Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi)

Transkript

1 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) Dr. Iur. Samim Ünan SİGORTA HUKUKU TÜRK DERNEĞİ (AIDA TURKEY)

2 SİGORTA HUKUKU TÜRK DERNEĞİ Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) / Dr. Iur. Samim Ünan Kasım 2012 Yayımlayan: Sigorta Hukuku Türk Derneği Kapak Tasarımı ve Uygulama: Ümran Arslan Baskı: Özdil Basımevi, Galip Dede Cad. 77/1 Beyoğlu İstanbul, Tel:

3 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) Dr. Iur. Samim Ünan SİGORTA HUKUKU TÜRK DERNEĞİ

4

5 5 Önsöz Hekimlerin sorumluluğunun ileri sürüldüğü haller giderek artmaktadır. Evvelce ülkemizde hekimin sorumlu tutulması pek kolay olmuyordu. Hekimler arasındaki hoşgörü sayesinde, bir tıbbi uygulamanın kusurlu olduğu ve sorumluluk gerektirdiğini kabul ettirmek zor bir uğraştı. Görevlendirilen hekim bilirkişiler zararlı sonuca yol açan uygulamaları genellikle bilime ve tıp kurallarına uygun sayma eğilimi sergilerlerdi. Öyle ki, hastanın karnında unutulan makas dahi olağan bir ameliyat riski olarak görülür veya gösterilirdi. Hekimin aşırı bir sorumluluk tehdidi altında olması, zor ve riskli tıbbi uygulamalardan kaçınmasına ve bu da can zararlarının artmasına sebep olabilmektedir. Buna karşılık hekimin sorumluluğunun hayal olması da doğru vve insanların hayrına değildir. Dengeli bir çözümün benimsenmesi gerekmektedir. Hekim sorumluluğu sigortası, hekimlerin hukuki sorumluluk sebebiyle maruz kalabilecekleri mali yükten onları kurtarmaktadır. Serbest çalışan hekimler deyim yerinde ise damla damla kazanmaktadırlar. Bir seferde büyük tutarlar elde etmemekte, baktıkları her hasta karşılığında küçük ücretler alarak sonuçta çok uzun sürede birikim oluşturmaktadırlar. (Kamu veya özel) bir kuruma bağlı olarak çalışan hekimler ise, yapacakları bir hatalı uygulama sebebiyle kurumun rücu istemiyle karşılaşabilirler ve bu da onların hayat düzeylerini çok olumsuz etkileyebilir. Bu açıdan sorumluluk sigortası hekimler için çok önemli bir korunma yöntemidir. Hekim sorumluluğu sigortasının zorunlu kılınması şart mıydı? Dünyada birçok ülke hekimin sorumluluğu alanında zorunlu sigorta öngörmemiştir. Ancak zorunlu olmasa da, hekim sorumluluğu sigortası özellikle batılı ülkelerde çok yaygındır. Türkiye de bu sigortanın zorunlu hale getirilmesi ise herkesin yararınadır: Bu sigorta sayesinde zarar görenler, kendilerine zarar veren hekime yönelik tazminat alacaklarını karşılayacak bir mali kuruluşa ( sigortacıya) başvurma olanağına kavuşmaktadırlar. Sorumluluğu öne sürülen hekim, bazı hallerde çok yüksek ve altındann kalkılması çok zor tutarlara ulaşan tazminat yükümlülüğünü sigortacıya devretmiş olacaktır. Hekim çalıştıran devlet, çalıştırdığı hekimin eylemi dolayısıyla ortaya çıkan sorumluluğunu sigortacıya aktaracaktır. Aynı şekilde hekim çalışitıran özel sağlık kuruluşu da, hekimin eyleminden doğan sorumluluğunun mali yükünden kurtulacaktır. Çünkü zorunlu sigorta yalnızca tedavi görenlerin istemlerini değil fakat hekimi çalıştıran resmi veya özel kuruluşun rücu istemlerini de kapsamaktadır.

6 6 Önsöz Bu kazan-kazan-kazan sistemi içinde acaba kim en fazla kazanmaktadır? Kanımızca devlet ve özel sağlık kuruluşları en kazançlı olanlardır. Çünkü onlar, hekimin yol açtığı zararlar için zarar görenlere tazminat ödedikten sonra ödedikleri bu tutarı hekimin sigortacısından geri alabilmektedirler. Böylece aslında onlar da sigortalı konumuna gelmiş olmaktadırlar. Ödedikleri prim ise sadece yarı primdir. Şu halde resmi veya özel sağlık kuruluşları, kendi sorumluluklarını -primin yarısını hekime ödetereksigortalatmış olacaklardır. Hekim de kazançlıdır. Çünkü o da, primin yarısını ödeyerek (tedavi gören hastaya veya kendisini çalıştıran kuruma karşı olan) sorumluluğundan kurtulmaktadır. Bu çalışma, hekim sorumluluğu sigortası genel şartlarını yeni Türk Ticaret Kanunu hükümleriyle birlikte ele almaktadır. Yararlı olmasını diliyoruz. Kasım 2012 Dr. Iur. Samim Ünan

7 7 GİRİŞ 2011 tarihli (yeni) Türk Ticaret Kanunu nun 1 Temmuz 2012 de yürürlüğe girmesinden sonra, sigorta genel şartları yeni yasaya uyumu sağlamak üzere yeniden düzenlenmektedir. Aşağıda Hazine Müsteşarlığı tarafından yayınlanan zorunlu hekim sorumluluğu sigortası ( tıbbi kötü uygulama veya malpraktis sigortası yerine bu anlatımı yeğliyoruz) genel şartlar ve bunlara ilişkin kısa yorumlarımızı bulacaksınız. Genel şartların düzenlemediği hususlarda TTK nun sorumluluk sigortalarına ilişkin hükümleri (ve TTK 1485 te sayılan hükümler) uygulanacaktır. Bunların tamamının bu çalışma kapsamında ele alınması mümkün değildir. Bunlardan sadece bazı önemli gördüklerimize değinmekle yetiniyoruz. Zorunlu hekim sorumluluğu sigortası 1928 tarihli Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un (Günümüz dilinde anlamı: Tıp Sanatı ile Tıbbın Bölümü Niteliğindeki Sanatların İcra Edilme Biçimi Hakkında Kanun) Ek 12inci maddesi ile öngörülmüştür. Söz konusu hüküm aynen aşağıdaki gibidir: Ek Madde 12 (Ek: 21/1/ /8 md.) Kamu sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, tıbbi kötü uygulama nedeniyle kendilerinden talep edilebilecek zararlar ile kurumlarınca kendilerine yapılacak rüculara karşı sigorta yaptırmak zorundadır. Bu sigorta priminin yarısı kendileri tarafından, diğer yarısı döner sermayesi bulunan kurumlarda döner sermayeden, döner sermayesi bulunmayan kurumlarda kurum bütçelerinden ödenir. Özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan veya mesleklerini serbest olarak icra eden tabip, diş tabibi ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar, tıbbi kötü uygulama sebebi ile kişilere verebilecekleri zararlar ile bu sebeple kendilerine yapılacak rücuları karşılamak üzere mesleki malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorundadır. Zorunlu mesleki malî sorumluluk sigortası, mesleklerini serbest olarak icra edenlerin kendileri, özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışanlar için ilgili özel sağlık kurum ve kuruluşları tarafından yaptırılır.

8 8 Dr. Iur. Samim Ünan Özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışanların sigorta primlerinin yarısı kendileri tarafından, yarısı istihdam edenlerce ödenir. İstihdam edenlerce ilgili sağlık çalışanı için ödenen sigorta primi, hiçbir isim altında ve hiçbir şekilde çalışanın maaş ve sair malî haklarından kesilemez, buna ilişkin hüküm ihtiva eden sözleşme yapılamaz. Zorunlu sigortalara ilişkin teminat tutarları ile uygulama usul ve esasları Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Hazine Müsteşarlığınca belirlenir. Bu maddedeki zorunlu sigortaları yaptırmayanlara, mülki idare amirince sigortası yaptırılmayan her kişi için beş bin Türk Lirası idari para cezası verilir.

