J 2000;6: