Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Resim Çizim Kurallar Ku Bak (Planometrik) Perspektif

Transkript

1 i ÇNDEKLER AÇIKLAMALAR...iii GR... 1 ÖRENME FAALYET KROK ÇZMEK Krokinin Tanm ve Önemi Kroki Çeitleri Kroki Çiziminde Kullanlan Gereçler Krokide Ölçek Kroki Çalmasnda Kullanlan Çizginin Özellikleri Kroki Çizim Yöntemleri Düz Çizgi Çizim Yöntemi Daire Çizim Yöntemleri Kare Yöntemiyle Daire Çizimi Eksen Çizgileri Yöntemiyle Daire Çizimi Kat Yöntemiyle Daire Çizimi Yay Çizim Yöntemleri (Radüslerin Çizilmesi) Kare Yöntemiyle Yay Çizimi Dik Dorular Yöntemiyle Yay Çizimi Aç Yöntemiyle Yay Çizimi Elips Çizim Yöntemleri Eksen Çizgileri Yöntemiyle Elips Çizimi Dikdörtgen Yöntemiyle Elips Çizimi Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi Kroki Çiziminde lem Sras Dik zdüüm Krokisi çin lem Sras Perspektif (Üç Boyutlu) Görünü Krokisi çin lem Sras UYGULAMA FAALYET ÖLÇME VE DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME ÖRENME FAALYET PERSPEKTFRESM ÇZMEK Perspektif Resmin Tanm ve Önemi Perspektif Resmin Çeitleri Aksonometrik Perspektif zometrik Perspektif zometrik Perspektif Resim Çizim Kurallar Dimetrik Perspektif Dimetrik Perspektif Resim Çizim Kurallar Eik Perspektif Kavaliyer Perspektif Kabinet Perspektif i

2 ii Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Resim Çizim Kurallar Ku Bak (Planometrik) Perspektif Merkezi (Konik) Perspektif Bir Noktal Konik Perspektif ki Noktal Konik Perspektif Üç Noktal Konik Perspektif UYGULAMA FAALYET ÖLÇME VE DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME ÖRENME FAALYET YAPIM RESM ÇZMEK Yapm Resminin Tanm ve Önemi Yapm Resminde Olmas Gereken Özellikler Görünüler Kesitler Ölçüler ve Toleranslar Yüzey Kaliteleri Ek Açklamalar Yapm Resmi Antedinin Hazrlanmas ve Doldurulmas UYGULAMA FAALYET ÖLÇME VE DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME CEVAP ANAHTARLARI MODÜL DEERLENDRME MODÜL DEERLENDRME KAYNAKLAR ii

3 iii AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK DERS MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI 520TC0007 Makine Teknolojisi Bilgisayar Destekli Makine Ressaml, Makine malatçl, Endüstriyel Kalpçlkve Bilgisayar Destekli Endüstriyel Modelleme Temel Teknik Resim Kroki, Perspektif ve Yapm Resmi Makine Teknolojisi alanndakroki,perspektifveyapm resmi çizmek konularn uygulamal olarak öreten eitim aracdr. SÜRE 40/32 ÖN KOUL YETERLK MODÜLÜN AMACI ETM ÖRETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEERLENDRME Temel Teknik Resim dersinin 3 numaral Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülünü alm olmak. Kroki, perspektif ve yapm resmi çizmek. GENEL AMAÇ Gerekli ortam saladnda bu modül ile kroki, perspektif çizimler ve imalat parça yapm resimlerini tekniine uygun çizebileceksiniz. AMAÇLAR 1- Tekniine uygun olarak kroki çizebileceksiniz. 2- Tekniine uygun perspektif resim çizebileceksiniz. 3- Teknik resim kural ve standartlarna uygun olarak imalat parça yapm resmi çizebileceksiniz. Teknik resim çizim ortam, resimmasas, örnekmodel parçalar, çizim araç ve gereçleri, kroki çizimi için kareli katlar, ölçme ve kontrol araç-gereçleri, bilgisayar donanm, projeksiyon veya tepegöz Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlaryla kazandnz bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Öretmen; modül sonunda sizin üzerinizde ölçme arac uygulayacak, modül ile kazandnz bilgi ve becerileri ölçerek, deerlendirecektir. iii

4 iv iv

5 1 GR GR Sevgili Örenci, Günümüzde yaplan iler için canllara ait kas gücü yerine insanlarn ürettii makineler kullanlmaktadr. Makineler insan hayatn kolaylatrarak zaman ve ekonomiden tasarruf edilmesini salamaktadr. Böylece yeni aratrma-gelitirme faaliyetleri için daha çok kaynak ayrlmaktadr. Makinelerin insan hayatna sunulabilmesi için çeitli aamalardan geçmesi gerekir. Tasarlama, üretim ve kalite kontrol bu aamalardan en önemlileridir. Tasarlama aamasnda ilk olarak kroki çizme yöntemine bavurulur. Modülün birinci bölümünde düünülen makinenin, sistemin veya i parçasnn ölçeksiz ve çizim araç gereci kullanmadan krokisini çizebilecek, ölçülendirebilecek, yüzey kalitelerini ve toleranslarn gösterebilecek, antede ait bilgileri yazabileceksiniz. Modülün ikinci bölümünde makine parçalarnn görünülerinden ve ölçülerinden yararlanarak üç boyutlu (perspektif) resimlerini, doru bir teknikle çizim araç-gereçleri kullanarak çizebileceksiniz. Üçüncü ve son bölümde, makine parçalarnn üretilmesi için görünülerinin, ölçülerinin, yüzey kalite iaretlerinin, toleranslarnn ve antetlerinin eksiksiz olduu hazrland resimleri uygun araç-gereçlerle çizebileceksiniz. Bu modülü baaryla tamamladnzda Makine Teknolojisi alanna ait üretim yapan iletmelerde makine parçalarn iki ve üç boyutlu düünüp yorumlayarak, serbest elle veya çizim araç-gereçleri kullanarak çizebileceksiniz. 1

6 2 2

7 3 AMAÇ ÖRENME FAALYET-1 ÖRENME FAALYET-1 Bu faaliyet sonunda kurallarna uygun olarak kroki çizebileceksiniz. ARATIRMA Kroki konusunda kütüphanelerden, internetten ve makine üretimi yapan iletmelerden bilgi alnz. Topladnz bilgileri teknik resim çizim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Ayrca evinizdeki eyalarn (bardak, sandalye, tencere, televizyon, masa, buzdolab vb.) krokilerini çizmeye çalnz. 1. KROK ÇZMEK 1.1. Krokinin Tanm ve Önemi Türk Dil Kurumu tarafndan yaynlanan Okul Sözlüünde krokinin genel tanm: Bir konu veya nesnenin balca özelliklerini yanstacak biçimde hazrlanm tasla olarak verilmitir. Teknik anlam ise, düünülen veya mevcut bir cismin (eya, makine vb.) teknik çizim aletleri kullanmadan, elle veya serbestçe çizilen resmidir. Makine parçasnn eksii olmadan üretilebilmesi için öncelikle çizilen krokinin tam ve içerdii bilgilerin yeterli olmas gerekir. Bunun için krokide görünülerin, ölçülendirmenin, yüzey kalitelerinin, toleranslarn ve antet bilgilerinin eksiksiz olmas gerekir. Teknik büroda çalan makine ressam,krokidenyararlanarakçizdii ölçekliyapm resmini makine imalatçsna verir. Böylece i parçasnn üretimini yaptrabilir. Ayrca Teknik Resim derslerindeki resim okuma, problem çözme gibi çalmalarda kroki resim çok kullanlr Kroki Çeitleri zdüüm kurallarna göre dört çeit kroki çizilebilir: Dik izdüüm krokisi, Aksonometrik izdüüm krokisi, Eik izdüüm krokisi Merkezi (konik) izdüüm krokisi. 3

8 4 ekil 1.1 de kroki çeitlerine ait örnek resimler verilmitir. ekil 1.1: Kroki Çeitleri 1.3. Kroki Çiziminde Kullanlan Gereçler Kroki çizmek için gereç olarak kat, kalem, silgi, ölçme ve kontrol aletlerinin bulundurulmas yeterlidir. Beyaz çizgisiz kat kroki çiziminde kullanlabilecei gibikarelikat da kolaylk salayacaktr(ekil 1.2). ekil 1.2: Kareli Kat zometrik perspektif resimlerinin kroki olarak çizimini kolaylatrmak için izometrik kareli katlar da bulunmaktadr. Kurun kalemin yumuak uçlu olan tercih edilmelidir. Beyaz ve yumuak silgi, yaplan hatalarn izbraklmadan yok edilmesine yardmc olacaktr. Makine parçasnn krokisini ölçülendirmek için ölçme ve kontrol aletleriyle boyutlarn tespit etmek gerekir. Çelik cetvel, kumpas (ekil 1.3), mikrometre, kavis mastarlar, mihengir, pleyt gibi ölçü aletleri ölçme ileminde kullanlr. 4

9 5 ekil 1.3: Kumpas 1.4. Krokide Ölçek Kroki serbest elle çizildiinden herhangi bir ölçek kullanlmaz. Yapm resimlerini çizebilmek için ölçülendirmeyle ilgili bilgilerin krokilerde eksiksiz olmas gerekir. Kroki çizen kii kadn büyüklüünü ve makine parçasnn boyutlarn dikkate alarak orant kurmaldr. Milimetrik bölüntülü veya kareli kat kullanlmas orant kurma ve çizim kolayl salayacaktr Kroki Çalmasnda Kullanlan Çizginin Özellikleri ekil 1.4 de kroki çalmas yaplrken kullanlan çizgilerin çeitleri ve özellikleri verilmitir. a) Teknik Resim dersi Geometrik çizimler modülünde açklanan ve TS 88 de belirtilen çizgi çeitleri kroki çiziminde de kullanlmaktadr (ekil 1.4). b) Kroki çizilirken eklin ana hatlarn oluturmak için konstrüksiyon çizgisi denilen çizgi tipi kullanlmaktadr. c) Krokide çizilen çizgiler çizim araç gereçleriyle çizilmi çizgiler kadar düzgün olmayabilir. ekil 1.4: Krokide Kullanlan Çizgi Çeitleri 5

10 Kroki Çizim Yöntemleri Bu konu içerisinde, krokide kullanlan çizgilerin ve geometrik ekillerin çizim yöntemleri anlatlacaktr Düz Çizgi Çizim Yöntemi Kalem, uç ksmndan itibaren yaklak 40mmyukardan tutulmaldr. Çizilecek çizgi yönüne göre dikey konumdaki kalemle önce yatay sonra düey çizgiler çizilmelidir. Yatay çizgiler soldan saa doru, bilek ve kol hareketiyle çizilmelidir (ekil 1.5.a). Düey çizgiler yukardan aaya doru, bilek ve parmak hareketiyle çizilmelidir (ekil 1.5.b). Eik çizgileri çizerken kadn döndürülerek yatay konuma getirilmesi önerilir. Uzun çizgiler de ise balangç vebiti noktalarnn belirlenerek birletirilmesi istenilen sonucun elde edilmesini salayacaktr. a) b) ekil 1.5: Krokide Düz Çizgi Çizim Yöntemleri Daire Çizim Yöntemleri Dairelerin çizimi için kare, eksen ve kattan yararlanlabilinir Kare Yöntemiyle Daire Çizimi Bir kenar, krokisi çizilecek dairenin çapna tahmini eit uzunlukta olacak ekilde kare çizilir. Karenin köegenleri karlkl olarak birletirilir. Kare kenarlarnn orta noktalar ile köegenler üzerinde yarçap mesafeleri tahmini olarak iaretlenir. aretli noktalardan geçecek ekilde yaylar çizilerek daire tamamlanr(ekil 1.6). ekil 1.6: Kare Yöntemiyle Daire Çizimi ekil 1.7: Eksen Çizgileri Yöntemiyle Daire Çizimi 6

11 Eksen Çizgileri Yöntemiyle Daire Çizimi Birbirine dik olacak ekilde yatay ve düey eksenler ile 45 lik aç ortaylar çizilir. Tahmini yarçap uzunluu çizilen eksen çizgileri üzerine iaretlenir. aretli noktalardan geçecek ekilde yaylar çizilerek daire tamamlanr (ekil 1.7) Kat Yöntemiyle Daire Çizimi Büyük çapl daire çizmek için erit halindeki kat üzerinde, yarçap uzunluunun balangç vebiti noktalar tahmini olarak iaretlenir. Kroki çizilecek kada önce eksen çizgileri çizilerek merkez iaretlenir (ekil 1.8.a). Merkez noktas üzerine yarçap balangç noktas çaktrlr. Yarçap biti noktas iaretli erit halindeki kat 360 döndürülürken noktalar iaretlenir (ekil 1.8.b). Bu noktalar birletirilerek daire çizimi tamamlanr (ekil 1.8.c). a) b) c) ekil 1.8: Kat Yöntemiyle Daire Çizimi Yay Çizim Yöntemleri (Radüslerin Çizilmesi) Yaylarn çizimi için kare, dik dorular ve açlardan yararlanlabilinir Kare Yöntemiyle Yay Çizimi Bir kenar, krokisi çizilecek yayn yarçapna tahmini eit uzunlukta olacak ekilde kare çizilir. Merkez belirlenen nokta dikkate alnarak karenin iki köegeni aras yay ile birletirilir (ekil 1.9). ekil 1.9: Kare Yöntemiyle Yay Çizimi ekil 1.10: Dik Dorular le Yay Çizimi 7

12 Dik DorularYöntemiyleYayÇizimi Birbirine dik olacak ekilde yatay ve düey dorular çizilip kesitirilir. Tahmini yarçap uzunluu çizilen dorular üzerinde iaretlenir. aretlenen bu noktalardan geçecek ekilde yay çizilir (ekil 1.10) Aç Yöntemiyle Yay Çizimi Krokisi çizilecek i parçasnn ekline göre dar veya geni aç çizilir. Tahmini yarçap uzunluu dikkate alnarak aç kollarna dikler çizilir. Dik çizilen çizgilerin aç kollarn kestii yerler yayn teet noktalardr. Bu noktalar yay ile birletirerek ilemimizi tamamlarz(ekil 1.11.a ve b). a) b) ekil 1.11: Aç Yöntemiyle Yay Çizimi Elips Çizim Yöntemleri Aksonometrik ve eik izdüüm krokilerinde daireler genellikle elips olarak çizilir. Elipsi çizebilmek için eksen çizgileri, dikdörtgen veya paralel kenar yöntemlerinden yararlanlr Eksen Çizgileri Yöntemiyle Elips Çizimi Birbirine dik olacak ekilde yatay ve düey eksenler çizilir. Eksenler üzerinde elipse ait büyük ve küçük yay uzunluklar iaretlenir. aretlenen bu noktalardan geçecek ekilde elipse ait yaylar çizilerek birletirilir (ekil 1.12). ekil 1.12: Eksen Çizgileri Yöntemiyle Elips Çizimi ekil 1.13: Dikdörtgen Yöntemiyle Elips Çizimi Dikdörtgen Yöntemiyle Elips Çizimi Elipsin büyük ve küçük eksen ölçülerine göre dikdörtgen çizilir. Dikdörtgenin kenarlarna ait orta noktalar iaretlenerek birbirine dik yatay ve düey eksenler çizilir. Eksenlerin dikdörtgeni kestii yerlerteet noktalardr. Bu noktalardan geçecek ekilde uygun yaylar çizilerek elips tamamlanm olur (ekil 1.13). 8

13 Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi Bir kenar, krokisi çizilecek dairenin çapna tahmini eit uzunlukta olacak ekilde paralel kenar çizilir. Paralel kenarn ayrtlarnn orta noktalarndan geçecek ekilde birbirine dik eksenler çizilir (ekil 1.14.a). Eksenlerin kenarlar kestii yerler teet noktalardr. Paralel kenarn köegenleri karlkl olarak birletirilir (ekil 1.14.b). Teet noktalardan geçecek ekilde uygun yaylar çizilerek elips tamamlanr(ekil 1.14.c). ekil 1.14: Paralel Kenar Yöntemiyle Elips Çizimi Aamalar 1.7. Kroki Çiziminde lem Sras Makine parçalarnn yapm resminin çizilmesinden önce yaplan kroki çalmasnda en çok dik izdüüm krokisi tercih edilir. Kroki çiziminde ilem sras izdüüm çeidine göre belirlenir. Aada dik izdüüm ve perspektif görünü krokileri için ilem sralar verilmitir Dik zdüüm Krokisi çin lem Sras Krokisi çizilecek makine parçasnn ekli, nerede kullanlaca ve ne i yapt aratrlr. Krokinin hangi çeitte çizileceine karar verilir. (ekil 1.15) Kat ölçüsü ve makine parçasnn boyutu dikkate alnarak yerleim plan yaplr. parçasn en iyi anlatabilecek ön görünü için bak yönü seçilir (ekil 1.15.a). Perspektife bak yönüne göre görünülerin ana boyutlar dörtgen bloklar halinde ince çizgilerle çizilir (ekil 1.15.b). parças üzerinde bulunan delik, kavis ve simetri ekiller için eksen çizgileri çizilir. Girinti ve çkntlarn yeri dörtgen bloklar içerisinde iaretlenerek belirlenir (ekil 1.15.c). Fazla çizgiler silinerek krokiye ait görünüler taslak olarak elde edilir. Görünen kenarlar koyulatrlr. Eksenler ve görünmeyen kenarlar ince çizgi olarak braklr (ekil 1.15.d). Krokide görünmeyen ayrtlar ve yüzeyler için gerektiinde çeitli kesitler alnabilir. Makine parçasna ait ölçüler, yüzey kaliteleri, toleranslar ve dier bilgiler (parça ad, gereci, says, çizen, tarih, firma vb.) kroki üzerine aktarlr. Böylece i parçasnn yapm resminin çizimi için gerekli bilgiler krokide belirtilmi olur (ekil 1.15.e). 9

14 10 a) b) c) d) e) ekil 1.15: Dik zdüüm Krokisi Çizim Aamalar 10

15 Perspektif (Üç Boyutlu) Görünü Krokisi çin lem Sras Krokisi çizilecek makine parçasnn ekli, nerede kullanlaca ve ne i yapt aratrlr. Krokinin hangi çeitte çizileceine karar verilir. (ekil 1.16) Kat ölçüsü ve makine parçasnn boyutu dikkate alnarak yerleim plan yaplr. Görünüleri verilen i parçasnn (ekil 1.16.a), seçilen perspektif çeidine göre, üç ana boyutunu kapsayan prizma çizilir. Parçada bulunan girinti ve çkntlar prizma üzerinde iaretlenir (ekil1.16.b). Makine parçasna ait daire ve yaylarn çiziminde paralel kenar yönteminden yararlanlr (ekil 1.16.c). Fazla çizgiler silinir. Kontrol edildikten sonra çizgiler koyulatrlr (ekil 1.16.d). Makine parçasna ait ölçüler, yüzey kaliteleri, toleranslar ve dier bilgiler (parça ad, gereci, says, çizen, tarih, firma vb.) perspektif krokisi üzerine aktarlr. Böylece i parçasna ait gerekli bilgiler perspektif krokisinde belirtilerek tamamlanm olur. 11

16 12 ekil 1.16: Perspektif (Üç Boyutlu) Görünü Krokisi Çizim Aamalar Krokilerin perspektif olarak çizimi hakknda daha geni bilgi edinmek için bu modülün 2. örenme faaliyeti olan Perspektif Resim Çizmek konusuna baknz. 12

17 13 UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET Aadaki ilem basamaklar ve önerileri dikkate alarak kroki konusuna ait uygulama faaliyetini yapnz. lem Basamaklar Uygun kat seçiniz. Çizim araç ve gereçleri (kalem, silgi, kat) kullannz. Makine parçasnn yeterli görünüünü veya görünülerini serbest elle çiziniz. Kesit görülere gerek varsa serbest elle çiziniz. Çizilmi resimleri ölçülendiriniz. Öneriler önlüü giyiniz. güvenlii kurallarna uyunuz. Krokilerin çiziminde kolaylk olmas için kareli kat kullannz(ekil 1.2) Bu modülün Kroki Çiziminde Kullanlan Gereçler konusuna baknz. ekil 1.5 ve 1.8 i inceleyiniz. Temel Teknik Resim dersi Görünü Çkarma modülüne baknz. Bu modülün Kroki Çeitleri konusuna baknz. ekil 1.15 ve 1.16 y inceleyiniz ekil 1.2 yi ve bu modülün Kroki Çalmasnda Kullanlan Çizginin Özellikleri konusunu inceleyiniz. Çizeceiniz i parçasnn ekline ve çalma konumuna uygun bak yönü ve kroki çeidi belirleyiniz (ekil 1.1). Seçtiiniz bak yönü ve kroki çeidine göre görünü saysn tespit ediniz. Seçtiiniz bak yönü ve kroki çeidine göre görünüü veya görünüleri serbest elle çiziniz. Temel Teknik Resim dersi Görünü Çkarma modülü -Kesit Görünü Çizmek- örenme faaliyetine baknz. Görünülerde açklama ve ölçülendirme gereken ksmlar için kesit düzlemi belirleyiniz. Belirlediiniz kesit düzlemine göre TS 88 de verilen kurallara uygun olarak serbest elle kesit görünü çiziniz. Çizdiiniz kesit görünüü standartlara uygun olarak serbest elle taraynz. Temel Teknik Resim dersi Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülü -Çizilen Resmi Ölçülendirmek- örenme faaliyetine baknz. Temel malat lemleri dersi Temel El lemleri modülü -Ölçme Yapmak- örenme faaliyetine baknz. 13

18 14 Yüzey ileme iaretlerini serbest elle çiziniz. Kroki resim üzerine tolerans sembol ve deerlerini yaznz. ekil 1.15.a ve e yi inceleyiniz. Çizdiiniz kroki görünüleri TS ve TS standartlarna uygun olarak ölçülendiriniz.. Temel Teknik Resim dersi Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülü -Yüzey Kalite aretlerini Çizmek- örenme faaliyetine baknz. Yüzey kalite deerlerini TS 2040 ISO 1302 standardndan seçiniz. Kroki görünüler üzerine yüzey kalite sembollerini TS ve TS standardna uygun olarak çiziniz. ekil 1.15.e yi inceleyiniz. Bu modülün Yapm Resmi Çizmek örenme faaliyetine baknz. parçasnn takld yerdeki altrma çeidine, boyutuna, ekline ve konumuna uygun toleranslar belirleyiniz. TS 1845 e göre belirlediiniz altrma ve boyut toleranslarn çizdiiniz krokinin ilgili yerlerinde gösteriniz. Belirlediiniz ekil ve konum toleranslarn, çizdiiniz krokinin ilgili yerlerinde TS 1304 e göre çizerek gösteriniz. Temel Teknik Resim dersi Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülü -Toleranslar Belirlemek ve Yazmak- örenme faaliyetine baknz. Bu modülün Yapm Resmi Çizmek örenme faaliyetine baknz Yapm resmi antedi çiziniz. Bu modülün Yapm Resmi Antedinin Hazrlanmas ve Doldurulmas konusuna baknz. Çizdiiniz krokiye uygun tek parça yapm resmi antedini ekil 3.3 den seçiniz. Seçtiiniz antedi krokinin çerçevesinin alt çizgisine bitiik olacak ekilde çiziniz. Serbest elle çizdiiniz antedi ekil 3.4 veya 3.5 i inceleyerek doldurunuz. Gereç seçimini çizelge 1 e veya devamndaki ilgili açklamalara göre yapnz. 14

19 15 ÖLÇME VE DEERLENDRME ÖLÇME VE DEERLENDRME Aadaki testte çoktan seçmeli 9 soru bulunmaktadr. Doru kk yuvarlak içerisine alarak cevaplandrnz. Süreniz 10 dakikadr. ÖLÇME SORULARI S-1) Makine üretimi yapan bir fabrikada freze tezgahna ait tabla hareket kolu krlmtr. Bu parçann üretilebilmesi için ilk olarak ne çizilmelidir? A) Geometrik ekiller B) Yüzey ileme iaretleri C) Kroki D) Tolerans sembolleri S-2) Yapm resmi çizilecek bir parçannhangiizdüüm krokisini çizilmelidir? A) Aksonometrik B) Eik C) Konik D) Dik S-3) Kroki çizmek için neden kareli kat kullanlmaldr? A) Ozalit Kad bulunmad için B) Çizimde kolaylksalamas için C) Aydnger Kad pahal olduuiçin D) Çizgisiz kattan tasarruf etmek için S-4) Kroki çizerken aadaki seçeneklerden hangisini uygulanr? A) 5/1 Ölçek kullanr B) 2/1 Ölçek kullanr C) 1/2 Ölçek kullanr D) Ölçek kullanmaz S-5) Silindirik bir parçann dik izdüüm krokisini çizecektir. Parçadaki dairesel ekillerin çiziminde aadaki yöntemlerden hangisini kullanmaldr? A) Aç yöntemi B) Dikdörtgen yöntemi C) Kare yöntemi D) Paralel kenar yöntemi 15

20 16 S-6) Krokisi çizilecek i parças üzerinde kavisli yüzeyler bulunmaktadr.bu yüzeylerin ölçüsünü almak için aadaki ölçme aletlerinden hangisini kullanmaldr? A) Kavis mastar B) Mikrometre C) Çelik cetvel D) Kumpas S-7) Kroki çiziminde önce sonra...çizgiler çizilir. Bu tümcede noktal yerlere aadaki seçeneklerden hangisi gelmelidir? A) Eik-Çapraz B) Yatay-Düey C) Yatay-Eik D) Yatay-Çapraz S-8) Yatak Gövdesi parçasnn krokisinin çizilmesi gerekmektedir. Bu ii yapabilmek için en uygun seçenek aadakilerden hangisinde verilmitir? A) TS 88 de belirtilen çizgi çeitleri kullanlmaldr. B) Dar (nce) noktal kesik çizgi kullanlmaldr. C) Dar (nce) iki noktal kesik çizgi kullanlmaldr. D) Dar (nce) kesik çizgi kullanlmaldr. S-9) Aksonometrik izdüüm krokisi çizilecektir. Bu resimdeki elipsleri çizmek için aadaki yöntemlerden hangisini kullanlmaldr? A) Aç yöntemi B) Begen yöntemi C) Kare yöntemi D) Paralel kenar yöntemi 16

21 17 PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME Aada perspektif resmi verilen Flanl Yatak parçasnnimalatöncesi kroki yapm resmini çiziniz. Bunun için: Uygun çizim araç ve gereçleri kullannz. Parçaya ait yeterli görünüleri gerekiyorsa kesit alarak- çiziniz. Ölçülendiriniz. (Eksik ölçülendirme yapmaynz. Ölçü tekrarndan kaçnnz.) Yüzey kalite iaretlerini resimde gösteriniz. (Çap 30 olan delik raybalanm,çap 15 olan delikler matkapla delinmitir. Geriye kalan yüzeyler ise dökümden çkt gibi kalacaktr.) Tolerans deerlerini resmi ölçülendirirken gösteriniz. (Çap 30 olan delik H8 toleransldr.) Antet bilgilerini yaznz. (Parçann gereci DDL 20 dir.) Süreniz 15 dakikadr. 17

22 18 PERFORMANS KONTROL LSTES Faaliyet Ad: Amaç: Ad ve Soyad: Kroki Çizmek Tekniine uygun olarak kroki çizebileceksiniz.. AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gözlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna (X) iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna (X) iareti koyunuz. DEERLENDRME KRTERLER EVET HAYIR 1 önlüünü giydin m.? Kroki çizmek için gerekli çizim araç ve gereçlerini (kalem, 2 silgi, kareli kat) kulland m? parçasnn eklinegörebak yönünü ve yeterli görünü 3 saysn belirledi mi? Seçilen bak yönüne göre yeterli görünüü veya görünüleri 4 serbest elle çizdi mi? Krokiyi çizerken TS 88 de belirtilen çizgi çeitlerini kulland 5 m? Belirlenen kesit düzlemine ve TS 88 de verilen kurallara göre 6 kesit görünüü veya görünüleri serbest elle çizdi mi? Çizilen kesit görünüü veya görünüleri standartlara uygun 7 olarak serbest elle tarad m? 8 Krokisi çizilen i parçasn ölçülendirdi mi? Ölçme araçlaryla i parças üzerinden ölçüleri alp kroki 9 üzerine yazd m? TS 2040 ISO 1302 standardna uygun olarak yüzey kalite 10 deerlerini seçti mi? Yüzey ileme iaretlerini TS ve TS standardna 11 uygun olarak kroki üzerine çizdi mi? parçasnn boyutuna uygun toleranslar belirleyip TS 1845 e 12 göre krokinin ilgili yerlerinde gösterdi mi? parçasnn ekline ve konumuna uygun toleranslar belirleyip 13 TS 1304 e göre krokinin ilgili yerlerinde gösterdi mi? Krokiye uygun olan tek parça yapm resmi antedini çizip 14 eksiksiz doldurdu mu? 15 i istenilen sürede bitirdi mi? 16 leri tek bana yapabildi mi? TOPLAM: DEERLENDRME Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Uygulayamad davrantan dier davrana geçmek eksik örenmeye neden olacandan faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz. 18

23 19 ÖRENME FAALYET-2 ÖRENME FAALYET-2 AMAÇ Bu faaliyet sonunda tekniine uygun olarak perspektif resim çizebileceksiniz. ARATIRMA Perspektif resim konusunda kütüphanelerden, internetten, makine üretimi yapan iletmelerden, reklam ve grafik tasarm yapan firmalardan bilgi alnz. Topladnz bilgileri teknik resim çizim ortamnda arkadalarnzla tartnz. Ayrca evinizdeki eyalarn (bardak, sandalye, tencere, televizyon, masa, buzdolab vb.) perspektif resimlerini çizmeye çalnz. 2. PERSPEKTF RESMÇZMEK 2.1. Perspektif Resmin Tanm ve Önemi Türk Dil Kurumu tarafndan yaynlanan Okul Sözlüünde perspektifin genel tanm, Nesneleri bir yüzey üzerine görüldükleri gibi çizme sanat olarak verilmitir. Teknik anlam ise, cisimlerin gözümüzün gördüü ekle benzer özelliklerdeki üç boyutlu (hacimsel) anlatmn bir görünüle (izdüümle) ifade eden resimdir. Perspektif resimler, genellikle teknik resim bilgisine sahip olmayanlar için tantm amaçl kataloglarda (özellikle mobilya ve mimari ürün için) çizilir. Ayrca teknik resim derslerinde, makine parçalarn canlandrmaveresimokumabecerilerininkazanlmasnda da kullanlr Perspektif Resmin Çeitleri Perspektif çeitleri, izdüüm düzlemleri, bak noktalar, cisminuzaydakikonumuve çizilen nlarn bu düzlemlere dik veya eik gelmesine göre oluur. Perspektif çeitlerinin snflandrlmas TS ISO , 3 ve 4 standardna göre yaplmtr (ekil 2.1). 19

24 Aksonometrik Perspektif ekil 2.1: Perspektifin Snflandrlmas Paralel perspektif çeitlerinden biridir. Cismin, izdüüm düzlemine göre dönme miktarna bal olarak, kenar uzunluklarnda ksalmalar ve perspektif ekseninde deiik açlar ortaya çkar. Böylece aksonometrik perspektif çeitleri olan izometrik ve dimetrik perspektifler elde edilmi olur zometrik Perspektif zometrik perspektif, bütün kenarlardaki ksalma oranlarnn ve perspektif ekseni açlarnn eit olduu paralel perspektif çeididir. zometrik perspektifte, taban kenarlar yatayla 30º aç yaptndan % 82 orannda ksalma meydana gelir. Çizimlerde kolaylk olmas amacyla bu ksalma dikkate alnmadan 1:1 ölçei kullanlr. 20

25 21 ekil 2.2: zometrik Perspektif Çizim Aamalar zometrik Perspektif Resim Çizim Kurallar zometrik perspektif resimler çizilirken aadaki kurallara uyulmas iimizi kolaylatracaktr: 1- zometrik perspektif resmi istenen i parçasnn dik izdüümleri (görünüleri) incelenerek boyutlar ve ekli hakknda fikir edinilmelidir (ekil 2.2.a). 2- T cetveli ve 30º lik gönye yardmyla zometrik perspektif eksenleri çizilir. Bu eksenler üzerine i parçasna ait genilik (A), yükseklik (B) ve derinlik (C) ölçüleri iaretlenir. Bu noktalardan eksenlere paralel dorular (30º lik açl dorular) çizilerek prizma elde edilir (ekil 2.2.b). 3- Görünülerdeki boluklar srayla prizma üzerine tanarak perspektife ait resim ortaya çkarlr(ekil 2.2.c ve d). 21

26 22 4- Fazla çizgiler silindikten sonra koyulatrma ilemi yaplarak perspektif resim tamamlanr (ekil 2.2.e). 5- zometrik perspektifi çizilecek i parçasnda açl veya eik yüzey varsa; açy veya eik yüzeyi meydana getiren köe noktalarnn yerletirme ölçüleri (X ölçüsü) görünü üzerinden perspektif resme tanr (ekil 2.3.a, c ve d). ekil 2.3: zometrik Perspektifte Açlarn veeik Yüzeylerin Çizimi 6- Çizilen izometrik perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel Teknik Resim dersinin Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülünde verilen ölçülendirme kurallar dikkate alnmaldr. Ölçülendirme ilemi perspektifin dna gelecek biçimde yaplmaldr. Ölçü çizgisi, ölçülendirilen yüzeyin uzants üzerine gelecek ekilde çizilmelidir (ekil 2.3.b,c,d). 7- zometrik perspektifi çizilecek i parçasnda dairesel ksm varsa dört merkezli elips yöntemi kullanlr. parças üzerindeki dairenin merkezlerini belirten eksen çizgileri çizilir. 22

27 23 Dairenin çapna eit olan karenin izometrik perspektifi (ekenar dörtgen) çizilir (ekil 2.4.a). Ekenar dörtgenin geni aç köelerinden kar kenarlara dik çizgiler çizilir (ekil 2.4.b). Dik çizgilerin kesitii noktalar (2 adet) ile geni aç köeleri (2 adet) çizilecek elipsin merkezleridir (ekil 2.4.c). Bu merkezler kullanlarak pergel yardmyla teet yaylar çizilip birletirilir (ekil 2.4.d). Çizilen perspektifte deliklerin çap parçann etkalnlndan fazlaysa deliin bittiini gösteren yay ksmnn çizilmesi gerekir (ekil 2.6.a ve 2.7.a). 8- zometrik perspektifi çizilecek i parçasnda ki kavislerin (Radüslerin) çizimi için 6. madde de anlattmz dört merkezli elips yönteminden yararlanlr (ekil 2.4. ve 2.5). ekil 2.4: zometrik Perspektifte Dört Merkezli Elips Çizimi ekil 2.5: zometrik Perspektifte Dört Merkezli Elips Yöntemiyle Silindirik Parçann Çizimi 23

28 24 9- Çizilecek i parçasnn iç ksmlarnn da gösterilmesi gerekiyorsa izometrik perspektif kesitleri çizilir. zometrik perspektifte kenarlar 30º aç ile çizildiinden tarama çizgileri 45º yerine 60º açyla yaplr (ekil 2.6.b). D ksmlarn büyük bölümünü göstermek için yarm kesit tercih edilir. Yarm kesitlerde kesilen yüzeyler birbirlerine dik olduklarndan tarama çizgileri 60º açyla ve ters yönde çizilir (ekil 2.7.b). ekil 2.6: zometrik Perspektifte Tam Kesit ekil 2.7: zometrik Perspektifte Yarm Kesit Dimetrik Perspektif Bir cisme ait kenarlarn iki farkl aç ve ölçek kullanlarak çizildii perspektif resimlerdir. Dimetrik perspektifte, Yükseklik boyutu yataya dik ve 1/1 ölçeinde, Genilik boyutu yatayla 7º aç yaparak ve 1/1 ölçeinde, Derinlik boyutu yatayla 42º aç yaparak ve 1/2 ölçeinde çizilir (ekil 2.8.a). Çizim kolayl olmas amacyla7ºyerine7º30 ve42ºyerine45ºaçlar tercih edilebilir (ekil 2.8.b) Dimetrik Perspektif Resim Çizim Kurallar Dimetrik perspektif resimler çizilirken aadaki kurallara uyulmas iimizi kolaylatracaktr. 24

29 25 ekil 2.8: Dimetrik Perspektifte Açlar ekil 2.9: Dimetrik Perspektifte Çizim Aamalar 1- Dimetrik perspektif resmi istenen i parçasnn dik izdüümleri (görünüleri) incelenerek boyutlar ve ekli hakknda fikir edinilmelidir (ekil 2.9.a). 2- T cetveli, 45º lik gönye, aç ölçer veya pergel yardmyla dimetrik perspektif eksenleri çizilir (ekil 2.9.b). Bu eksenler üzerine i parçasna ait genilik (50 mm), yükseklik (60 mm) ve derinlik (70 mm) ölçüleri iaretlenir. (Derinlik ölçüsü 1/2 ölçek ile çizildiinden 35 mm alnr.) Bu noktalardan eksenlere paralel dorular (7º30 ve 45º lik açl dorular) çizilerek prizma elde edilir (ekil 2.9.b). 3- Görünülerdeki boluklar srayla prizma üzerine tanarak perspektife ait resim ortaya çkarlr (ekil 2.9.c). Koyulatrma ilemi yapldktan sonra fazla çizgiler silinerek perspektif resim tamamlanr. 4- Dimetrik perspektifi çizilecek i parçasnda açl veya eikyüzeyvarsa,açy veya eik yüzeyi meydana getiren köe noktalarnnyerletirme ölçüleri (60 mm, 20 mm, 15 mm ve 30 mm ölçüleri) görünü üzerinden perspektif resme tanr (ekil 2.9.a, b ve c). 5- Çizilen dimetrik perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel Teknik Resim dersinin Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülünde verilen ölçülendirme kurallar dikkate alnmaldr. Ölçülendirme ilemi perspektifin dna gelecek biçimde yaplmaldr. Ölçü çizgisi, ölçülendirilen yüzeyin uzants üzerine gelecek ekilde çizilmelidir (ekil 2.9.b). 25

30 26 6- Dimetrik perspektifi çizilecek i parçasnda delik veya silindirik çknt varsa yerletirme ölçüleri yöntemi kullanlr. parçasnn daireeklindeki görünüü kare içerisine alnarak 30º açyla eit sayda parçalara bölünür (ekil 2.10.a). Dimetrik perspektif açlarna göre (7º30 ve 45º) eksen çizgileri çizilir (ekil 2.10.b). Eksen çizgilerinin merkez noktalar dikkate alnarak dairenin çapna uygun dimetrik kareler (Yükseklik 1/1, derinlik 1/2 ölçekli) çizilir (ekil 2.10.c). Görünüte kare içerisine alnm ve eit parçalara bölünmü olan daireye ait noktalar dimetrik kareler içerisine tanr (ekil 2.10.d). Dimetrik kare içerisinde iaretlenen daireye ait noktalar birletirilerek elipsler (dimetrik daireler) elde edilir. Dimetrik perspektifteki elipsler teet birletirilip fazlalklar silinerek ilem tamamlanm olur (ekil 2.10.e). ekil 2.10: Dimetrik Perspektifte Dairelerin Yerletirme Ölçüleriyle Çizimi 7- Dimetrik perspektifi çizilecek i parçasndaki yaylarn (radüslerin) çizimi için 6. madde de anlattmzyerletirme ölçüleri yönteminden yararlanlr. 8- parçasna ait dimetrik perspektifin iç ksmlarnn gösterilmesi gerekiyorsa izometrik perspektif kesit resimleri (ekil 2.6 ve 2.7) incelenmelidir. 26

31 Eik Perspektif Kavaliyer, kabinet ve ku bak (planometrik) olmak üzere üç çeittir Kavaliyer Perspektif Geri eksen açsnn 45º ve bütün boyutlarnn 1/1alnd perspektife kavaliyer perspektif denir. Kavaliyer perspektifi çizilecek i parçasnn görünülerinden herhangi birinde daire veya yay varsa bu görünüün ön yüzeye alnmas gerçek ölçülerde çizilmesini salar Bu ise çizimde büyük kolaylksalayacaktr. Ön yüzeye gelmeyen dairesel yüzeyleri elips olarak çizmek gerekir. ekil 2.11 de kavaliyer perspektife ait geri eksen açs ve boyutu görülmektedir. ekil 2.11: Kavaliyer Perspektife Ait Geri Eksen Açs ve Boyutu ekil 2.12: Kabinet Perspektife Ait Geri Eksen Açs ve Boyutlar Kabinet Perspektif Geri eksen açsnn 45º ve derinlik boyutunun 1/2 veya 3/4 ölçekle çizildii perspektife kabinet perspektif denir. Kavaliyer perspektiften fark, sadece derinlik boyutunun 1/2 veya 3/4 ölçekle çizilmesidir. Kavaliyer ve kabinet perspektifin dier özellikleri ise ayndr. Kabinet perspektifte derinlik boyutunun 1/2 ölçekle çizilmesi kavaliyer perspektife göre biraz daha zarif görünmektedir (ekil 2.12) Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Resim Çizim Kurallar Kavaliyer ve kabinet perspektifler sadece derinlik boyutunda farkllk gösterdiinden bunlara ait çizim kurallar ortak anlatlacaktr. 1- Kavaliyer veya kabinet perspektif resmi istenen i parçasnn dik izdüümleri (görünüleri) incelenerek boyutlar ve ekli hakknda fikir edinilmelidir (ekil 2.13.a). 2- Dairesel veya yayl ksmlar ön cepheye gelecek ekilde perspektif çizimine balanr (ekil 2.13.b). 3- Daire veya yayn derinlik boyutuna ait merkez noktalar (B,C,D,E,F)45ºlik geri eksen açs üzerinde kavaliyer perspektif için 1/1, kabinet için 1/2 ya da 3/4 ölçek dikkate alnarak iaretlenir (ekil 2.13.c). 4- aretlenen merkez noktalara göre (B, C, D, E, F) daireler veya yaylar çizilir (ekil 2.13.d). 27

32 28 5- Çizilen daireler veya yaylar teet dorularla birletirilir (ekil 2.13.e). Parça içerisinde delik varsa ve bunun çap parçann etkalnlndan fazlaysa delie ait biti yaynn çizilmesi gerekir (ekil 2.11 ve 2.12). 6- Koyulatrma ilemi yaplarak kavaliyer veya kabinet perspektif tamamlanm olur (ekil 2.13.e). ekil 2.13: Kavaliyer ve Kabinet Perspektif Çizim Aamalar 7- Kavaliyer veya kabinet perspektifi çizilecek i parçasnda açl ya da eik yüzey varsa, açy veya eik yüzeyi meydana getiren köe noktalarnn yerletirme ölçüleri görünü üzerinden perspektif resme tanr(ekil 2.13.d, e ve f). 8- Çizilen kavaliyer ya da kabinet perspektifin ölçülendirilmesi gerekiyorsa Temel Teknik Resim dersinin Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülünde verilen ölçülendirme kurallar dikkate alnmaldr. Ek olarak, izometrik perspektifte örnek verilen ekiller 2.2.b, c ve d incelenmelidir. 9- parçasna ait kavaliyer veya kabinet perspektifin iç ksmlarnn gösterilmesi gerekiyorsa izometrik perspektif kesit resimleri (ekil 2.6 ve 2.7) incelenmelidir. 28

33 Ku Bak (Planometrik) Perspektif Bütün boyutlar 1/1 ölçekle, yataya göre 30º ve 60º açlar kullanlarak çizilen perspektiflere ku bak (planometrik) perspektif denir (ekil 2.14). Eik perspektifin bu çeidi kavaliyer ve kabinet perspektif kadar tercih edilmez. Ku bak perspektifi çizilen parçalarn üst yüzeyindeki dairenin görüntüsü yine daire biçimindedir (ekil 2.15). Dier yüzeylerdeki dairelerse izometrik perspektifte anlatlan dört merkezli elips yöntemiyle çizilir. ekil 2.14: Ku Bak Perspektiflerde Açlar ve Ölçekler ekil 2.15: Ku Bak Perspektiflerde Dairesel Görüntülü Parçalar Merkezi (Konik) Perspektif Cisimleri gördüümüz ekle yakn görünü veren perspektiflere merkezi (konik) perspektif denir. Cisimlerin konik perspektif resimleri paralel perspektiflere göre estetik görünür, fakat çizimleri daha zordur. Konik perspektif makine parçalarnn resimlerinin çiziminde tercih edilmemekle beraber, mimarlar ve yap ressamlar tarafndan daha çok kullanlmaktadr. ekil 2.16 ve 2.17 de elektrik direklerine bakldnda meydana gelen görüntünün konik perspektif olarak açklamas verilmektedir. ekil 2.16: Elektrik Direklerine Bakan Bir Kiinin Yandan Görünüü ekil 2.17: Kardan Bakldnda Elektrik Direklerinin Kaç Noktasnda Birlemesi 29

34 30 Konik perspektif çiziminde aadaki terimler kullanlmaktadr: Bak noktas (BN): Perspektifi çizilecek cisme göre 30º veya daha küçük açda alnmaldr. Bak noktasnn cisme olan mesafesi, yükseklik veya genilik ölçüsünün iki katndan az olmamaldr. Cismin yan yüzeylerini perspektifte göstermek için bak noktas, cismin ön yüzeyine göre sa veya sol tarafnda alnmaldr. Resim düzlemi (RD): Perspektif çizimlerinde ölçü almay kolaylatrmak için, cismin ön yüzeyi veya düey ayrt resim düzlemine çakkalnr. Ufuk çizgisi (UÇ): Perspektifi çizilecek parçann, gösterilmek istenen yüzeylerine göre yerletirilir. Makine parçalarnn çiziminde cismin üst tarafnda alnarak üst yüzeyin de görülmesi salanm olur. Kaç noktas (KN): Cisimlerin ufuk çizgisi üzerinde bir noktaya doru küçülerek birleiyormu gibi göründüü yere kaç noktas denir. Konik perspektif snflandrlrken kaç noktalarnnsays dikkate alnr. Buna göre konik perspektif çeitleri: 1- Bir noktal konik perspektif, 2- ki noktal konik perspektif, 3- Üç noktal konik perspektif ekil 2.18 de konik perspektif çeitleri görülmektedir. ekil 2.18: Konik Perspektif Çeitleri 30

35 Bir Noktal Konik Perspektif En kolay çizilebilen konik perspektif çeididir. Bir tane kaç noktas (KN) alnarak perspektif resim çizilir. Bir Noktal Konik Perspektif Resim Çizim Kurallar 1-Genilik ve yükseklik boyutlarnn resim düzlemine paralel olmas için cismin ön yüzü resim düzlemine (RD) paralel alnr. 2- Kaç noktas (KN), cismin görünmesi istenen yüzeylerine göre ufuk çizgisi (UÇ) üzerinde alnr. 3- Derinlik boyutu kaç noktasna (KN) bal olarak konik çizilir (ekil 2.19). ekil 2.19: Bir Noktal Konik Perspektif Örnei ki Noktal Konik Perspektif ki tane kaç noktas (KN) alnarak çizilen konik perspektif resim çeididir. Bir noktal konik perspektife göre daha ho görünür. ki Noktal Konik Perspektif Resim Çizim Kurallar 1- ki noktal konik perspektifte cismin üst görünüü (Ön ve yan yüzeyleri resim düzlemine 30º ve 60º eik olacak ekilde) açl çizilir. 2- Çizimde kolaylkolmas için cismin düey kenar resim düzlemine (RD) çakk alnr. Böylece düey kenarn yükseklii perspektifte gerçek ölçüsünde olur. 3- Kaç noktalar (KN1 ve KN2), cismin görünmesi istenen yüzeylerine göre RD üzerinde alnr. 31

36 32 4- Ufuk çizgisi (UÇ), çizilecek perspektif için yeterli boluk braklarak RD ye paralel olarak çizilir. 5- Cismin ön görünüü ufuk çizgisi üzerinde ve perspektif için yeterli boluk braklarak çizilir. 6- Bak noktas (BN) RD ye çakkkenarnhizasnda ve ufuk çizgisinin arka tarafnda alnr. 7- RD ye çakk üst görünüün düey kenaryla BN birletirilir. Ön görünüten yükseklik tanr. KN1 ve KN2 den yükseklie nlar gönderilir. Derinlik ve genilik boyutlar KN1veKN2 leregörebal olarak konik çizilir (ekil 2.20) Üç Noktal Konik Perspektif Üç noktal konik perspektif, çok büyük cisimlerin çizimleri için kullanlr. Yüksek bir binaya yerden yukar doru baktmzda gördüümüz ekil üç noktal konik perspektife örnektir. ekil 2.20: ki Noktal Konik Perspektif Örnei 32

37 33 ekil 2.21: Üç Noktal Konik Perspektif Üç Noktal Konik Perspektif Resim Çizim Kurallar 1- ki görünüü verilen bir i parçasnn üç noktal konik perspektifini çizmek için önce ufuk çizgisinin (UÇ) iaretlenmesi gerekir. (ekil 2.21 de X, Y olarak verilmitir.) 2- UÇ üzerindeki O noktasndan çizilen düey çizgi üzerinde KN3 noktas alnr. KN3 ün sa ve sol tarafnda KN1 ile KN2 alnr. 3- Görünüler üzerinde iaretlenen 0, 1, 2, 3 ve 0, 4 noktalar orantl olarak UÇ üzerine tanr. Bu noktalar KN1 ve KN2 yi birletiren doru üzerinde belirli oranda alnan Öx Öy ile birletirilir. 4- KN2 ile KN3 ü birletiren doruya paralel Oz dorusu alnr. Görünüler üzerinde iaretlenen0,5,6noktalar Oz üzerine orantl olarak tanr. Bu noktalar KN2 - KN3 üzerindeki Öz ile birletirilerek üç noktal konik perspektif tamamlanm olur (ekil 2.21). 33