9 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 9 Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete No: Yürürlük Tarihi: Son Değişiklik: RG, A. SİGORTANIN KAPSAMI A.1. Sigortanın Konusu Bu sigorta sözleşmesi, 1219 sayılı Kanunun Ek 12 nci maddesi çerçevesinde, serbest ya da kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanların poliçede belirtilen mesleki faaliyeti ifa ederken, sözleşme tarihinden önceki on yıllık dönemdeki veya sözleşme süresi içinde mesleki faaliyeti nedeniyle verdiği zararlara bağlı olarak sözleşme süresi içinde kendisine yapılan tazminat taleplerine ve bu taleple bağlantılı yargılama giderleri ile hükmolunacak faize ve sigortalı aleyhine ileri sürülen tazminat talebine ilişkin makul giderlere karşı poliçede belirlenen limitler dahilinde teminat sağlar. Ancak on yıllık dönemin başlangıcı 30 Temmuz 2009 u geçemez ve bir aydan fazla sigortasız kalınan dönemlerde meydana gelen olaylara bağlı olarak sigortalı dönemlerde yapılan ihbarlar için sigorta koruması yoktur. Sigortalının Mesleki faaliyete son vermesi halinde, birinci paragraftaki teminata ek olarak, son sigorta sözleşmesi dönemindeki mesleki faaliyetinden dolayı sözleşmenin bitiş tarihinden iki yıl sonrasına kadar ortaya çıkabilecek talepler de teminat dahilindedir. Uygulamada kısaca malpraktis (tıbbi kötü uygulamaya ilişkin sorumluluk) sigortası olarak bilinen hekim sorumluluğu sigortası, diş hekimleri dahil hekimlerin meslek etkinlikleri sırasında yol açacakları zararlardan sorumluluklarını sigorta teminatı altına almayı amaçlamaktadır. Sigortayı yaptırmakla yükümlü olan kişi (sigorta ettiren) ve sigortalı (sorumluluğu temin edilen hekim) her zaman aynı değildir. Özel kurumlarda görev yapan hekimler

10 10 Dr. Iur. Samim Ünan için sigorta bu kurumlar tarafından yaptırılmaktadır (Tababet ve Şuabatı Sanatların Tarzı İcrası Hakkında Kanun Ek Madde 12 fk.3; Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Tarife ve Talimatı B.1 b). Yeni genel şartlar uygulamada claims made (talep esası)olarak bilinen tekniğe uygun bir düzenleme getirmiştir. Buna göre, sadece sigortalıya sigorta süresi içinde (uygulamada kural olarak bir yıldır) ileri sürülen talepler sigorta koruması altındadır. Claims made (talep esaslı) sigortalarda tazminat talebinin sigortalı hekime karşı ileri sürülmesine ek olarak (asıl) sigorta süresi içinde sigortacıya ulaştırılmış olması da öngörülür. Bununla birlikte, hekim sorumluluğu sigortasında genel şartlar, zarar görenin talebinin sigorta süresi içinde sigortacıya bildirilmiş olmasına ilişkin herhangi bir koşula yer vermemiş, tersine sigortalıya yapılan talebi yeterli görmüştür ( bu sigorta sözleşmesi... (hekimin)... verdiği zararlara bağlı olarak sözleşme süresi içinde kendisine yapılan tazminat taleplerine... karşı...teminat sağlar ). Talebin sigortacıya derhal haber verilmemesinin yaptırımı TTK 1475(3) te, TTK 1446(2) ye yollama yapılarak hükme bağlanmıştır (sadece sigortacı- sigorta ettiren/sigortalı ilişkisinde, sigortacı zarar görene tazminat ödedikten sonra ödediğini kısmen geri almak üzere sigortalıya rücu ettiği vakit uygulanacak olan kusurun ağırlığına göre indirim). Sigortalı hekimin meslek etkinliğine son vermesi olasılığında, son sigorta sözleşmesi dönemindeki (TTK m.1411 uyarınca sigorta dönemi kural olarak bir yıldır) etkinliklerinden dolayı, sözleşmenin bitiş tarihinden iki yıl sonraya kadar ileri sürülecek talepler de sigorta koruması altında olacaktır. Hekim sorumluluğu sigortası geçmişe etkili koruma sağlamaktadır. Sözleşmenin yapıldığı tarihten on yıl geriye doğru bir koruma süresi öngörülmüştür. Ancak bu on yıllık süre hiç bir halde 30 Temmuz 2009 dan öncesini kapsamayacaktır (Zaman Sınırı: 30 Temmuz 2009). Geçmişe etkili korumanın anlamı şudur: Sigortacı, sözleşmeden önceki on yıllık dönem içinde sigortalının meslek etkinliklerinden kaynaklanan zararlarla ilgili tazminat istemlerini karşılayacaktır. Ancak bu istemlerin sigorta koruması altında olmalarının ön koşulu sigorta süresi içinde ileri sürülmüş bulunmalarıdır ( claims made esası). Sigortalının meslek etkinliğine son vermesi halinde yalnızca son sigorta dönemi içindeki etkinlikler için iki senelik ek bir sigorta koruması öngörülmüştür. Bu sebeple, sigortalı hekim mesleği bıraktığında, sadece bırakmanın söz konusu olduğu sigorta dönemi içindeki etkinlikler için ek iki yıllık koruma süresinden yararlanacaktır. Genel şart metninden (kullanılan sözcük ve anlatımlardan) çıkan sonuç budur. Ancak bunun yeterli olmayacağı da ortadadır. Mesleğin icra edilmesine son verilmesi halinde, sadece son sigorta dönemini değil, geçmişe etki tarihine kadarki bütün süreyi kapsayan iki yıllık bir ek koruma daha uygun düşerdi. Genel şart metni sigorta süresi veya geçmişe etki süresi içinde sorumluluğa yol açan davranışın mı (malpraktis) yoksa zararın mı meydana gelmiş olması gerektiği hususunda açık değildir. Ancak konunun pratik önemi azdır. Çünkü oldukça uzun bir

