Ümmehan Elginkan Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi

Transkript

1 İÇİNDEKİLER AutoCAD...10 Programın çalıştırılması...10 AutoCAD Arabirimi...10 AutoCAD penceresi...11 Çizim penceresi...13 Komut penceresi...13 Menu Browser (Menü tarayıcısı)...14 Metin penceresi (Text Window)...15 Komutlara erişim...15 İşaretleyici/Fare...15 Komut vermek...16 Komut satırını kullanmak (Command Line) ve veri girişi...16 Çekme (Pull-Down) menü...17 Kısayol (Sağ tuş) menüleri...17 Araç çubukları (Toolbars)...18 Flyout lar...18 Araç çubuklarının özelleştirilmesi...19 Quick Access Toolbar (Hızlı erişim)...20 Tool Palettes (Araç paletleri) Ctrl Araç paletlerinin (Tool Palettes) özelleştirilmesi...24 Ribbon ( Şerit menü)...27 Workspaces (Çalışma ortamları)...30 AutoCAD ile iletişim...31 Komut tekrarı...32 Koordinat sayacı...32 Veri girişleri...32 Undo...34 Redo...34 Oops...34 Esc...34 F Tuşları ve AutoCAD ortamında görevleri...34 Ekran menüsü ( Screen menu )...35 Çizim alanı ( Drawing area )...36 AutoCAD ile çalışmak...36 New Ctrl+N Yeni bir çizim dosyasının açılması...36 Open Ctrl+O Mevcut bir çizim dosyasının açılması...37 Close...39 Save Ctrl+S...39 Save As Ctrl+Shift+S...39 Dosya kayıt tipleri...40 AutoCAD Drawing Template (*.dwt):...40 AutoCAD Drawing Standards (*.dws):...40 AutoCAD DXF (*.dxf):...40 Mevcut bir dosyanın açılması...40 Çalışırken bir dosyanın kaydedilmesi...41 Çok sayıda dosya açmak...42 AutoCAD in kapatılması...43 Import: Dosya ithali...44 Export: Dosya ihracı...44 Çizim yardımcı modları...45 SNAP ( F9 )...45 GRID ( F7 )...45 ORTHO ( F8 )...45 POLAR ( F10 )...45 OSNAP ( F3 )...45 OTRACK ( F11 )...46 DUCS ( F6 )...46 DYN ( F12 ) Dynamic Input ( Dinamik giriş )

2 LWT Lineweight: Aktif çizgi tipi kalınlıkları...46 QP: Quick Properties...47 MODEL - PAPER...47 Drafting Settings: Çizim ayarları...47 Snap and Grid ayarları...48 Snap On (F9):...48 Grid On (F7):...48 Polar Tracking ayarları...48 Object Snap On (F3)...49 Object Snap Tracking On (F11)...50 Osnap modları - Nesne yakalama noktaları ve kenetlenme...50 ELEV komutu:...51 Temporary track point - Geçici izleme noktası...52 Snap Form - Geçici referans noktası...52 Mid Between 2 Points...53 Snap to Endpoint - Uç nokta...54 Snap to Midpoint Orta nokta...54 Snap to Intersection - Kesişme noktası...54 Snap to Apparent Intersect - Sanal kesişme noktası...54 Snap to Extension sanal uzatma...55 Snap to Center Merkez noktası...55 Snap to Quadrant Çeyrek noktaları...55 Snap to tangent Teğet noktası...55 Snap to perpendicular Dik noktası...56 Snap to Paralel Paralel...56 Snap to Insert Insert (Yerleştirme) noktası...56 Snap to Nearest Değme noktası...56 Snap to Node Nokta yakalama...57 Snap to None...57 Object Snap Settings...57 DYN ( F12 ) Dynamic Input ayarları...57 Enable Pointer Input: İşaretçi girdisi...58 Enable Dimension Input - Boyut girdisi...59 Dynamic Prompts - Dinamik iletiler...61 Quick Properties ayarları...62 Koordinat sistemi sembolü...63 Kaydırma çubukları ( Scroll bars )...64 Birim tipi seçimi...64 Line...65 Erase...66 Komut kısaltmaları...66 Obje seçme yöntemleri...67 Group (G) Obje gruplama komutu...69 Koordinatlar ve nokta girişleri Fare ile Nokta Girişi...71 Klavyeden Nokta Girişi...71 Polar format: Kutupsal koordinatlar ile nokta girişi...71 Cartesian format: Kartezyen koordinatlar ile nokta girişi...71 Draw araç çubuğu ve Draw menüsü

3 Line...73 Ray...74 Construction Line...74 Multiline (Çoklu çizgi)...74 Multiline style: Çoklu çizgi tipi...75 Polyline (Birleşik çizgi) D Polyline (Üç boyutlu birleşik çizgi)...79 Polygon (Çokgen)...79 Rectangle (Dikdörtgen)...79 Arc (Yay)...81 Circle (Daire-Çember)...83 Center, Radius...83 Revision Cloud...83 Spline...84 Ellipse...87 Isocircle (İzometrik daire)...88 Ellipse Arc (Elips yay)...89 Donut:...90 Point: Nokta...90 Multiple Point...90 Single Point...90 Multiple Point...91 Divide...91 Measure...91 Block...91 Paste Paste as Block:...92 Make Block...92 Define Attributes (ATTDEF) (Niteleyici Etiketler)...95 Write Block (Wblock) (W)...99 Hatch (bhatch), (bh) Tarama...99 Gradient Boundary (bo) Sınır oluşturma Region (reg) Bölge oluşturma Table (TB) (Tablo çizmek ) Wipeout (Sil çıkar) Multiline Text (Mtext), (t), (mt) Single Line Text (text), (dtext), (dt) ddedit (Metnin düzenlenmesi) Text Style (style), (st) Find and Replace: Spell Check (spell),(sp) Scale (scaletext) Justify (justifytext) Convert distance between spaces (Spacetrans) MODIFY Araç çubuğu Erase (e) Sil Copy (co),(cp) Kopyala Mirror (mi) Aynala / Simetrik kopyalamak Offset (o) Ötele / Paralel kopyala Array (ar) Move (m) Taşı Rotate (ro) Döndür Scale (sc) Ölçekle Stretch (s) Ger/Sündür Lengthen (len) Uzat Trim (tr) Budama Extend (ex) Uzat Break at Point (br) Bir noktadan Kır/Kopart Break (br) Kır/Kopart

4 Join (J) Birleştir Chamfer (cha) Pah kır Fillet (F) Yuvarla Explode (x) Patlat Dimension (Ölçülendirme) Dimension Style (d) Ölçülendirme stili Lines: Fit: Primary Units: Alternate Units Tolerances: Dimension araç çubuğu ve Dimension menu Linear Arc Length Ordinate Radius Jogged Diameter Angular Quick Dimension Baseline Continue Dimension Space Dimension Break Tolerance Center Mark Inspection Jogged Linear Ölçüleri Düzenlemek Dimension Edit Dimension Text Edit Dimension Update Dimension Style Control Dimension Style Dimstyle (D) Multileader (mld) Açıklama oku Add Leader Remove Leader Align Multileaders Collect Multileaders Override Reassociate Dimension Associative Dimensions View (Görünüm) Redraw (R) Redraw all (Ra)

5 Regen (Re) Regen All (Rea) Zoom (Z) Zoom Realtime (R) Zoom Previous (P) Zoom araç çubuğu Zoom Window (W) Zoom Dynamic (D) Zoom Scale (S) Zoom Center (C) Zoom Object (O) Zoom In Zoom Out Zoom All (A) Zoom Extents Pan Pan Realtime Point Aerial View Orbit Constrained Orbit Free Orbit Continuous Orbit ViewCube: Bakış kutusu Bakış kutusunun kullanımı Bakış kutusu seçenekleri SteeringWheels Özelliği SteeringWheels özelliğini kullanmak SteeringWheels D Views: Çizime bakışlar Viewpoint Presets Viewpoint Hazır bakışlar Camera Adjust Distance Swivel Camera Create Camera Parallel Projection: Paralel İzdüşüm Perspective Projection: Perspektif İzdüşüm Bakışları Kaydedip saklamak New View ShowMotion Üç boyutlu uzaya giriş Boyutlu tasarım terimleri Üç boyut: Üç boyutlu uzay: Koordinat: Orijin: Wireframe:

6 Hide: Surface: Mesh: Solid: Koordinat sistemi sembolü WCS: Dünya koordinat sistemi: UCS: Kullanıcı koordinat sistemi: Plan bakışı: Çalışma düzlemi: Elevation: (Elev) Thickness (th): Üç boyutlu modelleme Polysolid (psolid): Çoklu katı (Duvar) Wedge: Üçgen prizma Cone: Koni Sphere: Küre Cylinder: Silindir Torus: Halka Pyramid: Piramit Helix: Helezon (sarmal eğri veya helis) Planar Surface: Düzlemsel yüzey Extrude (ext) : Yükselt Presspull: Bas-çek Sweep: Süpür Revolve (rev) : Etrafında döndür Loft: Union (uni): Birleştir Subtract (su): Çıkart Intersect (in): Arakesit alma (Ortak hacim) D Move: 3 Boyutta taşı D Rotate: 3 Boyutta döndür D Align (3al): 3 Boyutta hizala D Array (3a): 3 Boyutta dizi kopyalama D Mirror: 3 Boyutta simetrik kopyalama D Operations: Align (al): Hizala Interference checking (inf): Kesişme denetimi D Katı modellerden 2D ve 3D Kesit görünüşlerin elde edilmesi Section Plane (splane): Kesit düzlemi Tam kesit: Yarım kesit: Kademeli kesit: Üç boyutlu katı modellerden 2 boyutlu görünüşlerin elde edilmesi Flatshot: Slice (sl): Dilimle

7 Thicken Yüzey kalınlaştırmak Convert to Solid: Katıya dönüştür Convert to Surface: Yüzeye dönüştür Extract Edges: Kenarlar çıkart Fillet (F): (Yuvarla-Solid için) Chamfer (cha): (Pah kırma-solid için) Visual Styles: Görüntü stilleri D Wireframe: D Wireframe: D Hidden: Conceptual: Realistic: X-Ray Effect: Face color mode: Yüz rengi Visual Style Manager Solid Editing: Katıları düzenlemek Extrude faces Move faces Offset faces Delete faces Rotate faces Copy faces Color faces Copy edges Color edges Imprint: Clean Separate Shell Check Yüzey Modelleme Mesh Modeling (Ağ/Örgü yüzey) D Solid (so): 2 Boyutlu katı dolgu D Face (3f): 3 Boyutlu yüz Edge: Kenar D Mesh: 3 Boyutlu ağ/örgü Revolved Mesh Tabulated Mesh: Ötelenmiş ağ Ruled Mesh: 2 kenar tanımlı ağ Edge Mesh: 4 kenar tanımlı ağ Mesh Primitives Mesh Box Mesh Cone Mesh Cylinder

8 Mesh Pyramid Mesh Sphere Mesh Wedge Mesh Torus Smooth Mesh araç çubuğu Mesh Editing UCS diyalog tablosu: Named UCS Orthographic UCS Settings: UCS Icon UCS: UCS World: UCS Previous Face UCS Object View Origin Z Axis Vector Point X Y Z NAmed: Apply UCS II UCS Named UCS Layers (la): Katmanlar Layers araç çubuğu: Layer Properties Manager New Property Filter (Alt+P) New Group Filter (Alt+G) Layer States Manager (Alt+S) New Layer (Alt+N) New Layer VP Frozen in All Viewports Delete Layer (Alt+D) Set Current (Alt+C) Layers II Yazdırma/Çizdirme Plot Elektronik çıktı almak Render

9 Materials: Render kaplama malzemeleri Available Materials in Drawing: Malzeme Tanımla Penceresi Kaplama (Render) Malzemesi Oluşturmak Material Map Lights: Işıklar Gün ışığı aydınlatması New Point Light Create a Point Light: Nokta ışık Create a Spotlight: Spot (Projektör) ışık Create a distant light: Uzak ışık Light Glyphs Güneş ışığı: Sun Properties:

10 AutoCAD AutoCAD, bilgisayar destekli tasarım konusunda kendini kanıtlamış, tüm sahalarda kullanılabilen mevcut en esnek bir çizim programıdır. Tasarım konusunda tüm ihtiyaçlara cevap verebilecek lider bir yazılımdır. AutoCAD, tüm alanlarda 150 den fazla ülkede kullanılmaktadır. AutoCAD in kullanıldığı başlıca alanlar: Mimari İnşaat Mühendisliği Makine Mühendisliği Mekanik Elektrik / Elektronik Coğrafik bilgi sistemleri Mültimedya Programın çalıştırılması Sisteminizde AutoCAD 2010 kuruluysa programı başlatmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz. Masa üstündeki AutoCA2010 simgesini çift tıklamak. Windows un Start (Başlat) menüsünden Autodesk klasöründen AutoCAD2010 programını seçmek. Mevcut bir AutoCAD çizim dosyasını çift tıklamak. Start menüden Run (Çalıştır) komutunu verip, komut satırına acad ifadesini girip Enter ile onaylamak. Ekranınızda kısa bir süre içinde New Features Workshop adlı bir pencere açılır. Buradan AutoCAD 2010 ile gelen yenilikler ile ayrıca daha önceki 2009, 2008 sürümlerindeki yenilikleri de animasyonlar halinde tanıtan gösteriyi izleme olanağınız olur. Bu yenilikler yardım bilgileri, görüntü ve videolarla desteklenmiştir. OK ile onaylarsanız yeniliklerin animasyonlar şeklinde sunulduğu New Features Workshop penceresi ekranınıza gelir. Yukarıda gösterilmiştir. Ayrıca kullanıcıya bu pencere ile ilgili üç seçenek sunulmuştur. Yes: işaretlenirse AutoCAD programı her açıldığında bu pencere ekrana gelerek, pencere üzerindeki OK butonuna tıklandığında aşağıdaki New Features Workshop penceresi karşımıza gelecektir. Maybe later: seçeneği işaretlenirse AutoCAD programı her açıldığında bu pencere ekranda karşımıza gelsin, belki daha sonra New Features Workshop penceresini inceleyebiliriz anlamı taşıyor. No, don t show me this again: seçeneği işaretlenirse ekrana ilk açılan bu pencere ve New Features Workshop penceresini bir daha AutoCAD programı açılırken gösterilmesin anlamı taşıyor New Features Workshop penceresine istenildiğinde Help menüsünden erişilebilir. New Features Workshop penceresinin kapat düğmesi tıklanarak AutoCAD penceresine ulaşılır. AutoCAD Arabirimi AutoCAD 2010 açıldığında çalışma ortamı yeni arabirimiyle ekranda karşınıza gelir. AutoCAD penceresinin sağ alt köşesinde yer alan Workspace Switching düğmesini tıklayarak, açılan menüden AutoCAD in sunmuş olduğu arabirimlere (çalışma ortamlarına) ulaşılabilinir. 10

11 2D Drafting & Annotation, 3D Modeling, AutoCAD Classic ve Initial Setup Workspace. Bu seçenekler varsayılan çizim şablonlarını açarak bu ortamlarda çalışmak için tasarlanan ara yüzleri görüntüler. Burada AutoCAD Classic seçeneğini işaretleyelim. Şimdilik bu çalışma ortamı ve arabirimini tanıyalım yeri geldikçe diğer çalışma ortamları ve arabirimlerini de tanıma ve bu ortamlarda çalışma olanağını bulacağız AutoCAD ekranı iç içe beş pencereden oluşur. Açılır menüleriyle, araç çubuklarıyla, paletleriyle, durum çubuğuyla AutoCAD penceresi. İçinde çizim yapacağımız ve yatay/dikey kaydırma çubuklarıyla, artı şeklindeki imleciyle çizim penceresi (Çizim alanı/drawing Area). Komut girmek ve AutoCAD in sorularına yanıt vermekte kullandığımız AutoCAD komut penceresi (Command Window). Komut seçmeyi ve başka işlemleri hızlandıran Menü tarayıcısı (Menu Browser). Çalışma ortamında görünmeyen ve istenildiğinde klavyeden F2 tuşu ile ekrana getirilebilen metin penceresi (AutoCAD Text Window). AutoCAD penceresi Üst kısımda başlık çubuğu yer alır ve çalıştığınız çizim dosyasının adını görüntüler. Başlık çubuğu çift tıklanıldığında AutoCAD penceresi küçülür, tekrar çift tıklanıldığında ekranı kaplar. AutoCAD penceresini, ekran içinde küçülttüğünüz zaman, başlık çubuğundan yakalayıp istediğiniz yere sürükleyebilir ve yeniden boyutlandırabilirsiniz. Başlık çubuğunun sağ uç kısmında kapatma, boyutlandırma ve simge durumuna küçült düğmeleri yer alır. Sol üst köşede Menü Tarayıcısını açan kırmızı renkli AutoCAD simgesi yer almaktadır. Başlık çubuğunun solunda Quick Access (hızlı Erişim) araç çubuğu bulunmaktadır. Burada, en sık kullanılan komutların düğmeleri yer alır. Buraya sıkça kullandığınız komutları da ekleyebilirsiniz. Başlık çubuğunun hemen 11

12 altında Menu Bar (Çekme menüler) yer almaktadır. Bu Menu Bar istenirse Customize Quick Access Toolbar menüsünden gizlenebilir. Menu Bar ın altında Standart ve Styles araç çubukları bulunmaktadır. Bunların da altında Workspaces, Layers ve Properties araç çubukları yer alırlar. Bunlar AutoCAD Classic arabirimi seçildiğinde karşımıza gelen ekrandır. Diğer arabirim seçenekleri seçildiğinde Başlık çubuğunun hemen altında Ribbon sekmelerini göreceksiniz. Aşağıda 2D Drafting & Annotation arabirimi seçildiğinde karşımıza gelen AutoCAD ekranı gösterilmektedir. Bu sekmelerden, gereksinim duyabileceğiniz her AutoCAD komutuna erişebilirsiniz. Bu sekmelerin hemen altında, Ribbon panelleri ve bu paneller üzerinde de ilgili komut düğmeleri bulunmaktadır. Tıklanan düğme, görevi olan komutu yerine getirmek için etkinleşir. Ekranın en alt kısmında durum çubuğu bulunur. Durum çubuğu sol uç kısmında koordinat sayacı ve hemen sağında on adet önemli çizim yardımcısının düğmeleri yer almaktadır. Çizim yardımcılarını ve koordinat göstergesini, çizim çalışmanızın her aşamasında, içinde bulunduğunuz komuttan çıkmadan çift tıklayarak aktif hale getirebilirsiniz. Aktif oldukları zaman simgeleri renklidir aktifliklerini yitirdiklerinde ise soluk gri renge dönüşürler. Düğmelerden birini sağ tıklayıp açılan kısayol menüsünde Use Icons komutunu verdiğinizde, durum çubuğu üzerindeki simgeli düğmelerin yerine komut adının kısaltmasını içeren düğmelere dönüşürler. Fare imlecinizi bu düğmelerden birinin üzerine getirdiğinizde, ilgili nesnenin tanımı ipucu olarak belirir. İmleci çizim yardımcısı düğmelerinin üzerine getirip, farenin sağ tuşunu tıkladığınızda, bir kısayol menüsü çıkar. Buradan Settings seçeneğini işaretleyerek, ilgili düğmenin ayarlarının yer aldığı iletişim kutusuna ulaşabilirsiniz. İmleci durum çubuğu üzerine getirip, farenin sağ tuşunu tıkladığınızda açılan kısayol menüsünden, durum çubuğu üzerinde çizim yardımcı düğmelerini sağ tarafında yer alan komut düğmelerinden hangi seçeneklerin görüntüleneceğini, hangilerinin gizleneceğini buradan belirleyebilirsiniz. Sol yanda kısayol menüsü, aşağıda durum çubuğu gösterilmiştir. Aynı kısayol menüsüne, durum çubuğu üzerinde sağ tarafta yer alan aşağı oku tıklayarak da ulaşabilirsiniz. Ekranınızın geçici olarak Menü Tarayıcısı, Quick Access araç çubuğu, Ribbon panelleri, komut penceresi (komut satırı), durum çubuğu ve çizim alanı dışındaki tüm AutoCAD öğelerinden temizlenmesini istiyorsanız, klavyeden Ctrl+0 (Sıfır) kısa yolunu kullanabilirsiniz. 0 karakterini sayı seti (nümerik pad) yoluyla girmeniz gerekir. Böylece daha geniş bir çizim ortamında çalışabilmenize olanak sağlayacaktır. Aynı işlemi, durum çubuğu üzerinde en sağ tarafta bulunan Clean Screen komut düğmesiyle de gerçekleştirebilirsiniz. Gizlenen öğeleri yine aynı yollarla geri getirebilirsiniz. Ayrıca Clean Screen komutuna View çekme menüsünden de ulaşabilirsiniz. 12

13 Çizim penceresi Çizim penceresinin alt ve sağ kenarlarında yatay ve dikey kaydırma çubukları yer alır. Bu çubuklar sayesinde komuttan çıkmadan, AutoCAD in çizim alanı içinde sağa ve sola, yukarı ve aşağıya doğru gezinebilirsiniz. Kaydırma çubuklarıyla adım adım ilerlemek için bu çubuklar üzerinde yer alan kaydırma oklarını kullanabilirsiniz. Bu kaydırma işlemlerini hızlandırmak için kaydırma okları arasında bulunan kaydırma kutucuklarını fare ile tutarak sürükleyebilirsiniz. Ayrıca, kaydırma kutucukları ile uçlardaki oklar arasında kalan bandın üzerini tıklayarak, çizim içinde büyük adımlarla da ilerleyebilirsiniz. Çizim penceresi büyüklüğünü, sağ alt köşesinde yer alan boyut ayarlama kutusunu kullanarak değiştirebilirsiniz. Bu durum çizim penceresinin ekranı kaplamadığı zamanlar için geçerlidir. Çizim penceresi ekranı kapladığı zamanlarda, başlık çubuğunu çift tıklayarak küçültüp büyültebilirsiniz. AutoCAD, kullanıcılara güzel bir özellik sunmaktadır. Çizim penceresi yalnızca bir tek çizim alanından oluşmaz. Çizim penceresi alt kenarı üzerinde üç adet sekme yer almaktadır. Şu an Model sekmesi aktif konumdadır. Kullanıcıların esas çizim ortamıdır. Layout sekmeleri ise: çizim bittikten sonra pafta düzeni yapmanızı sağlayan ayrı ortamlardır. Model görünümü, yalnızca bir adet olabilirken, çiziminizde çok sayıda Layout görünümü kullanabilirsiniz. Model ve Layout görünümleri arasında kendi atlama düğmeleri yardımıyla gezinebilirsiniz. Komut penceresi AutoCAD çalışma ortamında, ister komut satırına yazarak, ister menülerden veya araç çubuklarından seçerek verdiğiniz her komutun bir kaydı da komut penceresinde (Command Window) tutulur ve saklanır, bunu değiştiremezsiniz. Komut penceresinin, isterseniz yerini değiştirebilir ve boyutlarını ayarlayabilirsiniz. Yerini değiştirmek için sol kenarından tutup istenilen yere sürükleyip bırakmanız yeterlidir. Komut penceresini çizim alanı içersinde her hangi bir yere bıraktığınızda (çizim penceresinin herhangi bir kenarına dayalı olmamak kaydı ile) başlık kenarı hariç diğer kenarlarından tutup (doğru yakalandığında imleç çift başlı ok biçimindeyken) sürükleyerek boyutlarını değiştirebilirsiniz. Tekrar başlık kısmına çift tıkladığınızda ilk konumuna döner. Komut penceresi istenirse, klavyeden Ctrl+9 kısa yolunu kullanarak açıp kapayabilirsiniz. Komut penceresinin yeri ve boyutlarıyla ilgili değişiklik yapmamanızı, komut penceresinin devamlı açık olmasını tavsiye ederiz. AutoCAD komutlarını ve mesajlarını algılamak için genellikle iki veya üç satırlık bir komut penceresi yeterlidir. Komut penceresinin de kendine özel yatay ve dikey kaydırma çubukları vardır. Bu sayede yatay kaydırma yaparak aynı satır içinde ulaşamadığınız kelimelere, düşey kaydırma yaparak AutoCAD in daha önceki mesajlarına ulaşabilirsiniz. İmleciniz komut satırı üzerindeyken sağ tuş tıkladığınızda ekranda karşınıza gelen kısayol menüsünde yer alan Recent Commands komutu, en son kullandığınız altı komutun listesini gösterir. Alt taraftaki şekilde gösterilmiştir. 13

14 Bu listeden istediğiniz komutu seçip hemen çalıştırabilirsiniz. Aynı işlemi çizim, çizim alanı üzerinde hiçbir komut verili değilken kısayol menüsünü açarak da yapabilirsiniz. Recent Input başlığı altında: en son kullanmış olduğunuz yirmi komutun listesinin sunulduğunu görürsünüz. Bunlardan istediğinizi seçip çalıştırabilirsiniz. Yan taraftaki şekilde gösterilmiştir. Auto-hide seçeneği, komut satırı penceresini geçici olarak gizler, ekranda sadece başlık çubuğu kalır. Komut penceresini saydam bir hale getirip çalışmalarınızı yapabilirsiniz. Komut penceresini saydam hale getirmek için, standart konumundan alıp çizim alanı içine sürükleyiniz. Başlık çubuğu üzerindeki Properties düğmesini tıklayıp açılan kısayol menüsünden Transparency seçeneğini seçiniz. Başlık çubuğu üzerindeki Properties düğmesini tıklayıp açılan kısayol menüsünden Transparency seçeneğini seçiniz. Ekrana gelen Transparency iletişim kutusundan General bölümündeki sürgüden saydamlık düzeyini yüzde cinsinden ayarlayabilirsiniz. Menu Browser (Menü tarayıcısı) AutoCAD ekranının sol üst köşesinde yer alan kırmızı renkli AutoCAD düğmesiyle birçok işlemleri çabucak yerine getirebilirsiniz. Bu düğme tıklandığında aşağıda görüntülenen iletişim penceresi açılır. Sol kısımda AutoCAD in File çekme menüsü altındaki komutlar yer alır. Bu kısım üst tarafında Recent Documents ve Open Documents adlı iki düğme bulunur. Recent Documents düğmesi, en son kullanılmış olan çizim dosyalarını sağ taraftaki bölümde listeler. Open Documents düğmesi, o anda bilgisayarınızda açık olan AutoCAD çizim dosyalarınızı sağ taraftaki bölümde listeler. En üst kısımda yer alan Search Menu kutusuna, hızla aramak istediğiniz komutun adını yazarak da ulaşabilirsiniz. Recent Documents seçeneği, aktifken, sağ kısımda iki açılır liste sunulur. Bu açılır liste seçeneklerinden çizim dosyalarının adlarının alfabetik sıraya göre, çizim tarihine, dosya büyüklüğüne ve dosya tipine göre listelenmesi sağlar. İkinci açılır liste ise; bu bölümde görüntülenecek olan çizim dosyalarının simge (Icons) şeklindeki görüntülülerinin büyüklüğünü ve çizim dosyalarının ön izleme penceresi olarak görüntü (Images) büyüklüklerinin ayarlanmasını sağlar. Sağ kısmın en alt tarafında yer alan; Options düğmesi aynı adlı iletişim kutusunu açarak AutoCAD üzerinde çeşitli ayarların yapılmasını sağlar. Exit AutoCAD düğmesi, AutoCAD programını kapatma sürecini başlatır. Yan tarafta Menu Browser penceresi görülmektedir. Rollover ayarı ise, imlecinizi komut penceresi üzerine getirdiğinizde uygulanacak olan saydamlık değerini belirlemenizi sağlar. Anchor Left komutu, komut penceresini ekranın sol kenarına Anchor Right komutu da komut penceresini ekranın sağ kenarına konumlandırmanı sağlar. Bu durumda başlık çubuğu üstüne gittiğinizde bir metin penceresi açılacaktır. Eski haline geri dönüştürmek için, komut penceresi başlık çubuğunu çift tıklamanız yeterlidir. 14

15 Metin penceresi (Text Window) Metin penceresi tıpkı komut penceresi gibi, girilen tüm komutların ve mesajlarının kaydını tutar. Normal zamanda ekranda görünmez. Ancak List ve benzeri uzun açıklama gerektiren komutları cevaplarken ekrana gelir. Metin penceresini istediğin an klavyeden F2 tuşunu kullanarak ekrana getirebilir, yine F2 tuşuyla gizleyebilirsiniz. Metin penceresi içinde klavyedeki hareket tuşlarıyla gezinebilir, pano aracılığıyla kesme, kopyalama ve yapıştırma şilemleri yapabilirsiniz. Yalnız burada dikkat edilecek iki nokta var Metin penceresin içeriği son komut hariç değiştirilemez. Metin penceresine panodan yapıştırma yaptığınızda, eğer birden fazla satır varsa, yalnızca ilk satır yapıştırılır. Komutlara erişim AutoCAD ortamında komutlara erişim Klavyeden komut adını veya kısayolunu girerek Çekme menülerden (Menu Bar) Ribbon menü ve sekmelerinden Araç paleti ve sekmelerinden i İstediğiniz komutu seçerek çalıştırabilirsiniz. AutoCAD komutlarının kısa yolları (Acad.pgp) dosyasında sunulmuştur. Bu dosyaya Tools çekme menusü/customize/edit Program Parameters (acad.pgp) yoluyla ulaşabilirsiniz. İşaretleyici/Fare AutoCAD in en önemli yardımcılarından biri olan, imleci hareket ettirmekte kullandığımız işaretleyiciyi (Pointer)-yani fare nin (Mouse) özelliklerini ve işlevlerini tanıyıp kullanmaktır. AutoCAD in çoğu yeteneklerine klavye kullanarak ulaşılabilmekteyse de çoğu durumda fareyi kullanmak, komut vermek veya mesajları yerine getirmek için en hızlı ve verimli çalışma yöntemidir. İyi ve hızlı bir AutoCAD kullanıcısı olmak istiyorsanız, AutoCAD program bilgileri yanında fare kullanma tekniklerini de çok iyi bilmeniz ve çalışma esnasında uygulamanız gerekir. Tüm Windows programları, çizim penceresinde ve programın içinde nesneleri seçmek ve hareket ettirmek için dört temel fare tekniği kullanırlar. Sol tıklamak: İmleci bir objenin üzerine getirip farenin sol tuşunu tıkladığınızda obje seçili hale gelir. (Sağ elini kullananlar için sol, solaklar bu ayarı değiştirip sağ tuş yapabilirler.) Sağ tıklamak: İmleci bir objenin üzerine getirip farenin sağ tuşunu tıkladığınızda kısayol menüsü açılır. Ayrıca AutoCAD veri girişleri de sağ tuşla onaylanabilir (ayar değiştirilmedikçe). Son verilen komut tekrarı da sağ tuşla yapılabilir. Çift tıklamak: İmleci bir objenin üzerine getirip farenin sol tuşuna peş peşe iki kez basılıp bırakıldıktan sonra ekranınıza Properties (obje özellikleri) iletişim kutusu açılır. Sürüklemek: Bir objeyi taşımak için imleci o objenin üzerine getirip farenin sol tuşuna basın ve tuşu basılı tutarak fareyi hareket ettiriniz. Objeyi istediğiniz yere sürükleyip bırakmak için farenizin basılı olan sol tuşunu bırakınız. Seçmek amacıyla bir objeyi tıkladığınızda, artı şeklindeki AutoCAD imlecinin ortasındaki kare kutucuğun, seçmek istediğiniz objeye tam olarak temas etmesi gerekir. Fare imleci karşımıza başlıca üç şekilde çıkar. Bunları birbirine karıştırmayalım. Artı şeklindeki imleç: Çizim penceresi içersinde hareket ederken farenin davranışlarına cevap veren imleçtir. Çizim yaparken kullanılır. Ok şeklindeki imleç: Farenin menüler, araç çubukları, komut düğmeleri, durum çubuğu ve iletişim kutuları üzerinde gezerken aldığı biçimdir. Üç boyutlu imleç: AutoCAD in üç boyutlu ortamında çalışırken beliren ve üzerinde XYZ eksenlerinin adları yazılı olan imleçtir. Bu eksenlere paralel olarak iki ve üç boyutta çizim yapabilirsiniz. 15

16 Komut vermek AutoCAD ile çalışmanın püf noktası doğru komut vermek ve sonra onaylamaktır. Başlıca üç onaylama yöntemi vardır. Enter tuşu: Özellikle parmaklarınız zaten klavyedeyken komutu onaylamanın en kolay yollarından biridir. Bu özelliği, diğer tüm programlarda bulamayabileceğinizi unutmayın. Boşluk çubuğu (Spacebar): Bu yöntemi fazlaca kullanmanızı önermem. Farenin sağ tuşu: Komutu onaylamanın diğer bir yöntemi de farenin sağ tuşunu tıklamaktır. Zaten fare elinizin altındayken klavyeye gitmenin bir anlamı yok. Size zaman kazandırır. Komut satırını kullanmak (Command Line) ve veri girişi Komut penceresi satırına girip istediğiniz komutun adını tam olarak veya kısayolunu yazıp onaylayarak çalıştırabilirsiniz. AutoCAD komutlarının çoğunlukla tek veya daha fazla harften oluşan kısayolları vardır. AutoCAD komutlarının kısa yolları acad. pgp dosyasında liste halinde sunulmaktadır. Örneğin Line için L, Erase için E, Filet için F, Rectangle için Rec gibi. Sayısal değer: Eğer sayısal bir değer isteniyorsa, (<>) işaretleri arasındaki değer, güncel değerdir. Enter tuşuna basarak kabul edebilirsiniz. (Bu genelde aynı komut için bir önceki verdiğiniz değerdir.) ya da (:) sonrası yeni bir değer girebilirsiniz. Girdiğiniz her değeri AutoCAD e onaylatmak için Enter, boşluk çubuğu veya farenin sağ tuşu ile onaylamanız gerekir. Koordinat girişi: Koordinat girişlerinde varsayılan bir değer olmadığı için iki nokta üst üste (:) sonrası, mutlak veya göreceli koordinatı yazıp onaylamak gerekir. Kısaltma harfleri: Verilen komutun yardımcı alt seçenekleri, bir alt satırda iki köşeli ayraç ([ ]) imi arasında eğik çizgi ile ayrılmış olarak görünür. İçlerinden birini seçmek için iki nokta üst üste sonrası (:) sözcüğü oluşturan harflerden büyük yazılmış olanı klavyeden girip onaylamak gerekir. Bu harf veya harfler her zaman komutun ilk harfi veya harfleri olmak zorunda değildir; sözcüğün ortasında da yer alabilir. Örneğin DElta ifadesinde DE harfleri büyük olarak gösterilmiştir ve iki nokta üst üsteden sonra klavyeden de yazmak gerekir. Alt komutlardan yaralanmak için parametre harfi girmemizi gerektiren her durumda, farenizin sağ tuşunu tıkladığınızda açılan kısa yol menüsünden gerekli komutu kolaylıkla seçebilirsiniz. Komut hatırlama: AutoCAD de son verdiğiniz komutlar hatırlanır ve komut satırında ve imlecin ucunda saklanır. Klavyeden yukarı ve aşağı ok tuşu yardımıyla, sondan başa doğru eski komutlarınıza ulaşabilirsiniz. 16

17 Çekme (Pull-Down) menü Windows programlarının çoğunda olduğu gibi, menü çubuğundaki çekme menüler AutoCAD in genel kontrol ve ayarlarına erişmek için kullanımı kolay bir yol sağlar. Çekme Menülerin ekranda görüntülenip görüntülenmemesini; Quick Access Toolbar (Hızlı erişim) araç çubuğu üzerinde en sağ tarafında yer alan ok düğmesiyle açılan menüden Show Menu Bar / Hide Menu Bar seçeneğiyle veya komut satırından menubar komutu verip sistem değişkenini <o> veya <1> yaparak sağlayabilirsiniz. Sistem değişkeni <0> olursa görüntülenmez, <1> olursa görüntülenir. Bu menülerde, AutoCAD in kalbini oluşturan komut ve fonksiyonları bulacaksınız. Menü öğelerini tıklayarak, AutoCAD in istediğiniz şekilde çalışmasını sağlamak üzere ayarları değiştirebilir, kullanmak istediğiniz ölçüm sistemini ayarlayabilir, yardım sistemine ulaşabilir ve daha pek çok şey yapabilirsiniz. Fare imlecini menü gruplarından birinin üzerine getirip tıklayın ve menüyü açın. Burada bir dizi komut göreceksiniz. Fareyle tıkladığınızda komut çalışır. Bazı menü gruplarının altında başka bir alt menü de açılabilir. Autocad menülerinin birkaç genel özellikleri aşağıda sunulmuştur. Menüdeki komutun sağ yanında hiçbir simge yoksa tıklandığında o komut hemen çalışır. Menüdeki komutun sağ yanında bir ok ( ) varsa, bu bir alt menünün açılacağını gösterir. Tabii alt menülerin altından da başka alt menüler açılabilir. Menüdeki bir komutun sağ yanında üç nokta ( ) varsa, komut seçildiğinde o komut ile ilgili çeşitli ayar ve değer girişleri için verilerin girileceği bir diyalog tablosu açılacağını belirtir. Menüdeki komutların bazılarının sol yanında araç simgeleri yer alır. Bu komutlara Ribbon panelinden de ulaşılabileceği anlamına gelir. Kısayol (Sağ tuş) menüleri Kısayol menüleri, Çizimin herhangi bir aşamasında komut seçeneklerini kullanmak için farenin sağ tuşunu tıkladığınızda ekrana açılan menülerdir. Bunlara kısayol menüleri denmesinin ana nedeni, farklı objelere ve durumlara göre her seferinde farklı içeriğe sahip menülerin ortaya çıkmasıdır. Bu sağ tuş menüleri sayesinde komut satırına parametre yazma işinden kurtulabilirsiniz. Tüm komutların işlem parametrelerini, işlemi yaparken bir sağ tuş tıklamasıyla ekrana getirebilir ve listeden seçebilirsiniz. Bu sıkça başvurulan bir yoldur; yinede kısayol menülerini en çok objeleri düzenlerken kullanacaksınız. İmleciniz; Araç çubuğu üzerinde sağ tuş. Çizim alanı üzerinde sağ tuş. Çizim alanı üzerinde Shift+sağ tuş. Model veya Layout sekmesi üzerinde sağ tuş. Durum çubuğu üzerinde sağ tuş. Komut içindeyken çizim alanı üzerinde sağ tuş. Objenin grip noktalarından biri hot grip durumundayken sağ tuş. 17

18 Araç çubukları (Toolbars) Araç çubukları da çekme menüler gibi AutoCAD komutlarının çalıştırılmasında kullanılır. Son derece hızlı bir yöntemdir ve komutları simgelerinden de kolaylıkla hatırlamanızı sağlar. Araç çubuklarından size gerekli olanları işaretleyip ekranda görüntüleyebilirsiniz. Bazı araç çubuğu butonları, bazı çekme menülerde olduğu gibi sadece komutun çalıştırılmasını sağlar. Komutun görevini tamamlayabilmesi için AutoCAD ile iletişim, diyalog tablosu, klavye veya çizim alanından yapılacak girişler ile devam eder. Draw araç çubuğundaki Line, Circle, Polyline, Hatch gibi butonlar bu gruba örnek verilebilir Bazı butonlar ise komutu çalıştırır, komutun alt seçeneğini otomatik olarak uygular ve komut sona erer. Bu gruba da örnek View araç çubuğunda yer alan butonlar örnek olarak gösterilebilir. Bazılarında ise buton komutu çalıştırdıktan sonra kendisine atanmış makrolar sayesinde ilgili görevi makro da belirtildiği şekilde yerine getirdikten sonra komutu otomatik olarak sonlandırır. Visual Styles araç çubuğundaki butonlar bu gruba örnek gösterilebilir. AutoCAD in araç çubukları, komutları temsil eden araçlar (düğmeler) içerir. Hangi aracın ne olduğunu anlamamıza yardımcı olmak için, imleci bir araç üzerinde kısa bir süre tuttuğunuzda imleç okunun altında adı, işlevi bir etiket halinde görüntülenir. Bu etikete araç ipucu (tool tip) denir. İmlecinizi bir süre daha tıklamadan beklettiğinizde ise etiket büyüyerek, komut hakkında daha ayrıntılı, hatta bazılarında şekilli bir açıklama sunar. Yeni başlayanlar için çok yararlı bir özelliktir. Araç çubuklarının ekrandaki durumlarını Lock Location komutu yardımıyla belirleyebilirsiniz. Herhangi bir araç çubuğu komut düğmesi üzerindeyken sağ tıklayıp Toolbars listesini ekrana getirdiğinizde, alt kısımda yer alan Lock Location komutuna ulaşabilirsiniz. Ayrıca çekme menü Window/ Lock Location veya durum çubuğu üzerinde yer alan Toolbar/Window Positions düğmesinden de ulaşabilirsiniz. Floating Toolbars/Panels: Ekranda yüzen araç çubuklarının ve panellerin konumunu sabitleştirir. Docked Toolbars/Panels: Ekran kenarlarına yanaştırılmış olan araç çubuklarının ve panellerin konumunu sabitleştirir. Floating Windows: Ekranda kayan Properties, Design Center benzeri pencerelerin konumunu sabitleştirir. Docked Windows: Ekran kenarına yanaştırılmış olan Properties, Design Center benzeri pencerelerin konumunu sabitleştirir. All: Tüm AutoCAD araç çubuklarının ve araç paleti pencerelerinin konumunu sabitleştirir veya serbest bırakır. Locked: Tüm AutoCAD araç çubuklarının ve araç paleti pencerelerinin konumunu kitler, Unlocked: Tümünün kilidini açar. Konumu sabit (kilitli) araç çubuklarının ve araç paleti pencerelerinin yerlerini kilidini çözmeden değiştirmek isteyebilirsiniz. Bu durumda klavyeden Ctrl tuşunu basılı tutarak araç çubuğunu veya paletini başlığından tutup istediğiniz yere sürükleyip yerleştirebilirsiniz. Kilit geçi olarak açılıp kapanacaktır. Flyout lar Araç çubuklarında bulunan bazı butonlar tıklanarak basılı tutulduğunda ilave butonların görüntülenmesini sağlar. Bu tür butonlara Flyout adı verilir. Flyout olan butonların sağ alt köşesinde sağa doğru içi dolu üçgen ok bulunur. Flyout adı verilen bu tür butonlar aslında 18

19 Referans olan bir başka araç çubuğunun butonlarını görüntüler. Örneğin Standart araç çubuğundaki Zoom Window butonu bir Flyout tur ve Zoom araç çubuğundaki komut butonlarını bulundurur. Araç çubuklarının özelleştirilmesi AutoCAD in mevcut araç çubukları üzerinde değişiklik yapmak yerine, bunlara hiç dokunmadan sıkça kullandığınız komutların yer alacağı kendinize özel araç çubukları oluşturabilirsiniz. 1. Veya View/Toolbars/Customize komutu veriniz. 2. Ekranda karşınıza Customize User Interface iletişim kutusu açılacaktır. Burada Customize sekmesinde kendimize özel bir araç çubuğu oluşturacağız. 3. Customizations in All Files penceresinde, AutoCAD in özelleşmeye elverişli bileşenlerinin bir listesi görüntülenir; liste kapalıysa başlığını tıklayıp açınız. 4. Toolbars maddesinin solundaki oku açarak listeyi aşağı doğru genişletin. 5. Listenin içindeyken kısayol (sağ tuş) menüsünden New Toolbar seçeneğini seçiniz. 6. Yeni oluşan araç çubuğuna bir isim verip Enter ile onaylayınız. 19

20 7. Apply düğmesi ile yeni araç çubuğunuzu AutoCAD e tanıtınız. Yeni araç çubuğu ekranda belirir ve içi boştur. 8. Yeni araç çubuğunuz listede yerini alır. Command List adlı listeden istediğiniz komutları yeni araç çubuğunuzun üzerine sürüklemeniz yeterli olacaktır. Preview penceresinde araç çubuğunuzun şekillendiğini göreceksiniz. 9. İşlemlerinizi tamamladığınızda Apply düğmesini tıklayıp OK düğmesiyle onaylayınız. Bundan sonra herhangi bir araç çubuğu üzerinde kısa yol menüsünü etkinleştirdiğinizde, yeni araç çubuğunuzun da listede yer aldığını görürsünüz. Quick Access Toolbar (Hızlı erişim) Ribbon sekmeleri sol üst kısmında yer alan Quick Access araç çubuğu, en sık kullanacağınız AutoCAD komutlarını bir arada toplayarak, istediğiniz anda hızlıca ulaşabilmenizi sağlar. Varsayım olarak açılışta standart olarak üzerinde az sayıda komut düğmesi yer alır; daha sonra kullanıcılar tarafından yeni komutlar ekleyerek özelleştirebilirsiniz. 1. Quick Access araç çubuğu üzerinde kısayol menüsünü etkinleştiriniz. 2. Customize Quick Access Toolbar komutunu veriniz. 3. Ekranınıza Customize User Interface iletişim kutusu gelecektir. Customize sekmesinde, Customizations in All Files penceresinde Quick Access Toolbars ve Quick Access Toolbars 1 listesini yan tarafta gördüğünüz biçimde genişletiniz. 4. Burada varsayım açılıştaki standart olarak yüklenmiş olan komutların yer aldığını göreceksiniz. 5. Bu pencerenin altında yer alan Command List penceresinde tüm AutoCAD komutlarının (All Command Only) bir listesi yer alır. Açılır listeden bir komut grubu da tercih edebilirsiniz. 6. Bu listeden dilediğiniz komutu seçip sürükleyerek Customizations in All Files penceresinde Quick Access Toolbars 1 listesinin alt kısmına bırakınız. 20

21 Örnek olarak 3D Constrained Orbit komutu eklenmiştir. İletişim kutusu alt kısmında yer alan Apply düğmesini tıklayıp OK düğmesiyle onaylayınız. Böylece istenilen komut aracını Quick Access Toolbar araç çubuğuna eklemiş olursunuz. Tool Palettes (Araç paletleri) Ctrl+3 Tools/Palettes/Tool Palettes Tool Palettes üzerinde çeşitli komutları, Text Style, Dimension Style, Hatch, Hazır obje kütüphaneleri, kaplama malzemeleri, çeşitli sembolleri gibi çok çeşitli seçenekleri ilgili konu başlıkları (Mimarlık, Mekanik, Elektrik, Yapı vb.) altında toplayıp araç paletleri üstünde belirli bir düzene göre sıralanan sekmeler içersinde kullanıcıya sunar. Başlık çubuğunu üzerinde sağ tıkladığınızda veya başlık çubuğu üzerindeki Properties düğmesini kullandığınızda ekranda karşınıza bir dizi seçeneklerin sunulduğu menü gelir. Araç paletiniz ile ilgili ayarları buradan yapabilirsiniz. Yan tarafta (Tool Palettes) araç paleti ve elamanları, kısayol (Properties menüsü) görüntülenmektedir. Araç paletlerinin kullanımı çok sade ve kolay olup ekranda fazla bir yer kaplamasını Auto-hide ikonu ile çözebilirsiniz. Auto-hide seçeneğiyle paleti kullanmadığınız zamanlarda, sadece başlık çubuğunun görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Transparency seçeneği ile aynı komut satırı penceresinde olduğu gibi araç paletlerini de saydam hale getirebilirsiniz. Tool Palettes ekranda yüzer (floating) veya sabit (docked) ya da otomatik açılır kapanır (Auto-hide) halde, ekranın sağ veya sol tarafında konumlandırılmış durabilir. Yüzer konumda iken yatay ve düşey boyutu isteğe göre değiştirilebilir. Tool Palettes üzerinde yeni sekmeler eklenebilir, isteğe göre listeden seçilen konu başlıklarını içeren sekmeler aktif hale getirilebilir. Her sekme işlevine göre üzerinde ilgili komut araçlarının ikonlarını, çeşitli meslek alanlarında kullanılan standart elamanların sembollerini ve kaydırma çubukları gibi kontroller bulundurur. AutoCAD 2010 Program açılışında Workspaces araç çubuğu bize dört ortamda çalışma seçeneği sunar. AutoCAD Classic, 3D Modeling, 2D Drafting & Annotation ve Initial Setup Workspace çalışma ortamı. Bunlardan AutoCAD Classic çalışma ortamını seçtiğimizde otomatik olarak AutoCAD penceresi ekran yerleşiminde, Menu Browser, Araç çubukları ve Tool Palettes (Araç Paleti) yerini alır. 21

22 3D Modeling çalışma ortamını seçtiğimizde otomatik olarak AutoCAD penceresi ekran yerleşiminde Ribbon menüler ve araç paleti yerini alır ve 2008 AutoCAD programlarındaki Dashboard paneli, kendini Ribbon Menülere bırakmıştır. 2D Drafting & Annotation çalışma ortamını seçersek Menu Browser ve Ribbon menüler otomatik olarak AutoCAD penceresi ekran yerleşiminde yerini alır. Initial Setup Workspace çalışma ortamını seçersek; Menü Browser, Ribbon menüler, ekranın sağ ve sol yanında araç paletleri Auto-hide konumda ekranınızda yerlerini alırlar. Yukarıda palet üzerindeki Properties ikonu tıklandığında kullanıcıya sunulan Properties menü penceresinde; paletin kapatılması, palet genişliğinin ayarlanması, paletin ekrandaki yerleşim pozisyonu, sabit veya yüzer konumda olması, görünürlük durumu, yeni palet yaratılması, yaratılacak palet üzerine atanacak menü ve komutların seçilmesi, palet adı değiştirilmesi, gibi ayarlama işlemleri yapılabilir. Ayrıca alt kısımda adları bulunan paletlerden herhangi birini isteğe göre aktif hale getirebilirsiniz. Palet adları bölümünde en alt sırada bulunan All Palettes adını seçersek bize tüm araç paletlerin hepsini birden sekme penceresinden sunar. Aşağıda (Şekil: a) da Properties ikonu ile açılan menüde Palet adları bölümünden palet adlarından herhangi birinin seçilmiş konumdaki Tool Palettesin görünümü gösterilmektedir. (Şekil: b) de Palet adı bölümünden en alt sıradaki All Palettes satırı seçilmiştir. (Şekil: c) de All Palettes adı seçildikten sonra Tool Palettesin sekmelerinin en alt kısmının ne şekil aldığına dikkat ediniz. Buraya imleç ile tıklanırsa aşağıdaki tüm araç paletlerinin sunulduğu menü penceresi açılır. Açılan menüden de istediğiniz araç paletini aktif hale getirebilirsiniz. Sol yan taraftaki açılan menü penceresi gösterilmektedir. Kullanıcının isteğine göre Ribbon ve Tool Palettes araç paletlerini bu dört çalışma ortamında aktif veya pasif hale getirilebilirler. Ayrıca Ribbon menü ve araç paletleri (Tool Palettes) ile birlikte istediğiniz araç çubuklarını da ekranda aktif konuma getirerek çalışmalarınızı sürdürebilirsiniz. Tool Palettes i açmak için; komut satırına toolpalettes yazarak, Tools çekme menüsünden/palettes/tool Palettes i seçerek veya klavyeden Ctrl+3 kombine tuşu ile Ayrıca AutoCAD Classic ortamında Standard araç çubuğu üzerindeki Tool Palettes Window ikonundan açıp kapatabilirsiniz. Tool Palettes üzerinde boş alana sağ tuş tıklandığında araç paletleri ile ilgili ayarlamaların yapıldığı menü penceresi açılır. Bu menü penceresinden yapılan ayarlar ve düzenlemeler aşağıdadır. Allow Docking: Tool Palettes in ekranın sol veya sağ kenarına sabit (docked) durumda konumlandırılmasını sağlar. Auto-hide: Tool Palettes in açık olan sekme sayfası ve sekmeleri kapatarak ekranda düşey bir sütun olarak görünmesini sağlar. Bu konumda iken kursör üzerine getirildiğinde otomatik olarak sekmeler ve aktif olan sekme sayfası açılır. Üzerinden kursör başka yere çekildiğinde otomatik kapanarak bir sütun halini alır Transparency: Tool Palettes in ekrandaki görümünün şeffaflık ayarı yapılır. 22

23 View Options: Tool Palettes in sekme sayfasındaki komutların, ikonlarının gösterilme stilleri ve ikon sembollerinin görüntüsü büyüklüklerinin ayarlanması yapılır. Sort By: Sekme sayfası üzerinde komut ikon simgelerini araç çubuğundaki diziliş sırasına göre (Type) veya komut isimlerini alfabetik sırasına göre dizer. Aşağıda örnek olarak gösterilmiştir. Add Text: Sekme sayfası üzerine yazı eklememizi sağlar. Örnek olarak (Yaylar) kelimesi sekme sayfası üzerine eklenmiştir. Add Separator: Sekme sayfası üzerinde komutlar ve eklenen yazılar arasına ayırıcı çizgi konulmasını sağlar. Örnek olarak Yaylar yazısı ile Arc komutu ayraç çizgisi kullanılarak sınırları işaretlenmiştir. Eklemiş olduğunuz yazı ve ayırıcı çizgiyi silmek için kursör ile üzerindeyken sağ tuş, açılan menüden Delete satırı seçilir. Tamam, butonu ile onaylanır. 23

24 New Palette: Yeni bir boş palet sekme sayfası yaratılır. Örnek olarak sağ yanda All Palettes başlığı altında yeni bir palet yaratılıp sekme ismi olarak Osnap adı verilmiştir. Customize Palettes: Yukarıda yaratılan yeni palet All Palettes başlığı altında yer almaktadır. İlgili başlık altında bulunduğu konumu işlevlerine göre gruplandırılmış palet adlarından herhangi birinin içinde konumlandırabilirsiniz. Yeni yaratmış olduğunuz paletleri arşiv klasörünüzde saklayabilir istediğiniz anda paletteki yerini almasını tayin edebilirsiniz. (Export / Import). Araç Paletleri (*.xtp) dosya uzantısına sahiptirler. Aşağıda yeni yaratılan boş Osnap paleti 3D MAKE palet adı altında konumlandırılmıştır. Customize Commands: Yeni taratılan boş palet üzerine isteğe göre çeşitli komutları ve simgelerini konumlandırılmasını sağlar. Customize Commands satırı seçildiğinde Customize User Interface diyalog tablosu açılır. Burada Command List: altındaki açılır listeden All Commands satırı seçilir. Yukarıda Customize User Interface diyalog tablosu görülmektedir. Aşağıda 3D MAKE palet adı altında konumlandırılmış Osnap sekme sayfasına Customize User Interface diyalog tablosundan Osnap komut ve simgeleri atananmış Osnap sekme sayfası görülmektedir. Diğer şekilde All Palettes adı altında konumlandırılmış üzerine çeşitli komut ve simgeleri atanmış aa isimli sekme sayfası görülmektedir. Palet üzerinde bulunan ikonlardan herhangi birinin üstünde sağ tuş yapılırsa o komut ile ilgili bazı ayarların sunulduğu menü penceresi açılır. Bu pencerede ilgili komutun sekme sayfasından kesilmesi, kopyalanması, silinmesi, adının değiştirilmesi, ikon simgesinin değiştirilip yeni imaj atanabilmesi ve Properties satırı ile açılan menüden bazı ayarların yapılması ve palet üzerindeki komuta isteğe göre Flyout eklenerek Flyout Options menüsündeki komutların kullanılmasını sağlar. Araç paletlerinin (Tool Palettes) özelleştirilmesi Tool Palettes üzerinde sıkça kullandığımız komutları içeren örnek bir Osnap paletini beraber oluşturalım. 1. Ekranda Tool Palettes üzerine kursör ile gelerek sekme sayfasında boş alana veya sekme üzerine farenizin sağ tuşunu tıklayınız. Açılan menü penceresinde New Palette satırını seçiniz. 24

25 2. Ekrandaki Tool Palettes üzerinde New Palette adıyla boş bir sekme sayfası ve içinde New Palette yazan tooltips penceresi oluşur. Bu pencerede oluşturacağınız sekme adını (Osnap) giriniz. 3. Şu an ekranda yeni oluşturduğumuz Osnap sekmesi aktif, sekme sayfası boş Tool Palettes görülmektedir. Şimdi bu Osnap paleti üzerinde olmasını istediğiniz komutları ve simgelerini buraya atamaya başlamak için bu boş sayfa üzerinde sağ tuş tıklayıp açılan menü penceresinden Customize Commands satırını seçelim. 4. Karşımıza Customize User Interface diyalog tablosu gelir. Bu tabloda Command List bölümü altında açılır liste penceresinden All Commands seçeneği seçilip alttaki pencerede tüm komutların görüntülenmesi sağlanır. 5. Bu pencerede Osnap komutları ile ilgili komutları ister tek tek ister grup halinde seçip sol tuş basılı konumda sürükleyerek boş sekme sayfası üzerine bırakınız.(şekil: a) Apply, OK butonuna basarak diyalog tablosunu kapatınız. Sonuç (Şekil: a) deki Osnap sekmesi ve komutlar Tool Palettes üzerinde oluşturulmuştur. View Options menüsünden Image size den simge boyutları ayarlayıp, View style den Icon only seçeneği ile düzenlenmiş görünümü (Şekil: b) yer almaktadır. Yukarıda oluşturduğumuz Osnap araç paleti All Palettes başlığı altındadır. Osnap palet sekmesi Modeling ile Annotation sekmesi arasında yer almaktadır.(şekil: a) Bu paleti istediğimiz palet adı altına konumlandırmak için; 1. Ekranda Tool Palettes üzerine kursör ile gelerek Osnap sekme sayfasında boş alana veya palet başlık bandı üzerine farenizin sağ tuşunu tıklayınız. 2. Açılan menü penceresinde Customize Palettes satırını seçiniz. 3. Ekranda Customize diyalog tablosu açılır. 4. Örneğin Osnap araç paletini 3D MAKE adlı palette bulunan Modeling ve Draw sekmeleri arasında konumlandırmak istiyoruz. 5. Açılan Customize diyalog tablosunda Palettes penceresinde Osnap satırını seçip sol tuş basılı olarak sağ tarafta bulunan Palette Groups penceresine kursörü sürükleyelim. 6. 3D Make klasörü altında bulunan sekme adları üzerine getirdiğimizde ok şeklindeki kursör ucunda ayraç çizgisi, altında gri küçük dikdörtgen kutucuk ve içinde artı işareti olan küçük kare kutucuk belirmiş durumdadır. 25

26 7. Bu konumda iken orada Osnap paletini hangi sıraya konumlandırmak isterseniz ayraç çizgisini oraya getirip tuşun basılı konumuna son veriniz. (Şekil: c) 8. Alt kısımda bulunan Close butonuna basılıp diyalog penceresi kapatılır. Sonuç olarak All Palettes üzerinde oluşturulan Osnap araç paletini, 3D MAKE palet adı altındaki Modeling ve Draw sekmeleri arasına konumlandırmış olduk (Şekil: b ve d). Araç paletleri, özellikle sık kullanılan objeleri ve biçemleri (Style), sürekli el altında bulundurmak ve tek tıklamayla çizime eklemek için çok kullanışlıdır. Örneğin sıkça kullandığınız blokları, yeni bir palet sayfası açarak içine depolayabilir, çalışmanız sırasında istediğiniz anda çiziminize anında ekleyebilirsiniz. Bloklarınızı araç paletine eklemek için aşağıdaki adımları izleyiniz. 1. Aktif çizim dosyanızın kaydedilmiş olması gerekir. Yeni bir çizim dosyanızı açtıysanız bir isim vererek kaydediniz. Araç paletine ek yapmak aksi takdirde olanaksızdır. 2. Araç paleti başlık çubuğu veya sayfası üzerinde boş bir yere sağ tıklayıp kısayol menüsünü açıp New Palette seçeneğini seçiniz. 3. Araç paletine yeni bir boş sayfa eklenecektir, ona bir isim veriniz. 4. Ekranınızda çizili olan bir Block nesnesini seçiniz. 5. İmlecinizi seçili olan nesnenin üzerine getirip farenizin sol tuşunu basılı tutarak palet üzerine sürükleyiniz. Palet sayfası üzerinde hemen yerini alacaktır; palet içinde sürükleyerek de sırasını değiştirebilirsiniz. 6. Araç paleti yeni sayfanızdaki oluşturduğunuz Block nesnesi üzerine tıklayınız. 7. Ekranda imlecinizin ucunda Block nesnesi belirecektir; çiziminiz içersinde istediğiniz ilgili yere yerleştirebilirsiniz. Tarama desenini, metni veya ölçülendirme yöntemini vb. palete sürükleyerek, içerdiği tüm özellikleri daha sonra kullanmak üzere depolayabilirsiniz. Oluşturulması ve kullanılması aynı Block eklemek gibidir. En sık kullandığınız komutları palete sürükleyip, her seferinde komut aramaktan yorulmayın. Kendinize özel en sık kullandığınız komutların yer almasını istediğiniz paleti oluşturun. Bunu yapmak için aşağıdaki işlem sırasını takip ediniz. 1. Aktif çizim dosyanızın kaydedilmiş olması gerekir. 2. Palete eklemek istediğiniz komutların yer aldığı araç çubuklarını açık duruma getiriniz. 3. Araç paleti başlık çubuğu veya sayfası üzerinde boş bir yere sağ tıklayıp kısayol menüsünü açıp New Palette seçeneğini seçiniz. 4. Araç paletine yeni bir boş sayfa eklenecektir, ona bir isim veriniz. 5. Palet üzerine sağ tıklayıp kısayol menüsünü açıp buradan Customize Palettes seçeneğini seçiniz. 6. Bu açılan Customize iletişim kutusu bir kenarda dursun. 7. Şimdi palete eklemek istediğiniz komutu ilgili araç çubuğundan tıklayıp seçin ve farenizin sol tuşunu basılı tutarak paletin içine sürükleyiniz. Diğer istediğimiz komutları da seçip sürükleyerek palet içine bırakınız. 8. Customize iletişim kutusunu Close düğmesinden kapatınız. 26

27 Araç paleti penceresi içinde alandan tasarruf etmek için, aşağıdaki adımları izleyerek alt gruplar oluşturabilirsiniz. 1. Aktif çizim dosyanızın kaydedilmiş olması gereklidir. 2. Palet içinde boş bir yerde sağ tıklayıp kısayol menüsünü açıp Customize Palettes seçeneğini seçiniz. 3. Customize iletişim kutusunun sağ kısmındaki pencerede boş bir yerde sağ tıklayıp kısayol menüsünden New Group seçeneğini seçiniz. 4. Gruba bir isim veriniz. (Örneğin; 2D TASARIM) 5. Sol kısımdaki pencereden istediğiniz paletin adın tıklayıp seçin ve farenizin sol tuşu basılı bir şekilde yeni grubun üzerine sürükleyiniz. (Şekil: a) 6. Customize iletişim kutusunu Close düğmesinden kapatınız. 7. Araç paleti başlık çubuğu üzerinde sağ tıklayıp kısayol menüsünü açtığınızda, palet penceresindeki tüm grupları görebilirsiniz (Şekil: b). Oluşturmuş olduğunuz 2D TASARIM adlı grup araç paleti görüntülenmektedir. (Şekil: c) Ribbon ( Şerit menü) Ribbon (Şerit menü) sekmelerden, sekmelerde panellerden oluşmaktadır. Aşağıda 2D Drafting & Annotation çalışma ortamı ekranınızda görüntülenen Ribbon yer almaktadır. Aşağıda 3D Modelling çalışma ortamı ekranınızda görüntülenen Ribbon yer almaktadır. Ribbon ortamında standart menünün yerini, komut gruplarını içeren bir şerit almıştır. Bu şerit üzerinde sekmeler (Tabs) görünümünde yer alan komut grupları en sık kullanılan komutları içerir. Panel adı verilen alanlarda ilgili komut düğmeleri yer alır. Paneller genelde başlık olarak görünür ve tıklandıklarında açılırlar. 27

28 Açılan bir panelin sürekli olarak ekranda açık kalmasını isterseniz, başlığın yanındaki raptiye tıklamanız yeterli olacaktır. simgesini Şerit panelleri ekranınızda istediğiniz yere sürükleyerek konumlandırabilir. Ayrıca istendiği zaman panelin sağ kısmındaki tutma bandının üst kısmında yer alan Return Panels to Ribbon düğmesiyle geri yerine gönderebilirsiniz. Ribbon arabiriminin görünümünü değiştirmek için şeridin en sağında yer alan ok simgesini tıklayabilirsiniz. Her tıklayış da sunulan üç görünüm seçeneği arasında geçiş yapılır. Ayrıca şerit üzerinde herhangi bir yere sağ tıkladığınızda açılan kısayol menüsünde Minimize başlığı altındaki üç seçenekten birini tercih edebilirsiniz. Yukarıdaki şekilde ok düğmesi ve kısayol menüsü gösterilmiştir. Minimize to Tabs: Sadece sekmeleri gösterir ve düğmeler görüntülenmez. Sekmeyi tıkladığınızda düğmeler ve panel başlığı etkinleşir. Çizim alanının bir miktar daha genişlemesini sağlar. 28

29 Minimize to Panel Titles: Sekmeler ve panel başlıkları görüntülenir ve düğmeler görüntülenmez. İmlecinizi panel başlıkları üzerine getirdiğinizde düğmeler etkinleşir. Show Full Ribbon: Şeride ait tüm sekmeler, paneller ve düğmeler görüntülenir. Ribbon ortamında yer alan sekme ve panellerden bazılarını veya hepsini istendiğinde gizleyebilirsiniz. Kısayol menüsünde yer alan Tabs (Sekmeler) ve Panels (Paneller) seçenekleri, mevcut olan sekme ve panellerin bir listesini sunar. Listede yanında onay imi olan sekme ve paneller Ribbon ortamında görüntüleniyor demektir. İstenilen ilgili sekme ve paneli gizlemek için onay imini kaldırmak yeterlidir. Ayrıca şerit üzerinde herhangi bir yere sağ tıkladığınızda açılan kısayol menüsünden de Show Tabs ve Show Panels seçeneklerinden de aynı işlemleri gerçekleştirebilirsiniz. Sadece Tabs (Sekmeler) listesindeki tüm onay imlerini kaldırırsanız, tüm paneller de gizlemiş olurlar. Ayrıca tüm panel başlıklarını tek hareketle gizlemek için kısayol menüsünden Show Panel Titles seçeneğinin önündeki onay imini kaldırmanız yeterli olacaktır. Ribbon arabiriminin standart yeri ekranın üst kenarıdır. İstenirse bunun konumunu değiştirebilirsiniz. Kısayol menüsünden Undock komutunu seçtiğinde Ribbon menüsü ekranınızda bir palet görünümü şekline dönüşür. (Şekil: a) Panel başlıklarının yanındaki ok sayesinde içerikleri genişletilebilir. Palet görünümü şekline dönüşmüş Ribbon menü palet başlığından tutulup eski yerine sürüklendiğinde veya çift tıklandığında standart yeri ve görünümüne geri gelir. Ribbon arabirimini topluca kapatmak için kısayol menüsünden Close seçeneğini işaretlemeniz gerekir veya klavyeden ribbonclose yazıp Enter ile onaylayarak kapatabilirsiniz. Ekranınız adeta boşalacaktır. Bu durumda komut vermek için Menü tarayıcısından yararlanabilir veya komut satırından ilgili komutları girerek çalışmalarınıza devam edebilirsiniz. 29

30 Kapatmış olduğunuz Ribbon arabirimini tekrar ekrana geri getirmek için: Komut satırına Ribbon yazıp Enter ile onaylamak Çekme menü Tools/Palettes/Ribbon Durum çubuğundaki Workspaces seçenekleri (Workspace Switching) içinden AutoCAD Classic dışındaki ara yüz lerden birini seçmek. Workspaces (Çalışma ortamları) AutoCAD kullanıcıları, yaptıkları işin içeriğine göre farklı çalışma ortamı ararlar. İki boyutlu çizim yapılırken kullanılan araç çubukları ve paletleri ile üç boyutlu çizim yapılırken kullanılan araç çubukları ve paletleri farklı olabilir. Workspaces araç çubuğu AutoCAD kullanıcılarına dört temel çalışma ortamı sunar. Yan tarafta Workspaces araç çubuğu ve açılan listesi görüntülenmektedir. Durum çubuğu üzerindeki Workspace Switching düğmesiyle de aynı listeye ulaşabilirsiniz. 2D Drafting & Annotation: İki boyutlu çizim için en sık kullanılan çizim, düzenleme, katmanlar, yazı gibi komutları içerir. Bu komutlar, Ribbon menüsünde yer alır. 3D Modelling: Üç boyutlu modelleme ve görselleştirme için en sık kullanılan komutları içerir. Bu komutlar Ribbon menüsünde yer alır. AutoCAD Classic: Klasik AutoCAD arabirimini içerir. Initial Setup Workspace: İlk kurulumdaki kullanıcı Ara yüzü. Initial Setup (İlk Kurulum): AutoCAD 2010 u yüklediğinizde, sektör bilgilerinizi ve size en uygun tercihleri belirlemeniz istenecektir. Seçiminize göre AutoCAD, araç paletleri, çizim şablonları ve web içeriğini size en uygun hale getirip kullanıcı ara yüzünü oluşturur. Bu ekranı kurulum esnasında atlasanız bile üzülmeyin. Sonradanda bu seçeneğe (Initial Setup) Options (Seçenekler) penceresindeki User Preferences (Kullanıcı Tercihleri) sekmesinden de erişebilir, seçiminizi ve tercihlerinizi yaparak kendi ara yüzünüzü oluşturabilirsiniz. Çalışmalarınız sırasında Workspace listesinden istediğiniz çalışma ortamları arasında geçiş yapabilirsiniz. Her ortam içinde size gerekli olan araç çubuklarını ve paletlerini açıp kapatarak kendinize göre ortam düzenlemesi yapabilirsiniz. Ancak daha sonra ortam değiştirdiğinizde, yapmış olduğunuz ortam düzenlemeniz önceki ortam düzenine geri dönmüş olacaktır. Eğer isterseniz, bu farklı çalışma ortamlarında kendinize göre yapmış olduğunuz ekran düzenlemelerini AutoCAD, bir isim vererek saklamanıza olanak sağlar. Bunu yapmak için aşağıdaki adımları uygulayınız. Ekranınızı, gereksinimlerinize göre en rahat kullanabileceğiniz bir şekilde düzenleyiniz. Workspace araç çubuğundan listeyi açıp Save Current As seçeneğini işaretleyiniz. Ekranınıza gelen Save Workspace iletişim kutusunda Name metin kutusuna çalışma ortamınız için bir isim girerek Save düğmesiyle veya Enter ile onaylayınız. 30

31 Böylece kendinize göre değişik çalışma ortamı düzenleri oluşturup, farklı isimler ile kaydedebilirsiniz. Daha sonra kullanmak istediğiniz çalışma ortamını, Workspace listesinden seçip etkinleştirebilirsiniz. Yukarıdaki şekilde örnek olarak oluşturulmuş 2D düzeni ve ölçülendirme düzeni çalışma ortamları Workspace listesinde görüntülenmektedir. Workspace Settings: Aynı adlı diyalog tablosunu ekrana getirerek çalışma ortamına ilişkin düzenlemeleri buradan yapabilmenizi sağlar. My Workspace: Favori çalışma ortamınızı bu listeden seçebilirsiniz. Menu Display and Order: Menüde ve listede çalışma ortamlarından hangilerinin görüntülenmesini veya görüntülenmemesini düzenlemenizi sağlar. Önünde onay işareti olan çalışma ortamları görüntülenirler. Move up düğmesiyle Menu Display and Order penceresinde seçili olan çalışma ortamını bir üst sıraya, Move down düğmesiyle bir alt sıraya taşıyabilirsiniz. When Switching Workspaces: Bu bölümünde çalışma ortamları arasında geçiş yaparken oluşacak durumları düzenleyen iki seçenek sunar. Do not save changes to workspace: Çalışma ortamında geçici olarak yaptığınız değişiklikler kaydedilmeden diğerine geçer. Automatically save workspace changes: Çalışma ortamında yapış olduğunuz değişiklikleri ortamlar arası geçiş sırasında otomatik olarak kaydedilmesini sağlar. AutoCAD ile iletişim AutoCAD ile Ribbon menüsü, çekme menüler araç çubukları ve paletleri aracılığıyla iletişim kurarız. Bu menüler ve araç çubukları bize AutoCAD komutlarını sunar ve çalıştırır. Bir komut, bir çizgi çizmek (Draw araç çubuğundaki Line ikonu veya Draw çekme menüsünden Line komut satırı) veya bir objeyi kopyalama (Modify araç çubuğundaki Copy ikonu) gibi bir işi yapması için AutoCAD e bildirdiğimiz bir emirdir. Klavyeden yazarak veya çekme menülerde komut satırı ya da araç çubuğu üzerinden ikon seçerek bir komut verdiğimizde, AutoCAD komut penceresinde mesajlar ya da bir iletişim kutusu göstererek bize cevap verir. Komut penceresindeki mesajlar bize komut çalışmaya başladığında ilgili komutun özelliklerine göre komutun tamamlanabilmesi için klavye veya imleç girdisi gerektiren cevaplamanız gereken bir dizi mesaj gösterir. 31

32 Bu mesajlar biraz yardıma ihtiyaç duyan yeni kullanıcılar için yararlıdır. Bir komutu kullanırken ne yaptığınızı unutursanız ya da kafanız karışırsa, ipucu almak için komut penceresine bakın. AutoCAD i daha iyi tanıdıkça, artık bu mesajlara eskisi kadar sık bakmadığınızı fark edeceksiniz. İlave bir yardım olarak, bağlam duyarlı bir menü görmek için sağ tıklayabilirsiniz. Bir komutun ortasındaysanız örneğin, Circle ( Daire çizme ) komutunu çalıştırdınız, dairenin merkezini işaretlemeden önce sağ tıklayınız, komut satırındaki mesajla aynı seçenekleri ve ilave bazı seçenekleri içeren bir menü penceresinin ekranınızda açıldığını görürsünüz. Aşağıdaki şekilde görüntülenmiştir. Komut tekrarı Çalışma sırasında verilmiş bir AutoCAD komutunu tekrarlamak için, herhangi bir komut içinde değilken çalışma alanı üzerinde sağ tuş tıklayıp etkinleştireceğiniz kısayol menüsünde birinci Repeat satırında en son kullanmış olduğunuz komut yer alır. En son kullanmış olduğunuz bu komutu tekrar çalıştırmak için bu satırı seçmeniz yeterlidir. İkinci satırda Recent Input seçeneğinde ise; çalışma sırasında son kullanmış olduğunuz 20 komutun en sondan başa doğru bir listesi görüntülenir. Buradan da daha önce kullanmış olduğunuz komutları tekrar çalıştırabilirsiniz. Menü listesinden istenilen bir komutu seçmeniz yeterli olacaktır. Koordinat sayacı Durum çubuğunun sol köşesinde koordinat sayacı yer almaktadır. Aşağıda aktif ve pasif konumdaki koordinat sayacı görüntülenmektedir. Koordinat sayacını, imlecinizle sayaç bölgesi üzeri tek tıklanıp aktif veya pasif hale getirebilirsiniz. Koordinat sayacı aktif haldeyken imlecin o andaki güncel orijine göre hangi X,Y ve Z koordinatlarında olduğunu gerçek zamanlı olarak görüntüler. Koordinat sayacı bölgesini, her tıklandığınızda farklı bir görünüm alır. Bu durumda koordinat görüntülenmesini Kartezyen veya kutupsal (Polar) koordinat olarak görüntülenmesini sağlayabilirsiniz. Bu işlemi her tür çizim veya düzenleme araçlarını kullanırken de yapabilirsiniz. Yukarıda soldaki şekilde koordinat sayacı Kartezyen koordinat, sağdaki şekilde ise kutupsal (Polar) koordinat görüntülerken gösterilmektedir. Veri girişleri AutoCAD ortamında çalışırken ekranda karşınıza çıkan mesajlarda size yöneltilen soruları yanıtlamanız ve istenen ilgili verileri girmeniz gerekir. Bu çıkan mesajlar ve yanıtlar, ilgili veri girişleri, kitabımızda her komut için ayrı anlatılacak, komut satırları görüntülenerek sunulacaktır. 32

33 Enter: AutoCAD in ne istediğinizi anlayabilmesi için çoğu durumda Enter tuşuna basmanız gerekir. Örneğin uzunluk veya yükseklik, bir yarıçap veya çap ölçüsü gibi bir değer istendiğinde, bu değeri girip Enter ile onaylamanız gereklidir. Aynı durum komut kısayolları için de geçerlidir. Enter yerine klavyeden boşluk çubuğunu veya farenizin sağ tuşunu da tıklayabilirsiniz. Dynamic Input (Dinamik veri girişi) Çalışmalarınızı hızlandıracak son derece kullanışlı bir özelliktir. Çalışma sırasında komut satırı ve çizim alanı arasında gidip gelmeniz gerekmez, veri girişleri için komut satırının kullanımının yanı sıra komut satırının tüm özelliklerini imlecinizin olduğu yere taşır. Komutlar, komut seçenekleri, ölçüler ve koordinatlar çizim alanında imleç pencerelerinden de (tooltips) girilebilirler. Dinamik veri girişinin esası, koordinat değerlerinin komut satırı yerine, imlecin hemen ucundaki bir bilgi penceresinin içine girilmesidir. Bir komut çalıştırıldığında imlecin hemen sağ altında beliren bu tooltipsler, görüntülediği bilgileri sürekli olarak günceller. Dinamik veri girişi özelliğini durum çubuğu üzerindeki Dynamic Input (DYN) düğmesini tıklayarak aktif veya pasif hale getirebilirsiniz. Dinamik veri girişi başlıca üç başlık altında ele alınabilir. Dynamic Prompt: Dinamik haberleşme modunda imlecin yanındaki tooltipse vermek istediğiniz komutları veya kısayollarını yazabilirsiniz. AutoCAD de size vermek istediği mesajları burada görüntüler. Eğer komut içinde seçenekler varsa iletinin yanında bir adet mavi ok simgesi belirir. Bu durumda klavyeden aşağı ok tuşuna basarak seçenekler arasında gezinebilir; seçeneklerden hangisine karar verdiyseniz ya üzerini tıklayarak ya da Enter tuşuna basarak ilgili seçeneği etkinleştirebilirsiniz. Pointer Input: İmleç veri giriş modundayken, imlecin yanındaki tooltipste o andaki koordinatlar görüntülenir. Kendi koordinatlarınızı girmek istediğinizde, doğrudan tooltipsin içine ulaşabilir ve ilgili değerleri klavyeden yazabilirsiniz. Burada dikkat edilecek husus ilk yazacağınız koordinat değeri, her zaman için mutlak koordinat olarak kabul edilir. Daha sonraki adımlarda yazacağınız koordinatlar ise göreceli koordinat olarak kabul edilir ve koordinat ifadesinin işaretini yazmanıza gerek yoktur. İlk koordinatı girdikten sonra yeniden mutlak koordinat girmek isterseniz, koordinat ifadesinin başına # işaretini yazmanız gerekir. Gerektiğinde klavyeden TAB tuşuna basarak koordinat değerleri arasında gezinip, istediğiniz veri değişikliklerini yapabilirsiniz. Dimension Input: Buna ölçü girişi de diyebiliriz. Çizim sırasında ilk koordinatı girdikten veya ilk noktayı tıklayıp belirledikten sonra, çizilen objenin uzunluğunun ve açısının ilgili ölçü çizgileri üzerinde tooltipsler içinde görüntülendiğini göreceksiniz. TAB tuşuna basarak bu tooltipsler içinde yer alan bu ölçü değerleri arasında gezinebilir ve istenen değişiklikleri yapabilirsiniz. 33

34 Son nokta tekrarı: Çalışma ortamında son girmiş olduğunuz noktanın koordinatlarını AutoCAD aklında tutar. İstendiğinde bu son noktaya ulaşmak karakterini kullanabilirsiniz. Örneğin, bir doğru, yay, Spline veya Polyline parçası çizdiniz. Tekrar bu objenin son ucundan tutup doğru, yay vb. gibi bir obje çizmek istiyorsunuz. İlgili komut çalıştırıldığında bu noktanın koordinatlarını vermek veya obje kenetleme seçenekleri ile bu son noktaya kenetlenmek yerine, ilgili nokta karakterini yazıp onaylamanız yeterli olacaktır. Örneğin aynı merkezden birçok çember çizilecek, her seferinde merkez koordinatlarını girmek veya o merkeze kenetlenmek yerine, ile yanıtlamak kullanıcıya zaman kazandırabilir. Komutun kilitlenmesi: Çalışma sırasında bir komutu ardı ardına çokça kullanacaksanız, AutoCAD sizden komut beklerken komut satırına bir defaya mahsus multiple yazıp bir boşluk bırakın ve tekrarlanacak komutun adını yazıp Enter ile onaylayınız. Örneğin multiple rec bu durumda AutoCAD Rectangle komutuna kilitlenecektir. Arka arkaya istediğiniz kadar istediğiniz boyutlarda ilgili objeyi çizme olanağı sağlar. Bu özelliği devre dışı bırakmak için klavyeden Esc tuşuna basmak veya sağ tuş menüsünden Cancel seçeneğini seçmeniz yeterli olacaktır. Undo Undo komutunu art arda kullanarak yapılan eylemleri sondan ilke doğru peş peşe geri almanızı sağlar. Undo sadece son açtığınız çizim oturumu için geçerlidir. Çiziminizi kaydettikten sonrada etkinliğini sürdürür. Yalnız çalıştığınız çizim dosyanızı kapatıp tekrar açtığınızda peş peşe geri alma özelliği sıfırlanır. Çizim dosyasının harici ilişkilerini oluşturan yazdırma/çizdirme, dosyaya kaydetme gibi komut ve eylemler Undo komutu ile geri alınamazlar. Undo ikonunun hemen sağındaki açma oku tıklandığında açılan liste sayesinde hangi işlemleri ve komutları geri alacağınızı görebilir ve listeden topluca seçim yaparak Undo komutunu uygulayabilirsiniz. Listede topluca seçim yapmak için imleci liste üzerinde sürüklemek yeterlidir. Redo Redo komutu, Undo komutları ile peş peşe geri almış olduğunuz eylemleri ilkten sona doğru peş peşe geri almanızı sağlar. Undo yapılmamış duruma getirir. Redo ikonunun hemen sağındaki açma oku sayesinde, hangi işlem ve komutları yeniden geri kazandığınızı görebilirsiniz. Böylece daha önce Undo uyguladığınız komutları topluca veya tek tek listeden seçip geri alabilirsiniz. Oops Oops komutu, kullanılmış olan en son Erase komutu ile silinmiş objeleri, geri getirir. Oops komutu sadece komut satırı penceresinden verilebilir. Esc Herhangi bir komut içindeyken, bir diyalog tablosunda çalışıyorken veya bir objeyi seçili durumda olmaktan çıkartamadığınızda, klavyeden Ecs tuşuna bastığınızda ilgili komut ve işlemleri yarıda keser, yapılan işlemleri iptal eder ve sizi komut satırına döndürür. F Tuşları ve AutoCAD ortamında görevleri F1: Yardım (Help) menüsünü açar F2: Grafik ekranla AutoCAD Text Window alanı arasındaki dönüşümü sağlar. Text window (yazı penceresi) alanı, çizim dosyası için kullanılmış komutları, AutoCAD iletilerini görebileceğiniz geçmişi listeleyen bir penceredir. F3:OSNAP (Nesne yakalama) modunu aktif veya pasif konuma getirir. F4/Ctrl+T: Tablet i açar veya kapatır. 34

35 F5/Ctrl+E: İzometrik çizimlerde imlecin konumunu düzenler. F6/Ctrl+D: DUCS (Dynamic UCS) modunu aktif veya pasif konuma getirir. F7/Ctrl+G: GRID (Izgara) modunu aktif veya pasif konuma getirir. F8/Ctrl+L: ORTHO modunu aktif veya pasif konuma getirir. F9/Ctrl+B: SNAP modunu aktif veya pasif konuma getirir. F10: POLAR (Kutupsal iz sürme vektörü) modunu aktif veya pasif konuma getirir. F11: OTRACK (Özel referans nokta yakalayıcılar için iz sürme vektörünün object snap tracking ) modunun aktif veya pasif olmasını sağlar F12: DYN (Dynamic Input-Dinamik giriş) modunu aktif veya pasif konuma getirir. Diğer tuşlar Page Up: Sayfa Yukarı. Bu tuşa her basılışta AutoCAD yazı penceresindeki (AutoCAD Text Window) iletilerde bir sayfa yukarıya gitmeyi sağlar. Page Down: Sayfa Aşağı. Bu tuşa her basılışta AutoCAD yazı penceresindeki (AutoCAD Text Window) iletilerde bir sayfa aşağıya gitmeyi sağlar. Ekran menüsü ( Screen menu ) Ekran menüsü varsayım olarak AutoCAD ekranında yer almaz. Görünür duruma getirmek için; 1. Komut penceresi veya çizim alanı üzerine sağ tıklama yapınız. 2. Görüntülenen açılır menüden Options Seçiniz. (Şekil: a,b) 3. Karşınıza Options diyalog tablosu gelecektir. Burada Display sekmesini seçiniz. (Şekil: c) 4. Display sekmesinde Window Elements: bölümünde Display screen menu kutucuğunu seçili duruma getiriniz. 5. Apply butonuna basınız. 6. OK butonuna basarak Options diyalog tablosunu kapatınız Ekran menüsü AutoCAD in ilk sürümlerinden beri var olan bir AutoCAD klasiğidir. Ekran menüsünün ana sayfası menü çubuğunda olduğu gibi menü gruplarının başlıklarını görüntüler. (Şekil:1) Buradan yapılacak bir seçim alt menü sayfalarına geçişi sağlar.(şekil:3) 35

36 Bir komut çalıştırıldığında o komuta ait seçenekler varsa bunlar menüde görüntülenir. Kullanıcı seçeneği buradan seçerek işleme devam edebilir.(şekil:4) AutoCAD ifadesi ve yıldızlar ( ) her menü sayfasında görüntülenir. AutoCAD ifadesi her zaman ana menü sayfasına ulaşılmasını sağlar. Yıldızlar ise Osnap modalarının görüntülenmesini sağlar. (Şekil:2) Last ifadesi ise bir önceki menü sayfasına dönmenizi sağlar. Çizim alanı ( Drawing area ) Çizim alanı ( çalışma alanı ) AutoCAD penceresinin çoğunu kaplar. Çizdiğimiz her şey bu alanda görülür. Farenizi hareket ettirdikçe, ekranda imlecin hareket ettiğini görürsünüz. Çizim alanı üzerin de imleç artı şeklindedir. Bu çizim alanında konum seçmenizi sağlayan çizim imlecinizdir. Çizim alanı dışına çıktığında imleciniz içi boş bir ok şekline dönüşür. Bu konumda ise çekme menüler ve araç çubuklarından herhangi bir menüyü ya da komutu seçip çalıştırma işlevini görür. AutoCAD açıldığında çalışma alanı varsayım olarak A3 alanı ( 420 x 297 )mm olarak ayarlıdır. Yine varsayım olarak Limits komutu OFF konumundadır. Biz bu çalışma alanının boyutlarını istediğimiz ölçülerde değiştirebiliriz. Bunun için kullanılan komut Limits komutudur. Bu komutu klavyeden girebilir veya Format çekme menüsü / Drawing Limits ten ulaşabiliriz. Çalışmalarınız sırasında bu alanın dışına da çizim yapıp yapamayacağınız Limits komutunun [ON/OFF] konumuna bağlıdır. ON konumunda ayarlanan çizim alanı sınırları içersinde çizimlerinizi yapabilirsiniz. Çizimleriniz bu ayarlanmış alanın dışına taşmasına izin vermez. OFF konumu ise size sınırsız bir çalışma alanı sunar. Üç boyutlu (3D Modeling) çalışırken de sonsuz bir uzay boşluğu sunar. Bu [ON/OFF] konumu LIMCHECK sistem değişkenine bağlıdır. Varsayım olarak sistem değişkeninin değeri 0 (sıfırdır) ve tanımlanmış alanın dışına çizim yapılabilir. Yani Limits komutu konumu OFF dur. Klavyeden Limcheck yazarak bu komuta girip sistem değişkenini 1 (bir) olarak değiştirirseniz Limits komutu konumu ON olacaktır. Bu durumda ayarlanan çizim alanı sınırları içersinde çizimlerinizi yapabilirsiniz. AutoCAD ile çalışmak New Ctrl+N Yeni bir çizim dosyasının açılması AutoCAD ortamında aktif çizim dosyanızda çalışırken aktif çizim dosyasından başka yeni bir çizim dosyası yaratmak isterseniz New komutunu kullanabilirsiniz. New komutu yeni bir çizim dosyası yaratmak için kullanılır. New komutunu File çekme menüsünden New seçeneği seçilerek veya Standard araç çubuğundan QNew ikonu seçilerek ya da klavyeden Ctrl+N tuşları basılarak, New yazıp Enter tuşu basılarak çalıştırılabilirsiniz. Karşımıza Select template diyalog tablosu gelir. Burada AutoCAD in sunmuş olduğu hazır şablon dosyalardan isteğe göre birini seçip yeni bir çizim dosyası yaratabilirsiniz. 36

37 Open Ctrl+O Mevcut bir çizim dosyasının açılması. Open komutu, daha önceki çalışmalar sırasında kaydedilmiş mevcut çizim dosyalarını yeniden açmak için kullanılır. Open komutu, Standard araç çubuğundan Open ikonu seçilerek, klavyeden Ctrl+O tuşları basılıp veya Open yazılıp Enter tuşu basılarak veya File çekme menüsünden Open satırı seçilerek çalıştırılır. Karşımıza Select File diyalog tablosu gelir. Select File diyalog tablosu açmak istediğiniz dosyayı seçmenizi ister. Look in: ifadesinin yanında yer alan açılır listede aktif klasörün adı bu alanın altında da aktif klasörde yer alan dosyalar görüntülenir. File name alanında listeden seçilen dosyanın adı görüntülenir. Dosya adını klavyeyi kullanarak kendinizde yazabilirsiniz. Açmak istediğiniz dosya internet üzerinde ise Search the Web (Alt+3) butonunu kullanarak Browse the Web Open diyalog tablosundan dosyanızı internetten açabilirsiniz. Views butonu ile açılır menüden dosyaların sadece isimlerini veya detaylı bir liste halinde görüntülenmesini seçebilirsiniz. Ayrıca ön izleme (Preview) penceresini pasif konuma getirebilirsiniz. Tools butonu ile görüntülenen menüde Find seçeneği ile açmak istediğiniz dosyayı aramanız için bir diyalog tablosu görüntüler. Name & Location sekmesinden aradığınız dosya ile ilgili isim, dosya tipi ve aramaya başlanacak klasör gibi kıstaslar belirtebilirsiniz. Date Modified sekmesi: Arama kıstaslarına, dosyanın yaratılma, düzenleme tarihi gibi ek fonksiyonlar ekler. Select File diyalog tablosunda sol kenardaki simgeler bazı klasörlere kolaylıkla ulaşabilmemizi sağlayan bağlantılardır. History bağlantısı: geçmiş listesini görüntüleyerek daha önce kullanmış olduğunuz dosyaların kısa yollarını listeler. My Documents simgesi: Belgelerim klasörünüzün içeriğini görüntüler. Favorites (Sık kullanılanlar) bağlantısı, sık kullanılanlar klasörünü görüntüler. FTP bağlantısı tıklandığında, FTP (File Transfer Protocol) listesini görüntüler. Böylece internet üzerinden bir FTP sitesine bağlanarak oradaki dosyalara ulaşabilirsiniz. Desktop bağlantısı: Masaüstü nü görüntüler. Buzzsaw: internet bağlantısı gerektiren bağlantılardır. İnternette çizim dosyalarınızı bulundurma hizmeti veren adreslere ulaşan bağlantılardır. Böyle bir hizmet almışsanız dosya listesinde bu adreslerdeki dosyalarınızı görebilirsiniz. Açmak istediğiniz dosyayı belirledikten sonra Open butonuna basarak dosyayı açabilirsiniz. Open butonunun yanında görülen aşağı ok basıldığında bir açılır menü görüntülenir. Open: Aç, seçimi yapıldığında dosya üzerinde istenilen ilaveler ve değişiklikler yapılabilir ve yapılan işlemler (Save) kaydedilebilinir. Open Read-Only: Salt okunur aç, seçimi yapıldığında açılacak dosya sadece okuma amaçlı açılabilir. Bu seçenekle açılan dosya üzerinde yapılacak değişiklikler ve ilaveler bu dosyaya (Save) kayıt edilemez. Çünkü dosya yazmaya karşı korumalıdır. Çizim dosyası bu şekilde açıldığı halde yapılmış olan ilave ve değişikliklerin mutlaka kayıt edilmesi istenirse çizim dosyası (Save As ) komutu kullanılarak Başka bir isimle kayıt edilmelidir. 37

38 Partial Open: Açmak istediğiniz dosyayı kısmi olarak açmanızı sağlar. Yani dosyanın tamamı belleğe yüklenmez. Bu sayede çok yoğun ve büyük çizim dosyalarında gerek duyulmayan kısımların yüklenmesini önleyerek belleği daha verimli kullanabilirsiniz. Dosyanın yüklenecek kısımlarını açılacak diyalog tablosundan işaretleyebilirsiniz. View geometry to load alanında, çizim dosyası içindeki saklanmış ekran görüntülerinin isimleri listelenir. Bu ekran görüntüleri, çizim dosyasındaki önceki çalışmalar sırasında View komutu ile saklanmış görüntülerdir. Alt tarafta Partial Open diyalog tablosu görüntülenmektedir. Layer geometry to load alanında ise çizim dosyasındaki katmanlar listelenir. Görüntü ismini seçtikten sonra Layer geometry to load alanından ilgili katman seçimlerini yapmalısınız. Yüklenecek katmanları seçmek için katman isimleri hizasında yer alan kutucuklar işaretlenmelidir. Bu sayede o görüntü içinde yer alan ve adı geçen katmanlarda bulunan objeler belleğe yükleneceklerdir. Not: Kısmi yükleme yapabilmeniz için Partial Open tablosundan ilgili en az bir katman seçmelisiniz. Kutucuğu seçili durumdayken Open butonuna basılarak dosya açmak istenirse, dosya açılırken ekrana bir diyalog tablosu daha gelir. Açılacak olan dosyada View komutu kullanılarak kayıt edilmiş ekran görünüşleri varsa (Named Views) bu diyalog kutusu içinde ekran görünüşlerinin kayıt edilmesi sırasında verilmiş olan görünüş isimleri listelenirler. Dosya açıldığında ekrana otomatik olarak bu listeden seçilmiş olan görünüş yapılandırması yerleştirilir. Partial load: Partial Open ile açılmış çizim dosyalarında kullanılabilir. Kısmi olarak açılmış olan çizim dosyasına yüklenmemiş olan objelerin sonradan yüklenebilmesini sağlar. File çekme menüsünden Partial Load satırı seçilerek açılan Partial Load diyalog tablosundan View geometry to load ve Layer geometry to load alanlarından yüklenecek objelerin isim ve katmanları işaretlenerek yüklenebilir. Partial Open Read Only: Açmak istediğiniz dosyayı kısmi olarak salt okunur biçimde açmanızı sağlar. Yani dosyanın tamamı belleğe yüklenmez. Bu sayede çok yoğun ve büyük çizim dosyalarında gerek duyulmayan kısımların yüklenmesini önleyerek belleği daha verimli kullanabilirsiniz. Dosyanın yüklenecek kısımlarını açılacak diyalog tablosundan işaretleyebilirsiniz. Bu seçenekle açılan dosya üzerinde yapılacak değişiklikler ve ilaveler bu dosyaya (Save) kayıt edilemez. Çünkü dosya yazmaya karşı korumalıdır. Çizim dosyası bu şekilde açıldığı halde yapılmış olan ilave ve değişikliklerin mutlaka kayıt edilmesi istenirse çizim dosyası (Save As ) komutu kullanılarak Başka bir isimle kayıt edilmelidir. 38

39 Close Close komutu, AutoCAD programından çıkmadan aktif çizim dosyasının kapatılmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında, aktif olan çizim dosyasında en son kayıt (Save veya Automatic Save) işleminden bu yana bir ilave veya değişiklik yapılmamış ise aktif çizim dosyası kapatılır. İlave ve değişiklik yapılmış ise ekrana çizim dosyasında değişiklikler olduğunu ve yapılan değişikliklerin dosyaya kayıt edilip edilmeyeceğini soran AutoCAD uyarı mesaj penceresi gelir. Evet, butonu ile yanıt verilirse böylece aktif çizim dosyasının kapatılmadan önceki en son şekli ile kayıt edilmesini sağlar. Hayır, butonu ile yanıt verilirse en son (Save ve Automatic Save) den sonraki değişiklikler kaydedilmeden aktif çizim dosyası kapatılır. İptal butonu ile yanıt verildiğinde AutoCAD programına aktif çizim dosyasını kapatmaktan vazgeçtiğinizi bildirmiş olursunuz. Aktif olan çizim dosyanızı açarken Open Read Only (Salt Okunur) olarak açmışsanız bu dosyadaki yapmış olduğunuz değişiklikleri yine bu dosyaya kayıt edemezseniz. Save As Komutu ile dosyayı başka bir isimle kaydedebilirsiniz. Save Ctrl+S AutoCAD penceresi Başlık çubuğunda bulunan kapat (Closeall) butonu. CLOSEALL komutu aynı ortamda açık olan tüm çizim dosyalarının kapatılmasını sağlar. Değişiklik yapılmış çizim dosyaları varsa her bir dosya için yukarıdaki AutoCAD uyarı mesaj penceresi görüntülenir. Save komutu aktif çizim dosyasında yapılan çalışmaların kaydedilmesini sağlar. Bu aktif çizim dosyası yeni yaratılmış ve çalışma başlangıcından son ana kadar hiç kayıt edilmemişse Save komutu çalıştırıldığında ekranda Save Drawing As diyalog tablosu görüntülenir. Bu diyalog tablosu, çizim dosyanızın hangi isimle, hangi dosya tipi formatında bilgisayarınızda istenilen konuma kayıt edilmesini sağlar. Kayıt işlemi yapıldıktan sonraki bu dosyadaki çalışmalarda her save butonu tıklandığında bir daha diyalog tablosu görüntülenmez. Daha önceden belirlemiş olduğunuz konumdaki, vermiş olduğunuz isimdeki dosyaya otomatik olarak kaydedilir. Çalışılan aktif çizim dosyası bilgisayarınızda önceden kaydedilmiş mevcut bir dosya ise save komutu çalıştırıldığında Save Drawing As diyalog tablosu görüntülenmez. Direkt olarak ilgili konumdaki ve mevcut isimdeki dosyaya kaydedilir. AutoCAD çizim dosyaları DWG uzantılı dosyalardır.file name: alanına isim girildiğinde ismin yanına. dwg yazmanıza gerek yoktur. Files of type alanında otomatik olarak dosya tipi AutoCAD 2010 Drawing (*.dwg) seçili konumdadır. Save As Ctrl+Shift+S Save as komutu aktif çizim dosyasının mevcut isminden, başka bir isimde kaydedilmesini sağlar. Save as komutu çalıştırıldığında yukarıdaki Save Drawing As diyalog tablosu görüntülenir. Çizim dosyanızın başka bir isimle, hangi dosya tipi formatında bilgisayarınızda istenilen konuma kayıt edilmesini sağlar. Kayıt işleminin yapılması ardından aktif mevcut isimli çizim dosyası kaydedilmiş en son haliyle kapatılır. Yerine yeni isimlendirilen dosya ekranda aktif çizim dosyası olarak yer alır. Yani çalışmalarınız yeni isimlendirdiğiniz dosyada devam eder. 39

40 Daha önceden oluşturulmuş mevcut (Örneğin: abc)isimli aktif bir dosyada klavyeden save ifadesi yazılarak komut çalıştırıldığında görüntülenen diyalog tablosunda File name alanındaki isimde değişiklik yapmadan Save butonu tıklanır, açılan ileti evet ile yanıtlanırsa aktif çizim dosyasındaki işlemler kendi dosyası üzerine kayıt edilir. Ayrıca aktif çizim dosyasının en son kayıt edilmiş halinin aynı ismiyle uzantısı (abc. bak) olan bir dosya kopyası (yedek) oluşturulur. File name alanına başka yeni bir isim girilerek (Örneğin:abc1) Save butonu tıklanırsa, aktif çizim dosyasındaki değişiklikler kaydedilir ve o andaki aktif çizim dosyasının yeni verilen (abc1) ismiyle tüm özelliklerini taşıyan bir kopyası bulunduğu konumda oluşturulur. Mevcut (abc) isimli aktif çizim dosyasında çalışmaya devam edilir. Dosya kayıt tipleri Save as komutu ile çalışmalarınızı önceki AutoCAD sürümlerine göre de kayıt edebilirsiniz. Save Drawing As diyalog tablosunda Files of type: alanındaki açılır menü listesinden seçiminizi yapabilirsiniz. AutoCAD Drawing Template (*.dwt): Seçeneği çizim dosyanızı *.dwt uzantılı bir şablon dosya olarak kayıt edilmesini sağlar. Görüntülenen Template Options diyalog tablosu, Descripton alanında bu şablon dosya için bir açıklama girebilmenizi ve ölçüm sistemini seçmenizi sağlar. Üstte görüntülenmiştir. AutoCAD Drawing Standards (*.dws): Seçeneği çizim dosyanızın katman, çizgi tipi, ölçülendirme stili, yazı stili gibi özelliklerin ayarlanarak *.dws uzantısı ile kayıt edilmesini sağlar. AutoCAD DXF (*.dxf): dosyası, bir çizimi baştan oluşturmak için gereken tüm bilgileri içeren basit bir metin dosyasıdır. Diğer programlar tarafından yaratılmış çizimleri almakta sıkça kullanılır. CAD ve teknik çizim programlarının çoğu ve bazı 3D perspektif programları, *.dxf formatında dosya yaratabilir ve okuyabilirler. Mevcut bir dosyanın açılması Uygulamamızda AutoCAD programı içinde var olan bir çizim dosyasının açılması ve dosyanın incelenmesini göreceksiniz. 1. File çekme menüsünden Close seçeneğini seçin. Aktif mevcut çizim dosyanızdaki çalışmalarınızı kaydetmeyi isteyip istemediğinizi soran uyarı mesajı görüntülenecektir. Hayır, butonunu tıklayınız. Aktif çizim dosyanız kapatılacaktır. 2. File çekme menüsünden Open komutunu seçin. Karşınıza Select File iletişim kutusu açılacaktır. 40

41 3. Select File iletişim kutusunda Look in çekme listesini açınız. Burada Yerel Disk [C:]/Program Files/AutoCAD2010/Sample klasörünün içinde Blocks and Tables-Metric isimli dosya (*) üzerine imlecinizi getirerek tıklayınız. 4. İletişim kutusunda File name (dosya ismi) girdi alanında seçmiş olduğunuz dosyanın adının yerleştiğine dikkat ediniz. Ayrıca Preview penceresinde de seçilen dosyanın içeriği görüntülenir. 5. Select File iletişim kutusunun Open butonu tıklayınız. AutoCAD Blocks and Tables-Metric isimli çizim dosyasını gördüğünüz gibi açacaktır. Ekran görüntüsü aşağıda verilmiştir. Çalışırken bir dosyanın kaydedilmesi (*) Blocks and Tables-Metric isimli dosya AutoCAD 2008/Sample klasörünün içinden alınıp daha önceden AutoCAD2010 / Sample klasörünün içine kopyalanmıştı. Sizde AutoCAD2010/Sample içinde bu dosya yoktur. Bilgisayarınızda AutoCAD2008 kuruluysa oradan direkt olarak seçebilirsiniz veya sizde mevcut olan herhangi bir çizim dosyasını seçebilirsiniz. Sonuçta yaptığımız işlem bir örnektir. Mevcut çizim dosyalarınızda çalışırken yapmış olduğunuz ilave ve değişiklikleri düzenli aralıklarda kaydetmek iyi bir alışkanlıktır. Yapılan bu çalışmaları aynı dosya üzerine kaydetmek istiyorsanız (Save), ya da farklı bir isimle kaydetmek istiyorsanız (Save As) komutunu kullanarak kaydedebilirsiniz. Save komutunu tıklarsak o ana kadar yapılan çalışma ve değişiklikleri aktif dosyanıza anında kaydeder. Save As komutuyla kayıt ederseniz yeni bir dosya yarattığınızı unutmayınız. Ayrıca AutoCAD in Automatic Save özelliğini de unutmayınız. Bu özellikle çalışmalarınız esnasında istenilen aralıklarda otomatik olarak kayıt yapabilirsiniz. Şu an ekranınızda Blocks and Tables-Metric isimli çizim dosyası aktif konumda. Bu dosyayı Save As komutunu kullanarak kaydetmeyi görelim. 41

42 1. File/Save As seçeneğini seçiniz ya da klavyeden Save as yazarak Enter tuşunu tıklayınız. Karşınıza Save Drawing As iletişim kutusu açılır. İletişim kutusunun alt kısmında yer alan File name girdi kutusunda aktif çizim dosyasının adının yer aldığına dikkat ediniz. 2. İsim girdi kutusuna yeni isim olarak 1.Kat Planı ifadesini giriniz. Dosya ismi uzantısı olarak,.dwg yazmaya gerek yoktur. AutoCAD dosyayı kaydederken, uzantıyı da otomatik olarak ekler. 3. Örneğin bu dosyanızı AutoCAD 2004 veya 2007 sürümünü kullanan bir arkadaşınıza vereceksiniz. Not: En son sürüm (AutoCAD 2010), daha önceki sürümlerdeki oluşturulmuş olan tüm çizim dosyalarını açar. Bir eski sürüm (Örn. AutoCAD 2005) kendi ve kendisinden önceki sürümlerde oluşturulmuş çizim dosyalarını açar, kendinden sonraki sürümlerde oluşturulmuş çizim dosyalarını açamaz. Bu halde iletişim kutusunun alt kısmında bulunan Files of type alanından açılır menü listesinden ilgili dosya kayıt tipini seçmeniz lazım. AutoCAD2004/LT2004 Drawing[*.dwg] Bu satırı seçiniz. 4. Yeni isim verdiğimiz bu dosyanın kaydedilerek bilgisayarınızda hangi konumda oluşturulacağını iletişim kutusu üst kısmında yer alan Save in alanından Masaüstü olarak belirleyiniz. 5. İletişim kutusunun sağ alt kısmında bulunan Save butonunu tıklayınız. Bir AutoCAD çiziminde çalışırken, çalıştığınız çizimi bir başka isimle kaydetmek isterseniz komut satırına save yazarak bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Yine ekranınıza Save Drawing As diyalog tablosu gelecektir. Çizim dosyanızın saklanacağı sürücüyü değiştirmek için kaydetme yeri (Save in) açılan listesinin ok düğmesini tıklayıp buradan istediğiniz sürücüyü seçebilirsiniz. Bu, sabit disk(c) veya farklı bir kayıt ortamı olabilir. Çok sayıda dosya açmak AutoCAD 2000 den itibaren artık AutoCAD de aynı anda çok sayıda çizim dosyası açabilirsiniz. Bu özellikle dosyalar arasında çizimlerin kısımlarını kopyalamak istediğinizde ya da referans için bir diğer dosyayı açık tutmak istediğinizde yararlıdır. Şimdiki uygulamada AutoCAD de çok sayıda dosya açılmasını göreceksiniz. Şu an ekranınızda 1.Kat Planı isimli dosya aktif konumda. 42

43 1. File çekme menüsünden New komutunu seçiniz. 2. Karşınıza Select template iletişim kutusu açılacaktır. Burada örneğin boş bir yeni çizim dosyası açmak istiyoruz. İletişim kutusunun sağ alt kısmında bulunan Open butonu yanındaki ok işaretli buton basılarak açılan menüden Open with no template-imperial seçeneğini seçerseniz dosyanızın birim sistemi inches (inç), diğer seçeneği Open with no template-metric seçerseniz açılacak olan dosyanızın birim sistemi millimeters (milimetre) formatında açılacaktır. Burada Metric seçeneğini seçiniz. Ekranınızı yeni açtığınız boş dosyanın [Drawing1.dwg] ismiyle kapladığını görürsünüz. 3. Window çekme menüsünden Tile Vertically seçeneğini seçerek her iki çizim dosyasını birden AutoCAD penceresinde görürsünüz. Şimdi burada aktif olan dosya yeni açmış olduğunuz boş dosyadır. Hangi dosyayı aktif hale getirmek isterseniz imlecinizi o dosya üzerine getirerek farenizin sol tuşun tıklayınız. Aktif dosyanın başlık çubuğu ve çerçevesinin diğerine göre koyu mavi renge dönüştüğüne dikkat ediniz. AutoCAD in kapatılması Bir çizim üzerinde çalışmalarınızı tamamladığınızda, başka bir çizimi açabilir, AutoCAD i geçici olarak bırakabilir ya da AutoCAD i tamamen kapatabilirsiniz. Tüm dosyaları tek seferde kapatarak AutoCAD den çıkmak için; Şu an ekrandaki aktif dosya Drawing.2 isimli dosyadır. Yukarıda görülmektedir. 1. File menüsünden Exit seçeneğini seçiniz veya AutoCAD penceresi başlık çubuğundaki Closeall butonunu tıklayınız. 2. Karşımıza gelen AutoCAD uyarı mesaj penceresinde ekranda aktif olan çizim dosyasının kayıt edilip edilmeyeceğini soran Evet, Hayır ve İptal isimli butonlar içeren bir iletişim kutusu sunulmaktadır. 43

44 3. Hayır, butonunu tıklayınız. Ekranda aktif olan Drawing2.dwg adlı çizim dosyanızın kapatıldığını ve tekrar karşınıza AutoCAD uyarı mesaj penceresinde bir iletişim kutusunun geldiğini göreceksiniz. Bu uyarı mesajında ise, şu an ekranda aktif olan 1.Kat Planı. dwg dosyasına varsa yapılan ilave ve değişikliklerin kayıt edilip edilmeyeceği sorulmaktadır. 4. Yine hayır butonunu tıklayınız. AutoCAD, 1.Kat Planı çizimini ve yeni çizim dosyasını kapatarak, değişiklikleri kaydetmeden AutoCAD programını kapatır. Yeni bir çizim dosyası veya daha önceden çizilmiş mevcut bir çizim dosyası açtığınızda ilaveler ve değişiklikler yaptığınızda ilgili çizim dosyasını kapatmaya kalktığınızda aynı iletişim kutuları karşınıza çıkacaktır. Bu onay iletişim kutusu AutoCAD programından çıkmadan önce fikrinizi değiştirerek değişiklikleri kaydetmenizi sağlayan bir güvenlik özelliğidir. Bu uygulamada yaptığınız değişiklikleri kaydetmediğinizden dolayı 1.Kat Planı çizimi, siz Dinning Room mahallindeki pencereleri silmeden önceki haline geri döndü. Yeni çizim ise tamamen iptal edildi ve dosya kaydedilmedi. Import: Dosya ithali AutoCAD çizimine, farklı formatta dosyalardan da öğeler eklenebilir. Komut verildiğinde ekranınıza gelen Import File diyalog tablosunun Files of type listesinde sunulan dosya format türlerinden birini seçebilirsiniz. Metafile (*.wfm): Tüm Windows yazılımlarının kullanabildiği, görüntüyü çizgisel olarak saklayabilen, yararlı bir formattır. Insert WFM iletişim kutusundan Metafile dosyasını seçip indirebilirsiniz. ACIS (*.sat): İleri düzey katı model (Solid) obje verilerinin paylaşım standardıdır. Select ACIS File iletişim kutusu ekrana gelecektir. 3D Studio (*.3ds): Autodesk in rendering ve animasyon yazılımı 3d Studio Max in kullandığı dosya formatlarından biridir. Ekrana 3D Studio File Import iletişim kutusu gelir ve kaynak dosyadan çizime eklenecek öğelerin seçilmesini ister. Add All düğmesi tıklanarak, tüm öğeler eklenebilir. MicroStation DNG (*.dng): Genel amaçlı çizim programı Bentley MicroStation programının dosya formatıdır. All DNG (*.*): Tüm DNG uzantılı dosyaları kapsar. Export: Dosya ihracı AutoCAD çizim dosyalarının, başka yazılımlara, onların anlayabileceği dilde ihraç edilebilmesini sağlar. Export Data iletişim kutusu ekranınıza gelir. Buradan, AutoCAD çizimlerinizi burada sunulan çeşitli dosya formatlarında kaydedip saklayabilirsiniz. Dosya adı ve yolu tarif edildikten sonra, diğer programlara yukarıda görüntülenen formatlarda dosya yollamak mümkündür. 44

45 Çizim yardımcı modları SNAP ( F9 ) Snap sekmesi, snap adı verilen kilitlenme noktalarının aktif veya pasif konuma getirilmesini sağlar. Snap kilitlenme noktaları çizim alanı üzerinde Limits komutu ile tanımlanmış çalışma alanı üzerinde istenilen değer aralıklarında X ve Y doğrultularının kesişme noktalarına odaklanmış kilitlenme noktalarıdır. Snap sekmesi basılı konumdaysa aktif ve rengi mavidir, basılı konumda değilse rengi gri ve pasif durumdadır. Bu durum tüm bu modlar için geçerlidir. Aktif konumdayken imleç bu kilitlenme noktaları üzerinde hareket eder. Snap modu yalnız başına veya Grid, Polar Tracking modları ile birlikte kullanılabilir. İmleciniz SNAP sekmesi üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklanırsa açılan popup menüden Settings seçilerek ilgili ayarların yapıldığı Drafting Settings diyalog penceresine ulaşılır. GRID ( F7 ) Grid sekmesi, Grid adı verilen noktaların çalışma alanı üzerinde görünür veya görünmez olmasını sağlar. Grid noktaları çizim alanı üzerinde Limits komutu ile tanımlanmış çalışma alanı üzerinde istenilen değer aralıklarında X ve Y doğrultularının kesişme yerlerine odaklanmış noktalarıdır. Grid butonu basıl konumdaysa noktalar görünür (aktif), basılı konumda değilse noktalar görünmez (pasif) durumdadır. ORTHO ( F8 ) Ortho butonu, ortho modunun aktif veya pasif olmasını sağlar. Ortho sekmesi basılı konumdaysa aktif, basılı konumda değilse pasif durumdadır. Ortho modu aktif durumdayken çizim alanında fare yardımı ile nokta işaretleyerek çizilecek çizgilerin yatay ve dikey ( aktif koordinat sisteminin X ve Y vektörlerine paralel ) çizilmesini sağlar. Ayrıca obje kopyalama ( copy ) ve taşıma ( move ) işlemlerinde hareket yönlerinin de aktif koordinat sisteminin ( UCS ) X ve Y vektörüne paralel olacak şekilde yapılmasına olanak sağlar. Yalnız nokta işaretlemeleri klavyeden yapılacak koordinat girişleri ile belirlendiğinde, fare yardımı ile osnap noktalarını işaretleyerek istediğimiz doğrultuda çizgiler çizer, yine osnap noktaları sayesinde istediğimiz yere objeleri kopyalar veya taşıyabiliriz. Çizimlerinizi yaparken bu modun aktif olmasına dikkat ediniz. Ortho modu aktif iken, Polar modu pasif, Polar modu aktif iken Ortho modu pasif konuma otomatik olarak geçer. Her iki mod aynı anda aktif olamaz, pasif olabilir. POLAR ( F10 ) Polar butonu, Kutupsal iz sürme vektörünün aktif veya pasif olmasını sağlar. Polar sekmesi basılı konumdaysa aktif, basılı konumda değilse pasif durumdadır. Kutupsal iz sürme vektörü ( polar tracking ) işaretlediğimiz bir noktadan önceden tanımlanmış bir açı veya birçok açı değerlerine göre yaratılan sanal bir yardımcı tasarım çizgisidir. İmleciniz POLAR sekmesi üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklanırsa açılan popup menüden sunulan açı değerlerinden seçebilir veya Settings seçilerek ilgili ayarların yapıldığı Drafting Settings diyalog penceresine ulaşılır. Burada ilgili ayarlamalar yapılabilir. OSNAP ( F3 ) Osnap sekmesi, Object Snap modunun ( Nesne yakalama noktaları ve Kenetlenme ) aktif veya pasif olmasını sağlar. Osnap sekmesi basılı konumdaysa aktif, basılı konumda değilse pasif durumdadır. Osnap modu aktif iken, çizim alanında çizili bulunan objelerin özel referans noktalarından yakalanabilmesini sağlar. Bir doğru veya yay parçasının başlangıç, bitiş ve orta noktaları veya bir dairenin merkezinden geçen sanal yatay ve dikey eksenlerin daire ile kesiştikleri noktalar veya dairenin merkezi, iki doğru parçasının kesişme noktaları vb. gibi. Çizimlerinizi yaparken bu modun aktif olmasına dikkat ediniz. Osnap araçları kullanılmadan teknik çizim yapılamayacağını unutmayın. Nesne kenetleme (Osnap) araçlarından yararlanabilmek için çalışan bir komutun içinde olmanız gerekir, aksi halde herhangi bir yere kenetlenmek olanaksızdır. İmleciniz OSNAP sekmesi üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklanırsa açılan menüde Nesne yakalama noktaları ve kenetlenme araçları ile bazı seçenekler sunulur. Bu mod ile ilgili ayarlamalar Drafting Settings diyalog penceresinin Object Snap sekmesinden yapılabilir. 45

46 OTRACK ( F11 ) Otrack sekmesi özel referans nokta yakalayıcılar ( kenetlenme ) için iz sürme vektörünün ( Object Snap Tracking ) aktif veya pasif olmasını sağlar. İz sürme vektörü yakalanacak özel referans noktadan geçen belirlenmiş bir açıya göre oluşan sanal bir yardımcı tasarım çizgisidir. Çizimlerinizi yaparken bu modun aktif olmasına dikkat ediniz DUCS ( F6 ) Ducs sekmesi ( Dynamic UCS ) 3 boyutlu modelleme çalışmaları yapılırken üzerinde çalışılacak düzlemi görsel olarak imleç ile seçebilmemiz için UCS nin sabit veya dinamik konum almasını sağlar. Ducs butonu aktif iken UCS dinamik konumdadır. Bir katı modelin istediğimiz herhangi bir yüzeyinin üzerine imleci getirdiğimizde o yüzeyin otomatik olarak seçildiğini ve UCS nin seçili yüzeye göre konumlandığını görürsünüz. İmleci yüzeyler üzerinde gezdirerek yüzeylerin seçildiğini ve UCS nin ilgili yüzeylere nasıl konumlandığına bakınız. Ducs butonu pasif konumda ise UCS sabit orijin noktasında kalır. Yukarıda belirtilen görsellik gerçekleşmez. Enabled seçeneği işaretlenirse sadece UCS ikonu dinamik hale gelir. Display crosshair labels seçeneğini de işaretlerseniz UCS ile beraber X-Y-Z sembolleri de dinamik hale gelir. DYN ( F12 ) Dynamic Input ( Dinamik giriş ) AutoCAD ortamında çalışırken komut satırı ve çizim alanı arasında gidip gelmeniz gerekmez, veri girişleri için komut satırının kullanımının yanı sıra AutoCAD2010 komut satırının tüm özelliklerini imlecinizin olduğu yere taşır. Komutlar, komut seçenekleri, ölçüler ve koordinatlar çizim alanında imleç pencerelerinden de (tooltips) girilebilirler. Dynamic Input komut satırı dışında ekran üzerinde değer girerek nesnelerin boyutlandırılmasını sağlayan yeni bir AutoCAD özelliğidir. Dyn butonu dinamik girdiyi açmak ve kapamak için kullanılır. LWT Lineweight: Aktif çizgi tipi kalınlıkları Ekranda çizili olan veya çizimine devam edilen bir şekil, plan, projeyi meydana getiren objelere çizilirken veya sonradan çizgi ağırlıkları atanmış ise ekrandaki çizgi kalınlıklarının görünüp görünmemesini sağlar. LWT sekmesi basılı durumdayken aktif, bu konumda ekranda yer alan objelere çizgi kalınlıkları atanmışsa, ilgili çizgi kalınlıkları ile gösterilmesini sağlar. LWT sekmesi basılı konumda değilse pasif, bu konumda ekrandaki tüm objelerin çizgi kalınlıkları aynı kalınlıkta gösterilir. Yan tarafta ekranda çizili bulunan ve çizgi ağırlıkları atanmış çizgi gurubunun LWT butonu pasif ve aktif durumundaki ekran görüntüsü verilmiştir. İmleciniz LWT butonu üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklanırsa açılan popup menüden Settings seçilerek ilgili ayarların yapıldığı Lineweight Settings diyalog penceresine ulaşılır. Lineweight komutu Lineweight Settings diyalog penceresini açarak çizim dosyasında çizgi kalınlıkları ile ilgili ayarlamaların yapılmasını sağlar. Bu pencerede varsayım çizgi ( Default ) kalınlığını da ayarlayabilirsiniz. 0.25mm ve altındaki çizgi kalınlıkları ekranda aynı kalınlıkta görüntülenirler.0.30 ve yukarısındaki çizgi kalınlıklarını da ekranda farklı kendi kalınlıkları ile görüntülenirler. Çizgi kalınlıkları çıktı alırken kâğıda çizdirilebilinirler. 46

47 Units for Listing bölümünde çizgi kalınlıkları biriminin belirlenmesi sağlanır. Default açılır liste penceresinden varsayım çizgi kalınlığı ayarlanabilir. Lineweights bölümünde çizim dosyamızda kullanılabilecek çizgi kalınlıkları listesi görüntülenir. Burada listeden bir çizgi kalınlığı seçilip OK butonu ile onaylarsak çizim dosyamızda o andan sonra aktif çizgi kalınlığımız bu seçmiş olduğumuz değerde olur. Bu andan sonra çizim dosyamızda çizilecek objeler bu çizgi kalınlığında olacaklardır ancak seçili çizgi kalınlığı listeden değiştirilene kadar. Kutucuğu işaretli olduğunda çizgi kalınlıklarının çizim dosyasında görünür olmasını sağlar. Adjust Display Scale çizgi kalınlıklarının ekranda görünüm ölçeğinin ayarlanmasını sağlar. QP: Quick Properties AutoCAD objelerini tıklama veya başka bir yöntemle seçtiğinizde ekranda beliren mini panellere ilişkin ayarların yapılmasını sağlar. Bu paneller sayesinde objelere ait bazı bilgilerine anında ulaşılmasını sağlar. Aynı zamanda bu paneller üzerinde Properties paletine gerek kalmadan istenilen değişiklikler yapılabilir. Aynı anda birden fazla objenin seçili olması halinde bunların içinde hızlı düzenlemeye gidebilirsiniz. QP sekmesi basılı aktif konumda olduğu zaman, ekranda herhangi bir obje seçildiğinde bu Quick Properties panellerinin görüntülenmesini sağlar. Pasif konumda ise bu paneller görüntülenmezler. QP sekmesini Ctrl+Shift+P kombine tuş basımı ile aktif/pasif konuma getirebilirsiniz. MODEL - PAPER Model sekmesi ( Model Space) model uzayı diye tanımlanan, çizimlerin ve tasarımların yapıldığı ortamdır. Layout sekmeleri ( Paper Space/kâğıt uzayı) ise bir çizim yerleştirme sayfası olarak düşünülebilinir. Model sekmesi, model ortamı ile en son kullanılan (Layout) paper sekmesi arasında geçiş yapmamızı sağlar. Bir Layout sekmesindeyken Paper sekmesine basıldığında Layout üzerinde bulunan görünüş pencerelerinden (Viewports ) en son aktif olanı ile Layout arasında geçiş yapabilirsiniz. Layout ortamından tekrar Model ortamına geçiş yapmak için Model sekmesini seçmeniz yeterli olacaktır. Drafting Settings: Çizim ayarları DSETTİNGS komutu çeşitli çizim yardımcı modları ile ilgili ayarların yapılabildiği Drafting Settings diyalog tablosunu görüntüler. 47

48 Snap and Grid ayarları Snap imlecin çizim alanında tanımlanmış olan aralıklara sıçrayarak hareket etmesini sağlar. Grid ise Limits komutuyla belirlenmiş çizim alanı sınırları içersinde, tanımlanmış olan aralıklarda, sanal tasarım ızgara noktaları veya çizgilerinin görüntülenmesini sağlar. Snap On (F9): Bu onay kutusu, tanımlanmış aralıklara kenetlenme modunu açar kapar. F9 tuşu ve durum çubuğundaki SNAP sekmesi de aynı işi görür. Snap X spacing ve Snap Y spacing: X ve Y ekseni yönünde kenetlenme aralıklarının belirlenmesini sağlar. İstenilen kenetlenme değerlerini ilgili metin kutularına yazmanız gerekir. Kenetlenme değerleri X ve Y eksenleri için farklı verilebilir ancak sıfır ve eksi değer verilmez. Equal X and Y spacing: X ve Y eksenlerinde ızgaranın düğüm noktalarının aralıklarını eşit olarak düzenler. Polar spacing: Kutupsal kenetleme ayarlarını düzenlemeye yarar. Snap type bölümünde PolarSnap seçeneği seçildiğinde aktif olur. Polar distance: Bu değeri 0 olarak verirseniz, kutupsal kenetleme aralığı X spacing ile aynı olarak kabul edilir. Snap type: Izgaraya kenetlenme tipini belirlemenizi sağlar. Grid snap: Dik açılı ızgaraya kenetleneceğini belirler. İki seçenek sunar. Rectangular snap: Normal yatay ve dikey ızgaraya dik açılarla kenetlenir. Isometric snap: İzometrik sisteme göre yatay ve dikey ızgaraya kenetlenir. PolarSnap: Eğer Polar Tracking açıksa, açılı olarak kenetlenmesini sağlar. Grid On (F7): Bu onay kutusu, sanal tasarım ızgarasının ekrandaki görünürlüğünü açar ve kapatır. 2D Wireframe (tel çerçeve) ekran görüntüsünde ızgara aralıkları noktalar halinde görünür. Üç boyutlu izleme görünümlerinde çizgiler halinde ekranda görüntülenir. Grid X spacing ve Grid Y spacing: Grid noktaları için X ve Y eksenlerinde yerleşme aralıklarının belirlenmesini sağlar. İstenilen yerleşme aralık değerlerini ilgili metin kutularına yazmanız gerekir. Aralık değerleri X ve Y eksenleri için farklı verilebilir. Sıfır verildiğinde Snap kenetlenme aralıkları ile aynı kabul edilir. Major line every: Sanal ızgarada ana bölme çizgisinin hangi aralıklarla ekleneceğini belirler. Grid behavior: Bu bölgede ızgaranın çizimde nasıl davranacağına ilişkin ayarla yer alır. Adaptive grid: Çizimden uzaklaştıkça ızgaranın yoğunluğunun azaltılmasını sağlar. Allow subdivision below grid spacing: Çizime yaklaştıkça sık ızgara çizgilerinin görünebilmesini sağlar. Display grid beyond Limits: Izgara genelde çizim sınırları (Limits) içinde görüntülenir. Bu seçenek onaylanırsa ızgaranın her durumda tüm ekranı kaplamasını sağlar. Fallow Dynamic UCS: Dinamik kullanıcı koordinat sistemi kullanılırken, ızgaranın değişken XY düzlemine kendisini uydurmasını sağlar. Polar Tracking ayarları Polar Tracking (Kutupsal iz sürme), iz sürme vektörü açılarının tarif edilmesini sağlar. Polar Tracking On (F10): kutucuğu seçili konumda ise kutupsal iz sürme modu aktif haldedir. Çalışma sırasında kutupsal iz sürmeyi F10 tuşu veya durum çubuğundaki Polar sekmesinden aktif/pasif hale getirebilirsiniz. Polar Angle Settings: Bu alanda, kutupsal iz sürme açısı ve yedek açılarının değerlerinin belirlenmesini sağlayan ayarlar yer alır. 48

49 Increment Angle: Bu açılır listede program tarafından hazır sunulan bir dizi iz sürme vektör açıları derece cinsinden sunulur.) Bu listede dokuz adet ( 90, 60, 45, 30, 22.5, 18, 10 ve 5) derece değeri görüntülenmektedir. Ayrıca bu listeye arzu ettiğiniz herhangi bir veya daha çok açı değerlerini de girebilirsiniz. Dikkat edilecek husus bu listede sadece dokuz adet açı değerinin yer almasıdır. Daha önemli husus Increment angles listesinde yer alan bir açı değeri seçilip OK ile onaylandığında, imlecinizi hareket ettirdikçe bu açı değeri ve katlarında iz sürme vektörünün ekranınızda görüntülenmesini sağlar. Additional angles: Listeye ek olarak farklı açı değerlerini eklemeye yarar. Buradaki önemli husus, Additional angles pencere listesine eklenecek açı değerleri, imlecinizi hareket ettirdikçe iz sürme vektörünün sadece bu açı değerlerinde de görüntülenmesini sağlar. Örneğin: Increment angles listesinde 90 açı değeri seçili, Additional angles penceresine 20, 33, 48, 68 açı değerleri girilmiş olsun. İmleç hareketlerinde Increment angles listesinde 90 açı değeri seçili olduğu için 90 ve katlarında yani 0, 90, 180, 270 derecelerde ve Additional angles penceresine girmiş olduğumuz 20, 33, 48, 68 açı değerlerine imleciniz geldiğinde ekranda görüntülenmesini sağlayacaktır. New: Butonu tıklandığında pencerede metin kutucuğu belirir. Buraya istenilen yeni açı değerini yazmanız gerekir. Bu pencereye on adede kadar açı değeri ekleyebilirsiniz. Delete: Bu pencereye eklemiş olduğunuz açı değerlerinin silinmesini sağlar. Object Snap Tracking Settings: Bu bölgede Nesne kenetleme noktalarının nasıl izlenip görüntüleneceği ayarları için iki seçenek sunar. Track orthogonally only: sadece dikey ve yatay orthogonal (dik açılı) kenetleme noktalarını izler ve göstergeleri görüntüler. Track using all polar Angle Settings: kutupsal izleme açıları belirtilmiş doğrultularda da otomatik kenetleme noktalarını izler ve göstergeleri görüntüler. Örneğin İzometrik perspektif çizimlerinde çalışırken çok lazım olacak. Polar Angle measurement: Kutupsal izleme açısını kullanırken neti esas alacağınızı belirlemek için iki seçenek sunar. Absolute: Mutlak yani o an güncel olan kullanıcı koordinat sistemini (UCS) esas alır. Relative to last segment: Son oluşturduğunuz nesnenin açısını esas alır. Object Snap On (F3) Onay kutusunun işaretli olması, seçili olan otomatik nesne kenetlenmelerinin çizim sırasında her an aktif olmasını sağlar. Tablodaki seçili olan Osnap modları aynı zamanda F3 tuşu ve durum çubuğu üzerindeki OSNAP sekmesiyle de aktif/pasif konuma getirilebilir. 49

50 Object Snap Tracking On (F11) Osnap modu iz sürme vektörünün aktif olmasını sağlar. İz sürme vektörü yakalanacak özel referans noktadan geçen belirlenmiş bir açıya göre oluşan sanal bir yardımcı tasarım çizgisidir. Çalışmalarınız esnasında F11 tuşunu veya durum çubuğundaki OTRACK sekmesini kullanarak iz sürme modunu aktif/pasif duruma getirebilirsiniz. Select All: Tüm onay kutucuklarının seçilmesini sağlar. Clear All: Tüm onay kutucuklarındaki seçimi kaldırır. Options Butonu Options diyalog tablosunun Drafting sekmesini görüntüler. Osnap modları - Nesne yakalama noktaları ve kenetlenme AutoCAD de çalışma ortamında Osnap modlarına birçok şekilde ulaşabiliriz. Herhangi bir araç çubuğu üzerinde farenizin sağ tuşunu tıklayıp açılan araç çubukları listesinden Object Snap seçilip araç çubuğunu ekranınızda aktif hale getirip buradan istenilen Nesne yakalama noktaları ve kenetlenme modunu kullanabilirsiniz. Aşağıda Object Snap araç çubuğu görülmektedir. Ekranda imleciniz çizim alanınızda (Drawing area) herhangi bir yerdeyken veya durum çubuğu OSNAP sekmesi üzerindeyken Shift + Sağ tuş tıklandığında açılan pencereden de Nesne yakalama noktaları ve kenetlenme modlarına ulaşılabilinir. Osnap Modu (F3) pasif konumda iken veya aktif konumda yalnız Drafting Settings tablosunda osnap modlarının (Clear All) hiç biri seçili değilken; Object Snap araç çubuğundan veya Shift + Sağ tuş ile açılan menü penceresinden seçilip yapılan nokta yakalamaları sadece bir sefere mahsustur. Her nokta yakalama eylemi için ilgili seçenek her seferinde bu araç çubuğu veya açılan menü penceresinden seçilmesi lazımdır. Drafting Settings diyalog tablosunda Object Snap sekmesinde object snap modlarının istersek bazılarını veya hepsini seçili konuma getirip Osnap modu (F3) aktif olduğunda ilgili yakalama modlarının işlevlerinin sürekliliği sağlanır. AutoCAD çalışma ortamında, Drafting Settings diyalog tablosu Object Snap sekme penceresinde modlarının hepsinin seçili konumda olması, aynı zamanda durum çubuğunda OSNAP ve OTRACK sekmelerinin aktif olmaları size çalışmalarınızda büyük kolaylık ve hız kazandıracaktır. Osnap sembolleri ile ilgili ayarlar Tools/Options/Drafting sekmesinden yapılmaktadır. Buraya ayrıca yukarıda görülen Drafting Settings tablosunda sol altta bulunan Options butonu ile de ulaşabilirsiniz. Bölümü otomatik Snapların özelliklerinin belirlenmesini sağlar. Bu özellikler(display AutoSnap Aperture box hariç) AUTOSNAP sistem değişkeni ile de kontrol edilebilir. :Osnap modlarının objeye uygun kenetlenme noktalarında ilgili AutoSnap sembolünün görüntülenmesini sağlar. 50

51 :Kurs örün, Osnap sembolünün merkezine kenetlenmesini sağlar. : Kenetlenme noktasında sembol ile birlikte ilgili osnap modu isminin görüntülenmesini sağlar. :Seçildiğinde kenetlenme noktasında Osnap sembolü ile birlikte Aperture hedef kutucuğunun da görüntülenmesini sağlar. Butonu tıklandığında Drawing Window Colors diyalog tablosunu açar. Burada Color bölümünde Osnap sembolünün rengini seçmemizi, değiştirmemizi sağlar. : Osnap sembolü büyüklüğünün ayarlanmasını sağlar. Bu bölümde Osnap sembollerinin kenetlenme seçenekleri ayarlanır. : Seçili olduğunda tarama desenlerini görmezlikten gelip tarama desenlerine kenetleme yapmaz. Seçili olmadığı zaman tarama desenlerindeki objeleri diğer objeler gibi ilgili referans noktalarına kenetlenmemizi sağlar. : Seçili konumda değilken elevation değeri verilerek veya verilmeden çizilmiş objelerin (2D, 3D objeler ve 2D, 3DSolid objeler) ilgili referans noktalarına Osnap sembollerinin kenetlenmesini sağlar. Seçili konumda ise; 1- Ekranda Elev değeri verilmeden çizili bulunan objelerin (2D, 3D objeler ve 2D, 3DSolid objeler) XY düzlemi üzerinde çizili veya çakışık olan kısımlarındaki ilgili referans noktalarına Osnap sembollerinin kenetlenmesini sağlar. Elev değeri verilerek çizilen objeler varsa o objelerin referans noktalarında imlecin osnap sembollerini görüntüleyip kenetlenebilmesi için ilgili objelerle aynı Elev değeri ortamında olması şartını arar. : Seçili konumda iken ekranda çizili bulunan objelerin Elev değerlerini dikkate almadan ilgili referans noktalarında osnap sembollerini görüntüleyip kenetlenebilmesini sağlar. Kutupsal iz sürme (Polar Tracking) veya (Object Snap Tracking) osnap iz sürme açıksa AutoTrack ın nasıl hareket edeceğini belirler. Polar tracking (POLAR) klavyeden F10 tuşu ile Object Snap Tracking (OTRACK) F11 tuşu ile aktif veya pasif hale getirilirler. İz sürme vektörü tanımladığınız noktadan belirlenmiş açıya göre yaratılan sanal bir yardımcı tasarım çizgisidir. : İz sürme vektörünün görüntülenmesini sağlar. : İz sürme vektörünün sonsuz uzaklıkta olmasını sağlar. : Otomatik iz sürme vektörü görüntülenirken yanında sadece dinamik ileti penceresinin görüntülenmesine izin verir. : Ekranda bir objenin referans noktalarından herhangi birine kenetlenildiğinde izleme vektörünün otomatik olarak görüntülenmesini sağlar. : İzleme vektörünün görüntülenebilmesi için SHIFT tuşunun basılı olması şartını arar. : Bu bölümde Osnap sembollerinin obje üzerindeki referans noktalarına kenetlenme mesafesinin belirlenmesini sağlar. Bu yakalama aralığı değeri pixel cinsindendir. Bu değerler 1 50 arasındadır. ELEV komutu: Klavyeden ELEV yazarak çalıştırılır. AutoCAD ortamında WCS Dünya koordinat sistemi ile UCS Kullanıcı koordinat sistemlerini kullanarak çalışmalarımızı sürdürürüz. Bu çalışmalarımız aktif olan koordinat sisteminin XY düzlemi üzerinde yapılır. ELEV komutu bu XY çalışma düzleminden Z vektörünün pozitif veya negatif yönünde girilecek değer kadar mesafede çalışabilmemize olanak sağlar. 51

52 Temporary track point - Geçici izleme noktası Temporary track point aracı diğer Osnap modlarından farklıdır. Diğerleri gibi özel nokta yakalayıcı değildir. Osnap tarafından kullanılan geçici nokta oluşturur. Nokta girişi beklenen durumlarda diğer Osnap modları da kullanılarak başka objelerin özel noktalarını sanal olarak kaydırmak sureti ile tanımlanacak noktanın koordinatlarının elde edilmesini sağlar. Bu komutu bir örnek ile uygulayarak görelim. 1. Ekranınızda bir dikdörtgen çiziniz Bu çizdiğiniz dikdörtgenin tam ortasına örneğin bir daire çizmek istiyorsunuz. 2. Circle komutunu çalıştırınız. Ekranda imlecinizin şeklinin değiştiğini ve yanındaki ileti penceresinde çizilecek daire merkezi için nokta girişi yapmanız iletisinin sunulduğunu görünüz. Program sizden dairenin merkezinin nokta girişinin yapılmasını bekler.( Şekil: a ) 3. Bu konumda iken imlecinizi çizmiş olduğunuz dikdörtgende düşey kenarlardan birinin orta noktasına getirip Midpoint işaretini orada görüp imlecinizin yerini bu sefer yatay kenarlardan birinin orta noktasına getirip yine Midpoint işaretini görünüz ve imlecinizi dikdörtgen üzerinden başka bir yere getiriniz. ( Şekil: b,c ) 4. Şu anda dikkat edeceğiniz ekranda çizili olan dikdörtgenin üzerinde artı şeklindeki noktaların bu mod sayesinde geçici olarak işaretlenmiş olmalarıdır. ( Şekil: d ) 5. Çizili olan dikdörtgen üzerinde geçici olarak işaretlenmiş noktaların sanal kesişme yerine doğru imlecinizi götürdüğünüzde İz sürme vektörü (OTRACK) sayesinde bu sanal kesişme noktasının yakalanması için noktalardan oluşan ışınların çıktığını görünüz ve ışınların kesiştiği gördüğünüz an (Şekil: e ) farenizin sol tuşuna basınız. ( Şekil: f ) 6. Böylece dikdörtgenin tam ortasından yakalamış olursunuz. Çizilecek dairenin yarıçap veya çap değerini girip Enter tuşu basılarak daire çizimi tamamlanır. ( Şekil: g ) Snap Form - Geçici referans noktası Snap Form da Temporary track point aracı gibi diğer Osnap modlarından farklıdır. Kullanıcının belirlediği geçici bir referans x, y, z şeklinde belirtilecek konumdaki noktanın yakalanmasını sağlar. Proje çalışmalarında çok kullandığımız bir özelliktir. Bir çizim dosyasında istediğimiz yere konumlanabilmemizi, çeşitli objelerin istenilen yere belirlenecek referans noktalarına göre taşınması (Move), kopyalanması(copy), aynalama (Mirror) komutunda ilgili simetri ekseni yerinin sanal olarak işaretlenmesinde, yay (Arc), Daire (Circle), Break vb. birçok komutların uygulanmasında sıkça kullanılır. Örnek 1: Ekranımızda 25mm /35mm bir dikdörtgen şeklimiz var. Dairenin merkezi bu dikdörtgenin sol alt köşesinden X doğrultusunda 15mm, Y doğrultusunda 20mm uzaklıkta olacak şekilde 5mm yarıçaplı bir daire çizilmesi isteniyor. Bu uygulamayı aşağıda yapalım. Command: Circle komutunu giriniz. Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: iletisinde Snap Form butonunu tıklayınız. Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: _from Base point: iletisinde ekranınızdaki dikdörtgen şeklinizin sol alt köşesini seçip farenizin sol tuşunu tıklayınız. (Şekil: 1) 52

53 Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: _from Base point: <Offset>: iletisinde Komut penceresi satırında ve dinamik ileti penceresinde <Offset>: iletisi görüntülenecektir. ( Şekil: 2 ) Şimdi dairenin merkezinin referans aldığımız sol alt köşeye göre olması istenilen mesafeleri girmemiz gerekir. Önce yazıldıktan sonra ilk olarak X değeri sonra Y değeri girilerek ( Şekil: 3 ) Enter tuşu basılır. Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: _from Base point: Böylece çizilecek dairenin merkezinin geometrik yeri yakalanmış olur. Aynı zamanda program dinamik ileti penceresinde görüntülediği ileti ile bizden çizilecek olan dairenin yarıçap veya çap değerinin girilmesini ister. Yarıçap değeri olarak 5 birim girilir. ( Şekil: 4 ) Enter ile onaylanır. Böylece dairenin merkezi tanımlanan referans noktasına göre istenilen X.Y mesafesinde konumlandırılarak çizilmiş olur. ( Şekil: 5 ) Mid Between 2 Points Çizim alanı üzerinde tanımlanan iki noktanın tam ortasına kenetlenmenizi sağlar. Bu özellik olmasaydı tanımlanan iki nokta arasını bir doğru parçasıyla birleştirip sonra da onun orta noktasını Midpoint ile yakalamak gerekirdi veya tanımlanan bu iki nokta arasına bir çember çizip (2 Points yöntemiyle) çizilen çemberin merkezini Center ile yakalamak şeklinde olabilirdi. Ancak AutoCAD programının Mid Between 2 Points özelliği sayesinde bu işlemlere gerek kalmadan tanımlanan iki nokta arasının orta noktasına kenetlenmemizi sağlar. Bu kenetlenme özelliği diğer komutlar içinde geçerlidir. Örnek: Çizim alanında birbirlerinden farklı konumlarda bulunan iki çemberin merkezlerinin arasını birleştiren sanal doğrunun orta noktasına kenetlenerek çizilecek çizginin line Specify first point: başlangıç noktasının orası olması isteniyor. 1. Line komutunu çalıştırın. 2. Shift+sağ tuş yardımıyla Object Snap menüsünü açın ve Mid Between 2 Points seçeneğini seçin çemberin merkezini seçiniz çemberin merkezini seçiniz. Çizilecek çizginin başlangıcı seçilen iki noktanın (çember merkezleri) arasının orta noktasına kenetlenmiş olarak belirecektir. 53

54 Snap to Endpoint - Uç nokta Ekranda çizili bulunan objelerin uç noktalarının yakalanması için kullanılır. İlgili obje hangi uç noktasından yakalanması isteniyorsa o uca imlecinizi getirerek Endpoint osnap sembolü görüldüğünde farenizin seçim tuşu ile seçim yapılmalıdır. Snap to Midpoint Orta nokta Objelerin ( bir çizgi, yay parçası veya Spline eğrisi vb.) orta noktasını yakalamak için kullanılır. Snap to Intersection - Kesişme noktası Birbirini kesen iki objenin kesişme noktasını yakalamak için kullanılır. Kesişen objelerin aynı düzlemde çizili olma şartı aranır. Snap to Apparent Intersect - Sanal kesişme noktası Seçilecek iki objenin birbirine paralel olmaması şartı aranan bu yöntem ile ilgili objelerin mevcut bir kesişim noktası varsa o noktadan, yoksa sanal olarak uzatıldığında kesişecekleri varsayılan noktadan yakalanmasını sağlar. Objelerin aynı düzlem üzerinde çizili olma şartı aranmaz. 54

55 Snap to Extension sanal uzatma Obje üzerinde tanımlanan noktanın bulunduğu doğrultu boyunca kursör hareket ettirildiğinde ilgili objenin (doğru, yay parçası veya bir 3D Solid modelin kenar ayrıtı) doğrultusunu sanal olarak uzatarak bu sanal uzantı üzerinde istenilen noktaya kenetlenmemizi sağlar. Snap to Center Merkez noktası Daire, elips ve yayların merkez noktalarının yakalanmasını sağlar. Snap to Quadrant Çeyrek noktaları Bir daire, yay ve elips gibi objelerin sanal olarak merkezinden geçen yatay ve düşey (X,Y) vektörlerin ilgili objelerin çevresiyle sanal kesişme noktalarından yakalamamızı sağlar. Objelerin çevresindeki 0, 90, 180 ve 270 derecelerdeki noktaların yakalanmasıdır. Snap to tangent Teğet noktası Eğrisel objelere (daire, yay, elips ve spline vb.) teğet çizmek için ilgili teğet noktalarının yakalanmasını sağlar. 55

56 Snap to perpendicular Dik noktası Seçilen bir noktadan, seçilecek objeye dik çizmek için kullanılır. Snap to Paralel Paralel Tanımlanan bir noktadan seçilecek objeye paralel olan sanal bir doğrultu belirlemenize ve bu hizalama hattına kenetlenip bu hat üzerinde ilerlemenizi sağlar. Snap to Insert Insert (Yerleştirme) noktası Bir grup şekli, yazı (Text), blok (Block) ve Attribute gibi AutoCAD nesnelerinin insert (taşıma ya da ekrana indirme) noktasını yakalamak için kullanılır. Metnin yazıldığı andaki hizalama noktası esas alınır. Snap to Nearest Değme noktası Bir objenin üzerindeki özel referans noktaları dışındaki her nokta değme noktasıdır. Örneğin bir doğru parçasının başlangıç ve bitiş (Endpoint) noktaları ile orta noktası (Midpoint) dışındaki her nokta o doğru parçası üzerindeki değme noktalarıdır. 56

57 Snap to Node Nokta yakalama Obje olarak çizilmiş bir noktayı yakalamak için kullanılır. Point komutu, alt menüsü olan Divide ve Measure komutları ile yaratılmış noktalar. Snap to None Sürekli kullanılmak üzere kilitlenen Osnap modlarını o anlık kullanılmasını iptal eder. Bir sonraki işlemde tekrar aktif hale gelirler. Object Snap Settings Bu buton aynı zamanda DSETTINGS komutu ile görüntülenen Drafting Settings diyalog tablosunun Object Snap sekmesini görüntüler. Burada Osnap modlarından istenileni veya tamamını sürekli kullanım için kilitlenmesi sağlanır. Sürekli kullanım için ayarlanan modların istenilen anda F3 tuşu veya durum çubuğundan OSNAP butonu tıklanarak aktif/pasif konuma getirebilirsiniz. Normal olarak Osnap modları nokta girişi yapılmasını isteyen herhangi bir komut çalıştırıldığında kullanılabilirler. Amaç, belirtilecek olan noktanın seçilecek olan herhangi bir objenin özel referans noktası olmasını sağlamaktır. DYN ( F12 ) Dynamic Input ayarları Çalışmalarınızı hızlandıracak son derece kullanışlı bir özellik. Drafting Settings diyalog tablosunun Dynamic Input sekmesi çizim yapmayı kolaylaştıran çeşitli olanaklar sunar. Dinamik veri girişinin esası, koordinat değerlerinin komut satırı yerine imlecin hemen yanındaki tooltipsler içine giriliyor olması olarak tanımlanabilir. Bir komut verildiğinde etkinleşerek imlecin hemen sağ altında yer alan bu hareketli tooltipsler, görüntülediği bilgileri sürekli olarak günceller. Durum çubuğundaki DYN sekmesi veya F12 tuşu ile etkinleştirilir veya devreden çıkartabilirsiniz. Dinamik girdi (DYN) açık olduğunda, bir komut aktifken (örneğin Line komutu) imleç görüntüsü ekranda aşağıdaki gibi yer alır. Dinamik girdi (DYN) kapalı olduğunda, bir komut aktifken (örneğin Line komutu) imleç görüntüsü ekranda aşağıdaki gibi yer alır. 57

58 İmleciniz DYN butonu üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklanırsa açılan popup menüden Settings seçilerek ilgili ayarların yapıldığı Drafting Settings diyalog penceresine ulaşılır. DYN modunu, F12 fonksiyon tuşuna basılı tutarak geçici olarak kapatabilirsiniz. Dinamik girdi üç bileşenden oluşmaktadır. 1. İşaretçi girdisi. Pointer Input. 2. Boyutsal girdi. Dimension Input. 3. Dinamik iletiler. Dynamic Prompts. Enable Pointer Input: İşaretçi girdisi. : Dinamik koordinat girişini etkin hale getirir. İşaretçi girdisi açık ve bir komut aktif durumdayken çizim alanı üzerindeki imleç işaretinin yeri imleç yanındaki tooltips içinde koordinatlar olarak gösterilir. Koordinat değerlerini komut satırı yerine tooltips penceresinden girebilirsiniz. Dynamic Input özelliği ile ilgili tooltips ayarları Drafting Settings diyalog penceresinden yapılır Drafting Settings diyalog penceresinde Pointer Input bölümünde Settings Butonu tıklanarak Pointer Input Settings diyalog penceresi açılır. Burada Format bölümünde koordinat biçimlerini ve koordinatlar girilirken orijin noktasının hangi biçime göre uygulanacağı seçeneklerini ayarlayabiliriz. Visibility bölümünde koordinat gösteri pencerelerinin ( tooltips ) imleç yanındaki görünürlüklerini ayarlayabiliriz. Format: Varış koordinatlarını hangi koordinat türünde gösterileceğini düzenler. : Polar ( Kutupsal ) koordinat sistemi : Cartesian ( Kartezyen ) koordinat sistemi : Göreceli orijin noktasına göre koordinat girişi. : Mutlak orijin noktasına göre koordinat girişi. 58

59 Visibility: Koordinat ipuçlarının ne zaman görüntüleneceğini düzenler. Bir komut düğmesi tıklandığında imleç yanında ilk önce bir ileti tooltipsi açılır, koordinat veri girişi sırasında da ileti tooltipsi yakınında koordinat veri girişi tooltipsleri açılır. Bir komut düğmesi tıklandığında imleç yanında ileti tooltipsi ve koordinat veri girişi için koordinat veri giriş tooltipsleri açılır. Bir komut içinde değilken ekranda daima imleç yanında koordinat veri girişi için koordinat veri girişi tooltipsleri açılır. Enable Dimension Input - Boyut girdisi Drafting Settings diyalog penceresinde Dimension Input bölümünde Settings Butonu tıklanarak Dimension Input Settings diyalog penceresi açılır. Burada Visibility bölümünde gösteri pencerelerinin (tooltips) imleç yanındaki görünürlüklerini ayarlayabiliriz. Boyut girdisi açık olduğunda örneğin line komutu aktif, ilk noktayı fare veya koordinatlarını vererek işaretledik, ikinci nokta için tooltipsler mesafe ve açı değerlerini iletirler. 59

60 İmleç hareket ettirildikçe tooltips içindeki değerler imlecin son konumundaki boyut ve açı değerlerini gösterirler. Ekranda o an aktif olan boyut tooltipsine çizilecek boyut ölçüsü girilir. Tab tuşu ile diğer tooltips e geçilerek aktif hale getirilerek açı değeri girilir. Değerler girildiğinde Eter lemeden önce girilmiş olan değerleri değiştirmek istersek ilgili tooltips e Tab tuşu ile tekrar ulaşılabilinir. Boyut girdisi, Line, Polyline, Arc, Circle, Elipse, Elipse Arc komutları için mevcuttur. Dimension Input Settings diyalog penceresi Visibility bölümünde gösteri pencerelerinin ( tooltips ) imleç yanındaki görünürlüklerini ayarlanması için bize üç seçenek sunar. : Sadece bir boyut veri girişi ve ileti etiketini (tooltips) göster. : İki boyut veri girişi ve ileti etiketini (tooltips) göster. Bir objeyi Grip noktalarından tutarak düzenlenirken aynı anda boyut veri girişleri, ileti etiketi ve obje ile ilgili diğer bilgi alanlarının gösterilmesini sürdür. Burada obje ile ilgili beş adet özelik seçeneği sunulmuştur. Ekranda görmek istediğimiz özelliklerin onay kutucuğunu işaretler veya hiçbirini görmek istemezsek onay kutucuklarını boş bırakabiliriz. : Sonuç ölçü : Uzunluk değişimi : Mutlak açı : Açı değişimi : Yay yarıçapı 60

61 Yay parçasının grip tutamak noktalarından tutarak düzenlenmesi sırasında Tab tuşu basılarak bir sonraki boyut bilgi alanlarına ( tooltipslere ) dönülebilinir Dynamic Prompts - Dinamik iletiler Yay parçasının grip tutamak noktalarından tutarak düzenlenmesi sırasında yay yarıçapı ve yay parçasının gördüğü açı değerleri düzenlenir. Grip noktalarından tutarak düzenlenmesi sırasında ilgili noktanın geometrik yeri ile ilgili değerler düzenlenir. Çalışma ortamında ekranda imlecin yanında dinamik ileti etiketinin görüntülenip görüntülenmemesini sağlar. : Onay kutusu işaretli olduğunda görüntülenir. Onay kutusu işaretsiz ise dinamik ileti etiketi görüntülenmez. 61

62 Dinamik ileti etiketinin görüntülenmesinin önemi, o anda kullandığınız komuta ilişkin seçeneklerin olup olmadığının görüntülenmesi. Dinamik ileti etiketinin en sağ kısmında bir ok düğmesi simgesi alıyorsa o komutun seçeneklerinin olduğunu belirtir. Bu seçeneklere klavyeden aşağı ok tuşunu kullanarak ulaşabilir aşağı ve yukarı ok tuşları ile seçenekler arasında gezinip ilgili seçeneği seçebilirsiniz. Çalışmalarınızda bu onay kutusunun işaretli olmasını öneririm. Örneğin Rectangle komutu veriniz. Ekranda imleciniz Şekil:1 deki gibi görüntülenmektedir. Klavyeden aşağı ok tuşuna bastığınızda o komutla ilgili seçenek listesi hemen dinamik ileti etiketinin altında görüntülenecektir. Şekil:2 Appearance butonu ile açılan Tooltip Appearance diyalog penceresinde model ve Layout ara yüzlerinde tooltipslerin görüntü boyutlarının, şeffaflıkları ayarlanabilinir. Yapılan ayar değişiklikleri anında üst kısımda bulunan önizleme pencerelerinden izleyebilirsiniz. Butonuna tıklandığında Drawing Window Colors diyalog penceresi açılır. Burada Context bölümündeki durumlara göre Interface bölümündeki ara yüzey elamanlarının, Colors bölümünden ekrandaki görünüm renklerinin ayarları yapılırlar. Tools çekme menüsü / Options / Display sekmesi / Windows Element bölümünden Colors butonu tıklanarak ta Drawing Window Colors diyalog penceresine ulaş ılınabilir. Size: Burada yer alan ayar sürgüsü ile ipucu bilgilerinin büyüklüğünü düzenler. Transparency: İpucu bilgilerinin ekrandaki saydamlığını düzenler. Apply to: Bu bölümde ayarları ipuçlarına nasıl uygulanacağı için iki seçenek sunar. sağlar. : Ayarların tüm çizim ipuçlarına uygulanmasını sağlar. : Ayarların sadece dinamik veri girişi ipuçlarına uygulanmasını yer Quick Properties ayarları AutoCAD nesnelerini seçtiğinizde ekranda beliren panellere ilişkin ayarların yapılmasını sağlar. Nesnelere ait bazı bilgiler bu panellerde görüntülenir ve bunlar üzerinde Properties paletindeki gibi burada da ilgili değişiklikler yapılabilir. Drafting Settings diyalog tablosunda yer alan QP sekmesinde aşağıdaki ayarlar yer alır. 62

63 Onay kutusu işaretli olması halinde hızlı özellik bildirme (Quick Properties) panelleri her zaman görüntülenir. Bu durumda QP sekmesi aktif konumdadır. Aktif/Pasif konuma QP sekmesi veya Ctrl+Shift+P ile dönüştürebilirsiniz. Burada hangi nesneler için hızlı özellik panelinin açılıp açılmayacağı ayarları yapılır. Bunun için iki seçenek sunulur. : Tüm objeler için bu panellerin görüntülenmesini sağlar. : Sadece arabirim düzenleme (CUI) aşamasında belirtilen nesneler için hızlı özellik paneli görüntüler. : Hızlı özellik panelinin ekranda ilk anda nerede görüntüleneceği ile ayarlar yapılır. :Burada OP panelinin ekranda imlece göre konumlanması için iki seçenek sunulur. Quadrant: QP panelinin imlecin ne tarafında hangi konumda yerinin alması için dört seçenek sunulur. Bu seçenekler QP panelinin, imlecin: sağ üst, sol üst, sağ alt ve sol alt kısmında görüntülenmesini sağlar. Distance in pixels: QP panelinin imleçten piksel cinsinden uzaklığını belirlememizi sağlar. : Bu seçenek işaretlendiğinde, QP paneli en son nerede ekrana gelmişse imlecin konumundan bağımsız olarak hep o konumda görüntülenmesini sağlar. : QP panelinin satırsal görünümü ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. : Onay kutusu işaretli olduğunda minimum satır sayındaki değer ile QP panelinin görüntülenmesini sağlar. İşaretli olmaması halinde ilgili objenin özellik bilgileri kaç satırdan oluşuyor ise tüm satırları gösterecek şekilde QP paneli görüntülenir. QP panelinin ekrana geldiği ilk anda kaç satır ile görüntülenmesini belirlememizi sağlar. Ekranda seçilen bir objenin özellik bilgileri türüne göre değişir. Örneğin bir çember (circle) objesi seçildiğinde QP paneli 9 satırdır. İlk anda 3 satırla gösterilen Circle QP panelinin diğer satırlarını görmek için imlecinizi sağ ve sol yanda bulunan başlık çubuğu üzerine getirdiğinizde QP paneli tüm satırları ile gösterilir. QP panelini, başlık çubuğundan tutup ekranda istediğiniz yere taşıyabilirsiniz. Koordinat sistemi sembolü AutoCAD in kullandığı iki tür koordinat sistemi vardır. 1. WCS ( World Coordinate System ) Dünya koordinat sistemi 2. UCS (User Coordinate System) Kullanıcı koordinat sistemi. 63

64 WCS, AutoCAD in orijin noktası sabit, standart koordinat sistemidir. UCS ler ise kullanıcılar tarafından çalışmaları sırasında yaratılan, orijin noktaları istenildiğinde değiştirilebilen koordinat sistemleridir. Koordinat sistemi sembolü aktif koordinat sisteminin x, y, z eksenlerinin pozitif yönünü işaret eder. Kaydırma çubukları ( Scroll bars ) Çizim alanının sağ ve alt kenarında bulunan kaydırma çubukları, çizim alanını istenilen yönde kaydırarak çizimlerinizin o anda ekranda görüntü kapsamı alanı dışında kalan kısımlarının görüntülenebilmesini sağlar. Bu işlem bir tür Pan komutu işlevi görür. Pan komutu ile arasındaki fark kaydırma çubukları ile çizim alanı görüntüsü sadece yatay ve düşey doğrultuda sürgü yön düğmesi ile her tıklandığında belirli bir mesafede kayar. Kaydırma çubuğu üzerinde ortada bulunan hareketli sürgü düğmesini fare ile tutarak sürgü kurs boyunca bir seferde görüntünün kaydırılması sağlanır. Pan komutunda ise ekran görüntüsünü istenilen her yönde kaydırılmasını sağlar. Önceki ekran görüntüleri Zoom komutunun Previous seçeneği ile geri getirilebilir. Kaydırma çubukları, Pan komutu ve Zoom komutu ekrandaki görüntüyü yöneten komutlardandır. Birim tipi seçimi AutoCAD ile çizim yaparken girdiğiniz boyutlar AutoCAD için ne milimetre, ne santimetre, ne metre, ne inch, ne de kilometre değil sadece birimdir. Yani siz bir doğru parçası için boyut değeri olarak 50 girdiğinizde bu AutoCAD için sadece 50 birimdir. Ancak bu 50 birim sizin için milimetre, santimetre, metre ya da inch veya feet de olabilir. Birimin hangi ölçüm sistemini temsil edeceği siz AutoCAD kullanıcılarına bağlıdır. Bundan dolayı AutoCAD çizim alanına, bir gökdelenin, bir hava alanının 1/1 ölçeğindeki modelini dahi çizebilirsiniz. Önemli olan bu boyuttaki objeleri kâğıda aktarırken kullanacağınız ölçek değeridir. AutoCAD, çalışmalarınızı bir disiplin içinde yürütebilmeniz için yeni bir çizime başlarken, New veya QNew komutu ile yeni bir çizim dosyası açtığınızda size Imperial (Inches) veya Metric (Millimeters) seçimi sunarak sizden bir birim tipi seçmenizi ister. Bu seçim, kullanmak istediğiniz birim sistemine esas teşkil eder. Yeni bir dosya yarattığınızda birçok sistem değişkeni bu seçime bağlı olarak başlangıçta ayarlanmış hazır haldedir. Kullanılacak şablon dosyalar, çizgi tipi, tarama deseni dosyaları bu seçime bağlı olarak sunulur. Örneğin; Imperial seçimi yaptığınızda AutoCAD, 1 birim = 1 inch olarak kullanmak istediğinizi varsayar. Metric seçimi yaptığınızda AutoCAD, 1 birim = 1 milimetre olarak kullanmak istediğinizi varsayar. Ülkemizde kullanılan Metrik sistem olduğundan, çizimlerinizde birim tipi olarak Metric seçiminin yapılması ve 1 birim = 1 mm. olarak düşünülmesi faydalı olacaktır. Imperial birim tipi, değerlerin feet-inch şeklinde girildiği birim tipidir. Bu durumda AutoCAD şablon dosya olarak acad. dwt dosyasını kullanır. Bu birim tipine göre tanımlanmış olan çizgi tipleri acad. lin dosyasındadır. Kullanılacak olan tarama desenleri tanım dosyası acad. pat isimli dosyadır. Metric birim tipi, değerlerin milimetre, santimetre, metre şeklinde girildiği birim tipidir. Bu durumda AutoCAD şablon dosya olarak acadiso. dwt dosyasını kullanır. Bu birim tipine göre tanımlanmış çizgi tipleri acadiso. lin dosyasındadır. Kullanılacak olan tarama desenleri tanım dosyası acadiso. pat isimli dosyadır. 64