38 34 UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET Aadaki ilem basamaklar ve önerileri dikkate alarak perspektif konusuna ait uygulama faaliyetlerini yapnz. lem Basamaklar Öneriler Yer ekseni çizgilerini (X, Y, Z) çiziniz. önlüügiyiniz. Çizim araç ve gereçlerinizi eksiksiz hazrlaynz. Çizim araç - gereçlerinizin ve ortamnzn temizliine özen gösteriniz. Çizeceiniz perspektif çeidini belirleyiniz (ekil 2.1). Çizeceiniz perspektif çeidine göre aç ölçer, gönye ve gerekli çizim araç gereci kullannz. Yer ekseni üzerinde X ölçülerini Çizeceiniz perspektif resmin çiziniz. kaplayaca alan dikkate alarak kat boyutunu seçiniz ve yerleim plan yapnz. X ölçülerini görünüler üzerinde belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin üzerinde çiziniz. ekil 2.2.b, 2.2.c, 2.9.b, 2.11, 2.12, 2.14 ve 2.19 a baknz. Yer ekseni üzerinde Y ölçülerini Y ölçülerini görünüler üzerinde Çiziniz. belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin üzerinde çiziniz. ekil 2.2.b, 2.2.d, 2.9.b, 2.13.f, 2.14, 2.19 a baknz. Yer ekseni üzerinde Z ölçülerini çiziniz. Z ölçülerini görünüler üzerinde belirleyiniz ve yer ekseni çizgilerinin üzerinde çiziniz. ekil 2.2.b, 2.9.b, 2.14, 2.19 a baknz. Kenarlar geometrik olarak çiziniz. Perspektife ait X, Y, Z ölçüleri görünülerden tanrken parça üzerinde bulunan çeitli girinti ve çkntlara dikkat edilmelidir. Açl, delik veya kavisli yüzeylerin çizimi için uygun yöntemler kullanlmaldr. Deliklerin çap parçannetkalnlndan fazlaysa deliin biti yayn çiziniz. ekil 2.2.e, 2.5.d, 2.6.b, 2.7.b, 2.10.e, 34

39 , 2.12, 2.13.f, 2.15, 2.19 a baknz. Perspektif yapm resmi antedi çiziniz. Bu modülün Yapm Resmi Antedinin Hazrlanmas ve Doldurulmas konusuna baknz. ekil 3.3 ü inceleyiniz. Perspektif yapm resmi antedini Bu modülün Yapm Resmi Antedinin doldurunuz. Hazrlanmas ve Doldurulmas konusuna baknz. ekil 3.4 veya 3.5 i inceleyiniz. 35

40 36 ÖLÇME VE DEERLENDRME ÖLÇME VE DEERLENDRME Aadaki testte çoktan seçmeli 9 soru bulunmaktadr. Doru kk yuvarlak içerisine alarak cevaplandrnz. Süreniz 10 dakikadr. ÖLÇME SORULARI S-1) Çizim araç gereçleriyle Döner Puntann üç boyutlu resmini çizilmitir. Bu resmin antedinde parça ismi olarak ne yazlmas gerekir? A) Döner PuntannKrokiResmi B) Döner Puntann Perspektif Resmi C) Döner PuntannYapmResmi D) Döner Puntann Görünüleri S-2) Aksonometrik Perspektif çeidi olarak aadakilerden hangisini çizilmelidir? A) Bir noktal B) ki noktal C) Üç noktal D) zometrik S-3) Dairesel yüzeyleri ön tarafta olan bir parçann perspektif resmi çizilecektir. Aadaki perspektif çeitlerinden hangisinin kullanlmas uygundur? A) Kavaliyer B) Dimetrik C) Aksonometrik D) zometrik S-4) Mutfak tasarm yaplmaktadr.tasarlanan mutfa çizerek göstermek için hangi perspektif çeidi kullanlmaldr? A) Eik B) Dimetrik C) Konik (Merkezi) B) zometrik 36

41 37 S-5) Dimetrik perspektif çizerken kullanlan geri eksen açlar kaçar derece olmaldr? A) 42º ve 30º B) 30º ve 7º 30 C) 30º ve 45º D) 7º ve 42º S-6) Derinlik boyutu çok fazla olan bir parçann perspektif resmi çizilecektir. Aadaki perspektif çeitlerinden hangisi kullanldnda bu parça göze ho görünür? A) zometrik B) Ku bak (Planometrik) c) Kabinet D) Kavaliyer S-7) zometrik perspektifte çizilen küpün yüzeylerine daire ekilleri yapmak isteniyor. Bunun için aadaki yöntemlerden hangisi kullanlmaldr? A) Kare yöntemi B) Dört merkezli elips yöntemi C) Kat yöntemi D) Aç yöntemi S-8) Perspektifte iki farkl geri eksen açs kullanmtr. Bu perspektif çeidi aadakilerden hangisidir? A) Ku bak (Planometrik) B) zometrik C) Kavaliyer D) Kabinet S-9) Konik perspektif çeitleri belirlenirken aadaki terimlerden hangisi dikkate alnmtr? A) Resim düzlemi (RD) B) Bak noktas (BN) C) Ufuk çizgisi (UÇ) D) Kaç noktas (KN) 37

42 38 PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME Aada önden ve yandan görünüleri verilen Yatak parçasnn perspektifini çiziniz. Bunun için: Teknik resim çizim ortamnzn ve araç-gereçlerinizin temiz olmasn salaynz. Uygun kat ve çizim araç-gereçleri kullannz. Kullandnzkada çerçeve ve antet çiziniz. Çizeceiniz perspektife uygun geri eksen açs ve ölçei kullannz. Daire ve yaylarn çiziminde uygun yöntemler kullannz. Delik çapnn parçann etkalnlndan fazla olduu yerlerdebiti yaylarn çiziniz. Perspektif resmi çizilen parçann antet bilgilerini yaznz. Süreniz 80 dakikadr. 38

43 39 Faaliyet Ad: Amaç: Ad ve Soyad: PERFORMANS TEST KONTROL LSTES Perspektif Resim Çizmek Tekniine uygun perspektif resim çizebileceksiniz. AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekletirirken aadaki kontrol listesini bir arkadanzn doldurmasn isteyiniz. Aada listelenen davranlarn her birinin arkadanz tarafndan yaplp yaplmadn gözlemleyiniz. Eer yapldysa evet kutucuunun hizasna (X) iareti koyunuz. Yaplmadysa hayr kutucuunun hizasna (X) iareti koyunuz. DEERLENDRME KRTERLER EVET HAYIR önlüünü giyip çizim araç-gereçlerini eksiksiz hazrlad 1 m? Çizim araç-gereçlerinin ve ortamn temiz olmasn salad 2 m? 3 Uygun perspektif çeidini belirledi mi? Çizilecek perspektif resmin kaplayaca alan dikkate alarak 4 kat boyutunu seçip yerleim plan yapt m? Seçilen perspektif çeidine göre aç ölçer, gönye ve gerekli 5 çizim araç gereci kulland m? 6 Yer ekseni çizgilerini (X, Y, Z) çizdi mi? Görünüler üzerinde X ölçülerini belirleyip yer ekseni 7 çizgileri üzerinde çizdi mi? Görünüler üzerinde Y ölçülerini belirleyip yer ekseni 8 çizgileri üzerinde çizdi mi? Görünüler üzerinde Z ölçülerini belirleyip yer ekseni 9 çizgileri üzerinde çizdi mi? Görünüler üzerinde bulunan çeitli girinti ve çkntlar yer 10 ekseni çizgileri üzerinde eksiksiz çizdi mi? Açl, delik veya kavisli yüzeylerin çizimi için uygun 11 yöntemler kulland m? Delik çapnn parçann etkalnlndan fazla olduuyerlerde 12 deliin biti yayn çizdi mi? Bütün ayrtlar eksiksiz çizerek perspektif resim çizimini 13 tamamlad m? 14 Perspektif resme ait antedi çizip bilgilerini yazd m? 15 i istenilen sürede ve tek bana yapabildi mi? TOPLAM: DEERLENDRME Arkadanz kontrol listesindeki davranlar srasyla uygulayabilmelidir. Uygulayamad davrantan dier davrana geçmek eksik örenmeye neden olacandan faaliyeti tekrar etmesini isteyiniz. 39