11 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 11 geçmişe etki süresi söz konusudur. Bu sebeple sorumluluğa yol açan olayın (tıbbi uygulama, malpraktis) zarardan önceki bir anda ortaya çıkması olasılığı uzaktır. Sigortalı hekime karşı tazminat talebinin sigorta süresi içinde yapılmış olması gereklidir. Sözleşme öncesinde ileri sürülmüş olan tazminat talepleri sigorta koruması altında değildir. Tazminat istemi sözleşme öncesinde ileri sürülmüş ve sigortalı hekime de ulaşmışsa, riziko sözleşme öncesinde gerçekleşmiş olur. Gerçekleşmiş bir riziko için, bu durum bilinerek sigorta yaptırılması geçersizdir (TTK 1458). Hekim sorumluluğu sigortası tam anlamıyla geçmişe etkili sigorta oluşturmaz. Geçmişe etkili sigorta, rizikonun sigorta sözleşmesi öncesinde meydana geldiği (ancak tarafların bu durumu bilmedikleri) hallerde söz konusu olur. Oysa hekim sorumluluğu sigortasında riziko, Genel Şartların B.1 maddesi uyarınca tazminat talebinin ileri sürüldüğü anda gerçekleşmektedir. Bu an ise (sözleşme yapıldıktan sonra) sigorta süresi içinde yer almak zorundadır. Zarar görenin tazminat talebini dava yoluyla ileri sürdüğü, fakat henüz dava dilekçesinin sigortalı hekime tebliğ edilmediği (ve hekimin de aleyhindeki talepten başka biçimde bilgisinin olmadığı) hallerde (istemin noter ihtarıyla yapıldığı durumlarda da benzer bir sorun ortaya çıkacaktır) sigorta sözleşmesi tazminat talebi hekime ulaşmadan önce tamamlanmışsa acaba sigortacı koruma sağlamakla yükümlü olur mu? Bu olasılık, rizikonun gerçekleştiği bilinerek sigorta yaptırma hakkındaki hükmün (TTK 1458 in) kapsamında sayılmamalıdır. Buna karşılık sözleşme öncesindeki bildirim görevi (TTK 1439(2)) sigortacı ile sigorta ettiren/sigortalı arasındaki ilişkide uygulama alanı bulabilir. Burada (sorumluluğa yol açabilecek nitelikteki) olayın sigortacıya bildirilmesine ilişkin TTK 1475(1) hükmü devre dışıdır. Çünkü TTK 1475(1) sözleşme kurulduktan sonraki safhayı düzenlemektedir. Hekim sorumluluğu sigortasının temin ettiği hususlar şunlardır: - tazminat talebi - taleple ilgili olarak mahkemenin hüküm altına alacağı yargılama giderleri ve faiz - taleple ilgili makul giderler. Tazminat talebi olay başına uygulanacak limit dahilinde temin edilir (şu an için TL). Mahkemenin hüküm altına alacağı yargılama giderleri, sigortalı aleyhine yargı kararında hükme bağlanan yargı harcı; bilirkişi, keşif ve tanık giderleri; davacı lehine hükmedilen vekalet ücreti gibi hususlardır. Burada varsayım sigortacının dava edilmemiş ve bu tutarların kendisinden tahsil edilmemiş olmasıdır. Eğer tazminat isteyen kişi sigortacıyı da dava etmiş ve bu tutarlar sigortacı aleyhine hüküm altına alınmışlarsa, sigortacı bunları zaten davacıya karşı kendi yükümlülüğü olarak ödeyecektir. Mahkemece sigortalı aleyhine tazminat alacağına ilişkin olarak hükme bağlanan faiz de sorumluluğun kapsamına dahil bir unsur olarak sigortacı tarafından karşılanacaktır.

12 12 Dr. Iur. Samim Ünan Mahkemenin davalı sigortalı hekim aleyhine hükmettiği yukarıda sayılan çeşitli tutarların sigorta kapsamında olmaları makuldür. Aşağıda göreceğimiz üzere, sigortalı aleyhine dava açılmışsa, bunun yönetimi kural olarak sigortacıya aittir. Başka bir anlatımla, sigortacı, eğer dilerse, dava hususunda ne gibi bir yol izleneceğine kendisi karar verecektir (bu hakka sahiptir). Eğer davaya sebep olmadan veya dava açıldığında hemen talebin karşılanmasına karar vermemiş ve bu yüzden fatura kabarmışsa, bundan dolayı sorumlu olması doğaldır. Özellikle faiz konusu sigortacı ile sigortalı arasında sorun doğurmaya elverişlidir. Bazı hallerde fatura uzun senelere yayılan faiz yüzünden (faizin uzun süren yargılama süreci sonunda mesela tazminat alacağının üç katına ulaşmış olduğu hallerle karşılaşıldığı vakidir) çok yüksek olmaktadır. Eğer sigorta ettiren/sigortalı aleyhindeki tazminat talebi olay tarihinden işlemeye başlarsa (zararın olay tarihinde ortaya çıktığı durumlarda öyle olacaktır), davanın ileri bir tarihte (zamanaşımı dolmadan hemen önce- eğer hekime karşı sözleşmesel sorumluluk uyarınca istemde bulunulmuşsa zamanaşımı çok daha uzun bir süre olacaktır-) açılması, faizi çok artırmaktadır. Bu gibi bir durumda sigortacının herhangi bir kusuru olmamakla birlikte, faizi karşılaması gerekecektir. Ancak faiz yükü için genellikle ayrı bir limit öngörülmemektedir (hekim sorumluluk sigortasında da ayrı bir limit yoktur). Bu durumda limitin önemli bir bölümü faizin karşılanması için kullanılmış olabilecektir. Tazminat isteminin ileri bir tarihte dava (veya icra takibi) yoluyla yapılmış olması sigorta ettiren/sigortalının da denetiminde olan bir husus değildir. Ancak, hekim sorumluluk sigortasında, genellikle tazminat talepleri zarar meydana geldikten veya gelmeye başladıktan kısa süre sonra yapılmaktadır. Asıl sorun, bu talepler hakkında doğru kararı kısa sürede verebilmektir. Yerinde olan bir talep derhal karşılanmaz ve yargıya götürülmesine izin verilirse, bunun maliyeti artıracağı kesindir. Eğer buna sigortacı sebep olmuşsa (verdiği karar hatalı ise) sonuçta çıkan fatura limitin çok ötesinde olsa dahi (işleyen faiz mesela TL olan limitin TL aşılmasına yol açmışsa), sigortacının limitten ayrı olarak bu faiz yükünü karşılaması lazımdır. Başka bir anlatımla, tazminat talebi karşısında nasıl hareket edileceğine ilişkin kararının hatalı olması rizikosu sigortacının üzerindedir. Bu halde limit aşımı ortaya çıkmış olsa dahi sigortacı fazlayı da ödeyecektir. Buna karşılık, sigortacının kendi karar ve tercihinin sonucu olmayan faiz yükü limit dahilinde karşılanacaktır. Tazminat talebine ilişkin makul giderler de sigortacının sorumluluğundadır. TTK m.1474 (1) bunu açıkça öngörmüştür. Burada söz konusu olan giderler, mahkemece hüküm altına alınanlar hakkında ayrıca düzenleme yapıldığı için, bunlar dışında kalan sigortalının kendi kararı doğrultusunda yapmış olduğu giderlerdir (sigortalının aldığı görüşler, hizmetine başvurduğu avukat, laboratuvar incelemesi v.b.). TTK 1474 (1) uyarınca tazminat talebine ilişkin makul giderler sigorta bedeline dahildir. Eğer ödenmesi gereken tazminat tutarı ve bu giderlerin toplamı sigorta bedelini aşarsa, aşan kısmın sigorta kapsamında karşılanabilmesi sözleşmede bu hususta özel hüküm bulunmasına bağlıdır. Mahkemece tazminat alacağı ile ilgili olarak hükmedilecek giderler ve faiz hususunda

13 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 13 şu da belirtilmelidir: Sigortalı tazminat talebini ve hakkında dava açıldığını zamanında sigortacıya bildirmemişse, sigortacı bu bildirim zamanında yapılmış olsa idi, (yerinde görünen) tazminat talebini derhal karşılayarak ek masraf ve faiz yükünü önleyebileceğini, bu sebeple bunları karşılama yükümlülüğünün olmadığını ileri sürebilir. TTK m.1475(2) sigortalının tazminat istemini derhal sigortacıya bildirmekle yükümlü olacağını TTK 1475(3) ise bu yükümlülüğün ihlali halinde TTK 1446(2) nin uygulama alanı bulacağını belirtmektedir. TTK 1446(2) uyarınca bildirimin yapılmaması veya geç yapılması sigortacı tarafından ödenecek tutarın artmasına sebep olmuşsa, kusurun ağırlığına göre indirim uygulanacaktır. Kusurun ağırlığı çok kolay işletilebilecek bir kriter olmamakla birlikte, bildirimin yapılmaması çoğu halde kasten veya ağır kusurla söz konusu olacağı için, önemli oranda indirim yapılması haklı görülebilecektir. Genel Şartların A.1 maddesi claims made esasını (talep esası) benimserken, sigortanın her yıl düzenli şekilde yenileneceğini varsaymıştır. Gerçekten claims made sigortalarda, her sene yenileme yapıldığı ve her yenilemede ilk sigortanın geçmişe etki tarihine yer verildiği takdirde, sigorta koruması kesintisiz biçimde elde edilebilmekte ve occurrence basis (olay esaslı) sigortalara yakın bir durum ortaya çıkmaktadır. Olay esaslı sigortaların sağladığı avantaj, bir talep hakkında zamanaşımı dolana kadar sigortacının sorumluluğunun son bulmamasıdır. Sigorta süresi içine gerçekleşen olay (mesela malpraktis) sebebiyle zarar daha sonra meydana gelse ve tazminat talebi de yine daha sonra ileri sürülse dahi sigortalı (ve zarar gören) bu sigortadan yararlanma hakkına sahip bulunacaklardır. Mesela 2013 senesini kapsayan olay esaslı bir sigortada, zarar 2014 senesi içinde ortaya çıkmış olsa (mesela sakatlığın kalıcı olduğunun kesinleşmesi) ve zarar gören de 2017 senesinde tazminat istemini ileri sürmüş bulunsa dahi, sigortacı bu talep için koruma sağlamakla yükümlü olur. Oysa claims made (talep esaslı) sigortalarda, tazminat talebi 2013 senesi sonuna kadar ileri sürülmek zorundadır. Fakat eğer claims made sigorta kesintisiz yenilenirse (mesela 2014, 2015, 2016 ve 2017 senelerinde düzenli olarak yenileniyor) sigortalı da hiç boşluk söz konusu olmadan korunmuş olacaktır. En son yaptırılan 2017 senesine ilişkin sigorta, 30 Temmuz 2009 dan başlayarak sigorta koruması sağlayacağı (30 Temmuz 2009 dan itibaren gerçekleşecek ancak henüz tazminat talebine konu olmamış malpraktis vakalarını temin edeceği) için 2013 te meydana gelen malpraktis kapsama dahil sayılacak ve 2017 yılında (sigorta süresi içinde) ileri sürülen bununla ilgili tazminat talebi 2017 poliçesinden ödenecektir. Zorunlu hekim sorumluluğu sigortasında, sigortacı, sigorta ettiren hekimin önceki poliçe dönemlerinde bildirmiş olduğu bir olayı, yeni yapılacak poliçede kapsam dışı bırakamaz veya yeni poliçe yapılırken bu olayın bildirilmemiş olması halinde sözleşme yapılırken kendisine eksik bilgi verildiğini ileri süremez. Sigortacının değiştiği durumlarda ise, yeni sigortacıya eski sigorta sırasında gerçekleşmiş (ve henüz tazminat istemine konu olmamış) olayları bildirmek lazımdır. Mesela: Zorunlu hekim sorumluluğu sigortası 2010, 2011 ve 2012 yıllarında sigortacı

14 14 Dr. Iur. Samim Ünan A ya, 2013 yılından başlayarak da sigortacı B ye yaptırılmışsa, 2011 yılında gerçekleşmiş ve gerçekleşme anından itibaren sigortalının bilgisi dahilinde olan bir olayın - - TTK 1475(1) uyarınca 2011 de 10 gün içinde sigortacı A ya 2013 yılında da sigortacı B ile sözleşme yapılırken TTK 1435 uyarınca B ye bildirilmesi gerekir. Bu noktada TTK 1475(1) ile TTK 1435 arasında var olan bir farka da değinmeliyiz: TTK 1475 sigortalının sorumluluğuna gerektirecek olayları bildirme görevini düzenlerken bilinmesi gereken olaylara ilişkin herhangi bir kurala yer vermemiştir. Buna karşılık TTK 1435, sözleşme öncesi bildirim görevinin kapsamına bilinmesi gereken hususların da girdiğini açıkça hükme bağlamaktadır. Şu halde, sigortalı hekimin hastaya zarar verdiğini bilmediği (fakat bilmesinin gerektiği, lazım gelen özeni gösterse idi bunu öğrenebilecek olduğu) durumlarda, TTK 1475(1) uyarınca bildirimde bulunma görevi altında olmayacak; yeni sözleşme yaptığı takdirde ise, göreve aykırı davranmış sayılacaktır. Bunun sonucun tutarlı olmadığı kanısındayız. Diğer yandan, sözleşme öncesi bildirim görevi sigorta sözleşmesinin her sene yeniden (yeni dönem için) yapılması sırasında yerine getirilmesi gereken bir görevdir. Sigortacı değişmese de, yeni sözleşme kurulurken sigorta ettiren/sigortalı TTK 1435 uyarınca (bilinmesi gereken) önemli hususları sigortacıya bildirmek zorundadır. Sorumluluğuna yol açabilecek bir olayın varlığından fiilen haberi bulunmasa dahi, eğer bunu saptayabilmesi mümkün idiyse, görevi çiğnemiş kabul edilecektir. Sorun TTK 1435 tedir. O maddede yerinde olmayan bir tercih söz konusudur. Tazminatın ileri sürülme tarihi ile davanın açılma tarihi farklı olabilir. Mesela zarar gören 2016 yılında noterden ihtar göndererek tazminat istemiş ve üç gün içinde ödenmediği takdirde yasal yollara başvuracağını bildirmiş, ancak bir müddet bekledikten sonra 2017 de dava açmışsa, bu halde 2016 poliçesi devreye girecektir. Çünkü genel şartlar tazminat talebinin dava konusu olmasını değil, ileri sürülmesini aramaktadır. Bununla birlikte ihtarda belirtilen tutar ile dava yoluyla talep edilen tutar farklı ise ihtar konusu talepten vaz geçildiği ve dava yoluyla yeni bir talepte bulunulmuş olup olmadığı tartışılabilir. Kanımızca kural, ihtardaki talebin önemli ölçüde değişikliğe uğramadığı hallerde bu talebin esas alınması olmalıdır. Sigortalı, sigorta teminatını kesintisiz elde etmek konusunda ihmal göstermiş ve arada boşluklar meydana gelmişse, Genel Şartlar A.1 fk.1 son cümle uygulanacaktır. Bu hüküm, bir aydan fazla sigortasız kalınan dönemlerde meydana gelen olaylara bağlı olarak sigortalı dönemlerde yapılan ihbarlar için sigorta korumasının söz konusu olmayacağını öngörmektedir. Belirtmek gerekir ki bu hüküm hekim sorumluluğu sigortasının geçmişteki olaylar için teminat sağlama özelliği ile hiç bağdaşmamaktadır. Bir hekim ilk olarak 2013 tarihinde sigorta yaptırsa, 2009 dan sonraki (tazminat talebine konu olmamış) malpraktis vakaları için bu sigortadan yararlanabilecektir. Söz gelişi 2012 Temmuz ayındaki bir olayla ilgili olarak 2013 te sigorta süresi başladıktan sonra ileri

15 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 15 sürülen tazminat talepleri için 2013 poliçesi devreye girecek ve koruma sağlayacaktır. Aynı hekim ilk olarak 2010 da sigorta yaptırmış, 2011 de ve 2012 de sigorta yaptırmayı ihmal etmiş ve 2013 için tekrar sigorta poliçesi düzenletmiş olsa, 2012 Temmuzundaki vaka için genel şartlara göre (arada bir aydan fazla boşluk olduğundan) açıkta kalacaktır. Bunun yerinde bir çözüm olmadığı düşüncesindeyiz. Arada sigortalı olunmayan sürelerde de, tazminat talebi ileri sürülmüş (başka bir anlatışla riziko gerçekleşmiş) olmamak kaydıyla sigortadan yararlanma mümkün olmalıdır. Eğer sigortalı hekim, (henüz tazminat talebine konu olmayan) bir olayın (malpraktisin) varlığını bilerek sigorta yaptırmışsa, bu takdirde sigortacı sözleşme öncesi bildirim görevine aykırılıktan kaynaklanan haklarını sigortalıya karşı kullanabilecektir. Bu hakların zarar görene karşı kullanılması ise TTK 1484(1) uyarınca kural olarak mümkün değildir. Bununla birlikte, TTK 1477 nin (olayın kasten gerçekleştirilmesi halinde sigortacının sorumlu olmaması) bu durumda da uygulanması gerektiği kabul edilirse farklı bir sonuç söz konusu olabilir. Tartışma mümkün görünmektedir. Sigortacının değişmiş olması durumunda, aynı tazminat talebi hem önceki hem de sonraki sigortacının sorumluluğuna dahil olmayacak, yalnızca sonraki sigortacının poliçesinden ödeme yapılması gerekecektir yıl başında sigortacı değişmişse, 2010 yılındaki bir olayla ilgili olarak 2012 de ileri sürülen tazminat talebi yeni sigortacı tarafından ödenecek, önceki sigortacının bunu karşılama yükümlülüğü 2011 sonundan başlayarak ortadan kalkmış olacaktır. Çünkü tazminat talebi, ancak sigorta süresi içinde yapılmış olmak koşuluyla teminata dahildir. Ele aldığımız halde, önceki sigortacının sorumlu olduğu sigorta süresi 2011 sonunda tamamlanmış, 2012 de yeni sigortacının süresi başlamıştır. Önceki sigortacının sorumlu olduğu sürenin sonuna kadar herhangi bir tazminat istemi yapılmamış olduğundan önceki sigortacının ödeme yükümlülüğü doğmamıştır. TTK 1425(3) uyarınca genel şartlarda sigorta ettirenin/sigortalının lehine yapılan değişiklikler hemen ve doğrudan uygulanacaktır. Zorunlu sorumluluk sigortalarında sigortalının lehine yapılan değişiklik kural olarak zarar gören üçüncü kişinin de yararına olacaktır. Sigortalının daha geniş biçimde korunması, aynı ölçüde zarar görene ilişkin korumanın da genişletildiği anlamına gelecektir. Ancak, bir değişiklik sigortalı değil fakat sadece zarar gören lehine olduğu takdirde, bunun da derhal ve doğrudan uygulanması gerekir (mesela sigortacının zarar görenden bilgi alma hakkının yeni genel şartlarda bir miktar kısıtlanması). Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Tarife ve Talimatı A.1 maddesinde - - her bir olay için azami tazminat tutarının TL olacağı hiçbir durumda, sözleşme kapsamında ödenecek tazminat miktarının TL nı aşamayacağı hükme bağlanmıştır.

16 16 Dr. Iur. Samim Ünan TTK 1428(1), sorumluluk sigortaları dışındaki sigortalarda, aksine sözleşme yoksa, sigortacı tarafından yapılan kısmi tazminat ödemelerinin sigorta bedelinden düşüleceğini öngörmüştür. Bu hüküm emredicidir (TTK 1452(3)). Acaba TTK 1428(1) karşısında, zorunlu hekim sigortasında söz konusu olacağı belirtilen TL olay başına azami tazminat tutarı ile TL yıllık azami tazminat tutarından hangisi geçerli olacak, bu limitler nasıl uygulanacaklardır? Kısmi tazminat ödemesi deyimiyle kastedilen şudur: Meydana gelen riziko sonucunda sigorta konusu değer tamamen ortadan kalkmayıp yalnızca azalmıştır. Sigortacı da bu değer azalmasını karşılamak üzere ödeme yapmaktadır. Başka bir anlatışla sigorta bedelinin sadece bir kısmı ödenmektedir. Bu hal (sözleşmede öngörülmüş olan sigorta bedelinin sigortacının sorumlu olduğu en yüksek tutarın- sadece bir kısmının ödenmesi) sorumluluk sigortalarında da söz konusu olur. Nitekim bir çok sorumluluk sigortasında -tıpkı zorunlu hekim sorumluluğu sigortasında da olduğu gibi- yalnızca olay başına uygulanan limit ile yetinilmemekte bir de ek olarak senelik toplam limit (aggregate annual limit) öngörülmektedir. Olay başına uygulanan limit çerçevesinde yapılan ödemeler, yıllık toplam limiti azaltmakta ve yıllık toplam limit tamamen tüketilmişse sigortacının o yıla ilişkin sorumluluğu son bulmuş sayılmaktadır. Sorun, zorunlu hekim sorumluluğu sigortasında bu toplam limitin geçerli olup olmayacağıdır. TTK 1428(1) genel hükümler arasında yer alan ve TTK 1485 uyarınca sorumluluk sigortalarını da kapsayan bir kuraldır. Buna göre, sorumluluk sigortalarında, tazminat ödemesi sigorta bedelinin sadece bir kısmına ilişkinse, bu ödeme sigorta bedelini azaltmayacağından (ve bu hüküm de emredici olduğundan), sonuçta yıllık limit geçerli sayılmayacaktır. Yalnızca olay başı limit uygulanacak ve mesela sigortalı hekim aleyhine bir yıl içinde on kere TL tazminat istenmiş ve hepsinin de yerinde olduğu saptanmışsa, bunların her biri için sigortacı olay başı limit olan TL nı ödeyecektir (böylece o yıl toplam TL ödemiş olacaktır). Sorumluluk sigortalarında senelik toplam limite yasaklama getiren TTK 1428(1), bu yönü itibariyle çok yanlış bir hükümdür. Fakat yasadaki birçok başka hatalı hüküm gibi, adaletsiz ve mantıksız sonuçlara yol açan bu hüküm de değiştirilene kadar uygulamada kalacaktır (sed lex dura lex= la loi est dure mais c est la loi). Zorunlu hekim sorumluluğu sigortası, sadece hekimin meslek etkinliğinden doğrudan zarar görmüş olan kişilerin (hastaların) istemleri bakımından değil, fakat hekimin çalıştığı kamusal veya özel tıp kurumunun hekime yönelteceği rücu istemleri bakımından da koruma sağlar. Zorunlu sigortayı düzenleyen yasa (Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrası Hakkında Kanun) Ek Madde 12 fk.1 ve 2 bu hususu açıkça belirtmiştir. Buna karşılık genel şartlar sigortanın rücu istemlerini de karşılayacağına ilişkin açık hükme yer vermemiştir. Yasadaki açıklık, kamusal veya özel kuruluşların sigortalı hekime yönelik istemlerinin sigortaya dahil sayılması için yeterli midir? Bu bağlamda şunları göz önünde bulundurmak uygun olur: Kamusal kuruluşlarda çalışan hekimler sigortayı kendileri yaptırmakta, kamusal kuruluş ise (her ne kadar sonradan hekime primin yarısını ödüyorsa da) sigortadan yararlanan üçüncü kişi konumunda