65 Sonuçta yeni bir çizime başlarken yapılan Imperial veya Metric seçimi temel ayarlamaların yapılmasını sağlar. Ancak çizim sırasında gireceğiniz boyutlar, çap, yarıçap gibi değerler AutoCAD açısından sadece birimdir. Siz için ise, siz ne kabul ediyorsanız o dur. 1 birim sizin için 1 metre anlamı taşıyorsa 1 metre uzunluğunda bir duvar çizgisi için 1 birimlik çizgi, 50 cm uzunluğunda bir duvar için ise 0,5 birim uzunluğunda çizgi çizmelisiniz. Eğer 1 birim = 1 cm olsun diyorsanız o zaman da 1 metrelik duvar için 100 birim, yarısı için de 50 birim uzunluğunda bir çizgi çizmeniz gerekmektedir. AutoCAD ortamında çalışırken her zaman 1/1 ölçeğinde çalışmanızı tavsiye ederim. AutoCAD, çizimlerinizin kâğıda çıktılarını alırken ölçeklendirebilmenize olanak sağlamaktadır. Yapılacak iş çıktı alırken ölçek ayarları kısmında istediğiniz ölçeği işaretlemeniz olacaktır. Ayrıca istendiğinde ölçekli çizim yapılarak ölçülendirilmesine ve ölçekli çıktılarının alınmasını da sağlar. Line Line komutu AutoCAD in temel komutlarından biridir. Başlangıç ve bitiş noktasının tanımlanmasıyla oluşan doğru parçalarının çizilmesini sağlar. Line komutunu Draw araç çubuğundan, Draw çekme menüsünden, Ribbon menüsünden seçerek, klavyeden komut adını veya komut kısa yolunu yazarak çalıştırabilirsiniz. Aşağıda üç segment (parça) den oluşan ardışık doğru parçası ve çizilmesi sırasında komut penceresindeki iletiler görülmektedir. Doğru parçası çizilirken nokta girişleri fare ile ekranda gelişi güzel işaretlenmiştir. Yani ölçüsüz (boyut ve doğrultusu) rasgele çizilmiştir. Command: Command: _line Specify first point: Specify next point or [Undo]: Specify next point or [Undo]: Specify next point or [Close/Undo]: Doğrunun başlangıç noktası Sonraki nokta veya geri al Sonraki nokta veya geri al Sonraki nokta veya kapat/geri al Doğrunun başlangıç noktası ve bitiş noktası tanımlandıktan sonra (klavyeden koordinatlar girilerek veya fare ile ekranda işaretlenerek) birden fazla doğrunun ardışık olarak çizilebileceği varsayılarak sürekli nokta girişi beklenir. Enter tuşuna basılana kadar yani nokta girilmeyip boş giriş yapılana kadar komut çalışmaya devam eder. En son çizilen doğrunun bitiş noktası, bir sonraki çizilecek olan doğrunun başlangıç noktası olarak kabul edilir. Komut iletisindeki Undo seçeneği, yapılan son nokta girişinin iptal edilmesini sağlar. Undo seçeneği ardışık olarak kullanıldığında çizilmiş olan doğru parçaları sonuncudan başlangıca doğru ardı ardına iptal edilir. En az 3 nokta girişi yapıldıktan sonra görüntülenen Close seçeneği; çizilen ilk doğrunun başlangıç noktası ile Close seçeneği kullanılmadan önce son çizilmiş olan doğrunun bitiş noktası arasını bir doğru ile birleştirilmesini sağlar. Nokta koordinatları klavyeden Cartesian (Kartezyen) veya Polar (kutupsal) ile verilebilir. Koordinatların girilmesi sırasında Absolute ve Relative giriş formatları kullanılır. Aslında klavyeden yapılacak nokta girişlerinde Kartezyen veya Polar koordinatlar ile Relative giriş formatını birlikte kullanmak işleri oldukça kolaylaştırmaktadır. İkinci öğreneceğimiz komut, çizmiş olduğumuz objelerin silinmesi. 65

66 Erase Erase komutu, çizim dosyasında bulunan objelerin silinmesi için kullanılır. Erase komutunu Modify araç çubuğundan, Modify çekme menüsünden, Ribbon menüsünden seçerek, klavyeden komut adını veya komut kısa yolunu yazarak çalıştırabilirsiniz. Komut çalıştırıldıktan sonra görüntülenen ileti (komut penceresi satırında ve imleç ileti etiketinde) silinecek objelerin seçilmesini (Select objects) ister. Obje seçme yöntemlerinden uygun olan kullanılarak objeler seçildikten sonra Enter tuşu ile komut sonlandırıldığında objeler çizim ortamından silinirler. Ekranınızdaki objeler komut çalıştırılmadan önce seçilmişlerse komut çalıştırıldığında veya klavyeden Delete tuşu basıldığında seçilmiş olan bu objeler silinirler. Yukarıdaki örnekte objelerimiz (Pickbox) seçim kutusu ile her segment tek tek seçilerek seçim işlemi tamamlanıp Enter tuşu tıklanmıştır. Farenizin sağ tuşu Enter, sol tuşu seçim (Pick) işlevini yaptığını unutmayınız. OOPS Komutu, AutoCAD ortamında en son kullandığınız Erase komutu ile silinmiş objeleri geri getirmenizi sağlar. Komut kısaltmaları Komut adlarını tam olarak yazmak veya menüler arasında dolaşmak yerine klavyeden yapılacak bir veya birkaç harflik kısa girişler ile komutlarınızı kısa yoldan çalıştırabilirsiniz. AutoCAD i verimli olarak kullanabilmeniz onunla kuracağınız iletişimin sağlıklı, anlaşılır olmasına bağlıdır. Örneğin komut adını klavyeden girerken lweight yazacağınız yerde kelimeyi yanlış (lweihgt) yazdığınızda karşınıza mesajı ile uyarılırsınız. AutoCAD komutları arasında boşluk (Space) karakteri olmaz. İki kelimeden oluşan AutoCAD komutu olmaz. Komut, tam adı ile çalıştırılır veya AutoCAD in kullanıcılara hazır olarak acad. pgp dosyasında sunmuş olduğu komut kısaltmaları ile de çalıştırılabilir. acad. pgp dosyasına Tools / Customize / Edit Program Parameters (acad. Pgp) den ulaşabilirsiniz. Yukarıda örnek olarak dosyanın içeriği (acad-not Defteri) görüntülenmiştir. Bu sayede komutum tam adını klavyeden yazmaya gerek kalmadan komutun ilgili kısa yolunu yazarak komutları çalıştırabilirsiniz. Kısa yolları girerken küçük ve büyük harf karakteri fark etmez. Ayrıca AutoCAD ekranında Çekme Menülerin bulunduğu satırı incelersek. 66

67 Menü adlarını yukarıdaki şekilde görürüz. İlgili menüyü görmek için imlecinizi o menü üzerine getirip seçtiğinizde menü açılır. Buradaki menülere kısa yoldan ulaşmak için klavyenizden Alt tuşu tıklandığında menü çubuğunun görünümü aşağıdaki gibi görüntülenir. Burada menü isimlerinde bulunan altı çizili olan harf, klavyeden girildiğinde o menü otomatik olarak açılır. Örneğin Draw menüsünü açmak için D harfi, Dimension menüsünü açmak için N harfini klavyeden girmeniz yeterlidir. Büyük ve küçük harf özelliği aranmaz. Bu özellik ile çekme menülere daha hızlı bir şekilde ulaşmanızı sağlayabilirsiniz. Ayrıca çekme menü pencerelerini incelersek orada da komut isimlerinin altlarında bu çizgileri görmekteyiz. Herhangi bir çekme menü aktifken orada bulunan bir komutun altı çizili olan harfini klavyeden girdiğinizde o komut çalışır. Yan tarafta örnek olarak Draw çekme menüsü görüntülenmiştir. Burada gördüğünüz menü listesinde hangi komutu çalıştırmak istiyorsanız o komut adının altındaki çizgi hangi harfi gösteriyorsa o harfi klavyeden girmeniz yeterlidir. Örneğin Polysolid için p, Box için b, Cone için o, Pyramid için y, Sweep komutu için p harfini girilmesi gibi. Yalnız burada (yandaki şekilde) dikkat edilecek husus aktif olan Modeling menüsüdür. Bu konumda iken; örnek; Circle için c yazdınız, komut karşınıza Cylinder komutu olarak çalışmaya başladı. Çünkü o bölümden komut seçemezsiniz aktif değil. Girmiş olduğunuz c harfi aktif Modeling menüsündeki Cylinder komutunu çalıştırmıştır. AutoCAD in bu özelliği sizi komutlara daha hızlı ulaştırarak çalışmalarınızda hız kazandıracaktır. Buradaki özellik, acad. pgp dosyasındaki kısa yollar ile karıştırılmasın. Buna dikkat ediniz. Buradaki özellikler çekme menüleriniz aktif olduğunda geçerlidir. Acad. pgp dosyasının sunmuş olduğu kısa yolları kullanırken çekme menüler pasif konumda olmalılar. Obje seçme yöntemleri AutoCAD ortamında herhangi bir düzenleme komutu çalıştırıldığında program Select objects: iletisi ile obje seçiminin yapılmasını ister. Ekranda artı şeklindeki imleciniz küçük kare bir kutucuk şeklini alarak görüntülenir. Bu küçük kare şeklindeki kutucuğa Pickbox adı verilir. Bu kutucuk fare yardımı ile seçilmek istenen obje üzerine getirilerek farenin seçim (Pick) tuşuna basıldığında obje seçilmiş olur. Böylece seçilmesi istenilen objeleri ekranınızda tek tek seçerek seçme işlemi tamamlanır. Seçim kutusu büyüklüğü Tools/Options/Selection sekmesinde Pickbox Size sürgüsü ile ayarlanır. Obje seçme yöntemlerini görmek için herhangi bir düzenleme komutu çalıştırıldığında komut satırında ve imleç ileti etiketinde Select objects: iletisi görüntülendiğinde komut penceresi ileti satırına veya imleç ileti etiketine select yazıp Enter tuşuna basınız. Komut penceresinde obje seçme yöntemleri görüntülenir. Aşağıda ekran görüntüsü gösterilmiştir. Bu yöntemlerden istenileni seçmek için ilgili ifadelerin kısa yolunu klavyeden girebilirsiniz. Kısa yollar büyük harfler ile belirtilmişlerdir. Örneğin Window için W, WPolgon için WP, BOX için B, ALL için all, Auto için AU harfleri klavyeden girilerek seçilir. 67

68 Burada dikkat edeceğimiz nokta herhangi bir düzenleme komutu çalıştırıldığında select objects iletisi görüntülendiğinde yukarıda gördüğünüz obje seçme yöntemlerinden hiç birini seçmeden direkt olarak; 1. Pickbox ile seçim yapabilirsiniz. 2. Ayrıca select objects iletisinde ekranda obje seçimi için boş alana tıklanır. Bu tıklanan nokta açılacak olan seçim penceresinin birinci köşesi olarak kabul edilir. Bu noktaya göre sol tarafa veya sağ tarafa açılan pencere ile yapılır. Bu noktaya göre sol tarafa doğru açılan seçim penceresi açık yeşil renkte olup bu pencere içinde tamamı kalan objeler ile birlikte, pencerenin herhangi bir yerine temas eden objeler seçilmiş olurlar. Bu noktaya göre sağ tarafa doğru açılan pencere ise mor renkte olup burada seçilecek objelerin tamamının bu pencere içersinde kalma şartı aranır. Bu seçim işlemi AutoCAD in Autoselect özelliğidir Window (W) Window yöntemi ile obje seçimi yapıldığında, açılan kare veya dikdörtgen şeklindeki seçim penceresi içersinde seçilecek objelerin tamamı kalmalıdır. Eğer seçilmek istenen objenin en ufak bir yeri dahi pencere dışında kalırsa o obje seçilmez. Seçim penceresi mor renktedir. Pencere tayin edilirken yön şartı aranmaz. Last (L) Çizim dosyanızda en son çizmiş olduğunuz objeyi Last yöntemi ile seçebilirsiniz. Crossing (C) Crossing obje seçme yöntemi kullanıldığında aynı Window yönteminde olduğu gibi kare veya dikdörtgen şeklindeki seçim penceresi tanımlanır. Bu pencere içinde kalan objeler ile birlikte, pencerenin herhangi bir yerine temas eden objelerde seçilmiş olurlar. Açılan seçim penceresi açık yeşil renklidir. Pencere tayin edilirken yön şartı aranmaz. All (All) All seçeneği seçilecek olursa o anda çizim dosyasında ekran görüntüsü içinde ve dışında yer alan, çizim dosyasındaki açık(on) ve kapalı (off) konumda olan tüm (Layers) katmanlardaki, (Frozen ve Locked) dondurulmuş ve kilitlenmiş konumdaki katmanlar hariç çizili olan tüm objelerin hepsinin seçilmesini sağlar. Burada dikkat edilecek husus dondurulmuş veya kilitlenmiş katmanlardaki objeler seçilmezler. Fence (F) Fence yöntemi ile obje seçim; seçilmek istenen objelerin üzerinden geçecek şekilde line gibi ardışık doğrular çizilerek yapılır. Bu Fence yönteminle çizilen ardışık doğruya temas eden objeler seçilirler. Select objects iletisine klavyeden F yazarak cevap verildiğinde Specify first fence point iletisi komut penceresinde görüntülenir.. Objeleri seçmek için tasarladığın çizgi güzergâhının birinci (başlangıç) noktası işaretlenerek ardışık çizgi seçmek istenilen objeler üzerinden geçirilerek seçim tamamlandığında Enter tuşu basılır. Enter tuşu basıldığında obje seçimi için çizilen çizgi ekrandan kaybolur ve seçilmiş objeler noktalı bir şekilde görüntülenirler. Aşağıda ekran görüntüsü verilmiştir. 68

69 Add (A): Çizim dosyasında seçilmiş objeleri seçim dışı bırakmak için Remove komutu kullanıldığında tekrar obje seçimine dönmek için Add yöntemi kullanılır. Remove (R): Çizim dosyasında seçilmiş objelerden bazı istenmeyen objeleri seçim dışı bırakmak için kullanılır. Ayrıca aynı işlemi, Shift tuşu basılı tutularak imleciniz ile ilgili objelerin üzerlerine gelip farenizin sol tuşu tıklanırsa seçili konumdaki objeler seçilmemiş konumuna dönüşür. Multiple (M): Çizim dosyasında objeleri seçerken, seçilen objeleri aydınlık (seçili konuma) hale getirmeden çok sayıda objeleri seçmemizi sağlar. Multiple seçeneğinde önce istenilen objeler seçilir. O anda ekrandaki görüntülerinin seçilmemiş objelerden farkı yoktur. Seçim işlemi tamamlandığında Enter tuşu basılır. Bu andan sonra seçilmiş olan objeler ekranda aydınlatılmış olarak görüntülenirler. Previous (P): Çizim dosyanızda en son üzerinde düzenleme yapılmış veya yeri değiştirilmiş olan obje ya da obje grubunu seçmemizi sağlar. Undo (U): Çizim dosyanızda seçili konumda olan objelerden Undo seçeneği ile en son seçilmiş olan objeyi seçim seti dışına (seçilmemiş konuma) çıkarır. Ardı ardına Undo seçeneği kullanıldığında en son seçilmiş olan objeden başlamak üzere geriye doğru seçilmişlik sırasına göre objeleri seçim seti dışına çıkarılmasını sağlar. Auto (Au): Ekranda obje seçimi için Autoselect özelliğini devreye sokar. Select objects iletisinde ekranda obje seçimi için boş alana tıklanır. Bu tıklanan nokta açılacak olan seçim penceresinin birinci köşesi olarak kabul edilir. Bu noktaya göre sol tarafa doğru veya sağ tarafa doğru açılan pencere ile obje seçimleri yapılır. Soldan sağa doğru açılacak seçim penceresinde Window, sağdan sola doğru açılacak seçim penceresinde Crossing yöntemlerindeki gibi obje seçimi yapılırlar. Single (Si): Select objects iletisinde (si) seçeneği seçilirse geçerli komutu çizim dosyanızdan sadece bir tek obje seçmek ile kısıtlar. Bu seçeneği kullandığınızda bir tek obje seçebilirsiniz. Obje seçildiğinde geçerli komut Enter tuşuna basmışsınız gibi davranır. Subobject (Su): Ekranınızdaki 2D ve 3D SOLID nesnelerin Subobject seçeneği ile nesnelerin yalnızca yüzeylerini, kenarlarını veya köşelerini seçebilmemize olanak sağlar. Object (O): Subobject seçeneğinde iken, object seçeneğine geçilip 2D ve 3D Solid nesneleri kütlesel olarak da ve 2D veya 3D objelerinde aynı komut içinde seçilebilmesini sağlar. Group (G) Obje gruplama komutu Group komutu aktif çizim dosyasındaki çeşitli 2D ve 3D objelerden istenilenler seçilip, kullanıcı tarafından bir isim verilerek seçim setleri oluşturulmasını sağlar. Klavyeden komut adı veya kısa yolu (G) girilerek çalıştırılır. Ekranda Object Grouping diyalog tablosu görüntülenir. Group Name: Önceden oluşturulmuş mevcut grup seçim setlerinin isimleri bu alanda görüntülenir. Bölümünde yeni bir grup seçim seti oluşturulurken Group Name alanına yeni oluşturacağınız seçim seti adı girilir. Description alanına yaratılacak seçim seti ile ilgili açıklama bilgileri girilebilir. Butonu ile seçilecek objenin hangi gruba ait olduğu bulunur. Find Name butonuna basıldığında Pick a member of a group. İletisi ekranda bir gruba ait olan objenin seçilmesini ister. Seçilen obje bir grup içinde değilse komut penceresi satırında Not a group member. mesajı görüntülenir. 69

70 Kullanıcıdan obje seçiminin yenilenmesi istenir. Seçilen obje bir grup içinde yer alıyor ise Group Member List diyalog tablosu görüntülenerek objenin ait olduğu grup veya gurupların adı bu tabloda listelenir. Butonu ile Group Name listesinden seçilecek grup adı ekranda o gruptaki objelerin aydınlatılarak gösterilmesini sağlar. Şekil:1 Group Name listesinde isimsiz gruplarında listelenmesini sağlar. Bölümünde yeni bir grup yaratılmasını sağlayan seçenekler ve buton yer alır. Butonu ile seçilecek objelerden oluşan yeni bir grup oluşturulmasını sağlar. Dikkat edilecek husus öncelikle Group Name satırına oluşturulacak grup adı girilmelidir. Oluşturulacak olan grubun seçilebilir olmasını sağlar. Bu grupta yer alan herhangi bir obje seçildiğinde o gruptaki tüm objeler seçilmiş olurlar. Oluşturulacak olan grubun isimsiz grup olmasını sağlar. AutoCAD bu isimsiz yaratılan gruplara (*A1, *A2, *A7) gibi isimlendirir. Bölümünde Group Name listesinde yer alan önceden oluşturulmuş bir grubun düzenlenebilmesi için çeşitli olanaklar sunar. Grup Name listesinden bir grup adı seçili konumdayken Remove butonu ile seçilecek objelerin o gruptan ayrılıp bağımsız hale gelmelerini sağlar. Grup Name listesinden bir grup adı seçili konumdayken Add butonu ile seçilecek objelerin adı seçili o grup içine alınmalarını sağlar. Grup Name listesinden bir grup adı seçili konumdayken, Group Name satırına yazılacak olan yeni bir isim ile değiştirilmesini sağlar. Grup Name listesinden seçilecek bir grup adı altında yer alan objelerin grup içersindeki sıralamasını değiştirir. Grup Name listesinden seçilecek bir grup adının Description alanında yazan açıklama bilgileri yine bu satıra yazılacak olan yeni açıklama bilgileri ile değiştirilmesini sağlar. Grup Name listesinden bir grup adı seçili konumdayken Explode butonu basıldığında ilgili grup patlatılarak o gruptaki objelerin birbirlerinden bağımsız hale gelmesini sağlar. İlgili grup adı listeden silinir. Group Name listesinden bir grup adı seçili konumdayken Selectable butonu basıldığında grubun seçilebilirlik özelliğini değiştirir. Koordinatlar ve nokta girişleri. AutoCAD programında birçok komutun işlevini gerçekleştirebilmesi için nokta koordinatlarına ihtiyaç vardır. Örneğin çizim alanında bir daire çizilmesi istendiğinde bu daire nin merkez noktasının yeri programa iletilmesi gerekir. Noktaların yerleri çizim alanında fare kullanılarak işaretlenir veya klavyeden nokta koordinatları verilerek geometrik yeri belirtilir. 70

71 Fare ile Nokta Girişi Bir komut çalıştırıldığında kullanıcıdan nokta girişi istediğinde bu noktanın yeri fare kullanılarak çizim alanı üzerinde işaretlenebilir. Komut penceresinde komutun nokta girişi yapılmasını isteyen iletisi görüntülendiğinde ekranda fare hareketlerine bağlı olarak hareket eden eksen takımını çizim alanı üzerinde istenilen herhangi bir yere konumlandırılarak farenin seçim tuşuna basılır. Komut bu işlem ile farenin seçim tuşuna basıldığı andaki eksen takımının yerinin koordinat değerlerini alır. Bu koordinat değerleri seçim tuşuna basıldığı andaki (işaretçi girdisi açıksa) çizim alanı üzerinde imleç işaretinin yanındaki tooltips içinde görüntülenen koordinatlar değerleridir. Ancak bu koordinat değerleri komut penceresi ileti satırlarında görüntülenmezler. Eksen (İmleç) takımının bulunduğu yerin koordinatları durum çubuğu üzerindeki koordinat sayacından da izlenebilinirler. Klavyeden Nokta Girişi Klavyeden yapılacak olan noktaların koordinat değerleri girişleri Kartezyen veya Polar koordinat sistemleri kullanılır. Bu sistemlerde nokta koordinatları girişleri iki temel formata dayanır. DYN Dynamic Input sekmesinde Pointer Input bölümünden Settings butonu ile ulaşılan Pointer Input Settings diyalog tablosunda Format bölümünden bu yöntemler seçilirler. 1. : Göreceli orijin noktasına göre koordinat girişi. Burada nokta girişlerinin yapılması 0,0,0 Mutlak orijin noktasına olan bağımlılığı ortadan kaldırır. Böylece tanımlanacak olan noktanın Mutlak orijin noktasına (Absolute) göre değil, bir önceki noktaya göre geometrik yerinin tanımlanması sağlanır. 2. : Mutlak orijin noktasına göre koordinat girişi. Burada nokta girişlerinin yapılması daima 0,0,0 Mutlak orijin (Absolute) noktasına göre geometrik yerinin tanımlanmasını sağlar. AutoCAD ortamında çalışmalarımızı yaparken kullandığımız Polar ve Cartesian koordinat sistemleri ile Relative ve Absolute coordinates seçeneklerini çok iyi bilmemiz gerekir. Polar format: Kutupsal koordinatlar ile nokta girişi. Polar koordinat sisteminde çizim alanında bulunan UCS sembolünün X yönü varsayım olarak 0 sıfır derecedir. Açı derece değerleri X vektöründen Y vektörüne doğru saat ibresinin dönüş yönünün tersi olarak artmaktadır. Koordinat girişinde yön doğrultusu belirtilirken x vektörü ile yapmış olduğu (+) pozitif açı değeri veya o açıyı 360 dereceye tamamlayan (-) negatif açı değeri olarak girilir. Kutupsal koordinatların bir önceki noktayı geçici orijin varsayarak göreceli değer olarak girilmesi esasına dayanır. Nokta koordinatlarının mesafe (L) < açı (Ө) şeklinde verildiği koordinat girişlerdir. L mesafesi noktanın orijin noktasına olan uzaklığını, Ө açısı ise bu L mesafesini oluşturan doğrultunun X ekseni ile yapmış olduğu açıyı belirtir. Noktanın yerinin koordinatları böylece, orijin noktasından X eksenine Ө kadar açı yapan doğrultuda orijin noktasından L kadar mesafede olarak tanımlanmış olur. Cartesian format: Kartezyen koordinatlar ile nokta girişi. İki boyutlu çizimlerde nokta koordinatları x, y şeklinde tanımlanır. X değeri noktanın X ekseni üzerindeki izdüşümü yerinin 0,0 orijin noktası ile arasındaki mesafeyi, y değeri ise noktanın Y ekseni üzerindeki izdüşümü yerinin 0,0 orijin noktası ile arasındaki mesafeyi belirtir. 71

72 Bunların aktif XY düzlemi üzerindeki kesişim noktası ise noktanın asıl yerini belirtir. Üç boyutlu çizimlerde z değeri ise noktanın Z ekseni üzerindeki izdüşümü yerinin 0,0,0 orijin noktası ile arasındaki mesafeyi belirtir. Bir başka deyişle aktif XY çalışma düzleminden ne kadar üstte veya ne kadar altta olduğunu gösteren değerlerdir. UCS ikonunun X,Y,Z vektörlerinin ok yönleri (+) pozitif, zıt yönleri (-) negatif değerlere sahiptir. Koordinat eksenlerinin başlangıç noktası orijin olarak kabul edilir ve koordinatı o.o.o dır. Yukarıdaki şekilde 0,0 orijinine A noktasının izdüşümü x ekseninde 15, y ekseninde 20 mm mesafededir. A noktasının yeri YZ düzleminden 15mm, ZX düzleminden 20 mm uzaklıkta XY düzlemi üzerindedir. Bu şekilde tanımlanacak noktalar için girilecek değerler daima 0,0 orijin noktasından ölçülür. Bu da çalışmalarınız sırasında 0,0 orijin noktasına sürekli bağlı kalmanızı gerektirir. Örnek:1 deki şeklimizi bu sefer. Cartesian format-relative coordinates yöntemine göre çizelim. Kartezyen koordinat sisteminde çizim alanında bulunan UCS sembolünün X ve Y yönü varsayım olarak (+) pozitif, zıt yönleri (-) negatif değerdedir. Aynı zamanda X vektörü yönü 0 sıfır derecedir. Derece değerleri X vektöründen Y vektörüne doğru saat ibresinin dönüş yönünün tersi olarak artmaktadır. (Şekil:2,3) Ardışık olarak nokta girişi yapılırken Relative coordinates yöntemi seçili olduğundan birbirlerini takip eden noktaların koordinatları bir önceki noktaya göre verilir. Bu sayede 0,0 orijin noktasına olan bağımlılık ortadan kalkar. Başlangıç noktası genellikle fare veya Kartezyen (x,y) nokta formatında girilir. 72

73 Draw araç çubuğu ve Draw menüsü Draw araç çubuğu üzerinde temel çizim komutları bulunur. Noktadan çizgiye, çokgenden elipse kadar çok sayıda iki boyutlu çizim araçlarının özellikleri ve işlevlerini sırasıyla göreceğiz. Line veya Koordinatlı çizgi AutoCAD ortamında line komutuyla birbirini izleyen birçok bağımsız çizgiyi ardı ardına çizebilirsiniz. İlk önce bir başlangıç noktası, sonraki nokta (bitiş noktası), ardından diğer sonraki noktalar. İlk çizdiğin doğru parçasının bitiş noktası ikinci çizdiğin doğrunun başlangıç noktası olur ve peş peşe böyle devam eder. Örnek çizimlerimiz Dynamic Input (DYN) modunda ve Pointer Input Settings diyalog tablosunda Format bölümünde Cartesian format ve Relative coordinates seçenekleriyle oluşturulmuştur. Line komutu AutoCAD in temel komutlarından biridir. Başlangıç ve bitiş noktasının tanımlanmasıyla oluşan doğru parçalarının çizilmesini sağlar. Line komutunu Draw araç çubuğundan, Draw çekme menüsünden, Ribbon menüsünden seçerek, klavyeden komut adını komut kısa yolunu yazarak çalıştırabilirsiniz. Şimdi Kartezyen koordinat kullanarak ölçülü bir çizim yapalım. Yukarıdaki şekli incelersek eğik olan kenarın ölçüsü verilmemiştir. Böyle durumlarda çizime ölçülü ve ölçüsüz kenarın ortak noktası olan (başlangıç noktası) yerden başlamamız gerekir tek seferde (aynı komut içinde) çizmek için. Command: Line komutunu verin. Command: _line Specify first point: Ekranda çizim alanının da bir başlangıç noktası işaretleyin. Specify next point or Sonraki noktanın koordinatlarını (0,-10) girip Enter ile onaylayın. Specify next point or Sonraki noktanın koordinatlarını (50,0) girip Enter ile onaylayın. Specify next point or Sonraki noktanın koordinatlarını girip(0,30) Enter ile onaylayın. Specify next point or Sonraki noktanın koordinatlarını (-25,0) girip Enter ile onaylayın. Specify next point or [Close/Undo]: c Kısayol menüsünden Close seçeneğini işaretleyip işlemi sonlandırınız. Koordinat değerlerinin simgesini girmenize gerek yoktur. AutoCAD otomatik olarak komut satırında ekler. Aynı çizimi polar (kutupsal) koordinat kullanarak çizelim. Command: Command: _line Specify first point: Specify next point or Specify next point or Specify next point or Specify next point or Specify next point or [Close/Undo]: c 73

74 Ray Ray komutu kullanıcının tanımladığı bir noktadan başlayarak sonsuzluğa uzanan tasarım (ışın) çizgileri yaratır. Çizginin bitiş noktası yoktur. Bu ışın çizgileri çizim dosyasındaki diğer çizgileri gibi çeşitli düzenleme işlemlerine tabi tutulabilirler. Bu ışın çizgilerine çizgi tipi, renk, çizgi ağırlığı atanabilir. Bazı düzenleme komutlarının (Trim, Break vb.) kullanılması sonucunda Line komutu ile çizilmiş çizgi haline dönüştürülebilir. Ray komutu Draw çekme menüsünde yer alır. Construction Line XLINE komutu, belirlenecek bir noktadan geçen ve işaretlenecek ikinci nokta ile de yönü belirlenen her iki ucu sonsuzluğa giden yapı (ışın) çizgileri çizilmesini sağlar. Ray komutundan farkı yaratılan ışın çizgisinin iki ucunun da sonsuzluğa uzanması. Construction komutu ile yaratılan ışın çizgileri de Ray komutunda olduğu gibi çizgi tipi, renk, çizgi ağırlığı atanabilir. Bazı düzenleme komutlarının (Trim, Break vb.) kullanılması sonucunda Line komutu ile çizilmiş çizgi haline dönüştürülebilir. Construction Line komutu altında beş menü vardır. [Hor/Ver/Ang/Bisect/Offset] Eğer bu menülerden herhangi birinin çalıştırılması istenirse ilgili menü ifadesindeki büyük harf veya harfleri yazarak çalıştırabilirsiniz. Alt menülü tüm komutlar için bu işlem geçerlidir. Multiline (Çoklu çizgi) MLINE komutu Line komutuna benzer. Line komutunda tekli bir çizgi yaratılırken Mline ile birbirine paralel 1 ile 16 çizgiden oluşturulabilen her birine istenilen çizgi tipi, rengi atanabilen ve aralarındaki mesafeler kullanıcı tarafından belirlenebilen özelliklerde bir çizgi demeti şeklinde çoklu çizgi çizebilmemizi sağlar. Komutu çalıştırdığınızda varsayım olarak (Current settings: Justification = Top, Scale = 20.00, Style = STANDARD) özelliklerinde ikili çizgi demeti olarak çalışmaktadır. Justification: Bölümünde üç seçenek sunulur. [Top/Zero/Bottom]. Bu seçenekler çizgi demeti çizilirken referans noktasına göre nasıl konumlanacağının seçimini sunar. Top: Referans noktası çizgi grubunun üstünde, Zero: ortasında, Bottom: altında şeklinde çizgi demetinin referans noktasına göre konumlanmasını sağlar. Scale: Çizgi stilinin ölçeklendirilmesini sağlar. Buraya girilecek ölçek değeri ile iki çizgi arasına verilen offset değeri çarpılarak elde edilen değere göre çizdirilmesini sağlar. Style bölümünde MLSTYLE komutu ile oluşturulmuş çizgi stillerinden seçim yapmamızı sağlar. Görüntülenen iletiye? soru işareti girildiğinde çizim dosyanızda yaratılmış olan çizgi stilleri listelenir. İletiye listedeki bir çizgi stili adı girildiğinde MLINE komutu seçilen bu çizgi stilinde çalışacaktır. İstenilen sayıda, aralıklarda, çizgi tiplerinde ve renkte çoklu çizgi demetini (çizgi stili) oluşturmak için MLSTYLE komutu kullanılır. 74

75 Multiline style: Çoklu çizgi tipi Çoklu çizgi tipi oluşturmak için MLSTYLE komutu kullanılır. Komut verildiğinde Multiline Style iletişim kutusu ekranınıza gelir. Yeni bir stil oluşturmak için New düğmesini tıklayınız. Açılan Create New Multiline Style iletişim kutusundan New Style Name metin satırı kutusuna oluşturacağınız stilin adını yazıp Continue düğmesini tıklayınız. Ekranınızda New Multiline Style iletişim kutusu açılır. Description: Oluşturacağınız çoklu çizgi stili için buraya bir açıklama yazabilirsiniz. Caps: Bu bölüm çoklu çizginin başlangıç ve bitiş uçlarının kapatılmasıyla ilgili seçenekleri içerir. Line: Çizgi ile kapatılmasını sağlar. Quter arc: En dış katmanı yarım daire yay ile kapatılmasını sağlar. Inner arcs: İç katmanları yarım daire yay ile kapatılmasını sağlar. Angle: Başlangıç ve bitiş uçlarını farklı açılarda keserek kapatılmasını sağlar. Fill: Çoklu çizginin arka planına bir renk verilmesini sağlar. Fill color açılır listesinden dilediğiniz bir rengi seçebilirsiniz. Display joints: Çoklu çizginin segmentler arası birleşim noktalarını bir çizgiyle kapatılmasını sağlar. Elements: Oluşturulacak çoklu çizginin elemanlarına öteleme aralıkları, çizgi rengi ve çizgi tiplerinin atanması bu bölgede yapılır. Add: Oluşturulacak çoklu çizgiye eleman eklemenizi sağlar. Delete: Elements penceresinde seçili bir elamanın silinmesini sağlar. Offset: eklenen elamanın çoklu çizginin merkezinden olan öteleme mesafesidir. Örneğin oluşturacağınız beşli çoklu çizginin ilk çizgi elamanına 0 değeri verir, bunun üstünde olmasını istediğiniz iki çizgi elamanlarına (+) değer, altında yer almasını istediğiniz iki çizgi elamanına ( ) değer verirseniz ilk çizgi elamanınız beşli çoklu çizgi demetinin ortasında yer alacaktır. Color: Çoklu çizgi demetinin elamanlarına değişik renklerin Color açılır listesinden verilmesini sağlar. Linetype: Çoklu çizgi demetinin elamanlarına birer çizgi tipinin atanmasını sağlar. Linetype düğmesi tıklandığında açılan Select Linetype iletişim kutusunda ilgili çizgi tiplerini seçebilirsiniz. OK ile onayladığınızda yeniden Multiline Style iletişim kutusuna geri dönülür. Oluşturduğunuz çoklu çizgi stilini, Preview önizleme kutusunda görebilirsiniz. İsim verip oluşturduğunuz çoklu çizgi stilleri, Styles listesinde yer alacaktır. O anda kullanmak istediğiniz stili seçip Set Current düğmesini tıklayıp aktif hale getirebilirsiniz. Oluşturmuş olduğunuz çoklu çizgi stilinin adını değiştirmek için stili seçip Rename düğmesini kullanabilirsiniz. Delete düğmesiyle ilgili stili seçip silebilir, Modify düğmesiyle ilgili çoklu çizgi stili üzerinde yeni düzenlemeler yapabilirsiniz. Oluşturduğunuz çoklu çizgi stillerini Save düğmesiyle diskte bir dosyada saklayabilir, daha sonra Load ile başka bir çizimde kullanabilirsiniz. 75

76 Polyline (Birleşik çizgi) PLINE komutu da LINE komutu gibi AutoCAD in temel komutlarından biridir. Ancak Line komutuna göre çok farklıdır. Doğru parçaları çizmekle sınırlı değildir. Komuttan çıkmadan doğrularla birlikte yayların (Arc) çizilebilmesi ayrıca çizilecek objeye yarı genişlik, genişlik değerleri verilebilmesini, çizili objeye göre doğrultu belirlenmesi yayların çiziminde yayın gördüğü açı, merkez noktası, yarıçapı çizileceği yönü gibi birçok yardımcı komutu çalıştırabilmemizi sunar. Polyline komutunun önemli bir farkı da bu komut ile ardışık olarak çizilen, yaratılan objelerin birleşik çizgi yani tek tanımlı olmasıdır. 2D olarak çalışır. (Yalnızca X,Y düzleminde.) Aşağıdaki obje Polyline komutu ile çizilmiştir. Tek segmentten (parçadan) oluşur. Seçim için bir ucundan seçildiğinde tüm obje seçilmiş olur. Polyline ile çizili objeleri segmentlere ayırmak için Modify araç çubuğunda bulunan Explode komutu uygulanır. Böylece Polyline ile yaratılan obje, Line komutu ile yaratılmış objeler gibi özellik taşır. Polyline objeler PEDIT (pe) komutu ile düzenlenebilirler. Polyline komutu çalıştırıldığında varsayım olarak Line komutu seçeneği aktif haldedir. Specify start point: iletisi ile başlangıç noktasının girilmesini ister. Başlangıç noktası girildiğinde Specify next point or [Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: iletisi görüntülenir. Doğru çizimine devam edilecekse ilgili noktalar girilir. İletideki menüde bulunan bir seçenek ile obje çizimine devam etmek isteniyorsa herhangi bir seçeneği seçmek için ilgili komut kelimelerindeki büyük harf ile yazılı olan harfler klavyeden girilerek o komut seçeneğinin çalıştırılması sağlanır. Arc (Yay) Arc seçeneği ile yay çizme moduna geçilir. Komut satırında aşağıdaki ileti görüntülenir. [Angle/CEnter/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/undo/width]: Bu iletiye bir nokta koordinatı girilerek bu noktada biten bir yay çizilir. Bu yayın merkez noktası, başlangıç ve bitiş noktalarına göre program tarafından tespit edilir. Ayrıca alt komut seçenekleri de kullanılarak ilgili yayın gördüğü merkez açı, yay merkezi, kiriş uzunluğu gibi değerleri girerekten istediğiniz yayı çizebilirsiniz. Angle (Açı) Çizilecek yay parçasının başlangıç ve bitiş noktalarının yay merkezi ile yapmış olduğu açı (Included angle) değeri biliniyorsa bu veriye göre yay Angle seçeneğiyle çizilir. Merkez açı değeri için pozitif bir değer girildiğinde yayın çizimi saat ibresi dönüş yönünün tersi yönünde çizilir. Negatif bir değer girilirse yay saat ibresi dönüş yönünde çizilir. CEnter (Merkez) Çizilecek yayın merkez noktasının yeri biliniyorsa; 1-Merkez açısıyla(angle) veya 2-Kiriş uzunluğu (Length) değerleri biliniyorsa CEnter yöntemi seçilir. Close (Kapatmak) Close seçeneği Line komutunda olduğu gibi burada da aynı işlevi görmektedir. Dikkat edilecek husus başlangıç noktası ile bitiş noktası arasını kapatırken Polyline komutu içinde line komutu aktif ise doğru parçasıyla, Arc komutu aktif ise yay ile kapatır. Direction (Yön) Yay çizimi modunda yay parçası başlangıç yönünü belirlemek için kullanıcıdan yayın başlangıç noktasından (1) geçen teğet yönünün bir nokta (2) ile belirlenmesi istenir. Teğet noktası belirlendikten sonra yayın bitiş noktasının (3) geometrik yerinin belirlenmesi istenir. Line (Çizgi) Polyline komutu içinde Arc modundan, Line moduna geçip aynı Line komutunda olduğu gibi doğrusal çizgi çizmenizi sağlar. 76

77 Halfwidth (Yarı genişlik) Polyline ile çizilecek çizgilere çizgi yarı genişlik değeri verilerek çizilmelerini sağlar. Girilecek değer, çizilecek çizgilerin yarı genişliği olarak kabul edilir. Yarı değer verilerek çizilen çizgi ekranda verilen değerin iki katı genişlikte çizilir. Yaratılacak çizgiye başlangıç ve bitiş noktalarında farklı yarı genişlik değerleri de verilebilir. Bitiş noktası yarı genişliği değeri, başlangıç noktası yarı genişliği değerinden farklı verilmediği sürece bitiş noktası yarı genişliği değeri başlangıç noktası yarı genişliği değeri ile aynı kabul edilir. Radius (Yarıçap) Çizilecek yay parçasının yarıçapı, başlangıç ve bitiş noktası veya göreceği merkez açı değeri verilerek yay çiziminin yapılmasını sağlar Radius modunda Angle seçeneği. [Angle/CEnter/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/undo/width]: r Specify radius of arc: 20 Yarıçap değeri girilir. Specify endpoint of arc or [Angle]: a Angle moduna geçilir. Specify included angle: 90 Merkez açısı değeri 90 girilir. Specify direction of chord for arc <270>: 225 Yayın bitiş noktasının istenilen konumda yerleştirilmesi için, yayın kiriş doğrultusunun x vektörü ile yapması istenilen açı değeri 225 girilir. Specify endpoint of arc or Yay çizimine devam veya Enter ile onaylanıp komuttan çıkılır. Second pt (İkinci nokta) Çizilecek olan yay parçasının başlangıç noktasından başka, kullanıcı tarafından tanımlanan bir noktadan daha mutlaka geçmesi isteniyorsa bu seçenek ile istenen ikinci noktanın yeri tanımlanır. Bu noktanın geometrik yerinin belirtilmesinden sonra yayın bitiş noktasının yeri belirtilir. Bu örnekte çizilecek yayın başlangıç noktası orijine göre (X=20, Y=10), geçmesi istenen (A) ikinci noktasının orijine (X=40, Y=30) ve bitiş noktası (X=60, Y= -20) olması isteniyor. Yay çizimimizi dinamik veri girişi ile ilgili koordinatları girerek yaratalım. Command: _pline Specify start point: 20,10 Current line-width is 0,0000 Specify next point or [Arc/Halfwidth/Length/Undo/Width]: a Specify endpoint of arc or [Angle/CEnter/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/undo/width]: s Specify second point on arc: 40,30 Specify end point of arc: 60,-20 Specify endpoint of arc or Yay çizimine devam veya Enter ile onaylanıp komuttan çıkılır. 77