44 40 AMAÇ ÖRENME FAALYET-3 ÖRENME FAALYET-3 Bu faaliyet sonunda teknik resim kurallarna ve standartlarna uygun olarak imalat parça yapm resmi çizebileceksiniz. ARATIRMA Yapm resmi konusunda kütüphanelerden, internetten, makine üretimi yapan iletmelerden bilgi alnz. Topladnz bilgileri teknik resim çizim ortamnda arkadalarnzla tartnz. 3. YAPIM RESM ÇZMEK 3.1. Yapm Resminin Tanm ve Önemi Bir parçann üretilmesi (imal edilmesi) için gerekli bilgileri kapsayan teknik resme yapm resmi denir. Makineler, birden fazla parçann bir araya getirilmesiyle meydana gelir. Bu parçalarn her birinin ekli, ölçüleri, gereci ve görevi farkldr. Dolaysyla her parçann üretilebilmesi için yapm resminin çizilmesi gerekir. Parçann bu resmi, bir bütün oluturduu makineye ait dier parçalarla olan ilikisi dikkate alnmadan çizilmelidir. Makineler, standart olan ve standart olmayan parçalardan meydana gelmitir. Standart olan makine parçalar çeitli çizelgelerden (TS, DIN vb.) seçilerek hazr olarak alnrlar. Bundan dolay standart parçalarn yapm resimlerini çizmeye gerek yoktur. Standart olmayan makine parçalarnn üretilebilmesi için mutlaka yapm resimlerinin çizilmesi gerekir Yapm Resminde Olmas Gereken Özellikler Yapm resminde; görünülerin, kesitlerin, ölçülerin, yüzey kalitelerinin, toleranslarn, ek açklamalarn, yaz alannn (antedin) ve bilgilerin eksiksiz olarak belirtilmesi gerekir. 40

45 41 ekil 3.1: Yapm ResmindeOlmas Gereken Özellikler Görünüler Öncelikle parçay en iyi ifade edebilecek bak dorultusunu ve yeterli görünü saysn seçmeliyiz. Bunun için parçann geometrik yaps (kalnl, dairesel yüzeyleri, girinti ve çkntlar gibi) dikkate alnmaldr(ekil 3.1) Yapm resmi çizilecek makine parçasnn boyutlarna göre ölçek belirlenerek kat ebad seçilmelidir. Görünülerin kada en uygun ekilde yerleimi tasarlanmaldr. 41

46 42 Görünüler; TS ISO ve TS ISO standartlar esas alnarak düzenlenmelidir. Görünülerle ilgili bilgileri hatrlamanz için ayrca Teknik Resim dersinin Görünü Çkarma modülüne baknz. ekil 3.1 e baktmzda parçay en iyi anlatan T eklinin ön görünü için seçildiini görmekteyiz Kesitler Parçada bulunan delik, kanal, boluk vb. ksmlarn daha iyi anlalmas ve ölçülendirilmesi için tam kesit, yarm kesit veya koparlm (ksmi) kesitleri alnabilir. Kesit görünüler, TS ISO , TS ISO ve TS ISO standartlarnda verilen kesit kurallarna göre çizilip isimlendirilmelidir. Kesit görünülerle ilgili bilgileri hatrlamanz için Teknik Resim dersinin Görünü Çkarma modülüne baknz. ekil 3.1 i incelediimizde parça üzerindeki dört delik için yandan görünü A-A tam kesiti alnarak çizilmitir. Alt ksmdaki yuvarlaklk için B-B, üst-arkadaki pahlar açklamak için C-C profil kesit görünüleri çizilmitir Ölçüler ve Toleranslar Parçann yeterli görünüleri çizildikten sonra, parçann boyutlarn gösteren ölçüler verilmelidir. Yapm resimlerini ölçülendirirken parçadaki geometrik elemanlarn görevleri, girinti ve çkntlarn durumu, markalama ile imalat ekli dikkate alnmaldr. Ölçülendirme yaplrken TS ve TS standartlarna uyulmaldr. Teknik olarak hiçbir ölçünün ve eklin tam olarak üretilemeyecei kabul edilir. Hassas üretilmesi istenen i parçasnn boyut ölçülerine Boyut Tolerans ; geometrik ekillerine ekil ve Konum Toleranslar verilmelidir. Montaj yaplacak makine parçalarnn birbirleriyle çalan yüzeyleri için de Altrma Tolerans verilmelidir. Tolerans verilirken TS EN ISO standardna uyulmaldr. Ölçüler ve toleranslarla ilgili bilgileri hatrlamanz için Teknik Resim dersinin Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülü -Toleranslar Belirlemek ve Yazmak- faaliyetine baknz. ekil 3.1 i incelediimizde parçada yeteri kadar büyüklük ve konum ölçüleri verilmitir. Ölçü tekrar yaplmam ve uygun görünülere ölçüler verilmitir. Yapm resminde verilen altrma toleranslaryla ilgili antedin sa üst tarafnda tolerans çizelgesi yaplmtr. Ayrca parçann durumuna göre standarda uygun olarak boyut ile ekil ve konum toleranslar verilmitir Yüzey Kaliteleri Makine parçalar çeitli imalat yöntemleriyle (döküm, dövme, kesme, tala kaldrma vb.) üretilirler. Dolaysyla parçaya ait yüzeylerin hangi kalitede olduu ve hangi 42

47 43 yöntemlerle üretildii yapm resminde belirtilmelidir. Yüzey ileme sembolleri TS 2040 ISO 1302 standard kullanlarak gösterilmelidir. Yüzey kaliteleriyle ilgili bilgileri hatrlamanz için Teknik Resim dersinin Ölçülendirme ve Yüzey lemleri modülü - Yüzey Kalite aretlerini Çizmek- faaliyetine baknz. ekil 3.1 e baktmzda parçann özel olarak ilenmesi istenen yüzeylerine Ra 0,8 ve Ra 3,2 deerleri verilmitir. Dier yüzeylerinse Ra 12,5 kalitesinde üretilmesi istenmitir Ek Açklamalar Makine parçasnn resmi çizildikten sonra, üretim öncesinde veya sonrasnda yaplacak baz ilemler ya da açklamalar (sertletirme, kaplama vb.), eklin veya kadn uygun bir yerinde gösterilmelidir. ekil 3.1 i incelediimizde yan görünüteki bir deliin 1 numaral parçayla birlikte delinecei, parçadaki keskin köelerin yuvarlatlaca ek açklama olarak belirtilmitir. 3.3.Yapm Resmi Antedinin Hazrlanmas ve Doldurulmas Teknik resimde görünülerle birlikte tamamlayc bilgilerin de bulunmas gerekir. Tamamlayc bilgiler, resimlerin incelenmesini kolaylatrmak için antet denilen yaz alannda toplanr. Antet, en az 170 mm uzunluunda ve en az 15 mm yüksekliinde olan, dikdörtgen eklinde bir çizelgedir. Bu çizelge içerisindeki yatay ve düey bölüntülere kurumun ad, resim numaras, parçann ad, ölçek, parçadan kaç adet üretilecei, hangi gereçten yaplaca, resimden sorumlu kiilerin isimleri, imzalar ve ilemleri yaptklar tarihleri belirten tamamlayc bilgiler yazlr. Antet, katformlarnnsa alt köelerineveçerçeveçizgisinebitiik çizilir. Antetler, TS 6709 ve TS 7015 numaral standartlarda verilmi olup firmalarn ihtiyaçlarna veya parçann durumuna göre deiik ekillerde düzenlenebilir. Antetlerdeki çerçeve ve düey çizgiler, 0,5 mm kaln, ara yatay çizgiler, 0,25 mm ince çizgilerle çizilmelidir. Antetlerdeki yazlar, TS EN ISO standardnda belirtilen B tipi norm yaz olmaldr. Antetteki; ölçek, parça ad ve resim numaras bilgileri h = 5 mm veya h = 7 mm yaz yükseklii ile yazlmaldr. Dier yazlar ise h = 3,5 mm lik yazyla yazlmaldr. Antetlerin ölçek ksmnn altnda bulunan ekil 3.2 deki iaret izdüüm yönteminin sembolüdür. Görünü çkarlrken ülkemizde ve Avrupa da izdüüm düzlemlerinin I. Bölgesi kullanlmaktadr. I. Bölgede çizilen resimlere ISO E yöntemiyle çizilmi resimler denir. Yukarda belirtilen sembol ISO E yönteminin sembolüdür. (Teknik Resim dersi Görünü Çkarma modülüne baknz.). Örenim amaçl çizilen teknik resimlerde sürekli ISO E yöntemi kullanldndan bu sembol antetlerde çok fazla belirtilmez (ekil 3.3). 43