17 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 17 bulunmaktadır. Sigorta sözleşmesindeki kısıtlayıcı hükümler ona karşı zaten ileri sürülemezler (TTK 1484(1)). Buna karşılık özel tıp kurumlarında çalışan hekimler için zorunlu sorumluluk sigortası, bizzat bu kurumlar tarafından yaptırılmaktadır. Sigorta sözleşmesindeki hükümlerin onlara karşı ileri sürülmesi kural olarak mümkündür. Bu açıdan, eğer sözleşmeden (halefiyete dayalı olmayan) rücu istemlerinin sigorta kapsamında olmadığı sonucu çıkıyorsa, sigortacının buna dayanmasına olanak tanınabilir. Genel şartların rücu konusunda nasıl bir düzenleme getirmiş olduğu ise netlikten uzaktır. Genel şartlar A.1 deki (hekimin) mesleki faaliyeti nedeniyle verdiği zararlara bağlı olarak... kendisine yapılan tazminat talepleri anlatımı rücu istemlerini de kapsamak bakımından pek yeterli görülmeyebilir. Çıkarım, yoruma bağlı olacaktır. Tıp kurumunun sigortalı hekime yönelik rücu istemi hakkında ayrıca şunları eklemek lazımdır: Kurumun rücu etmesi kural olarak zarar görene tazminat ödedikten sonra söz konusu olacaktır (kurum henüz tazminat ödemeden rücu etmişse, bu istem zamansız olduğu için sonuçsuz kalacaktır- mesela kurum dava açmışsa, bekleme kararı verilmemesi ve davanın henüz koşulları tamam olmadığı için reddi doğru olur). Şu halde, rücu etme anı zaman içinde ileri bir tarihtir. Rücu hakkı kullanılmadan önce sigortacı değiştirilmişse, sigortalı hekimin tıbbi girişimi sebebiyle hekimi çalıştıran kuruma tazminat istemiyle başvurulmuş olduğunun sözleşme yapılırken yeni sigortacıya bildirilmesi lazımdır. Aksi durumda sözleşme öncesi bildirim görevine aykırılık söz konusu olur. Buna karşılık, sigortalı hekimi çalıştıran tıp kurumuna zarar gören tarafından tazminat isteminde bulunulması (aynı zamanda hekime de talep yöneltilmemişse) rizikonun gerçekleşmesi olarak nitelenemez. Zorunlu Sigortayı öngören Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrası Hakkında kanun Ek madde 12 fk.1 ve fk.1 arasında şöyle bir fark mevcuttur: Kamusal tıp kurumlarında çalışan hekimlerle ilgili fk.1 sadece hekimi çalıştıran kurumun rücu taleplerini kapsamaktadır. Başka kişilerin (mesela SGK nın) hekime rücu istemleri -hukuken mümkün olsalar dahi- zorunlu sigortanın dışında kalmaktadır. Buna karşılık özel tıp kurumlarında çalışan hekimlerle ilgili bulunan fk.2 yalnızca hekimi çalıştıran kurumun rücu istemleriyle sınırlı değildir. Bu sebeple SGK tarafından doğrudan sigortalı hekime yapılan rücu istemleri de zorunlu hekim sorumluluğu sigortası kapsamındadır. Ancak, bu noktada halefiyete dayalı rücu istemlerinin her iki durumda da mümkün görülmesi gerektiğini vurgulayalım. Bu sebeple (mesela hekimin hatalı uygulamasından zarar gören kişiye sağlık teminatı vermiş olan) bir özel sigorta şirketi, hatalı uygulama ile bağlantılı olarak karşıladığı masraflar için kamu tıp kurumunda çalışıyor olsa dahi sigortalı hekime - bunu yasaklayan hükümlerin varlığı hali dışında- rücu edebilecektir. Çünkü burada bizzat zarar görenin tazminat istemesi ile bir tutulması gereken bir hal söz konusudur. Zarar gören hem sigortalı hekimden, hem onun sorumluluk sigortacısından hem de hekimi çalıştıran tıp kurumundan aynı anda talepte bulunmuş (mesela bu sayılanların hepsini birlikte dava etmiş) ve bunların hepsi aleyhine (sigortalı hekimin malpraktisi

18 18 Dr. Iur. Samim Ünan dolayısıyla sorumlu oldukları gerekçesiyle) hüküm verilmiş; fakat yargı kararı yalnızca tıp kurumu aleyhine icra edilmişse, tıp kurumu sorumlu hekime ve sigortacısına rücu edebilecektir. Sigortalı hekimi çalıştıran tıp kurumunun da sorumluluk sigortası varsa ve bu teminatı vermiş olan sigortacı hekimin sorumluluk sigortacısı ile aynı ise, öncelikle kimin ne oranda sorumlu olacağı sorununu çözümlenmelidir. Bazı hallerde tıp kurumu da zarar görene karşı hekimi çalıştırmasından başka bir sebeple- sorumlu olabilir (mesela zarar kısmen hatalı operasyondan kısmen de ameliyathanenin steril koşula sahip olmamasından ileri gelmiştir). Bu gibi durumlarda, tıp kurumu zararın öncelikle hekimin sorumluluk sigortasından karşılanmasını talep edemez. Tıp kurumuna hekimi çalıştırmadan başka bir sebeple- sorumluluk düştüğü oranda onun kendi sigortasının da devreye girmesi ve ödemenin bu sigortadan yapılması lazım gelir. Tıp kurumunun yalnızca hekimi çalıştırması yüzünden sorumlu tutulabildiği hallerde ise, sadece hekimin sorumluluk sigortasından ödeme yapılması uygundur (limitin yetmemesi durumunda, aşan kısım için tıp kurumunun sorumluluk sigortasına da şüphesiz başvurulabilecektir).

19 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 19 Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Tarife ve Talimatı Resmi Gazete Tarihi: Resmi Gazete No: Yürürlük Tarihi: Bu tarife ve talimat ile 1219 sayılı Kanunun Ek 12nci maddesi uyarınca yapılan Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası nın uygulanmasına ilişkin esaslar belirlenmiştir. A. TARİFE 1. (Değişik:RG, , Yürürlük: ) Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında her bir olay için azami teminat tutarı TL dir. Her durumda sözleşme kapsamında ödenecek tazminat miktarı TL yi aşamaz 2. Teminat tutarı maddi, manevi tazminat ve yargılama giderleri için geçerlidir. 3. Risk gerçekleşmiş olsa dahi, olay başı azami teminat miktarı sözleşme süresi boyunca aynı kalır. 4. EK-1 de yer alan risk gruplarına göre hazırlanmış olan Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası primlerine ilişkin tarife aşağıdadır. İlk kez yapılacak sigortalarda bu prim tutarları uygulanır. Prim Tutarları (4. Basamak) Risk Grubu Prim Miktarı (TL) I. Grup 150 II. Grup 300 III. Grup 500 IV. Grup 750 Prim indirimi ve prim artırımı aşağıdaki tabloda yer alan basamak esasına göre uygulanır.

20 20 Dr. Iur. Samim Ünan Basamak İndirimli Prim Zamlı Prim 7 % 20 6 % 15 5 % % 15 2 % 30 1 % 50 (Değişik:RG, , Yürürlük: ) Bir önceki yıl ya da bir önceki sözleşme süresi içinde herhangi bir ihbar ya da tazminat ödemesi yapılmaması durumunda, sonraki sigorta sözleşmesinde uygulanacak prim indirimi oranı bir üst basamağa göre belirlenir. Eğer bir önceki yıl ya da bir önceki sözleşme süresi içinde tazminat ödenmişse, sonraki sözleşme süresi içinde tazminat ödeme sayısı kadar aşağı basamak tarife uygulanır. Üç ve daha fazla tazminat ödemesi için azami zamlı prim % 50, üç ya da daha fazla yıl tazminat ödenmemesi durumunda azami indirim % 20 dir. Sigorta süresinin bir yıldan kısa olduğu sigorta sözleşmelerinde prim indirimi uygulanmaz. İhbarın gerçekleştiği ancak tazminatın ödenmediği durumlarda herhangi bir indirim veya zam uygulanmaz. 5. Sigorta primleri peşin olarak ödenir. B. TALİMAT 1. Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, a) Kamu sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar için, sigorta ettiren sıfatıyla kendileri tarafından, b) Özel sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanların her biri için ayrı ayrı, sigorta ettiren sıfatıyla kurumları tarafından, c) Mesleklerini serbest olarak icra eden tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar ile sözleşmeli aile hekimleri için kendileri tarafından, yaptırılır. 2. Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası grup sigortası şeklinde yapılamaz. 3. Özel sağlık kurum ve kuruluşları için, sigortalının kurumlar arasında iş değişikliği yapması durumunda, önceki kurum tarafından yaptırılan sigorta sözleşmesinin teminatı devam ediyorsa, yeni kurumun sözleşme süresi sonuna kadar sigorta yaptırma sorumluluğu kalkar. 4. Tabipler, diş tabipleri ve tıpta uzmanlık mevzuatına göre uzman olanlar için Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına göre yaptırılmış ihtiyari sigorta var ise ve bu ihtiyari sigorta zorunlu sigortayla verilen teminatın üstü için yapılmamışsa, bu sigorta ile zorunlu sigorta arasında Türk Ticaret Kanununun birden çok sigorta hükümleri uygulanır.