78 Undo (Geri al) Polyline komutunun Line veya Arc modundayken komuttan çıkılmadan yapılan işlemleri geri alır. Başka bir deyişle Polyline komutunda Line ve Arc segmentlerinden yedi, sekiz segment ardışık olarak çizdiniz, komut içindesiniz, program sizden iletiye cevap bekliyor. Undo seçeneğini seçerseniz çizmiş olduğunuz en son objeyi geri alır. Bu Undo seçeneğini ardı ardına tekrarlarsanız çizilen en son objeden başlatarak adım adım geriye doğru, çizili olan objeleri geri alarak (silerek) komutun başlangıcına dönebilirsiniz Width (Genişlik) Polyline ile çizilecek çizgilere çizgi genişlik değeri verilerek çizilmelerini sağlar. Yaratılacak çizgiye başlangıç ve bitiş noktalarında farklı genişlik değerleri de verilebilir. Bitiş noktası genişliği değeri, başlangıç noktası genişliği değerinden farklı verilmediği sürece bitiş noktası genişliği değeri başlangıç noktası genişliği değeri ile aynı kabul edilir. Length (Uzunluk) Length seçeneği Polyline komutunun Line modunda ve Arc modunun CEnter seçeneğinde kullanılır. Line modunda son çizilen çizgiyle aynı açı değeri doğrultusunda çizilecek bir çizginin uzunluğunu belirmemizi sağlar. Arc modunda Önceki yay parçasının bitiş noktasına teğet istenilen uzunlukta yeni bir doğru parçasının çizilmesini sağlar. Örnek: Yandaki örnekte doğrunun bitiş noktasına yayın başlangıç noktası teğet ve yay verilen değerlere göre çizilmiş olup komut satırı iletileri ve girilen verilerin ekran görüntüsü aşağıda görüntülenmiştir. Command: _pline Specify start point: Current line-width is 0,0000 Specify next point or Specify next point or [Arc/Close/Halfwidth/Length/Undo/Width]: a Specify endpoint of arc or [Angle/CEnter/CLose/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/undo/width]: ce Specify center point of Specify endpoint of arc or [Angle/Length]: l Specify length of chord: 19 Yayın kiriş uzunluğu girilir. Enter ile onaylanarak komut sona erdirilir. 78

79 3D Polyline (Üç boyutlu birleşik çizgi) 3D polyline komutuna Draw çekme menüsünden veya kısa yolunu (3dpoly) girerek ulaşılır. 3DPOLY komutu 3D (üç boyutlu) bileşik doğru parçaları (Polyline) çizilmesini sağlar. Nokta koordinatlarını üç boyutlu olarak (x,y,z) şeklinde girebilirsiniz. 3D Polyline ile Arc (Yay) parçaları çizemezsiniz. Çizgi genişliği (Width) ve çizgi yüksekliği (Thickness) verilemez. Diğer Polyline objeler gibi 3DPolyline objelerde PEDIT (pe) komutu ile düzenlenebilirler. EXPLODE komutu ile de 3DPolyline objeler patlatılarak segmentlerine ayrıştırılabilirler. Aşağıdaki örnekte 3D Polyline komutu ile şekil çizilmiştir. Daha sonra bu 3Dpolyline nin başlangıç noktasına XY düzlemine dik konumda bir kesit (daire) çizilmiş, Extrude komutu/path yöntemi ile katı model oluşturulmuştur. Üst taraftaki şekil ise; yukarıda ilk çizilen objenin Pedit komutu ile düzenlenerek Spline dönüştürülmüş halidir. Başlangıç noktasına XY düzlemine dik konumda bir kesit (daire) çizilip aynı işlem burada tekrarlanarak katı model elde edilmiştir. Polygon (Çokgen) POLYGON komutu ile eşkenar çokgenlerin çizilmeleri sağlanır. Yaratacağınız çokgenin kenar sayısı 3 ila 1024 arasında olabilir. Çokgenler Lwpolyline (birleşik çizgi) obje tipinde yaratılırlar. Diğer Polyline objeler gibi Polygon objelerde PEDIT (pe) komutu ile düzenlenebilirler. EXPLODE komutu ile de Polygon objeler patlatılarak segmentlerine ayrıştırılabilirler. Polygon komutu ile çokgen çiziminde üç yöntem kullanılır. Edge yöntemi: (Kenar uzunluğuna göre eşkenar çokgen çizme) yöntemi. Inscribed in circle: (I) (Daire içine eşkenar çokgen çizme) yöntemi. Circumscribed about circle: (C) (Daire dışına eşkenar çokgen çizme) yöntemi. Rectangle (Dikdörtgen) Rectangle komutu dikdörtgen ve kare gibi istenile boyutlarda şekiller çizmemizi sağlar. Yaratılan obje birleşik çizgi (Lwpolyline) tipinde özellik taşır. Rectangle komutu ile yaratılan kapalı objeler birleşik tek tanımlı çizgiden oluşurlar. Diğer Polyline objeler gibi Rectangle ile yaratılan objelerde PEDIT (pe) komutu ile düzenlenebilirler. EXPLODE komutu ile de Rectangle objeler patlatılarak segmentlerine ayrıştırılabilirler. Dikdörtgen ve kare rectangle objeler çapraz köşe noktaları tanımlanarak çizilirler. Ayrıca komut beş adet alt menüye sahiptir. 79

80 Chamfer: Çizilmesi istenen dikdörtgenin köşelerine istenilen eşit veya farklı ölçülerde pah kırılmış bir şekilde yaratılmasını sağlar. Specify first chamfer distance for rectangles <0,0000>: iletisinde birinci kenar için kırılacak pah ölçüsü, Specify second chamfer distance for rectangles <0.0000>: iletisinde ikinci kenar için pah ölçüsü değeri girilmesi istenir. Elevation Elevation seçeneği; verilen (pozitif veya negatif) değerde Z vektörü doğrultusunda XY düzleminin üstünde veya altında çizilecek objenin yaratılmasını sağlar. ELEV komutunun işlevini görür. Çalışmalarımızı aktif olan koordinat sisteminin XY düzlemi üzerinde yapılır. ELEV komutu bu XY çalışma düzleminden Z vektörünün pozitif veya negatif yönünde girilecek değer kadar mesafede çalışabilmemize olanak sağlar. Aşağıda komut satırındaki ileti ve girilen cevapların ekran görüntüsü görüntülenmiştir. Yukarıdaki yapılan örnekte chamfer (8) değerleri kalmıştı. Değiştirilmediği takdirde program kapatılıncaya kadar girilen en son değerler orada aynen kalır. AutoCAD oturumu tekrar açıldığında bu değerler sıfırlanmış olarak gelir. Fillet: Çizilecek olan dikdörtgenin köşelerini, verilecek radius (yarıçap) değerinde yuvarlatılmış olarak çizilmesini sağlar. Thickness Çizilecek olan dikdörtgen objenin verilecek Thickness değerinin (+,-) oluşuna göre XY düzleminden Z vektörü doğrultusunda pozitif veya negatif yönünde bir çizgi yükseklik değeri alarak 3D olarak yaratılmasını sağlar. Bu üç boyutlu görünümü plan bakışta göremezsiniz. Farklı bir bakış noktasından bakılmalıdır. Perspektif görüntü View araç çubuğunda SW Isometric butonu ile (Güneybatı bakışı) elde edilmiştir. Width Çizilecek olan dikdörtgen objenin verilecek Width değeri kadar çizgi genişliğinde çizilmesi sağlanır. Aynı Polyline/width komutunda olduğu gibi. 80

81 Arc (Yay) Yaylar, daire (çember) parçalarıdır. Arc komutu yay çizimleri için kullanılır. Çizilmesi istenen yay parçasının bilinen özelliklerine göre değişik yay çizme metotları vardır. Draw araç çubuğu üzerindeki Arc komutu ikonunu çalıştırdığınızda size iki yöntem ile yay çizme olanağı sunar. Bunlar üç nokta yöntemi ve [Center] yöntemidir. 3 Points: Üç nokta yönteminde komut çalıştırıldığında çizilecek yayın üzerinden geçmesi istenilen üç nokta tanımlanır. Center: (Center, Start, End) Merkez yöntemine göre çizmek isterseniz komut çalıştırıldığında komut satırındaki iletiye c ifadesi girilerek center moduna geçilir. İlk işlem yayın merkez noktası tanımlanır. Daha sonra çizilecek yayın başlangıç noktası tanımlanır ve bitiş noktasının tanımlanması için; ekranda bitiş noktasının yeri işaretlenir. Ya da komut satırında sunulan seçenekler ile de yayın bitiş noktasının yerinin tanımlanması yapılabilinir. Bu seçenekler ile [Angle/ chord Length] Yayın gördüğü merkez açısına veya Yayın kiriş uzunluğuna göre çizilmeleri sağlanır. Center, Angle: (Center, Start, Angle) Center, Length: (Center, Start, Length) Yayın merkezi, başlangıç noktası ve yayın kiriş uzunluğuna göre çizilmesini sağlar. Arc komutunun alt menüsü yay çizme yöntemlerine DRAW çekme menüsünden ulaşabilirsiniz. Araç çubuğu üzerindeki Arc komutu ikonundan 3 Points yöntemi ve dördüncü bölümdeki Center, Start ile başlayan End, Angle, Length yöntemlerini çalıştırabiliyorduk. Yukarıda örneklerini yaptık. Şimdi diğer yay çizme yöntemlerini görelim. Start, Center, End İkinci bölümdeki yöntemler, yukarıda gördüğümüz dördüncü bölümdeki yöntemlerden farkı yay çizimi sırasındaki nokta girişlerinin Center, Start sırasının Start, Center olarak yer değiştirmiş olması. Bu yöntemle ilk önce yayın başlangıç noktası, sonra yayın merkezi ve yayın bitiş noktası belirtilerek çizilmesini sağlar. Start, Center, Angle Komut çalıştırıldığında ilk önce yayın başlangıç noktasının yeri tanımlanır. Sonra yayın merkez noktasının yeri tanımlanır. Son olarak yayın bitiş noktasının yerini tanımlamak için yayın görmesi istenilen merkez açı değeri girilerek Enter ile onaylanır yay parçası çizilmiş olur. 81

82 Start, Center, Length Komut çalıştırıldığında ilk önce yayın başlangıç noktasının yeri tanımlanır. Sonra yayın merkez noktasının yeri tanımlanır. Son olarak yayın bitiş noktasının yerini tanımlamak için yayın kiriş uzunluğu değeri girilerek Enter ile onaylanır. Böylece yay parçasının bilinen özellikleri başlangıç noktası, merkez noktası ve kiriş uzunluğuna göre çizilmiş olur. Start, End, Angle İlk önce yayın başlangıç noktasının yeri tanımlanır. Sonra yayın bitiş noktasının yeri tanımlanıp sonra yayın merkez açısı değeri Örneğin:115 girilerek onaylanır. Start, End, Direction Yayın başlangıç noktasının yeri tanımlanır. Sonra yayın bitiş noktasının yeri tanımlanıp sonrada yayın başlangıç noktasından geçen teğet yönünü bir nokta ile belirtmemiz istenir. Böylece yay parçası çizilmiş olur. Start, End, Radius Yayın başlangıç noktasının yeri tanımlanır. Yayın bitiş noktasının yeri tanımlanır. Yayın yarıçap değerini belirtmemiz (30) istenir. Continue En son çizilen yayın bitiş noktasından yakalayarak yay çizimine devam edilmesini sağlar. Yay çizimine devam edilecek yayın başlangıç noktası çizilmiş olan en son yayın bitiş noktasıdır. Çizilmiş son obje doğru parçası ise, çizimine devam edilecek yay, doğru parçasının son noktasından yakalayarak yay çizimine devam etmenizi sağlar. Arc komutunun çalışmasında dikkat ederseniz bir yay parçası çizilebilmesi için bu yay ile ilgili en az üç özelliğinin bilinmesi gerekir. Yukarıda anlatılan yay çizme yöntemlerinin hepsinde ilgili noktaların Maus ile işaretleneceği gibi ilgili noktaların koordinatlarını girilerek de yay çizimini yapabilirsiniz. Yalnız koordinatlar ile nokta girişlerini iyi bilmemiz gereklidir ve (Snap form) Osnap modunu da unutmayalım. 82

83 Circle (Daire-Çember) Circle komutu dairenin istenilen yarıçap veya çap ta ve dairenin bilinen özelliklerine göre komutun sunmuş olduğu yöntemler ile daire çizebilmemizi sağlar. Araç çubuğu üzerindeki Circle ikonundan komut çalıştırıldığında Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: iletisi komut satırında görüntülenir. Şu anda Center, Radius yöntemi aktif durumdadır ve kullanıcıya [3P/2P/Ttr (tan tan radius)] yöntemlerini de hazırda bekletmededir. İleti bizden dairenin merkez noktasını tanımlamamızı istemektedir. Direnin merkezi tanımlandığında Specify radius of circle or [Diameter]: iletisi görüntülenir. Bu ileti ile kullanıcıdan çizilecek dairenin yarıçap değeri istenmektedir. Girilecek değer yarıçap değeri olarak kabul edilir ve daire çizilir. Aynı zamanda da yarıçap değeri değil de, çap ölçüsü vererek çizmek isteniyorsa komut satırındaki Specify radius of circle or [Diameter]: iletisine D ifadesi (Diameter) girilerek onaylanır. Şu an girilecek değer çap ölçüsü olarak kabul edilir ve daire çizimi gerçekleşir. Buradaki bu ince ayrıma dikkat ediniz. Center, Radius Revision Cloud Revcloud komutu (Arc) yaylardan oluşan bulut şeklinde objeler çizmemizi sağlar. Komut çalıştırıldığında komut penceresi ve satırlarında alttaki iletiler görüntülenir. Çizilecek olan dairenin merkez noktasının yeri ve yarıçap ölçüsü biliniyorsa bu yöntem kullanılır. Command: _circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan Radius)]: Dairenin merkezi işaretlenir. Specify radius of circle or [Diameter] <14>: Yarıçap ölçüsü değeri girilerek Enter ile onaylanır. Command: _revcloud Minimum arc length: 10 Maximum arc length: 10 Style: Normal Specify start point or [Arc length/object/style] <Object>: Oluşturulması istenen bulut şekli için bir başlangıç noktası tanımlanmasını ister. Ekranda bir yer işaretlendikten sonra imlecinizi, çizmek istediğiniz bulut şeklinin konumlanmasını istediğiniz hatta ilerleterek başlangıç noktasına belirli bir mesafe yaklaştırdığınızda bulut şeklinin son noktası ile başlangıç noktası arasını otomatik olarak kapatarak bulut şekli çizilmiş olur. İsteğe göre kapatılmadan da çizilebilirler. Oluşturulan kapalı bulut şekli bir kapalı polyline obje gibi Extrude komutu ile yükseklik değeri verilerek üç boyutlu katı model hale getirebilinirler. Arc length: Bulut şeklini oluştururken kullandığımız (Arc) yayların kiriş uzunluklarının kullanıcı tarafından belirlenen iki değer arasında (minimum, maksimum) olması sağlanarak yaratılırlar. Komut çalıştırıldığında Arc length menüsü seçimi yapıldığında komut satırında Specify minimum length of arc <10>: iletisi görüntülenerek olması istenen minimum yay kiriş uzunluğu değerinin girilmesi bekler. İstenen değer örneğin (12) girilerek onaylanır. 83

84 Object: Object yönteminde; ekranda önceden çizilmiş bulunan objeler seçildiğinde, seçilen objelerin orijinal şeklini temel alarak önceden yapılmış olan kiriş uzunluk ayarlarıyla Revcloud komutu ile yaratılmış objeye çevirir. Aşağıdaki örnekte bir dikdörtgen ile bir doğru parçasına Object yönteminin uygulanmasının sonuçları görüntülenmektedir. a-) Orijinal çizili obje. b-) Çizili objeye Object yöntemi uygulandığı anda ekranda dinamik ileti penceresinden No seçilmiştir. Dinamik ileti penceresi ekranda görüntülenirken aynı anda da komut satırında da Reverse direction [Yes/No] <No> iletisi görüntülenmektedir. Şu anda <No> seçili konumdadır. Ekrandaki yayların yerleşim yönü istenilen yönde ise Enter ile onaylanır. c-) Ekrandaki yayların yerleşim yönü istenilen yönde değil ise ister ekrandan dinamik ileti penceresinden Yes seçilir veya klavyeden Y girilerek Enter ile onaylanır. Ekranda yaratılacak olan bulut şeklindeki yay yönleri bir öncekinin tersi yönünde olurlar. Style: Bu seçenek ile yaratılacak bulut şeklilinin hangi çizgi stili ile yaratılmasının belirlenmesi sağlanır. Komut çalıştırıldığında varsayım olarak Style: Normal seçil konumda görüntülenir. Komut satırındaki Specify start point or [Arc length/object/style] <Object>: iletisine s ifadesi girilerek ekranda görüntülenen dinamik ileti penceresinde stil seçimi yapılabilir veya aynı anda komut satırında görüntülenen Select arc style [Normal/Calligraphy] <Calligraphy>: iletiye n, c ifadeleri seçilerek yapılır. Spline Spline komutu NURBS olarak bilinen gerçek eğriler çizer. Çizilmesi istenen spline eğrisi kullanıcı tarafından belirtilen toleranslar dâhilinde üzerinden geçmesi istenilen bir dizi noktaların tanımlanmasıyla yaratılırlar. Bu tür eğriler genellikle Haritacılık ve otomobil tasarımlarında kullanılmaktadırlar. Komut çalıştırıldığında Specify first point or [Object]: iletisinde başlangıç noktasının tanımlanması ister. Başlangıç noktası tanımlandığında Specify next point: iletisi ile sonraki noktanın tanımlanmasını ister ve ilk iki noktanın tanımlanmasından sonra komut, komut satırında seçenekleri görüntüler. Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Bu iletiye nokta girişleri ile devam edilebilir, sunulan seçeneklerden istenen seçilebilir veya nokta girişleri sonlandırılabilir. Nokta girişi Enter tuşu ile sonlandırıldığında Specify start tangent: iletisi ile Spline eğrisinin başlangıç noktasının teğet olacağı doğrultunun tanımlanmasını ister. Bu doğrultu yönünü farenizle bir nokta işaretleyerek veya o noktanın koordinatlarını girerek yapabilirsiniz. Spline eğrisi bu doğrultuya teğet olacak şekilde başlar. Specify end tangent: iletisi ile de Spline eğrisinin bitiş noktasındaki teğet doğrultusunun tanımlanmasını ister. Spline eğrisi bu tanımlanacak doğrultuya teğet olacak şekilde biter. Bir Spline yaratılması için en az iki nokta tanımlanması gerekir. 84

85 Command: _spline Komut çalıştırılır. Specify first point or [Object]: Başlangıç noktası tanımlanır.(1) Specify next point: İkinci nokta tanımlanır.(2) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(3, 4, 5, 6, 7).Nokta girişini sonlandırmak için Enter. Specify start Başlangıç noktasındaki teğet doğrultusunun tanımı yapılır. Specify end Bitiş noktasındaki teğet doğrultusunun tanımı yapılır. Böylece yedi noktadan geçen Spline eğrisi çizilmiş olur. Object: Polyline komutu ile yaratılmış doğru parçalarından ve yaylardan oluşan bir obje PEDIT komutu kullanılarak bir Spline eğrisine benzetilebilinir. Bu obje gerçek bir Spline eğrisi değildir. Command: pe Pedit komutu çalıştırılır. PEDIT Select polyline or [Multiple]: Pedit yapılacak Polyline obje seçilir. Enter an option [Close/Join/Width/Edit vertex/fit/spline/decurve/ltype gen/undo]: S Dinamik ileti penceresinde Spline seçeneği seçilir. Enter an option [Close/Join/Width/Edit vertex/fit/spline/decurve/ltype gen/undo]: Enter ile onaylanarak komuttan çıkılır. Polyline obje 2D Polyline olarak eğriye dönüşür. Spline komutunun Object seçeneği, bu eğriyi gerçek bir Spline eğrisine dönüştürmemize olanak sağlar. Command: _spline Spline komutu çalıştırılır Specify first point or [Object]: o o ifadesi girilerek Object moduna geçilir. Select objects to convert to splines Pedit/Spline ile eğriye dönüştürülen 2D polyline obje seçilir. Select objects: 1 found Bir obje bulundu iletisi görüntülenmektedir. Select objects: Enter ile onaylanarak komuttan çıkılır. Seçilen obje Polyline komutu ile oluşturulmuş, Pedit komutunun Spline seçeneği ile Spline eğrisine dönüştürülmüş bir obje değil ise AutoCAD programı; Only spline fitted polylines can be converted to splines. Unable to convert the selected object. Mesajını görüntüleyerek Spline eğrisine dönüştürme işleminin yapılamayacağını bildirir. 85

86 Close: Close seçeneği Line, polyline komutlarında olduğu gibi burada da Spline eğrisinin ilk noktası ile son noktası arasını kapatır. Ancak bu kapatma işlemi sonucunda eğrinin alacağı şekil Specify tangent: iletisinde tanımlanacak teğet doğrultusu noktasının geometrik yerine bağlıdır. Yukarıdaki örneklerde aynı geometrik konumda olan beş noktadan geçen Spline eğrileri close seçeneğinden sonra teğet doğrultusu soldaki sağdaki olarak tanımlanmıştır. Yaratılan Spline eğrileri arasındaki farkı gözlemleyiniz. Command: _spline Komut çalıştırılır. Specify first point or [Object]: Başlangıç noktası tanımlanır.(1) Specify next point: İkinci nokta tanımlanır.(2) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(3) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(4) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(5) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: C Close seçeneği seçilir Specify Teğet doğrultusu yönü bir nokta ile tanımlanır.(sağdaki Fit Tolerance: Spline eğrisini oluşturulacak noktaların geometrik yerleri (fare ile işaretleyerek veya koordinatları) girildiğinde Spline eğrisi bu noktalara mümkün olduğunca sadık kalınarak en iyi uyacak şekilde yaratılırlar. Fit Tolerance seçeneği bu yaratılma sırasında Spline eğrisinin, kullanıcı tarafından belirlenen tolerans içinde bu noktalardan en fazla ne kadar uzaklaşılabileceğini belirler. Tolerans değeri 0 (sıfır) olduğunda Spline eğrisi tanımlanmış noktalardan geçer. Sıfırdan büyük olan değerler, spline eğrisinin tanımlanmış olan noktalardan ne kadar uzaklaşabileceğini belirler. Command: _spline Specify first point or [Object]: Specify next point: Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(4) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: Sonraki nokta tanımlanır.(5) Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: f Fit Tolerance seçeneği seçilir. Specify fit tolerance <0.0000>: 5 Tolerans değeri (örneğin: 5) girilir. Specify next point or [Close/Fit tolerance] <start tangent>: c Close seçeneği seçilir. Specify Teğet doğrultusu yönü bir nokta ile tanımlanır. İlk iki nokta tanımlandıktan sonra seçenekler komut satırında görüntülenmeye başlar. Fit Tolerance seçeneğini ister üçüncü noktada, isterseniz son noktada seçebilirsiniz. Bir şey fark etmez. 86

87 Ellipse Ellipse komutu Elips ve Eliptik Yay çizmek için kullanılır. Elips çizmenin değişik yöntemlerini alt menüsünde sunar. Araç çubuğundan komut çalıştırıldığında Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: iletisi görüntülenerek Axis End yönteminin aktif olduğunu veya sunulan menülerden seçim yapılabilineceğini iletir. Command: _ellipse Komut çalıştırılır. Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: Major ekseni başlangıç noktası (1) işaretlenir. Specify other endpoint of axis: 40 Major ekseni ölçüsü girilir veya bitiş noktası (2) tanımlanır. Specify distance to other axis or [Rotation]: 15 Minor ekseni yarı ölçüsü girilir veya bitiş noktası (3) tanımlanır. Minor ekseni başlangıç noktası, major ekseninin orta noktasıdır. Rotation seçeneği; Elipsin major ekseni etrafında verilecek değer kadar döndürülmesi varsayılarak aynı bakış doğrultusundan bakıldığında elde edilecek görüntüdeki elipsin yaratılması sağlanır. Burada döndürme için verilebilecek en büyük açı değeri 89.4 dir. Döndürme açısı olarak 0 verilirse elipsin özel hali olan daire çizdirilir. Arc Yöntemi: Arc yöntemi ile kapalı bir elips yerine kullanıcı tarafından başlangıç ve bitiş açıları veya merkez açısı (Included angle) tanımlanarak eliptik yayların çizilmesini sağlar. Command: _ellipse Komut çalıştırılır. Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: a a ifadesi girilerek Enter ile onaylanır. Arc yöntemi moduna geçilir.(1) Specify axis endpoint of elliptical arc or [Center]: Elips çizimi için referans noktası işaretlenir.(2) Specify other endpoint of axis: 30 Minor ekseni tam uzunluğu değer olarak girilir.(3) Specify distance to other axis or [Rotation]: 20 Major ekseni yarı uzunluğu değer olarak girilir.(4) Specify start angle or [Parameter]: 0 Elipsin başlangıç noktası açı değeri girilir.(5) Specify end angle or [Parameter/Included angle]: 225 Elipsin bitiş noktası açı değeri girilir.(6) Not: Açılar, elipsin merkezi esas alınarak saatin dönüş yönünün tersine göre hesaplanır. 87

88 Center Yöntemi: Çizilecek elipsin merkez noktasına göre konumlanmasını sağlar. Isocircle (İzometrik daire) AutoCAD çalışma ortamında Ellipse komutu çalıştırıldığında Isocircle seçeneği komut alt menüsünde kullanıcıya sunulmaz. AutoCAD programı varsayım olarak Rectangular snap seçeneği seçili olarak açılır. Çalışmalarımızı genellikle hep bu mod da yaparız. Ellipse komutu altındaki Isocircle seçeneğini görebilmemiz ve kullanabilmemiz için İzometrik mod ( )açık olmalıdır. (bkz. Tolls / Drafting Settings ) Isometric Snap seçilip onaylandıktan sonra ellipse komutu çalıştırıldığında; Command: _ellipse Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center/Isocircle]: şeklinde görüntülenir. Isocircle seçeneği kullanıcılara İzometrik perspektif çizimlerde İzometrik daireler(çember) çizmemize olanak sağlar. Perspektif resimler bir cismin üç yüzeyini birden gösteren iki boyutlu resimlerdir. İzometrik daireler çizilirken cismin sol, sağ ve üst yüzeylerinde konumlanmalarına göre çizilirler. Bu yüzeylerden hangisinde çalışıyorsanız imlecinizin artısı o yüzeyin kenarlarına paralel olması lazımdır. İmleç ilgili yüzeylere paralel konumlandırılması için Ctrl+E veya F5 fonksiyon tuşuyla yönlendirebilirsiniz. İzometrik moda çalışırken, ilgili yüzeylere daire çizilirken dairenin merkez noktasını polar iz sürme vektörlerini kullanarak yakalamak için Drafting Settings diyalog tablosunda; Ayarlarınızı yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi olmasını sağlayınız. Drafting Settingste Polar Tracking sekmesinde Increment Angle:30 derece seçeneği aktif ve Object Snap Tracking Settings bölümünde de Track using all polar angle settings seçeneği seçili olduğunda yandaki örnek çizimdeki gibi dairenin merkezini yakalamak için polar iz sürme vektörlerini görüp kullanabilirsiniz. İzometrik perspektif çalışmanız bittiğinde ayarları eski haline almayı unutmayın. 88

89 Ellipse Arc (Elips yay) Arc Yöntemi: Ellipse Arc komutu elips şeklinde yay parçaları çizmemizi sağlar. Ellipse komutunun (Arc ve Center) yöntemleriyle aynı işi görür. Tek farkı Center yöntemi ile kapalı bir elips yerine kullanıcı tarafından başlangıç ve bitiş açıları veya merkez açısı (Included angle) tanımlanarak eliptik yayların çizilmesini sağlar. Command: _ellipse Komut çalıştırılır. Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: _a Arc modunun aktif olduğu veya Center modu seçimi yapılabileceğini iletilir. Bu örneği Arc modunda yapıyoruz. Specify axis endpoint of elliptical arc or [Center]: Çizilecek elipsin yayı minor ekseninin 1. noktası tanımlanır.(1) Örnekteki eksenlerin kesişim noktası. Specify other endpoint of Çizilecek elipsin minor ekseninin 2. noktası tanımlanır. (Burada 2. noktanın tanımını koordinat değeri girilerek yapılmıştır.) 30 değeri minor ekseni uzunluğudur. 45 değeri ise Minor ekseninin X vektörü ile yapmış olduğu açı değeridir.(2) Specify distance to other axis or Çizilecek elips yayı major ekseni 1. noktası minor ekseninin orta noktasıdır ve Major ekseni minor eksenine diktir. Minor ekseni de X vektöre 45 lik bir açıda konumlanması istenildiğine göre; Major ekseni 2. noktasının tanımını koordinat girişi ile yapılmıştır. 20 değeri major ekseni yarı uzunluk değeridir. 135 değeri ise; major ekseninin x vektörü ile yapmış olduğu açı değeridir.(3) Specify start angle or [Parameter]: 22 Çizilecek elips yayı başlangıç noktası tanımlanır. Elips yayın merkezi baz alınarak Major eksenine göre 22 derecelik konumda olması isteniliyor.(4) Specify end angle or [Parameter/Included angle]: 270 Çizilecek elips yayı bitiş noktası tanımlanır. Elips yayın merkezi temel alınarak Major eksenine göre 270 derecelik konumda olması isteniliyor.(5) Center Yöntemi: Aynı örneği Center yöntemi ile çizelim. Center yönteminde Major ve Minor eksenleri yarı uzunluklarının değer olarak girileceklerini unutmayalım. Command: _ellipse Komut çalıştırılır Specify axis endpoint of ellipse or [Arc/Center]: _a Specify axis endpoint of elliptical arc or [Center]: c c ifadesi girilerek Enter ile onaylanır. (1) Specify center of elliptical arc: Çizilecek elips yayı merkez noktası tanımlanır.(2) 89

90 Specify endpoint of Minor ekseni doğrultusu tanımlanır.(3) Specify distance to other axis or Major ekseni doğrultusu tanımlanır.(4) Specify start angle or [Parameter]: 22 Elips yayı başlangıç noktası tanımlanır. Elips yayın merkezi temel alınarak Major eksenine göre 22 derecelik konumda olması isteniliyor.(5) Specify end angle or [Parameter/Included angle]: I Merkez açısı değerine göre çizebilmek için I yöntemi seçilir.(6) Specify included angle for arc <180>: 248 Merkez açısı değeri girilerek onaylanır.(7) Donut: İç içe iki çember çizip iki çember arası doldurulmuş olarak halka benzeri obje yaratılmasını sağlar. Point: Nokta Multiple Point Donut komutu verin. İletiye halka iç çapını girip (10) Enter ile onaylayın. İletiye halka dış çapını (20) girip Enter ile onaylayın. Halkanın yerini tanımlayın. Başka halka çizmeyecekseniz Enter ile onaylayıp komutu sonlandırın. Point komutu çizim dosyanızda istenilen yerlere nokta yerleştirmek için kullanılır. Draw araç çubuğundaki Point ikonunu çalıştırdığınızda Multiple Point seçeneği aktiftir. Point komutunun alt seçeneklerine Draw çekme menüsü / Point seçeneğinden ulaşılır. AutoCAD, nokta çizimi için nokta sembolleri kullanır. Varsayım olarak kullanılan sembol bildiğimiz (.) nokta işaretidir. Burada dikkat edilecek husus; AutoCAD programınızda BLIPMODE sistem değişkeni ON ise fareniz ile çizim alanında komut içi veya komut dışı her tıklama yaptığınız yerde Blip adı verilen (+) işaretleri görüntülenir. Bunlar gerçek obje noktalar değillerdir. Bu (+) Blip işaretleri View çekme menüsünde bulunan REDRAW komutu ile ekrandan temizlenir. Aynı işlevi Redraw komutunun altında bulunan REGEN ve REGEN ALL komutları da görürler ise de onların kullanış amaçları farklıdır. Çalışmalarımızda Blipmode sistem değişkeni OFF konumunda olmalıdır. DDPTYPE komutu AutoCAD in sunmuş olduğu nokta stilleri diyalog tablosunu açar. Yan tarafta görüntülenmektedir. Burada istenilen nokta sitilini aktif hale getirebilirsiniz. Point Size bölümünden nokta sembolünün büyüklüğünü ayarlayabilirsiniz. : Nokta sembolünün büyüklüğünü ekranda izafi olarak gösterimini sağlar. : Nokta sembolünü Point Size bölümüne girilen birim değerinde gösterilmesini sağlar. Single Point Single Point seçeneği ile çizim alanında tek bir nokta yerleştirildiğinde komut kendiliğinden sonlandırılır. Komut çalıştırıldığında komut penceresi ve satırında; Command: _point Current point modes: PDMODE=0 PDSIZE=-2 Specify a point: İletisi görüntülenerek aktif nokta sembolü ve büyüklüğünü kullanıcıya iletir. Kullanıcı bu ayarları point komutunu çalıştırmadan önce DDPTYPE komutu ile açılan Point Style diyalog tablosundan seçip değiştirebilir. Point komut aktifse nokta sembolü büyüklüğünü PDSIZE, stilini PDMODE komutları ile değiştirebilir. 90

91 Multiple Point Çizim alanında farenizin seçim tuşu ile her tıkladığınız yere ardı ardına noktalar yerleştirir. Multiple Point seçeneği çizim alanına ardı ardına noktalar girileceğini varsayarak ileti penceresinde Specify a point iletisini sürekli görüntüler ve komuttan çıkmak için klavyeden Ecs (Escape) tuşu kullanılarak çıkılır. Divide Divide komutu, seçilecek olan objeleri (doğru parçası, yay parçası, rectangle, çember, elips vb.) kullanıcı tarafından belirlenen sayıda eşit parçalara sanal olarak bölündüğü varsayılarak bu sanal bölünme yerlerine aktif nokta sembollerinin yerleştirilmesini sağlar. Aşağıdaki örnekte Çember 12, Yay parçası 6 ve Doğru parçası 8 eşit parçaya bölünmüştür. Aşağıdaki iki örnekte ise Divide komutunun Block seçeneği ile nokta yerine dosyada mevcut olan bir block şeklin yerleştirilmesi sağlanmıştır. Measure Measure komutu, seçilecek olan objeleri (doğru parçası, yay parçası, rectangle, çember, elips vb.) kullanıcı tarafından belirlenen birim uzunluk değerinde eşit uzunluklara sanal olarak bölündüğü varsayılarak bu sanal bölünme yerlerine aktif nokta sembollerinin yerleştirilmesini sağlar. Measure komutunun Block seçeneğiyle nokta yerine aktif çizim dosyasında mevcut olan bir block şeklin yerleştirilmesi de sağlanabilir. Burada dikkat edilecek husus; Divide komutu girilen değer kadar seçilen obje eşit parçalara, Measure komutunda ise, Specify length of segment or [Block]: iletisine girilen değer seçilmiş olan objenin bölünme birim uzunluğu olarak kabul edilir. Command: _measure Select object to measure: Specify length of segment or [Block]: 15 Block Örneğimizde boyu 100 birim olan doğru parçasına Measure komutu uygulanmış, bölünme birim uzunluğu 15 birim girilmiştir. Doğru parçası üzerinde nokta sembollerinin farklı görünmesi için aktif nokta sembolü (PDMODE <3>) seçilmiştir. Block; birden fazla şekilden oluşan objelerin tek bir objeymiş gibi davranmalarını sağlar. İstenilen objeler bazı komutlar sayesinde Block haline dönüştürülebilirler. Çiziminiz sırasında farklı geometrik elemanlardan oluşan ve sık kullanılan bazı nesneleri bir grup şekil haline getirmek ve çiziminizin herhangi bir başka bölümünde veya başka çizimlerinizde kullanmak ihtiyacı duyabilirsiniz. Çizim esnasında örneğin standart bir somun, cıvata, pencere, kapı vb. gibi sıkça kullanılan objeleri daha önceden çizmiş olduğunuz çizim dosyaları içersinden arayıp bulup Copy yardımıyla alıp başka bir çizim dosyasında kullanmak her zaman karşılaşacağımız gereksinimlerdir. Bu işlemler size kolay gelebilir. Fakat bilgisayarınızdaki çizim dosyaları arasında bunları arayıp bulmak, ilgili objeleri seçmek, o objeleri alıp ilgili çizim dosyanıza taşıyıp orada ilgili yere yerleştirmek sizleri uğraştırır ve zaman kaybınıza yol açar. 91

92 AutoCAD kullanıcıları Wblock (Write Block) komutu ile kendi meslek alanlarına göre standart elamanlardan, sembollerden, projelerinde sıkça kullanılan objelerden oluşan bir arşiv yaparak ileriki çalışmalarında istenilen yerde arşivinizde bulunan blok objeleri kullanma olanağına sahip olabilirsiniz. Arşiviniz ne kadar zengin olursa size o kadar az iş düşer ve çok büyük zaman ve emek kazanmış olursunuz. AutoCAD oturumunda aktif çizim dosyası içersinde kalıcı bloklar Block (Make Block) komutu ile yaratılırlar. Yaratılan Bloklara birer isim verilerek o çizim dosyası arşivinde saklanır. Insert Block komutu ile çağrılarak aynı çizim dosyası içersinde onları kolayca istenilen yerde kullanabilirsiniz. Yaratılan Bloklar başka bir çizim dosyasında bu haliyle kullanılamazlar. Yaratılmış Blokların başka çizim dosyalarında da kullanılmasını isterseniz; aynı çizim dosyası içersinde Wblock komutunun Block seçeneğiyle, önceden yaratılmış Blokları, Wblock a (Write Block) dosyası haline dönüştürmemiz gerekir. Ayrıca AutoCAD oturumunda aktif çizim dosyası içersinde geçici bloklar yaratarak (Paste as Block), aynı oturumda onları kolayca istenilen yerde kullanabilirsiniz. Block haline getirilmiş objelerin çalışmalar esnasında dikkat edilmesi gereken bazı özellikleri vardır. Block (Grup şekli) oluşturan objeler tek bir obje gibi davranırlar. Insert komutu ile çizim dosyası içersinde herhangi bir yere yerleştirildiklerinde tek bir objeymiş gibi davranacaklardır. Bu blok şekil içersinden örneğin silmek için bir tek obje seçildiğinde bloktu oluşturan tüm objeler seçili konuma gelecekler işlem sürdürülürse tüm blok silinecektir. Explode komutu, blok halindeki şekilleri patlatarak blok şekli oluşturan objeleri kendi özelliklerini bozmadan birbirinden bağımsız eski hallerine dönüşmelerini sağlar. Çizim dosyasına yerleştirilmiş niteleyici blokları, EATTEXT, ATTEXT, BATTMAN gibi komutlar ile düzenlenebilir, etiketin çeşitli özellikleri ve sahip oldukları değerler değiştirilebilirler. 0 (sıfır) Layer inde yaratılmış, Aktif çizgi rengi, çizgi tipi ve çizgi kalınlıkları ByLayer olan objelerden oluşturulan blok objeler Insert işlemi sonucunda yerleştirildikleri Layer in özelliklerine sahip olurlar. 0 (sıfır) Layer inden başka bir Layer de yaratılmış bloklar ise yerleştirildikleri Layer de kendi yaratıldıkları Layer in özelliklerine sahip olurlar. Block objelere Explode komutu uygulandığında blok şekil kendini oluşturan objelerine ayrılır ve bu objeler bloklaşırken bulundukları Layer lere geri dönerler. Paste Paste as Block: Çizim sırasında sıkça kullanılan block yöntemidir ve kullanımı da oldukça kolaydır. Çizim sırasında ilgili obje kopyalanarak çizim sürecinde o objeyi defalarca kullanma olanağı sağlar. Yapılacak işlem ekranda çizim alanında farenizin sağ tuşunu tıklayınız. Açılan menü penceresinden Copy satırını seçiniz. Select objects: iletisinde kopyalanacak obje veya objeler seçilir Enter ile onaylanır. Şu anda oluşturulan blok bilgisayarınızın geçici hafızasında saklanmaktadır. Çizim sırasında ekranda çizim alanında farenizin sağ tuşunu tıklayınız. Açılan menü penceresinde Paste ve Paste as Block seçenekleri bizi ilgilendiriyor. Paste seçeneğini seçersek bize hafızadaki objeleri normal (block, grup şekil yapılmamış) olarak çizim dosyamız içerine yerleştirilmesi için sunar. Objeler birbirinden bağımsız davranış gösterirler. Paste as Block seçeneğini seçersek bize hafızadaki objeleri blok hale dönüştürülmüş olarak çizim dosyamız içersine sunar. Blok olmuş birden fazla objeler tek bir obje gibi davranış gösterirler. Make Block Make Block komutu, aktif çizim dosya içersinde yeni bir block şekil yaratılmasını veya mevcut bir block şeklin tanımının yenilenmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında ekranda Block Definition diyalog tablosu görüntülenir. Name: Name alanı, yaratılacak block şekle isim verebilmemizi sağlar. Buradaki açılır listeden çizim dosyasındaki önceden yaratılmış olan block şekillerin isimlerini görebiliriz. Açılır listeden mevcut bir block ismi seçilip block şeklin tanımı yenilendiğinde (yeni tanım yapılırken seçilen objeler ve özellikleri değiştirildiğinde), Insert komutu ile bu block önceden çizim dosyasında yerleştirilmiş ise bu mevcut block şekillerde otomatik olarak yeni tanıma göre yenilenir. 92