21 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasının yürürlüğünden önce Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına göre yapılmış olan sözleşmeler, taraflar arasında düzenlenecek zeyilname ile zorunlu sigorta hükümlerine uyarlanabilir. 6. Süresinden önce sona eren sözleşmelerde işlemeyen günlere ait primler, sigorta şirketi tarafından gün esası üzerinden sigorta ettirene iade edilir. 7. Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasına dair sözleşmenin yapılması, sona ermesi, risk değişikliği gibi tüm bilgiler sözleşme bazında en geç yirmidört saat içinde Sigorta Bilgi Merkezine iletilir. İletilen bilgilerin formatı Sigorta Bilgi Merkezi tarafından belirlenir. Sigorta Bilgi Merkezi, kendisine iletilen sigortalı bazındaki sözleşme bilgileri ile Sağlık Bakanlığı nezdindeki ilgili listeleri karşılaştırır. Bu sigortayı yaptırmamış olanların listesini çıkararak Sağlık Bakanlığına ve Hazine Müsteşarlığına iletir. Gereken altyapıyı kurmamış olan sigorta şirketleri gerekli bilişim altyapısını oluşturana kadar bu sigortayı yapamaz. 8. Tıbbi Kötü Uygulamaya İlişkin Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası na ilişkin poliçeler tüm sigorta şirketleri tarafından ekteki (EK-2) formata göre düzenlenir. C. YÜRÜRLÜK Bu Tarife ve Talimat tarihinde yürürlüğe girer. EK 1 RİSK GRUPLARI TABLOSU A- RİSK GRUBU Kod 1.GRUP 2.GRUP 3.GRUP 4.GRUP 0 Pratisyen Tabip X B- RİSK GRUBU Kod Uzmanlık Dalları 1.GRUP 2.GRUP 3.GRUP 4.GRUP 1 Acil Tıp (İlk ve acil yardım) x 2 Adli Tıp x 3 Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi x 4 Ağız, Yüz ve Çene Cerrahisi x 5 Aile Hekimliği x 6 Algoloji x 7 Anatomi x 8 Anesteziyoloji ve Reanimasyon x 9 Askeri Psikiyatri x

22 22 Dr. Iur. Samim Ünan Askeri Sağlık Hizmetleri (Askeri Sahra Hekimliği) (Askeri sahra sağlık hizmetleri hekimliği) Beyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirurji) Cerrahi Onkoloji (Onkolojik cerrahi) 13 Çevre Sağlığı x 14 Çocuk Acil x 15 Çocuk Cerrahisi x 16 Çocuk Endokrinolojisi (Çocuk endokrinolojisi ve metabolizma x hastalıkları) 17 Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları x 18 Çocuk Gastroenterolojisi (Çocuk Gastro. Hepatoloji ve Beslenme) x 19 Çocuk Genetik Hastalıkları x 20 Çocuk Göğüs Hastalıkları x 21 Çocuk Hematolojisi ve Onkolojisi (Çocuk Hematolojisi) x (Çocuk Onkolojisi) Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları 22 (Çocuk İmmünolojisi) (Çocuk Alerjisi) x (Çocuk allerjisi) 23 Çocuk Kalp ve Damar Cerrahisi x 24 Çocuk Kardiyolojisi x 25 Çocuk Metabolizma Hastalıkları (Çocuk endokrinolojisi ve metabolizma hastalıkları) x 26 Çocuk Nefrolojisi x 27 Çocuk Nörolojisi x 28 Çocuk Radyolojisi x 29 Çocuk Romatolojisi x 30 Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları x 31 Çocuk Ürolojisi x 32 Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Çocuk Psikiyatrisi) x (Çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları) 33 Çocuk Yoğun Bakımı x 34 Deri ve Zührevi Hastalıkları (Dermatoloji) x x x x

23 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) El Cerrahisi x 36 Endodonti x 37 Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları x 38 Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji (Enfeksiyon Hastalıkları) (Bakteriyoloji ve infeksiyon hastalıkları) 39 Epidemiyoloji x 40 Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (Fizik tedavi ve rehabilitasyon) 41 Fizyoloji x 42 Gastroenteroloji x 43 Gastroenteroloji Cerrahisi x 44 Genel Cerrahi (Genel şirürji) x x x 45 Geriatri (Geriyatri) x 46 Göğüs Cerrahisi (Göğüs kalp ve damar şirürjisi) 47 Göğüs Hastalıkları (Göğüs hastalıkları ve tüberküloz) x 48 Göz Hastalıkları x 49 Halk Sağlığı x 50 Harp Cerrahisi x 51 Hava ve Uzay Hekimliği (Hava hekimliği) 52 Hematoloji x 53 Histoloji ve Embriyoloji (Embriyoloji ve histoloji) (Tıbbi histoloji ve embriyoloji) (Histoloji ve ambriyoloji) 54 İç Hastalıkları x İmmünoloji ve Alerji Hastalıkları (İmmünoloji) 55 (Alerjik Göğüs Hastalıkları) (Alerji Hastalıkları) (Allerjik hastalıklar) x İş ve Meslek Hastalıkları 56 x (İşçi sağlığı ve iş güvenliği) 57 Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi x x x x

24 24 Dr. Iur. Samim Ünan 58 Kadın Hastalıkları ve Doğum x 59 Kalp ve Damar Cerrahisi (Göğüs kalp ve damar şirürjisi) 60 Kardiyoloji x 61 Klinik Nörofizyoloji x 62 Kulak Burun Boğaz Hastalıkları x 63 Nefroloji x 64 Neonatoloji x 65 Nöroloji x 66 Nükleer Tıp x 67 Ortodonti x 68 Ortopedi ve Travmatoloji x 69 Çocuk Diş Hekimliği x 70 Periferik Damar Cerrahisi x 71 Perinatoloji x 72 Periodontoloji x 73 Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi x 74 Protetik Diş Tedavisi x 75 Radyasyon Onkolojisi x Radyoloji (Radyodiyagnostik) Romatoloji (Rumatoloji) Ruh Sağlığı ve Hastalıkları (Psikiyatri) Sitopatoloji (Sitoloji) 80 Spor Hekimliği x 81 Sualtı Hekimliği ve Hiperbarik Tıp (Deniz ve sualtı hekimliği) (Deniz hekimliği) x x x x x x Temel İmmünoloji (İmmünoloji) Tıbbi Biyokimya (Biyokimya ve klinik biyokimya) x x 84 Tıbbi Ekoloji ve Hidroklimatoloji (Hidroklimatoloji) 85 Tıbbi Farmakoloji x 86 Tıbbi Genetik x x

25 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) Tıbbi Mikoloji (Mikoloji) Tıbbi Mikrobiyoloji (Mikrobiyoloji ve klinik mikrobiyoloji) (Mikrobiyoloji) 89 Tıbbi Onkoloji x Tıbbi Parazitoloji (Parazitoloji) Tıbbi Patoloji (Patoloji) Tıbbi Viroloji (Viroloji) 93 Üroloji x 94 Yoğun Bakım x 95 Diş Tabibi x 96 Restoratif Diş Tedavisi x 97 Ağız Diş ve Çene Patolojisi x 98 Gelişimsel Pediatri x * Uzmanlık öğrencileri (asistanlar) devam ettikleri uzmanlık eğitimleri süresince, eğitimlerini bitirdiklerinde elde edecekleri uzmanlık dalı unvanına göre risk grubuna dahil edileceklerdir. Örneğin Acil Tıp uzmanlık öğrencisi, uzmanlık eğitimine başladığı andan itibaren risk grubu 4 olarak değerlendirilecektir. x x x x x

26 26 Dr. Iur. Samim Ünan A.2. Sigortanın Coğrafi Sınırı Bu sigorta, sigortalının Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ifa ettiği mesleki faaliyetler için geçerlidir. Genel şartlar sadece mesleki etkinliğin Türkiye ülkesinde gerçekleştirilmiş olması koşulunu içermektedir. Dolayısıyla hangi ülke mahkemesinde dava açılmış olduğu ve/veya tazminatın hangi hukuka göre istendiği önemli değildir. Ancak yabancı hukuka göre ileri sürülen tazminat talepleriyle ilgili hüküm kamu düzenine açıkça aykırı ise, bunun Türkiye de geçerliliği (tenfiz edilme veya kesin delil olarak kabul edilme koşulları) mevcut olmayabilir. Özellikle, yabancı mahkeme tarafından örnek oluşturmak üzere gerçek zararı aşan tazminat tutarlarına hükmedilmiş bulunması hali bu nitelikte sayılabilecektir.