93 Block şekillerin yerleştirilme noktalarının belirlenmesini sağlayan alandır. Base point, block şekillerin Insert komutu ile çağrıldığında çizim dosyası içersinde ilgili yere yerleştirmek için block şeklin tutulduğu noktadır. Block şekil, ekranda imlecinize bu noktadan tutturulmuş olarak getirilir. Kutucuğu onaylı değilse Base point noktasını seçimi için Pick point butonun kullanılmasını veya X, Y, Z alanlarına Base point noktası için ilgili koordinat değerlerinin girilmesine olanak sağlar. Pick point butonu kullanılarak ekranda fare yardımıyla Base point noktasının seçilebilmesine olanak sağlar. Kutucuğu onaylı ise Pick point butonunu ve X, Y, Z alanlarını pasif konuma getirir. Objects bölümü block şekil oluşturulacak objelerin yaratılırken bazı özelliklere göre yaratılması için seçenekler sunar ve yaratılacak ilgili objelerin çizim dosyasından seçilebilmesini sağlar. Kutucuğu onaylı değilse Select objects butonunu obje seçiminde kullanılması için aktif halde bulunmasını sağlar. Pick point butonu kullanılarak ekranda fare yardımıyla Base point noktasının seçilebilmesine olanak sağlar. Kutucuğu onaylı ise Pick point butonunu ve X, Y, Z alanlarını pasif konuma getirir. Objects bölümü block şekil oluşturulacak objelerin yaratılırken bazı özelliklere göre yaratılması için seçenekler sunar ve yaratılacak ilgili objelerin çizim dosyasından seçilebilmesini sağlar. Kutucuğu onaylı değilse Select objects butonunu obje seçiminde kullanılması için aktif halde bulunmasını sağlar. Butonu yaratılacak block için, obje seçiminde kullanılır. Quick Select butonu, büyük ve karmaşık çizim dosyalarında obje seçiminde kullanıcının belirleyeceği ölçütlere göre objelerin daha kolay seçilmesini sağlar. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje block olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızda aynı özellikleriyle kalır. Genellikle bu seçeneği kullanırız. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje block olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızda da block haline dönüşerek kalır. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje block olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızdan silinir. Alanında yaratılan block şekil için açıklama bilgileri girebilmenizi sağlar. Bölümünde yaratılan blockların Kutucuğu seçili değilse block olarak yaratılacak dipnot, çıkma, açıklama bilgileri Annotation Scale ölçek değerlerinden etkilenmezler ve ekrandaki görünürlükleri devamlıdır. Kutucuğu seçili konumda ise Annotation Scale ölçek değerlerinden etkilenirler ve ekrandaki görünürlükleri yaratılmış olduğu Annotation Scale ölçek değeri aktif olduğunda görüntülenir. Aktif olan Annotation Scale ölçek değeri değiştirildiğinde ekrandan görüntüleri kaybolur. Visibility butonu ile Insert edilmiş block objenin görünürlüğü kontrol edilebilir. Annotation Kutucuğu, Annotative kutusu işaretlendiğinde aktif konuma gelir. Make block orientation to Layout kutusu işaretlendiğinde yaratılacak olan block objelerin Layout pencerelerinde de görüntülenmeleri sağlanır. 93

94 Kutucuğu işaretli olduğunda yaratılacak blockların Insert komutu kullanılarak çağrıldığında ekrana gelen Insert diyalog tablosunda Scale bölümünde bulunan Uniform Scale seçim kutucuğunun ve X, Y, Z alanlarının pasif olmasını sağlar. Kutucuğu seçili konumda değilse yaratılacak blockların Insert komutu kullanılarak çağrıldığında ekrana gelen Insert diyalog tablosunda Scale bölümünde bulunan Uniform Scale seçim kutucuğunun seçili ve aktif olmasını sağlar. Aynı anda X, Y, Z alanları pasif konumdadır. Kutucuğundaki seçimi kaldırırsanız X alanı aktif hale gelir. Buraya girilecek ölçek faktörü Y, Z yönleri içinde geçerli olacaktır. Kutusu ile kutusundaki seçimleri kaldırırsanız X, Y, Z alanları aktif hale gelirler. Bu vektör yönlerinde her birine farklı ölçek faktörü girilebilmesini sağlar. Kutucuğu seçili konumda değilken yaratılacak block objeler; Insert komutu kullanılarak çağrıldığında ekrana gelen Insert diyalog tablosunda sol alt kısmında bulunan kutucuğu pasif olarak gelmesini sağlar. Bunun sonucunda çizim dosyasına yerleştirilecek obje block olarak yerleştirilir. Kutucuğu seçili ise Insert diyalog tablosunda sol alt kısmında bulunan kutucuğu aktif halde gelir. Explode kutusu seçili ise çizim dosyasına yerleştirilecek block objenin patlatılmış olarak (block şekli oluşturan objeleri birbirinden bağımsız) yerleştirilmelerini sağlar. Explode kutusu seçili değil ise block olarak yerleştirilmesini sağlar. Bölümünde birim ayarı seçimi yapılır. Açılır listede 20 adet çalışma alanlarına göre kullanılan birim çeşidi bulunmaktadır. Butonu yaratılacak olan block şeklinize bir bağlantı yolu (Link) atayabilmeniz için Hyperlink komutunu çalıştırır. Block Definition diyalog tablosunda sol alt kısmında bulunan bu kutucuk seçili ise block şekil yaratılırken direkt olarak Block Editör penceresini açıp dinamik blokların yaratılması ile ilgili düzenlemelerin yapılmasına izin verir. İşlem tamamlandığında yaratılan block şekil Dynamic Block olarak yaratılır. Kutucuk seçil değil ise normal bir block olarak yaratılması sağlanır. Normal olarak yaratılmış bir block daha sonra Dynamic Block haline dönüştürülebilir. Insert Block Insert Block komutu çalıştırıldığında ekranınızda Insert diyalog tablosunu görüntüler. Bu tablo ile aktif çizim dosyası içinde, önceden yaratılmış block şekillerin, niteleyici etiket blocklarının veya bilgisayarınızda bulunan herhangi bir çizim dosyasının aktif çizim dosyasına getirilip yerleştirilmelerini sağlar. Insert komutu ile çizim dosyası içersine çağırılan bir niteleyici etiket bloğu ise Insert komutunun iletilerinde ek olarak bazı iletiler görüntülenecektir. Bunlar niteleyici etiket hazırlanırken kullanıcının sorulmasını istediği sorulardır. Şimdi Insert Diyalog tablosunu inceleyelim. Name: Name alanında açılır listede aktif çizim dosyasındaki önceden yaratılmış block isimleri listelenir. Preview alanında da seçili olan ismin görüntüsü görüntülenir. Çizim dosyanıza çağırıp yerleştirmek istediğiniz block buradaki listeden seçilir. Browse butonu ile çizim dosyanız içersine başka bir çizim dosyasının getirilmesi sağlanır. Getirilecek olan çizim dosyası, aktif çizim dosyanıza bir block olarak yerleştirilir. Bölümünde seçili ise X, Y, Z alanları pasif konumdadır. Çağırılan block ekrana imlecinize yerleştirme noktasından (Insertion Point) tutturulmuş bir şekilde gelir. Fare yardımı ile çizim dosyasında istenilen yere yerleştirilmesi sağlanır. 94

95 Seçili değil ise; X, Y, Z alanları aktif ve değerleri 0 (sıfır) dır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; X,Y,Z alanlarına bir değer girmezsek çağırılan block orijin noktasına yerleştirilir. Eğer istersek X, Y, Z alanlarına çağırılan block şeklin yerleştirilmesini istediğimiz noktanın koordinatlarını girerek yerleştirilmesi olanağını sağlar. Ölçek faktörü kullanıcı tarafından belirlenir. Bölümünde çizim dosyası içersine çağrılacak block şeklin ölçeklendirme ayarlarının yapılması için seçenekler sunulur. Yalnız burada dikkat edilecek nokta; Block şekil yaratılırken Block Definition diyalog tablosunda Behavior bölümünde Scale Uniformly seçim kutusunun seçili veya seçili olmaması durumu. Scale Uniformly seçim kutusunun seçili konumdayken yaratılmış block şeklin çağrılmasında; Insert diyalog tablosu Kutucuğu işaretli, X, Y, Z alanları ve Uniform Scale seçim kutusu seçili pasif konumda ekranda görüntülenir. Bu konumda çağırılan block ekrana imlecinize yerleştirme noktasından (Insertion Point) tutturulmuş bir şekilde gelir. Fare yardımı ile çizim dosyasında istenilen yere yerleştirilmesi sağlanır. Bu esnada komut satırında iletide aşağıdaki seçenekler sunulur. Command: _insert Specify insertion point or [Basepoint/Scale/Rotate]: Basepoint seçeneği block şekildeki yerleştirme noktasının yeniden tanımlanmasını sağlar. Scale seçeneği ölçek faktörü girilerek block şeklin ölçekli bir şekilde çağrılmasını sağlar. Rotate seçeneği çağrılan block şeklin çizim dosyasına yerleştirilirken X vektörüne göre belli bir açıda döndürülerek yerleştirilmesini sağlar. Kutusunun onayını kaldırırsak X alanı aktif hale gelir. X alanına girilecek değer ölçek faktörü kabul edilip çağrılan block şekil X, Y, Z vektörleri yönünde aynı ölçekte olması sağlanır. Scale Uniformly seçim kutusunun seçilmemiş konumdayken yaratılmış block şeklin çağrılmasında; Insert diyalog tablosunda seçeneği aktif konumda yer alır., seçenekleri seçili konumda iken; X, Y, Z alanları pasif konumdadırlar. Bu konumda çağırılan block ekrana imlecinize yerleştirme noktasından (Insertion Point) tutturulmuş bir şekilde gelir. Fare yardımı ile çizim dosyasında istenilen yere yerleştirilmesi sağlanır., seçim kutuları bu konumda ise; X alanı aktif konuma dönüşür. Y, Z alanları pasif konumda kalırlar.. X alanına girilecek değer ölçek faktörü kabul edilip çağrılan block şekil X, Y, Z vektörleri yönünde aynı ölçekte olması sağlanır., seçim kutuları bu konumda iken; X, Y, Z alanları aktif hale gelirler. Bu konumda X, Y, Z alanlarına, çizim dosyasına çağırılacak block şekil için X, Y, Z vektör yönlerinde farklı ölçek faktörleri girilebilmesini sağlar. Uniform Scale kutucuğu seçildiğinde X, Y, Z yönleri için tek bir ölçek faktörünün kullanılacağı belirtilmiş olur. Böylece ölçek faktörü X alanında yazılmış olan değerdir. Bölümünde çizim dosyasına getirilecek olan block şeklin çizim dosyasına yerleştirilirken X vektörüne göre belli bir açıda döndürülerek yerleştirilmesini sağlar. Kutusu seçili konumda ise Angle seçeneğini pasif konuma getirir. Döndürme işlemi yapılacaksa seçim kutusu seçilmemiş olması lazımdır. Seçeneği girdi kutusuna istenen döndürme değeri girilir. Bölümünde birim ayarı (Unit: milimetre, Factor: 1 )olarak gösterilir. Bu birim ayarları seçimi block şekil yaratılırken Block Definition diyalog tablosunda Settings bölümünde, Block unit açılır listesinden seçilmesine bağlıdır. Siz oradan yaratılacak block şekil için Unit açılır listesinden Inches birimini seçerseniz; Insert diyalog tablosunda da Block unit: bölümünde birim ayarı (Unit: Inches, Factor: 25,4) olarak karşınıza gelir. Çizim dosyasına çağırılacak olan block şeklin patlatılmış veya grup şekil (block) olarak getirilmesini sağlar. Define Attributes (ATTDEF) (Niteleyici Etiketler) Draw / Block / Nitelikli block yaratmak. O, bir block nesnesinin bilgi taşıyıcısıdır. Kendi üzerine iliştirilmiş bilgileri beraberinde taşır. Niteleyici etiketler, çizim dosyasındaki çeşitli objelerin yanı başına (veya istenilen herhangi bir yere) gerek etiketin kendisinin, gerekse etikette yer alacak bilgilerin kullanıcı tarafından tanımlandığı blok 95

96 halindeki metin gruplarıdır. Bir niteleyici etiket, iki kademeli bir işlem ile yaratılır. Öncelikle niteleyici etiket tanımının yaratılması gerekir. ATTDEF komutu, bir niteleyici etiket tanımı (Attribute Definition) yaratır. ATTDEF komutu ile niteleyici etiket tanımlandıktan sonra Block komutu ile niteleyici etiket bloğu haline getirilir. Böylece diğer blocklar gibi Insert komutu ile çağırılarak çizim dosyası içersinde istenilen yere yerleştirilir. Aynı niteleyici etiket çizim içersinde her çağırılışında program etikete yazılacak bilgilerin girilmesini ister. Böylece her etikete farklı bilgilerin girilebilmesi sağlanır. Niteleyici etiketler resim içersinde karışıklığa yol açmaması için istenirse görünmez duruma getirebilirler. (Bkz. View/Display/Attribute Display) AutoCAD ile yapılan çizimlerde örneğin mekanik konusunda tasarımlar yapıyorsanız; Parçaların imalat aşamasında gereken parça sayısı, parça malzemesi, parça kodu, parça fiyatı gibi bilgileri ilgili parça resminin yanına ilave edebilirsiniz. Mimari tasarımla uğraşıyorsanız; projenizde yer alan pencere, kapı, tefriş elamanları hakkındaki üretici firma, kod numarası, fiyatı gibi bilgileri projenizde bu objelerin yanlarına ekleyebilirsiniz. Çizim dosyasına yerleştirilirken niteleyici etiket bloğunda atanmış değerleri isterseniz sonradan değiştirebilirsiniz. Ayrıca niteleyici etiket yaratılırken o andaki kullanılmış olan yazı stili, harf yüksekliği, rengi gibi birçok özelliği sonradan değiştirebilme olanağına sahibiz. (Bkz. Modify/Object/Attribute) ATTDEF komutu, bir niteleyici etiket bloğu (Attribute Definition) yaratır. Attribute Definition diyalog tablosu niteleyici etiket tanımının kolay bir şekilde yaratılmasını sağlar. Bölümünde niteleyicinin özellikleri belirlenir. Yazılacak özelliklerin resim içersinde görünür olup olmamasını düzenler Yazılacak özelliklerin sabit veya değiştirilebilir olup olmamasını belirler. Özellikler girildikten sonra ikinci kez kontrol edilip edilmeyeceğini belirler. Özellikler yaratılırken verilen varsayım değerlerin geçerli olup olmayacağını ayarlar. Yaratılacak etiketin resim üzerindeki pozisyonunu kilitler. Etiket üzerinde çoklu çizgilerin olup olmamasını belirler. Bölümündeki seçenekler etiket değerlerinin girilmesinde kullanılır. Etiketi tanımlayan ve kullanıcının verdiği bir isim. Etiket yerleştirilirken görüntülenecek ileti veya soru. Etiketin sahip olduğu varsayım değer. Insert field butonu Field diyalog tablosunu ekranda karşımıza açar. Bu bölümde niteleyici etiketin resim içersinde yerleştirileceği nokta tanımlanır. Kutusu seçili konumda ise bu bölümde bulunan X, Y, Z alanlarını pasif konuma getirir. Seçili değilse X, Y, Z alanları aktif haldedir. Bu alanlara etiketin resim içersine yerleştirilme noktası için koordinat değerleri girilir. Yaratılacak etiket bloğunda kullanılacak yazının konumlandırılmaları, yazı stili, harf yüksekliği gibi özelliklerin belirlenmesini sağlayan bölümdür. Etikette kullanılacak yazının hizalama türünün seçimi yapılır. Etikette kullanılacak yazının stili belirlenir. Etiket yaratılırken Annotative kutucuğu seçili konumda ise Annotation Scale ölçek değerlerinden etkilenirler ve ekrandaki görünürlükleri yaratılmış olduğu Annotation Scale ölçek değeri aktif olduğunda görüntülenir. Aktif olan Annotation Scale ölçek değeri değiştirildiğinde ekrandan görüntüleri kaybolur. sağlanır. Annotation Visibility butonu ile Insert edilmiş block objenin görünürlüğü kontrol edilebilmesi Etikette kullanılacak harf yüksekliğinin belirlenmesini sağlar. 96

97 Text height butonu Etikette yer alacak yazı doğrultusunun belirlenmesini sağlar. Rotation butonu Boundary width butonu Kutucuğu seçili konumda ise niteleyici etiket tanımı bir önceki ile hizalanarak hemen altına yerleştirilir. Bir niteleyici etiket bloğu birden fazla satırdan oluşabilir. Her bir niteleyici bu komut ile yaratıldıktan sonra BLOCK komutu ile bloklandığında bir niteleyici etiket bloğu yaratılmış olur. Örnek: Aşağıdaki şekilde görülen üzerinde ilgili bilgileri barındıran bir niteleyici etiket bloğu yaratalım. Block tablo şekli üzerinde ilgili etiket bilgilerinin konumlanacağı satır çizgileri referans almak için çizilir.(şekil: a) Şekil: a konumdayken ATTDEF komutu çalıştırılır. Diyalog tablosunda ilgili yerlere girilen bilgiler ve seçilmiş olan seçenekler aşağıda gösterilmiştir. İlk önce ilgili tablo boş olarak çizilir. Block komutu ile (diyalog tablosunda kutusu seçili) bir isim vererek bloğu oluşturunuz. Oluşturulan block Insert komutu ile çağrılarak çizim dosyasında müsait bir yere yerleştiriniz. Bu konumda OK butonu tıklanır. Default bölümündeki bilginin Block Şekil üzerinde konumlanacağı satır çizgisinin başlangıç noktası işaretlenir. Bu yapmış olduğumuz işlemleri, Standart No ve Fiyatı satırı bilgileri içinde yapınız. Standart No için: Tag: CIVATA bu değişmiyor. Prompt: Standart No, Default: TS 1021/10 girilecek. Fiyatı için: Tag: CIVATA bu değişmiyor. Prompt: Fiyatı, Default: 0,35 Ytl. Bilgilerini giriniz. Diğer seçenekler aynı kalsın. Block tablo şekildeki boş olan alanlardaki görünmesini istediğimiz niteleyici etiket bilgilerini oluşturduk. Şu anda Block şeklimizin ekrandaki görünümü alt tarafta verilmiştir. Şu anda yukarıda gördüğümüz şekilde; Bir tablo block şeklimiz ve onun üzerine yerleştirdiğimiz niteleyici etiketler var. Bu konumdayken bunları tek bir block yapmamız lazım. Block komutunu çalıştıralım. Name alanına: Cıvata adını girip, kutusunu seçili konuma getirelim. Select Object butonu ile en son haldeki şeklimizi seçerken (çizili olan satır çizgileri hariç) seçelim. Pick point butonu ile insert noktasını belirleyelim. OK butonunu onaylayarak komuttan çıkalım. Böylece Cıvata adında üzerine iliştirilmiş niteleyici etiketler olan bir block yaratmış olduk. Bu bloğu çizim dosyası içersine Insert komutu ile çağıralım. Çizim dosyasındaki yerleşeceği yeri fare yardımı ile seçelim. İletileri Enter ile onaylayarak geçiniz. Eğer girilmiş olan bilgilerde değişiklik yapmak istiyorsanız ilgili görüntülenen ileti pencerelerinden yapıp sonra onaylayınız. 97

98 , Sonuç olarak yukarıdaki ilk görüntü elde edilmiştir. Block yaratılırken oluşturma safhalarında diyalog tablolarında Şu anda ölçeği değiştirdiğimizde ( ölçeğinde yaratılmıştır. Ayrıca block ve niteleyici etiketlerin seçeneklerinde seçili konum tercih edilmişti. ), yaratılmış olan bloğun görüntüsü ekranda görüntülenmez. Görüntülenmesi için buton tıklatarak bu konuma getirilir. Block şeklimizin ekranda görüntülenmesi sağlanır. Yani block şeklin yaratıldığı ölçeği yalnız block şekil için geçerli kılar. : Çizim dosyasında o anki aktif (Annotative Scale) ölçeğinde oluşturulan çeşitli dipnot koyma, çıkma yaparak açıklama bilgileri, sembol, niteleyici etiket gibi bilgilerin bloklarının oluşturulması sırasında. Diyalog tablosunda seçeneği seçili konumdayken ilgili blokların oluşturulup Insert komutu ile çizim dosyası içersine yerleştirildiklerinde; Block objelerin çizim dosyasındaki gösterimi sadece yaratılırken aktif olan (Annotative Scale) ölçeğinde gösterilmelerini sağlar. Yukarıda bahsettiğimiz bloklar Insert komutu ile çizim dosyası içersine yerleştirildiklerinde; Yaratılmış oldukları ölçek değeri dışındaki ölçek değerlerinde de gösterilmeleri sağlanır. Çok kullanışlı bir yöntemdir. Çizim dosyanıza işlemiş olduğunuz birçok dipnot, çıkma yaparak açıklama bilgileri, çeşitli semboller, niteleyici etiketler vb. gibi objelerin görünürlüklerini çizim dosyanızda aktif veya pasif hale getirebilirsiniz. Aynı Layer lerin aktif veya pasif hale getirilmesi gibi. Bu ayarlar ile yaratılmış bloklar Insert edilirken diyalog tablosunda Preview penceresindeki görüntüsüne ve ayrıca çizim dosyasına yerleştirildiğinde blok şeklin üzerine kursörünüzü getirdiğinizde işaretin görüntülendiğine dikkat ediniz. Yukarıdaki yapmış olduğumuz etiket bloğunda bilgi hanelerinin boş olarak yaratılması da sağlanabilirler. Etiket bloğu çizim dosyasına yerleştirildikten sonra üzerine çift tıklanıldığında karşınıza Enhanced Attribute Editor diyalog tablosu gelir. Buradan blok etiketindeki ilgili boş kısımlar Value alanına girilecek bilgiler ile doldurulabilirler. Etiketin bu şekilde boş gelmesi için; yaratılırken Attribute Definition diyalog tablosunda Attribute bölümünde bulunan Default alanına ilgili bilgilerin girilmemesi, boş bırakılması lazımdır. Niteleyici etiket bloklar yaratıldıktan sonra etiket üzerindeki tanımlanmış olan niteleyici bilgileri DDEDIT komutu ile bloğu seçip veya üzerine çift tıklandığında açılan Enhanced Attribute Editor diyalog tablosundan değiştirilmeleri sağlanır. 98

99 Write Block (Wblock) (W) Wblock komutu ile yaratılacak bloklar (grup şekiller) sadece yaratıldıkları çizim dosyasında değil başka çizim dosyalarında da kullanılabilirler. Bu şekilde yaratılan bloklar bir çizim dosyası gibi sabit disk e yazdırılırlar. Ayrıca mevcut çizim dosyalarınızda bulunan block şekilleri, bulundukları dosyaları aktif hale getirip Wblock komutu çalıştırıldığında açılan diyalog tablosunun Source bölümünde, Block seçeneği seçildiğinde açılır listede görüntülenen o dosya içersinde yaratılmış olan Blokların birer Wblock haline dönüştürülmelerini sağlar. Aşağıda Write Block diyalog tablosu görülmektedir. : Bölümünde Wblock yapılması istenen obje kaynağının belirlenmesi seçimi yapılır. : Aktif çizim dosyasında yer alan mevcut bir bloğun listeden seçilerek kendi başına bir Wblock dosyası olarak yazdırılmasını sağlar. : Aktif çizim dosyasının tamamını bir Wblock dosyası olarak yazdırılmasını sağlar. : Aktif çizim dosyası içersinden seçilecek objelerin veya çizimin bir bölümünün bir Wblock dosyası olarak yazdırılmasını sağlar. Bu seçeneklerden özel bir durum olmadıkça genel olarak Objects seçeneğini kullanırız. Bölümünde yaratılacak Wblock objenin çizim dosyasına çağırılırken tutulacağı insert noktasının belirlenmesini sağlar. Butonu yaratılacak olan Wblock objenin çizim dosyasına çağırıldığında imlece tutturulacağı insert noktasının fare ile seçimini sağlar. X, Y, Z alanları, olan Wblock objenin çizim dosyasına çağırıldığında kullanıcı tarafından girilecek koordinat değerine göre çizim dosyasına yerleştirilmesini sağlar. Objects bölümü Wblock oluşturulacak objelerin yaratılırken bazı özelliklere göre yaratılması için seçenekler sunar ve yaratılacak ilgili objelerin çizim dosyasından seçilebilmesini sağlar. Butonu yaratılacak block için, obje seçiminde kullanılır. Quick Select butonu, büyük ve karmaşık çizim dosyalarında obje seçiminde kullanıcının belirleyeceği ölçütlere göre objelerin daha kolay seçilmesini sağlar. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje Wblock olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızda aynı özellikleriyle kalır. Genellikle bu seçeneği kullanırız. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje Wblock olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızda da block haline dönüşerek kalır. Seçeneği seçili konumda ise; çizim dosyanızdaki seçilen obje Wblock olarak yaratılıp arşive gönderildikten sonra, çizim dosyanızdan Wblock için seçilen obje silinir. Alanında; File name and path: açılır listesi ile yaratılacak olan Wblock dosyanıza bir isim verilmesini sağlar. Butonu; Browse for Drawing File diyalog tablosunu açarak yaratılacak olan Wblock dosyasının bilgisayarınız da konumlanacağı yeri belirlemenizi sağlar. : Bölümü yaratılacak olan Wblock objenin hangi ölçü birimini kullanarak yaratılmasını sağlar. Hatch (bhatch), (bh) Tarama Hatch komutu, çizim dosyasında kullanıcı tarafından tanımlanacak objelerin sınırlandırdığı bir kapalı alanın taranması amacıyla kullanılır. Tarama işlemi için seçilen objelerin oluşturduğu kapalı alan, kullanıcı tarafından belirlenen tarama deseni çeşidiyle, istenilen tarama açısında, istenen tarama çizgi aralıklarında yapılmasını sağlar. 99

100 Tarama deseni olarak Pattern açılır listesinden Solid seçeneği seçildiğinde taranacak alan tarama deseni yerine, programda o anki kullanılan aktif renk ile doldurulması sağlanır. Hatch komutu çalıştırıldığında ekrana Hatch and Gradient diyalog tablosu ilgili ayar ve seçeneklerin yapılması için gelir. Diyalog tablosu iki sekmeden oluşur. Sekmesi: Tarama deseninde kullanılacak tarama tipi, tarama deseni, tarama açısı, tarama desenine ait ölçek faktörü gibi özelliklerinin belirlenmelerini sağlar. : Bölümünde Type: açılır listesinden kullanılacak tarama deseninin tipi belirlenir. Predefined seçeneği ile önceden tanımlanmış, AutoCAD in kendi hazır tarama desenlerini kullanabilmemizi sağlar. User defined seçeneği, programda o anki aktif çizgi tipi ile tarama yapabilmenizi sağlar. Custom seçeneği ise, kullanıcılar tarafından önceden yaratılmış,(.pat) uzantılı dosyalarda saklanan tarama desenlerinin kullanılmasını sağlar. Pattern: açılır listesinde; Type alanı açılır listesinde Predefined seçeneği seçili ise önceden tanımlı bulunan tarama desenlerini görüntüleyen liste açılır. İstenilen tarama deseni buradan seçilerek kullanılır. Burada yer alan buton kullanılarak Hatch Pattern Palette diyalog tablosunu açarak tüm tarama desenlerini kategorilerine göre sekmeler altında sunar. Buradan da tarama desenlerinin nasıl olduğunu görerek seçebilirsiniz. Type açılır listesinde User defined seçeneği seçili ise, Pattern alanı pasif konumdadır. Type açılır listesinde Custom seçeneği seçili ise, Pattern alanı pasif konuma gelir. Pasif konumdaki Custom Pattern alanı aktif hale gelerek kullanıcı tarafından önceden yaratılmış olan tarama desenlerini burada listeleyerek kullanılmalarını sağlar. Swatch: Alanında seçilen tarama deseninin ön izlemesi kullanıcıyı bilgilendirmek için sunulur. Üzerini çift tıkladığınızda Hatch Pattern Palette diyalog tablosu ekrana gelir. : Bölümünde Angle alanı, tarama deseninin X ekseniyle yaptığı açının belirlenmesini sağlar. Scale alanı, tarama deseni ölçeğinin belirlenmesini sağlar Seçim kutusu Type alanında User defined seçeneği seçildiğinde aktif hale gelir. Double kutusu seçildiğinde, aktif çizgi tipi ile belirlemiş olduğunuz açı değerinde birbirlerine dik olacak şekilde çapraz tarama yapar. Spacing alanına girilecek değer tarama deseni çizgileri arasındaki mesafeyi belirler. 100

101 Layout larda çalışırken aktif hale gelir. Yerleşim sayfasına (Layout) göre tarama deseni ölçeğinin ayarlanmasını sağlar. ISO Pen Width: Alanı, ISO stili bir tarama deseni seçeneği seçildiğinde aktif hale gelir. Burada açılır listeden yaratılacak olan tarama desenine seçilen çizgi kalınlığını atayabilirsiniz. Bölümünde tarama deseni başlama noktasının yerinin kontrol edilebilmesi için seçenekler sunar. Örneğin tuğla deseni gibi bazı tarama desenlerinin, tarama sınırı üzerindeki bir noktaya hizalanması gerekebilir. Varsayılan tüm tarama orijinleri, aktif UCS'nin orijinine denk düşer. Seçeneği seçili ise, HPORIGIN sistem değişkeninde saklanan ayarı kullanır. Varsayılan orijin noktası, aktif kullanıcı (UCS) orijin noktasıdır. (0,0) Seçeneği seçili ise, tarama deseni için yeni orijin noktası belirler. Yeni tarama orijin noktasını doğrudan belirler. Hporiginmode <0> Yeni orijin noktasını, tarama yapılacak kare alanın sınır köşelerine ve merkezine göre yerleştirilme seçeneklerini kullanabilmeyi sağlar. Seçeneklerin bulunduğu açılır liste aktif hale gelir. Ayrıca bu seçenekler (HPORIGINMODE) sistem değişkeni ile kontrol edilebilir. Command: HPORIGINMODE Enter new value for HPORIGINMODE <0>: Use current origin Enter new value for HPORIGINMODE <1>: Bottom left Enter new value for HPORIGINMODE <2>: Bottom right Enter new value for HPORIGINMODE <3>: Top right Enter new value for HPORIGINMODE <4>: Top left Enter new value for HPORIGINMODE <5>: Center Requires an integer between 0 and 5. Tarama alanının Sol alt köşe, Sağ alt köşe, Sağ üst köşe, Sol üst köşe ve merkez seçeneklerini sunar. Ayrıca hemen yanda bulunan Preview penceresinde yapılan seçimin ön izlemesini de görebilirsiniz: Bu seçenekleri açılır listedeki sıra ile kullanarak kare biçimli alanlara uygulayalım. Sonuç: Tarama deseni için Orijin yerleştirme seçenekleri kullanıldığında, Tarama desenlerinin ilgili alanlara orijin noktasına göre nasıl konumlandıklarına dikkat ediniz. Yeni tarama orijin noktası değerini sistem değişkeninde ( HPORIGIN) saklar. Command: hporigin Enter new value for HPORIGIN< ,0.0000>: Command: hporigin Enter new value for HPORIGIN<0.0000,0.0000>: Butonu ile yaratılacak tarama deseninin yerleşimini, yerleştirilecek obje üzerinde ön izleme olanağı sağlar. Yerleştirilme konumu beğenilirse onaylamak için sağ tuş yapılır. Beğenilmez, değişik bir seçenek kullanmak isterseniz Ecs tuşu ile diyalog tablosuna dönebilirsiniz. 101

102 Bölümünde Butonu tarama deseninin yerleştirileceği kapalı alanı imleç ile seçmek için kullanılır. İmleç istenilen kapalı alan üzerine getirilir. Seçim tuşu ile seçilir. Seçilen bölge sınırları ekranda aydınlatılmış hale dönüşür. Seçilecek başka alan yoksa çizim alanı üzerinde sağ tuş tıklanıp açılan menü penceresinden Enter seçilip diyalog tablosuna geri dönülür. Burada OK. Butonu basılarak işlem tamamlanır. Tarama deseni yapılacak alanının sınır çerçevesini seçmek için kullanılır. Komut çalıştırıldığında imleç seçim kutusu (Pickbox) şeklini alır. Tarama yapılması istenen obje seçim kutusu ile seçilir. Seçilen obje ekranda aydınlanmış hale dönüşür. Seçilecek başka obje yoksa çizim alanı üzerinde sağ tuş tıklanıp açılan menü penceresinden Enter seçilip diyalog tablosuna geri dönülür. Burada OK. Butonu basılarak işlem tamamlanır. Ayrıca Add Select objects butonu ile tarama deseni yapılacak objelerin seçiminde; seçilecek objelerde kapalı alan oluşturması şartı aranmaz. Tarama deseni için seçilen objeleri oluşturan sınırlar hesap edilerek, arasına yerleşeceği kadar tarama deseni yerleştirilir. Butonu seçili tarama deseni sınırlarından istenilen sınırı iptal eder. Ayrıca Pick internal point or [Select objects/remove Boundaries]: iletisinde B ifadesi girilerek Remove Boundaries seçeneğini buradan da çalıştırılabilirsiniz. Tarama deseni sınırlarının yeniden yaratılmasını sağlar. Çizim alanı üzerindeki tarama deseni üzerine çift tıklayınız. Ekranda Hatch Edit diyalog tablosu açılır. 102

103 Bu tablo Hatch and Gradient tablosu ile aynıdır. Orada aktif olmayan alanlar ve butonlar Hatch Edit diyalog tablosunda aktif olurlar. Buradan Recreate boundary butonu kullanılarak mevcut tarama deseni sınırlarının yeniden yaratılması sağlanır. Ekrandaki seçili tarama deseni alanını görmemiz için Hatch diyalog tablosunu kapatarak çizim alanı ekran görüntüsüne dönmemizi sağlar. Taranacak seçili alanın kontrol edilmesi amacıyla kullanılır. Bölümünde yaratılacak tarama deseni ve dolgu seçeneğini kontrol eder. Kutucuğu seçili değilse yaratılacak olan tarama deseni Annotation Scale ölçek değerlerinden etkilenmezler ve ekrandaki görünürlükleri devamlıdır. Kutucuğu seçili konumda ise Annotation Scale ölçek değerlerinden etkilenirler ve ekrandaki görünürlükleri yaratılmış olduğu Annotation Scale ölçek değeri aktif olduğunda görüntülenir. Aktif olan Annotation Scale ölçek değeri değiştirildiğinde ekrandan görüntüleri kaybolur. Annotation Visibility butonu ile görüntü geri getirilir. Tarama deseninin görünürlüğü buradan kontrol edilebilir. Yaratılacak tarama deseninin ilişkili veya ilişkisiz olup olmayacağını kontrol eder. Tarama sınırları değiştirildiğinde ilişkili tarama yeni sınırlara göre güncellenir. Ayrıca tarama yapılmış bir bölgede tarama alanı içinde kalan ada (Island) silinse bile, tarama deseninin ilişkilendirildiği sınırlar ile bağını kopartmaz. Silinen ada boşlukları otomatik olarak doldurulur. Yukarıdaki örnekte orijinal resim taranırken Associative seçimi ile taranmışsa yaratıldıktan sonra içinde yer alan ada silindiğinde boşluklar doldurulur. Associative seçilmemiş olarak taranmışsa yaratıldıktan sonra içinde yer alan ada silindiğinde boşluklar doldurulmaz. 103

104 Birden fazla kapalı alanlı objeye, aynı anda tarama deseni yerleştirilmesi için seçildiğinde, tarama deseni yaratılırken seçim kutusu işaretli değil ise; tarama deseni yaratıldığında ilgili objelerdeki tarama deseni, bir grup şekli (Block) gibi davranış gösterir. davranış gösterirler. Seçili ise; ilgili objelerdeki yaratılmış tarama desenleri birbirinden bağımsız olarak Draw Order: Tarama veya dolguya çizimde yer alma sırası atar. Tarama veya dolgu desenlerini hiçbir şeyi dikkate almadan, arkaya gönder, öne getir, tarama alanı sınırları arkasına gönder, tarama alanı sınırları önüne gibi yerleştirilmesini sağlayan seçenekler sunar. Bhatch komutunu çalıştırdınız. Hatch and Gradient diyalog tablosu ekrana geldiğinde, Inherit Properties butonunu kullanarak; çizim alanınızda önceden yaratılmış bulunan tarama desenlerinden birini örnek seçip, yeni taranacak alanını seçerek oraya örnek seçmiş olduğunuz tarama deseninin özelliklerine sahip tarama desenini atayabilirsiniz. Ayrıca çizim alanınızda çizili bulunan bir tarama desenini seçerek, buna atanmasını istediğimiz diğer çizili bulunan tarama desenini seçtiğimizde buradaki tarama deseni özellikleri, ilk seçmiş olduğumuz tarama desenine atanır. Bölümünde, taranacak alanın belirlenmesinde kullanılacak ölçütlerin tespitini sağlar. Tarama yapılacak kapalı alan içersinde kalan bağımsız başka kapalı alanlar varsa bunlar AutoCAD tarafından Island (Ada) olarak değerlendirilirler. Islan detection, tarama sırasında AutoCAD in bu alanları hangi ölçütlere göre değerlendirip tarama yapılması için üç seçenek sunar. : İç içe bulunan kapalı alanların en dış alandan taramaya başlayarak bir sonraki alan boş, bir sonraki taranacak şeklinde tarama işleminin yapılmasını sağlar. Burada dikkat edilecek husus; taranması istenilen alan içinde bir yazı bulunuyorsa; tarama alanı seçimini Add Pick points butonu ile yaparsanız taranacak alan içinde bulunan yazının üzeri taranmaz, Add Select objects butonu ile yaparsanız tarama çizgileri alan içindeki yazının üzerinden geçer. : İç içe bulunan kapalı alanlardan sadece en dıştaki alanın taranması için kullanılan tarama stilidir. Burada dikkat edilmesi gereken husus; Add Pick points butonu ile kapalı alan seçimi, en dıştaki alan işaretlenerek yapılmalıdır. 104

105 Add Select objects butonunu kullanılarak yapılmak isteniyorsa tüm objelerin seçilmesi gereklidir. Aksi takdirde istenmeyen sonuçlar ile karşılaşırsınız. Add Pick points butonu kullanıldığında seçilen alanı dış alan kabul eder ona göre tarar. Add Select objects butonu kullanılarak sadece en dıştaki kapalı alan objeyi seçersek, tarama sonucu yandaki şekilde gösterilmektedir. : İç içe bulunan kapalı alanların içyapısı dikkate alınmadan en dıştaki objenin oluşturduğu sınır tarama alanı sınırı kabul edilerek tarama işlemi yapılır. Dikkat edilecek husus; Add Pick points butonu ile kapalı alanı tanımlayacaksanız seçilen alanı en dıştaki alan olarak kabul eder. Aşağıdaki şekillerde sırasıyla kapalı alan seçimi dış, orta ve içteki kapalı alan seçilerek yapılmıştır. Sonuç üstte görülmektedir. Add Select objects butonu ile kapalı alanı tanımlayacaksanız; en dışta bulunan kapalı alanın sınırını seçmeniz yeterli olacaktır. Taranacak alan içersinde bir yazı bulunuyorsa tarama işlemi sırasında bu yazının dikkate alınmadığını ve tarama çizgilerinin üzerinden geçtiğine dikkat ediniz. : Bölümünde, tarama işlemi için kapalı alan seçildiğinde, tarama deseni yaratılması sırasında AutoCAD bu kapalı alanın sınırlarından oluşan geçici bir obje yaratır. Tarama işlemi tamamlandığında bu geçici obje silinir. Bu geçici objenin çizim dosyanızdan silinip veya silinmemesi için seçenek sunar. Kutusu onaylı ise tarama işlemi anında yaratılan bu geçici objenin (kapalı alanın sınırları) çizim dosyasında kalması sağlanır. Bu obje tarama alanı sınırlarıyla üst üste olduğu için ekranda tek bir obje gibi görünür. Altta orijinal obje, üzerinde yaratılan obje çakışık bir şekilde bulunurlar. Bu yaratılacak objenin Object type açılır listesinden seçim yapılarak Polyline veya Region obje olarak yaratılması sağlanır. Region: İki boyutlu kapalı alanların bölge (Region) haline dönüştürülmesini sağlar. Bölümünde, taranacak kapalı alanı belirleyecek sınır objelerin analiz işleminin hangi ölçütlere göre yapılacağını belirlememizi sağlar. Current Viewports seçimi, aktif ekran görünüşü içersinde yer alan tüm objelerin analiz edileceğini belirler. New butonu kullanılarak obje seçimi yapıldığında analiz sırasında yalnız bu objelerin analiz edilmesini sağlar. Taranacak kapalı alanın sınırında oluşmuş aralıkları (boşluk), bu alana girilecek değeri maksimum tolerans değeri kabul ederek tarama işlemi sırasında kapatarak alanın taranmasını sağlar. Aşağıdaki örnekte; kapalı alanın sınırında aralık kalmıştır. Tolerance alanına 2 değeri girilmiş olduğunu varsayalım. Taranacak alan seçildiğinde ekranda uyarı mesajı görüntülenir. Seçili kapalı alan sınırının açık kaldığı iletilir. Yes butonuna basılarak işlem tamamlanır. Sonuç yanda gösterilmiştir. Komuttan çıkmadan kapalı alan sınırındaki açıklık giderilmiş olur. Hem de tarama işlemimiz tamamlanmış olur. 105