27 Zorunlu Hekim Sorumluluğu Sigortası (Genel Şartlar Şerhi) 27 A.3. Teminat Dışında Kalan Haller Aşağıdaki hâller teminat kapsamı dışındadır: a) Sigortalının, poliçede belirlenmiş ve sınırları hukuk kuralları veya etik kurallar ile tespit edilen mesleki faaliyeti dışındaki faaliyetlerinden kaynaklanan tazminat talepleri, b) Mesleki faaliyetin ifası sırasında sigortalı tarafından kasten sebep olunan her tür olay ile davranışları, c) Sigortalı veya çalıştırdığı kişilerin, poliçede belirtilen mesleki faaliyeti ifa ederken alkol, uyuşturucu ya da narkotik maddelerin tesiri altında bulunması sonucunda meydana gelen olaylar, ç) İnsani görevin yerine getirilmesi hariç, sigortalının, sigorta primine destek veren kuruluşların sorumluluk alanı dışındaki faaliyetlerinden kaynaklanan tazminat talepleri d) İdarî ve adlî para cezaları dahil her tür ceza ve cezai şartlar, e) Her türlü deneyden kaynaklanan tazminat talepleri. Teminat dışında kalan hallere ilişkin A.3 maddesi en azından bazı bentler açısından yetersiz veya hatalı görünmektedir. A.3 maddesinde sayılan hallerden birinin varlığı hakkında kanıt yükü sigortacının üzerindedir. Çünkü TTK 1409(2) istisnalardan birine (teminat dışında kalan bir hale) dayanarak sorumlu olmadığını ileri süren sigortacıyı iddiasını kanıtlamakla yükümlü tutmuştur. Bent a) bakımından özellikle şu hususa açıklık getirmek lazımdır: Bir uzman hekim, uzmanlığı dışında etkinlikte bulunursa acaba bu durum sigorta teminatının devre dışı kalmasına yol açar mı? Mesela, bir aile hekimine (son zamanlarda sıkça görüldüğü üzere) acil nöbeti tutturulmuşsa, bu nöbet sırasındaki cerrahi müdahaleler zarara sebep olduğu takdirde- acaba zorunlu sigortadan karşılanacak mıdır? Kanımızca, hekimin somut halde gerçekleştirdiği tıbbi girişim eğer o hekim tarafından gerçekleştirilmesi hukuka aykırı olmayan bir tıbbi uygulama ise, sigortanın işlemesi gerekir. Hekimin çalıştığı kurumdaki iç düzenleme farklı olsa dahi, eğer o hekim o hastaya o müdahalenin yapıldığı yere benzer nitelikteki bir yerde geçerli biçimde tıbbi

28 28 Dr. Iur. Samim Ünan uygulamada bulunabiliyorsa, sigorta şemsiyesi altındadır. Bent a) poliçede belirlenmiş faaliyetten söz etmektedir. Fikrimizce poliçede belirlenmiş olan faaliyetin önemi olmamalıdır. Poliçede faaliyet genel cerrahlık olarak tanımlanmasına karşın, eğer o hekimin asıl alanı çocuk cerrahlığı ise ve bir çocuğu ameliyat etmişse, bu ameliyatın iyi yapılmamış olması sigorta kapsamında sayılmalıdır. Sigorta zorunluluğunu getirmiş olan Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun un Ek 12. Maddesi yalnızca mesleki faaliyetten bahsetmekte, bunun poliçede nasıl tanımlanmış olduğunu dikkate almamaktadır. Her ne kadar bir sigortanın kapsamı, o sigortaya ilişkin sözleşmede tanımlanırsa da, kapsamın doğrudan doğruya yasada çizildiği ve zorunlu sigorta şartının getirildiği durumlarda, sözleşmede (ve sözleşme hükmü niteliğini taşıyan genel şartlarda) bundan dar bir kapsama yer verilmesi geçerli değildir ve zarar görenlere karşı ileri sürülemez. Bu olasılıkta, zarar görene tazminat ödemek zorunda kalan sigortacının daha sonra sigortalıya rücu ederek ödediğini geri alması da mümkün olmaz. Çünkü, sigorta sözleşmesinin yasaya uygun düzenlenmemesinin sonucunu sigorta ettiren/ sigortalıya yüklemek doğru bir çözüm değildir. Bent b) de sadece olaya kasten sebep olunmasının aranması, yorum farklarına yol açabilecektir. Sigortalı hekim, hatalı tedaviyi/girişimi bilerek ve isteyerek uygulamış olabilir. Bu hal sigorta teminatının devre dışı kalması bakımından yeterli sayılmamalıdır. Tıbbi tedavinin/müdahalenin bilerek ve isteyerek gerçekleştirilmesi, zararın da kasten (bilerek ve isteyerek) gerçekleştirildiği anlamına gelmez. Sigortalı hekim ancak zararlı sonucu da bilerek ve isteyerek meydana getirmişse sigorta teminatından yoksun kalmalıdır. Başka bir anlatışla kast, sadece tıbbi tedavi/girişime ilişkin olmamalı, zararlı sonuca da yönelmelidir. Yaralı ayağı ancak ampüte etmesi halinde hastayı kurtarabileceğini düşünen ve bu düşünce doğrultusunda operasyonu gerçekleştiren hekim, daha sonra ayak kesilmeden de hastanın hayatta kalıp sağlığına kavuşabileceği belirlenirse, yanlış kararı dolayısıyla sigortadan yararlanma hakkını kaybetmemelidir. Bent c) bakımından önemli olan husus, sigortalının gerçekleştirdiği tıbbi uygulamanın alkol veya uyuşturucu veya narkotik maddeler kullanmış olması dolayısıyla zarara yol açmasıdır. Başka bir anlatışla, alkol, uyuşturucu veya narkotik madde kullanımı, hekimin güvenli biçimde tıbbi uygulamalar yapma yeteneğini azaltmış veya ortadan kaldırmış ve zarar da bundan kaynaklanmış olmalıdır. Sayılan maddelerin bu gibi bir etki meydana getirdikleri (bu olasılığı önemli ölçüde artırdıkları) kuşkusuzdur. Somut halde zararlı sonucun alkol, uyuşturucu veya narkotik madde kullanımından mı meydana geldiği, yoksa bu maddeleri hiç almamış olan bir hekimin dahi yapabileceği bir hatadan mı kaynaklandığına karar vermek zor olabilir. Hayat deneyimlerine göre, alkol, uyuşturucu veya narkotik madde etkisi altındaki bir kişinin hatalı mesleki uygulama yapma olasılığı yükseldiğinden, o halde uyguladığı tedavi veya yaptığı girişim zarara yol açmış olan hekimin, alkol, uyuşturucu veya narkotik madde kullanmış bulunması yüzünden zarar verdiği karine olarak kabul edilmeli ve aksini ispat yükü de hekime yüklenmelidir.