106 Bu bölümde tarama esnasında hangi orijin kaynağının esas alınacağının belirlenmesi sağlanır. : Tarama uygulanacak nesnenin orijin noktası esas alınır. : Taraması örnek alınan desenin bulunduğu konumdaki tarama orijini esas alınır. Boundary Hatch ile taranmış ( seçili) nesneler üzerinde, nesne ve taramayı birlikte seçme zorunluluğu olmadan, Offset, Move, Rotate, Scale, Stretch, Trim, Extend, Break, Chamfer ve Fillet gibi düzenleme işlemlerini yapabiliriz. Ayrıca Divide ve Measure komutları da uygulanabilirler. Tarama deseninin gizlenmesi ve gösterilmesi Tarama desenleri ve Degrade dolgu taramalarının ekranda istenildiği anda görünüp görünmemelerini Annotative seçeneği seçili olarak yaratıldıklarında sağlayabiliyoruz. Yapacağımız yaratılmış oldukları Annotation Scale değerini değiştirmek ve Annotation Visibility butonu ile görünürlüğü ayarlamak. Ayrıca tarama desen ve dolguların bulundukları ilgili katmanları açıp, kapamak suretiyle de yapabiliriz. Ayrıca Fillmode ve Fill sistem değişkenlerinden de görünüp görünmemelerini sağlayabiliriz. Bu işlemler çizim dosyasında bulunan tüm tarama desenlerini, Degrade dolguları ve Solid dolguları gizler ve çizime hız kazandırır. Fillmode: Varsayılan sistem değişkeni <1> dir. Bunu <0> olarak değiştirilirse taramaları ve dolguların ekrandaki görünürlüğünü gizler. Bunu görebilmemiz için Regen komutu ile ekran yenilenmesi gereklidir. Enter new value for FILLMODE <1>: Tarama ve Dolguların ekranda gösterilmesini sağlar. Enter new value for FILLMODE <0>: Tarama ve Dolguların ekranda gizlenmesini sağlar. Fill: Aynı işlevi görmesi için Fill sistem değişkenini ON/OFF hale getirerek yapabiliriz. Varsayılan sistem değişkeni <ON> açık konumdur. Enter mode [ON/OFF] <ON>: Tarama ve Dolguların ekranda gösterilmesini sağlar. Enter mode [ON/OFF] <OFF>: Tarama ve Dolguların ekranda gizlenmesini sağlar. Bunu görebilmemiz için Regen komutu ile ekran yenilenmesi gereklidir. Regen: Regen komutu, aktif görünüş penceresi (Viewports) içindeki objelerin özelliklerinin kayıtlı olduğu veritabanından okuyarak objelerin ekranda yeniden yaratılmasını sağlar. Gradient Sekmesi: Uygulanacak dolgu nesnesinin görünüşleri ve özellikleri ile ilgili ayarlarının yapılabilmesi için seçenekler sunar. : Bölümünde renk ayarları seçimi yapılır. : Bir renkli dolgu yaratılmasını sağlar. Altındaki renk penceresi çift tıklama ile veya yanındaki buton ile Select Color diyalog tablosuna geçilip ilgili renk seçimi ayarları yapılır. Yan tarafında bulunan ayar çubuğu; dolgu renginin (Shade koyu tona, Tint ise açık tona) açıklık ayarının isteğe göre ayarlanabilmesini sağlar. Bu işlem yapılırken dolgu nesnesi üzerindeki renk değişimi ve gölgelendirme ön izleme pencerelerinden dinamik olarak gösterilir. : Düğmesi seçilirse iki farklı renkli dolgu yaratılması sağlanır. Düğme seçildiğinde Shade sürgüsü renk penceresine dönüşür. İkinci renk için ilgili seçim ve ayarlar yapılır. Color 1 ile başlangıç rengi, Color 2 ile bitiş rengini ayarlayabilirsiniz. 106

107 Orta bölümde bulunan dokuz adet dolgu nesnesi ön izleme penceresi bulunmaktadır. Bu pencereler aynı zamanda dolgu tipi seçenekleri pencereleridir. Seçilen penceredeki dolgu tipi ilgili kapalı alanına dolgu deseni olarak yerleştirilir. Bölümünde yaratılacak olan dolgu nesnesinin ilgili kapalı alana ne şekilde konumlanacağının belirlenmesi sağlanır. Dolgu deseni merkezini, yerleşeceği alana merkezler. Dolgu deseni Angle seçeneği ile açılır listede sunulan açı değerlerinde döndürülerek dolgu alanına konumlandırılması sağlanır. Dolgu deseni, Hide modunda çizim alanında gözükmez. Hatch ve Gradient sekmeleri dışında diyalog tablosunda tabloda yer alan bölümler her iki komut için ortak kullanılır. Boundary (bo) Sınır oluşturma Boundary komutu Draw çekme menüsünden, Klavyeden komut adı veya kısa yolları girilerek çalıştırılabilir. Boundary komutu, tanımlanan bir kapalı alanın sınırlarından, kapalı bir Polyline obje veya kapalı bir bölge (Region) yaratılmalarını sağlar. Komut çalıştırıldığında karşınıza Boundary Creation diyalog tablosu gelir. yapılır. Butonu ile kapalı alanın seçimi Kutucuğu seçili değilse, kapalı alan içinde kalan başka bir kapalı alan ada (Island) bulunuyorsa kapalı alan seçiminde aşağıdaki şekildeki gibi ilgili yer seçildiğinde; Ekrana bir uyarı mesajı tablosu gelir. Altta görüntülenmiştir. (Yanlış sınır tanımlama) İşaretlenen nokta sınır dışındadır. Tablo üzerindeki Look at in butonu seçilirse sizi çizim alanına döndürüp kapalı alan içinde başka bir kapalı alan (ada) olduğunu aydınlatılmış bir şekilde görmenizi sağlar. 107

108 Aynı anda da bir başka mesaj iletilmiştir. Tamam, butonu tıklanıp aynı alan seçildiğinde içte kalan Ada (Island) sınırları hesaba alınmadan seçili olan kapalı alanın sınırlarından bir Polyline veya Region obje yaratılmasını sağlar. Direkt olarak OK butonu seçilseydi içerde kalan ada görülmeyecekti. Sonuç yanda gösterilmiştir. Yaratılan obje ile orijinal obje üst üste çakışık haldedirler. Move komutu ile yan tarafa çekilmiş hali gösterilmektedir. Yaratılan obje kapalı bir Polyline Veya Region obje tablodan Object type alanından yapılacak seçime göre olur. Kutucuğu seçili ise; seçilen kapalı alan içinde kalan ada (Island) hesaba katılarak onun da sınırlarından oluşacak bir Polyline veya Region obje yaratılmasını sağlar. Bölümünde sınırların nesne olarak kalıp kalmayacağını belirlenir. Yaratılacak olan objelerin Polyline veya Region nesne olması seçimi yapılır. Kutusu onaylı ve pasif konumdadır. Retain Boundaries kutusu onaylı olması kapalı alanın sınırlarından yaratılacak olan objenin çizim dosyasında kalmasını sağlar. Bölümünde yaratılacak objenin Polyline veya Region obje olması seçimi yapılır. Bölümünde, yaratılacak kapalı alanı belirleyecek sınır objelerin analiz işleminin hangi ölçütlere göre yapılacağını belirlememizi sağlar. Current Viewports seçimi, aktif ekran görünüşü içersinde yer alan tüm objelerin analiz edileceğini belirler. New butonu kullanılarak obje seçimi yapıldığında analiz sırasında yalnız bu objelerin analiz edilmesini sağlar. Region (reg) Bölge oluşturma Seçilen iki boyutlu kapalı alanların bölge (Region) haline dönüştürülmesini sağlar. Seçilecek objeler Line veya karışık (Line, Arc, Polyline, Circle vb.) çizgilerden oluşan kapalı alanlar ile Polygon, Circle, Rectangle, Ellipse gibi kapalı alanlar olmalıdır. Bölge yaratıldıktan sonra orijinal obje çizim dosyasından silinir. Yaratılmış olan bölge (Region) alanların içi iki boyutlu dolu (Solid) kaplanmış alanlardır. Hide komutu uygulandığında Region bölgelerinin arka tarafında kalan objeler görünmezler. Yaratılmış olan bölgeler BOOLEAN işlemlerine tabi tutularak ( UNION, SUBTRACT, INTERSECT ) Composite Region adı verilen birleşik bölgelerde yaratılabilir. Union: Birleştirme, Subtract: Çıkarma, Intersect: Ortak alan, hacım. 108

109 Yukarıdaki örnekte ilk önce orijinal şekildeki objelere Region komutu uygulanarak bölgeler yaratılmıştır. Sonra sırasıyla Union, Subtract ve Intersect komutları uygulanarak Boolean işlemlerine tabi tutularak ilgili sonuçlar elde edilmiştir. Bazen, mutlaka kapalı alan oluşturan bir bölgeyi seçmek yerine, Boundary komutunu kullanarak karmaşık şekiller arasında kalan kapalı alanların sınırlarını bölge haline dönüştürülmesini sağlayabiliriz. Yukarıdaki örnekte çemberlerden oluşan şeklimizde Boundary (Region seçeneği seçili) komutu uygulanmış, kapalı alan yukarıdaki gibi seçilip bölge yaratılmıştır. Yaratılan bölge şekil üzerinden Move komutu ile yan tarafa taşınmıştır. Sonuç olarak orijinal şeklimiz aynen yerinde duruyor ve yeni bir şekil (bölge/region) elde edilmiştir. Yeni elde edilen şeklimize Extrude komutu uygulayarak 3D katı modele dönüştürebilirsiniz. MASSPROP komutu ile seçilecek olan bölgenin (Region) ağırlık merkezi, alanı, atalet momenti, jirasyon yarıçapı gibi bilgileri hesaplanabilir. (Tools / Inguiry / Region/Mass Properties). Table (TB) (Tablo çizmek ) Table komutu çizim dosyası içersine tablo eklememizi sağlar. Table komutu çalıştırıldığında ekrana gelen Insert Table diyalog kutsu yardımıyla tablo oluşturulur. Tablolar bir stil kavramı ile oluşturulurlar. Eğer isterseniz kendinize çeşitli tablo stilleri oluşturup saklayabilirsiniz. AutoCAD programı Table style listesi içinde hazır Standard isimli bir stil sunar. Insert Table diyalog tablosunu inceleyelim Bölümünde önceden yaratılmış tablo stilleri ile AutoCAD in sunduğu Standart isimli tablo stili açılır listeden görüntülenir. Listelenen istenilen stil seçilebilir. Burada listedeki stillerin ön izlemesi Preview penceresinde yer almaktadır. Table style butonu yeni bir tablo sitili yaratmak için kullanılır. Bölümünde yaratılacak tablo için seçenekler sunulur. Tablonun boş olarak yaratılmasını sağlar. Yaratılacak tabloya önceden yaratılmış Ecxel tablolarından linkler atamayı sağlar. Table style açılır liste kutusunda yaratılmış linkler listelenir. Butonu Select a Data Link diyalog tablosunu ekrana getirir. Butonu Select a Data Link diyalog tablosunu ekrana getirir. Veri içeren bir nesnenin bilgilerini esas alır. Bu sayede, çizimdeki verinin kısmen ya da tamamen aktarılmasını sağlayarak yeni bir Microsoft Excel dosyası oluşturabilirsiniz. 109

110 Bölümünde, Tablonun çizime nasıl ekleneceğine karar vermemiz için iki seçenek sunar. Yaratılan tabloyu Insert noktasından tutarak çizim alanı içersine yerleştirmek için kullanılır. Tablo Insert noktası, tablonun sol üst köşesidir. Seçeneği seçilirse diyalog tablosunda Column & row settings bölümünde bulunan satır ve sütun ikili seçeneklerinden sadece birini kullanmamıza olanak sağlar. Tablo yaratılırken diyalog tablosundaki yukarıdaki seçili seçeneklerdeki değerler temel alınarak tablonun çizim alanı üzerine imleç yardımıyla oluşturulan pencere içersine yerleştirilmesi sağlanır. Bölümünde yaratılacak tablonun özellikleri belirlenir. Columns: Sütun sayısı, Column Width: Sütün genişliği, Data rows: Bilgi satırı sayısı, Row height: Satır yüksekliği faktörü Komut çalıştırıldığında varsayım olarak Title için 6, Header ve Data için 4,5 yazı yükseklikleri girişi ile tablo karşınıza gelir. Buna göre; Row height:1 Satır yüksekliği faktörü 9 birime eşittir. 2=15, 3=21, 4=27, 5=33 gibi 6 şar birim artarak gider. İlgili yazı yükseklik değerleri değiştiğinde bu oranlarda değişirler. Bölümünde, oluşturulacak tablonun bölümlerinin (Başlık, Bilgi, Bağlantı) tablo üzerinde hangi satılarda konumlanacağı belirlenebilmesi için seçenekler sunar. Tablonun 1. satır hücresinde hangi stilin yer alması karşısındaki açılır listeden seçilir. Tablonun 2. satır hücresinde hangi stilin yer alması karşısındaki açılır listeden seçilir. Diğer bütün satır hücrelerinin hangi stilde olacağı yandaki açılır listeden belirlenir. Örnek olarak 5 sütunlu, 3 satırlı bir tablo oluşturalım. 1. Table komutu çalıştırılır. Ekranda Insert Table diyalog kutusu görüntülenir. 2. Tablo üzerindeki Table style butonu ile Table Style diyalog tablosuna ulaşılır. 3. New butonu tıklanarak Create New Table Style diyalog tablosuna ulaşılır. 4. New Style Name alanına yaratılacak olan tablo için bir isim girilir. (Örneğin: Altı köşe Somunlar.) ve Continue butonu tıklanarak New Table Style: Altı köşe Somunlar adlı diyalog tablosu ekranda görüntülenir. Tablo üzerinde Cell styles (Hücre Stilleri) bölümündeki açılır listeden Title (Başlık) seçilir. 110

111 5. Properties bölümünde üç sekme bulunur. General sekmesinde Properties bölümünde az önce seçtiğimiz Title (başlık) hücresinin; dolgu rengi (kırmızı), İçersine yazılacak yazının konumlandırma stili (Middle Center), format biçimi (General) ve tipi (Label) seçimleri yapılır. 6. Margins bölümünde Horizontal ve Vertical alanlarına girilecek sayısal değerler, Title, Header ve Data bölümlerindeki yazı yüksekliği ile orantılı olarak oluşturulacak tablonun hücre boyutlarını etkilerler. 7. Merge cells on row/column creation kutusu işaretli olması Title, Header ve Data satır hücrelerinin bir bütün olmasını sağlar. Bu yukarıda yapmış olduğumuz ayarlar ile ilgili değişimler ön izleme (Preview) penceresinden gözlenir. 8. Text sekmesinde tablo içine yazılacak metnin yazı stili (Arial), yüksekliği (6), rengi (sarı), yazdırılma açısı gibi özellikleri ayarlanır. 9. Borders bölümünde başlık hücresinin çerçeve çizgisi kalınlığı, çizgi tipi, çizgi rengi, çift çizgili gibi ayarlar belirlenir. Tüm bu yapmış olduğumuz ayarlar başlık hücresi içindir. 10. Şimdi bu yapılan ayarları burada tablonun bölümlerini oluşturacak Header ve Data içinde ayrı ayrı yapmamız lazım 11. Cell styles bölümündeki açılır listeden Header (Bağlantı) seçilir. Burada yapacağımız ayarlar; General sekmesinde hücre dolgu rengi sarı, Text sekmesinde yazı yüksekliği: 4,5, yazı rengi: kırmızı. Borders sekmesinde Hücre kenarlık çizgi tipi, rengi, kalınlığı gibi olması istenen özellikler belirlenir. 12. Aynı işlemler Data (Bilgi) içinde bu tabloda yapılırlar. Tüm ayarlar yapıldıktan sonra OK. Butonu tıklanır. Table Style tablosuna geri dönülür. Buradaki Close butonu tıklanıp Insert Table tablosuna geri dönülür. Burada Column & row settings bölümünde sütun sayısı, sütun aralığı, satır sayısı ve satır yükseklik faktörü girilir. Set cell style bölümünde (Title, Header, Data) kısımlarının tablodaki konumlanacağı sıra belirlenir. OK. Butonu ile onaylanarak çizim alanına geri dönülür. Çizim alanı içersinde istenilen yere yerleştirilir. Çizim alanında imleç ile tablonun yerleştirileceği yer seçildiğinde ekrandaki görüntüsü yukarıdaki sol baştaki şekil gibi ve tablo metin girilmesi için aktif haldedir. İsterseniz hemen ilgili metin girişlerini ilgili bölümlere yapabilirsiniz. Veya Ecs tuşu ile komuttan çıkarak tablonuzu çizim alanında yerleştirildiği yerde boş olarak tutabilir (yukarıdaki ortadaki şekil) daha sonra tablonuzu doldurabilirsiniz. Tablodaki girilen bilgileri daha sonra değiştirme olanağı vardır. 111

112 Wipeout (Sil çıkar) Wipeout komutu çizim alanınızda görünmesini istemediğiniz bir kısmı örtmek için kullanılır. Komut çalıştırıldığında, görünmesi istenmeyen kısım için boş bir alanın sınırlarını belirlememizi ister. Polyline aracı aktiftir. Örtü alanını, şeklini belirleyeceğimiz Polygon oluşturur. Ayrıca belirleyeceğimiz alanın sınırları bir çerçeve ile belirgin olup olmaması Frames seçeneği ile belirlenir. Sınırların görülmesi isteniyorsa Frames: ON, istenmiyorsa OFF konumunda olmalıdır. Command: _wipeout Specify first point or [Frames/Polyline] <Polyline>: Komut çalıştırılır. Specify next point: Oluşturulacak alanın 1. noktası işaretlenir. Specify next point or [Undo]: Sonraki nokta Specify next point or [Close/Undo]: Sonraki nokta, kapat veya bir geri Specify next point or [Close/Undo]:c istenilen alanın sınırları oluşturulur. Close seçeneği ile son nokta ile ilk nokta arasını kapatılır. Yukarıdaki örnekte Frames: ON konumunda idi. Şimdi OFF konumuna alalım. Command: _wipeout Specify first point or [Frames/Polyline] <Polyline>: f Enter mode [ON/OFF] <OFF>: OFF Bu örneğimizde Frames: OFF yaparak sınırlar gizlenmiş konumda görüntü elde edilir. Oluşturulan boş alan üzerine yazı, çizim ve resim yapılabilir. Bu boş alan ve üzerindeki nesnelerin görünürlük sıraları Draw Order araç çubuğundaki araçlar ile kontrol edilebilinirler. Multiline Text (Mtext), (t), (mt) Mtext komutu çizim dosyası içersinde paragraf yazılar yazılabilmesini sağlar. Yazılan metin çok satırdan oluşsa da tek bir nesnedir. Komut çalıştırıldığında Command: _mtext Current text style: "Standard" Text height: 3 Annotative: No iletisiyle aktif olan yazı stilini, harf yüksekliğini ve Annotative (Annotation scale) özelliğinin kapalı olduğunu iletir ve paragraf genişliğinin belirlenmesini için Specify first corner: iletisinde paragrafın yazdırılacağı alanın 1. köşesi çizim alanında işaretlenir. 112

113 Specify opposite corner or [Height/Justify/Line spacing/rotation/style/width/columns]: iletisi ile ilk işaretlenen noktanın çapraz karşı köşesinin belirlenmesini bekler ve aynı anda iletideki köşeli parantez içinde yer alan yazılacak yazı ile ilgili özelliklerin ayarlanabilmesine de olanak tanır. Paragraf için çapraz karşı köşe noktası da belirlendiğinde ekranda paragrafın sınırları belirir ve Text Formatting diyalog tablosu karşınıza açılır. Yukarıda şekilde görüntülenmiştir. Paragraf yazı editörü (Multiline Text Editor) AutoCAD in paragraf yazılar yazılabilmesi için varsayım olarak kullandırdığı kendi iç editörüdür. Style: Bu alanda aktif yazı stili görüntülenir. Çizimde oluşturulmuş yazı stilleri varsa listelenir. Açılır listeden bir stil seçilerek kullanılır. Metne biçim atamayı sağlar. yazı fontları listelenir. Font: Bu alanda aktif yazı tipi görüntülenir. Açılır listeden programın sunduğu Annotative butonu kullanılarak oluşturulan metinlerin, durum çubuğu üzerinde bulunan Annotation Scale değeri değiştirildiğinde görünürlüklerini isteğe bağlı açma ve kapamamızı sağlar. Text Height: Yazı tipi yüksekliğini punto olarak belirlememizi sağlar. Bold: Seçili metni kalın hale getirir veya yazılacak olan metni kalın olarak yazmanızı sağlar. Italic: Seçili metni italik (eğik) hale getirir veya yazılacak olan metni italik olarak yazmanızı sağlar. Underline: Seçili metni altı çizili hale getirir veya yazılacak olan metni altı çizili yazmanızı sağlar. Overline: Seçili metni üstü çizili hale getirir veya yazılacak olan metni üstü çizili yazmanızı sağlar. Undo: Metin yazarken son yazılanı veya yapılan işlemi geri alır. Redo: Undo ile yapılan işlevi geri getirir. Stack: kesirli ifadeleri, bayağı kesir gibi yazmanızı sağlar., gibi 113

114 Color: Seçili metnin veya yazılacak metnin rengini belirlememizi sağlar. Ruler: Cetveli gizler veya gösterir. Metin yazma işlemini sonuçlandırır. Options: Tıklandığında kendi özel menüsünü açar. Columns: Metninizi sütunlar halinde yazmak için seçenekler sunar. Ayrıca aynı seçeneklere sağ tuş menüsünden de ulaşabilirsiniz. Mtext Justification: Metnin hizalanması için açılan menü penceresinde seçenekler sunar. Paragraf: Buton tıklandığında Paragraf adlı diyalog kutusu açarak seçenekler sunar. Left: Seçili metni, yazı alanının soluna hizalar veya yazılacak metni, alanın sol sınırından başlatır. Center: Seçili metni, yazı alanının sağ ve sol sınırları arasına ortalar veya yazılacak metni, yazı alanının sağ ve sol sınırları arasındaki orta noktasından başlatarak yazıldıkça her iki yöne eşit yayarak yazmamızı sağlar. Right: Seçili metni, yazı alanının sağına hizalar veya yazılacak metni, alanın sağ sınırından başlatarak sola doğru yazılmasını sağlar. Justify: Justify butonu, yazılacak metnin veya seçili metnin hizalanmasını Mtext Justification menüsünde seçili olan ayarlara göre yapılmasını sağlar. Distribute: Yazılacak metni, yazı alanının sağ ve sol sınırları arasına dağıtır. Line Spacing: Metni oluşturan satırların aralıklarını ayarlamayı sağlar. Satır aralığı metindeki iki satır arasındaki dikey uzaklıktır. Bu aralık yaklaşık olarak metindeki harf yüksekliğinin sayısal faktör ile çarpımından çıkan değere eşittir. Açılan menüde satır aralıkları seçenekleri sunulmaktadır. Sağ tuş menüsü ile Line Spacing seçeneğine girildiğinde komut satırında Enter line spacing type [At least/exactly] <At least>: iletisi görüntülenirken ekranda da dinamik iletide bu seçenekler sunulmaktadır. At least: Metinde bulunan en büyük yazı karakterini esas alarak satır aralığı mesafesini ona göre ayarlar. Bu durumda satırlar arasında aralık farklılıkları oluşacaktır. Exactly: Metinde bulunan yazı karakterlerini göz önüne almaz. Satır aralığını bütün metindeki tüm satırlara uygular. Satır aralığı (At least, Exactly) seçimi yapıldığında komut satırında görüntülenen Enter line spacing factor or distance <1x>: iletisinde, kullanacağımız satır aralığı için faktör veya mesafe girilmesini sağlar. Factor olarak; 1x iki satır arasındaki mesafeye eşittir. Başka bir deyişle, Harf yüksekliği x oranıdır. Yukarıdaki örnekte harf yüksekliği 2,5mm ve satır aralığı faktörü 1x dir. Buna göre iki satır arasındaki mesafe 4,17mm dir. Program bize 0,25x ile 4x arasında faktör değeri girebilmemize olanak sağlar. Mesafe olarak girmek isterseniz, direkt olarak satır aralığının olmasını istediğiniz değeri (örneğin 4) yazabilirsiniz. Bu 4 değeri hangi birim sistemi (Feet, Inches, Millimeters vb.) ile çalışıyorsanız o birimi ifade eder. Numbering: Seçili metinde paragraf başlarını sayılar, harfler vb. ile otomatik olarak numaralandırır. Tab tuşu ile kademeli numaralandırma yapabilirsiniz. Shift + Tab kademeleri kaldırmada kullanılır. Butona tıklanıldığında seçeneklerin sunulduğu menü penceresi açılır. 114

115 Off: Listeleme özelliğini kullanmaz. Genellikle bu modda çalışılır. Lettered: Seçili metindeki paragraf başlarına Lowercase seçeneği küçük harfler ile Uppercase seçeneği büyük harfler ile sıralama yapar. Numbered: Seçili metindeki paragraf başlarına sayısal olarak numaralandırma yapar. Bulleted: Seçili metindeki paragraf başlarına madde işareti koyar. Restart: Metin içinde farklı yerlerde yapılacak listelemelerde, her zaman listeyi en küçük sayıdan başlatır. Continue: Metin içinde farklı yerlerde yapılacak listelemelerde, son kaldığı sayı ve harften listelemeye devam etmesini sağlar. Allow Auto-list: Otomatik listeleme seçeneğini etkinleştirir. Use Tab Delimiter Only: Listeleme sırasında Tab ayarlarını dikkate alır. Allow Bullets and Lists: Onay kaldırıldığında menü penceresini ve araç çubuğu üzerindeki Numbering butonunu pasif hale getirir. Aktif hale getirmek için sağ tuş menüsünden Bullets and Lists seçeneği ile açılan menüde Allow Bullets and Lists seçeneğini onaylayınız. Seçenekleri kullanabilmek için Allow Bullets and Lists seçeneğinin onaylı olması gereklidir. Aşağıda sırasıyla Lowercase, Uppercase, Numbered ve Bulleted seçeneklerine ait örnekler sunulmuştur. Insert Field: Alan ekleme diyalog kutusunu ekrana getirerek hazır metin eklemenizi sağlar. Uppercase: Seçili metnin büyük harfe dönüştürülmesini sağlar. Lowercase: Seçili metnin küçük harfe dönüştürülmesini sağlar. Symbol: Metin içersine özel karakter eklememizi sağlar. Açılan listeden istenilen sembol seçilerek ilgili yere yerleştirilir. Other seçeneği seçildiğinde Karakter Eşlem diyalog kutusuna ulaşmamızı sağlar. Oblique Angle: Metnin eğik yazılabilmesi için açı değeri belirlememizi sağlar. Tracking: Seçili harfler arasındaki mesafeyi ayarlamaya yarar. Width Factor: Seçili harflerin genişliğini ayarlamaya yarar. Yazılı metin içersinden bir bölümü seçip farenin sağ tuşu tıklandığında açılan menü penceresinde seçili metin ile ilgili bir dizi düzenleme komut araçları yer almaktadır. İlk bölümde yer alan komutlar hepimizin bildiği sıradan işlemler: İkinci bölümdeki Insert Field ve Symbol yukarıda açıklamıştık. Burada Import Text komutu satırı var. Import Text: Komutu, *.txt ve *.rtf uzantısına sahip metinlerin paragraf yazı editörüne (paragraf yazı alanınıza) yüklenmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında Select File tablosu görüntülenir. Buradan ilgili metin dosyaları seçilerek yazı alanı içersine getirilerek eklenir. 115

116 Üçüncü bölümde bulunan komutlarda yukarıda açıklanmıştı. Dördüncü bölümde yer alan Columns komutuna yukarıda değinmiştik. Columns: Metninizi sütunlar halinde yazmak için seçenekler sunar. Komut çalıştırıldığında seçeneklerin sunulduğu menü penceresi açılır. No Columns: Metni sütunsuz olarak yazılmasını sağlar. Seçili sütunlu bir metni sütunsuz hale dönüştürür. Dynamic Columns: Metinde oluşturulacak sütunlar dinamik halde oluşturulmasını sağlar. Sütunlara sekme durakları ekleyebilir, cetvelin üst kısmındaki oku sürükleyerek paragrafın girintili veya çıkıntılı olmasını sağlayabilirsiniz. Sütun genişliğini ve yüksekliğini cetvel üzerindeki ayar sürgülerinden denetleyebilir, değişimi gözleyebilirsiniz. Paragraf yüksekliğine göre paragraf alanı yazılan metin ile doldukça yeni sütunlar otomatik olarak eklenir. Seçili bir paragraf metni sütunlu hale döndürür. Dynamic Columns komutu bize sütunların oluşturulması için iki seçenek sunar. Auto height: Sütunların paragraf yüksekliğini otomatik olarak aynı olmasını sağlar. Yukarıda komut aktif, metin sütunlar halinde oluşturulurkenki ( Auto height seçeneğiyle)ekran görüntüsü verilmiştir. Aşağıda metnin üç sütunlu olarak oluşturulmuş hali görüntülenmektedir. Manual height: Her sütunda farklı paragraf yüksekliğini sütunların altında bulunan ayar sürgüleri ile ayarlama olanağı sağlar. Statıc Columns: Sütun sayısı belirlenen sayı ile sabittir. Insert Column Break (Alt + Enter): Komut çalıştırıldığı anda sütunda metin üzerinde kursörün bulunduğu noktadan sonraki metnin geri kalan kısmını baş tarafına satır girişi ekleyerek yeni bir sütunda oluşturur. Column Settings: komutu seçildiğinde Column Settings diyalog tablosuna ulaşılır. Sütunlar ile ilgili ayarların yapılması sağlanır. Menü penceresi beşinci bölümde; Find and Replace (Ctrl + R) Paragraf metin içersinde istenen bazı sözcüklerin aranıp bulunması ve istenen başka sözcüklerle değiştirilmesini sağlar. 116

117 Change Case: Metindeki harf karakterlerini, küçük harf ise büyük harf, büyük harf ise küçük harf karakterine dönüştürmemizi sağlamak için iki seçenek sunar. UPPERCASE: Küçük harf ile yazılmış seçili metindeki karakterleri büyük harfe çevirir. Lowercase: Büyük harf ile yazılmış seçili metindeki karakterleri küçük harfe çevirir. AutoCAPS: Mevcut yazılı olan metni etkilemeden yazmaya büyük harf ile devam edilmesini sağlar. Character Set: Mtext aracının kullanacağı dili açılan listeden seçilmesini sağlar. Menü penceresi altıncı bölümdeki komutlar; Combine Paragraphs: Seçili paragrafları birleştirerek tek paragraf haline getirir. Remove Formatting: Seçili karakterler üzerinde yapılmış olan biçim düzenlemelerini iptal eder. Background Mask: Metin alanının arka planını renkli fon ile kaplanmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında Background Mask diyalog tablosunu açarak ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Fon kullanımını devreye sokar. Arka plana kaplanacak fonun yazı alanı dışına ne kadar taşacağı bu alana girilecek değer faktörüne göre ayarlar. Burada yazı alanı içindeki metin yüksekliği temel alınır. Metin yüksekliği (1) kabul edilir. Faktör değeri olarak (1.5) girildiğinde metin yüksekliğinin yarısı büyüklüğünde yazı alanı çerçevesi dışına taşma sağlanmış olur. (1) değeri faktör olarak girilirse taşma olmaz, (2) değeri girilirse yazı yüksekliğine eşit taşma sağlanır. (3) değeri girilirse taşma miktarı yazı yüksekliğinin iki katına eşit olur. Bölümün de Fon renginin belirlenmesi sağlanır. fon olarak kullanır. Kutucuğu onaylanırsa çizimin kendi arka plan rengini Menü penceresindeki yedinci bölümde Editor Settings: Text Formatting araç çubuğu ve metin alanı gösterimi ile ilgili seçenekler sunar. Show Toolbar: Text Formatting araç çubuğu gösterir veya gizler. Show Options: Text Formatting araç çubuğundaki ek düzenleme çubuğunu gösterir veya gizler. Show Ruler: Yazı alanında cetveli gösterir veya gizler. Opaque Background: Yazı alanında çalışılırken yazı alanı içersini gri fonda gösterir. Text Highlight Color: Seçili metin alanın renginin belirlenmesini sağlar. Learn about MTEXT: Multiline Text aracının yeni özelliklerini öğretme amaçlı (Help) yardım penceresi ile New Features Workshop penceresine ulaşılmasını sağlar. 117

118 Multiline Text nesnelerine Erase, Copy, Mirror, Move, Rotate işlemlerini uygulayabilirsiniz. Ayrıca Mtext nesneleri Grip noktalarından tutularak düzenleme olanağı sağlarlar. Ayrıca Cut, Copy, Paste, Undo(kes, kopyala, yapıştır, geri al) işlemlerini de uygulayabilirsiniz. Multiline Text nesneleri AutoCAD in Properties aracı ile düzenlenebilirler. Single Line Text (text), (dtext), (dt) Single Line Text komutu, AutoCAD in hızlı ve pratik bir şekilde satırlar halinde yazılar yazabilmemizi sağlayan yazma esnasında girilen her karakteri anında ekranda görüntüleyen sunmuş olduğu dinamik yazı komutudur. Dtext komutu ile yazımızı yazarken satır sonunda Enter tuşuna basılarak bir sonraki satır başına gelinir. Yazma işleminin sona erdirilmesi için iki kez Enter tuşuna basılıp komuttan çıkılır. Proje çalışmalarında en çok kullandığımız yazı komutudur. Dtext komutu ile yazılı olan yazının düzenlenmesi çok basit ve kolaydır. AutoCAD tarafından her metin satırı ayrı birer çizim nesnesi olarak kabul edilir. Justify: Yazının yerleştirilmeye başlanacağı noktanın (Insert point) tanımlanmasını sağlar. Justify seçeneği seçildiğinde ekranda dinamik ileti penceresinde seçenekler tablo halinde görüntülenir. Ayrıca aynı sırada da komut satırında görüntülenmektedir. Align: Yazı, kullanıcının göstereceği iki nokta arasına (yazının başlangıç ve bitiş noktaları) yazıyı deforme etmeden sığdırılmasını sağlar. Buna göre yazının yazılma açısı da verilebilir. Yazılacak yazıda yazı stili tanımlanırken verilen yazı yüksekliği ne olursa olsun yazılacak yazının harf yüksekliği tanımlanan iki nokta arasına yazılan yazı karakterlerinin çokluğuna bağlı olarak değişir. Grip noktaları ile düzenlenebilir. Fit: Yazılacak yazı, kullanıcının göstereceği iki nokta arasına harf yüksekliği tanımlanmış veya yeni girilecek harf yüksekliği değeri sabit kalma şartı ile deforme edilerek sığdırılmasını sağlar. Yazılacak yazının Insert noktası yazının sol alt köşesidir. Belirtilen iki nokta arasındaki mesafeye ve yazılacak karakter sayısına bağlı olarak yazı sıkıştırılarak veya genişletilerek yazılması sağlanır. Grip noktaları ile düzenlenebilir. Center: Yazılacak yazının yerleştirilme (Insert) noktası, yazının alt orta noktasıdır. Karakterler bu noktadan yazılmaya başlar. Yazıldıkça bu noktadan her iki tarafa eşit şekilde yazılan yazı genişler. Middle: Yazının yerleştirilme (Insert) noktası, yazılan karakterlerin kapladığı yerin uzunluğunun orta noktası ile harf yüksekliğinin orta noktasının kesiştiği noktadır. Karakterler bu noktadan yazılmaya başlar. Yazıldıkça bu noktadan her iki tarafa eşit şekilde yazılan yazı genişler. Right: Yazının yerleştirilme (Insert) noktası yazılacak olan yazının sağ alt köşesidir. Karakterler bu noktadan yazılmaya başlar. Yazıldıkça bu noktadan sola doğru yazılan yazı genişler. Top Left: Metnin sol üst köşesinden dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Top Center: Metin üst orta noktasından dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Top Right: Metin üstte sağ üst köşesinden dayalı olarak konumlanmasını sağlar. 118

119 Middle Left: Metnin sol düşey doğrultusunun orta noktasından sola dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Middle Center: Metnin yatay ve düşey doğrultusunun kesişim noktasından konumlandırılmasını sağlar. Middle Right: Metnin sağ düşey doğrultusunun ortasından sağa dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Bottom Left: Metnin sol alt noktasından sola dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Bottom Center: Metnin alt orta noktasından dayalı olarak konumlanmasını sağlar. Bottom Right: Metnin sağ alt noktasından sağa dayalı olarak konumlanmasını sağlar. ddedit (Metnin düzenlenmesi) Çalışmamızda yazımızı hatalı yazmışsak, bir bölümünü değiştirmek istiyorsak veya ilgili kelimeyi kopyalayıp kopyasının içeriğini değiştirerek başka yerde kullanmak istiyorsak yapılacak iş ilgili metnin yer aldığı satırı veya bu bir kelime ise onun üzerini çift tıklamanız yeterlidir. Çift tıklanan satır veya kelime seçili hale gelerek kelime işlemci penceresinde görüntülenir. Burada imleciniz ile istenilen metni, harfi seçip silebilir, değiştirebilir veya metin ekleme işlemleri yapabilirsiniz. Ayrıca Cut, Copy ve Paste işlemlerini de yapabilirsiniz. Yapılacak işiniz bittiğinde Enter ile işlemi sonlandırabilirsiniz. Metin üzerinde düzenleme yaparken, metni seçtikten veya araya girilecek yeri imleçle belirledikten sonra sağ tuş menüsünde yardımcı komut seçenekleri sunar. Ayrıca metin ile ilgili yapılabilecek her tür düzenlemeyi Properties (Ctrl+1) paleti ile gerçekleştirebilirsiniz. Qtext Çizim dosyasında yer alan yazıların ve ölçülendirme rakamlarının kendilerinin değil, kapladıkları alanın bir dikdörtgen şeklinde görüntülenmesini sağlar. Bazı proje çalışmalarımızda çizim dosyasında yazılar çok fazla yer kaplayabilmektedirler. Bu gibi dosyalarda, dosya açma kapama olsun, Zoom benzeri işlemler olsun, Regen ve Regen All işlemleri sırasında ekran hesaplamaları çok fazla zaman kaybettirecektir. Bunu önlemek için Qtext sistem değişkenini OFF konumundan ON konumuna getirerek çizim dosyasındaki yazıların konumlandıkları yerler yazının kapladığı alan büyüklüğünde birer dikdörtgen kutucuk şeklinde görüntülenmesi sağlar. MIRRTEXT sistem değişkeni. MIRROR komutunu uygulamak için bir şekil seçildiğinde ilgili şekil içinde yazılar ve ölçülendirmeler (Leader) bulunabilir. Mirrtext sistem değişkeninin değerine bağlı olarak burada bulunan yazı ve rakamların düzgün okunaklı veya tersinden okunaklı çıkıp çıkmamasını sağlar. Bu sistem değişkeni yalnız yazı ve rakamları etkiler. Çizimdeki şekiller etkilenmez. Ölçülendirmeler (leader hariç) etkilenmezler. Yalnız ölçülendirmelere Explode komutu uygulanmamış olması gerekir. Enter new value for MIRRTEXT <0>: ise yazı ve rakamlar düzgün okunaklı çıkar. Enter new value for MIRRTEXT <1>: ise yazı ve rakamlar tersinden (aynadaki görüntü gibi) olur. 119

120 Text Style (style), (st) AutoCAD ortamında çizim dosyamıza yazı yazabilmek aktif yazı stilini kullanarak gerçekleştirilir. Yazı komutlarından biri çalıştırıldığında program tarafından Standard adlı yazı stili hazır olarak sunulur. Kullanıcı bu stile ait ilgili özellikleri değiştirebilir, isterse yeni yazı stilleri oluşturabilir. Varsa önceden hazırlanmış yazı stillerinden herhangi birini aktif duruma getirerek ilgili yazı stilinin özelliklerine göre yazılarını yazabilirler. Yazı stili, metin yazılacağında yazının hangi font dosyasını kullanarak, hangi eğim açısında, hangi hizada, yükseklik, genişlik parametreleri ve efekt seçenekleri vb. özelliklerini belirler. Text Style komutu çalıştırıldığında ekrana gelen Text Style diyalog tablosu ile yeni yazı stilleri yaratılır. Current text style: Aktif çizgi stili adını gösterir. Styles: Bu alanda yazı stili adları listelenir. Annotative: Sadece yaratıldığı ölçekte görüntülenme özelliği açık. Font bölümünde metin stiline yönelik üç önemli ayar sunar. Font Name: Açılır liste alanında Windows işletim sistemine yüklenmiş olan yazı tipleri görüntülenir. Bunlardan birini seçebilirsiniz. True Type fontlarının önünde ( ), AutoCAD in shx uzantılı formatlarının önünde ( ) simgeleri bulunur. Font Style: Açılır listesinde seçilmiş font için kalın, kalın italik, regular ve italik gibi biçimlendirme seçenekleri sunar. Use Big Font: Yalnızca shx uzantılı yazı tipleri için geçerlidir. Asya dillerinin yazı karakterlerinin tanımlanmış olduğu fontların kullanılabilmesini sağlar. Size bölümünde onay kutusu ile Annotative özelliğinin kullanılıp kullanılmayacağı seçimi yapılır. Match text orientation to layout: Onay kutusu işaretlenirse, Annotative özelliğini Layout ortamına da yönlendirilmesini sağlar. Burada da bu özellik (Annotative scale) geçerli olur. Height: Yaratılan yazı stilindeki harf yüksekliğinin belirlenmesi sağlanır. Effects bölümünde yazılan karakterlerin nasıl görüntüleneceği, hizalanmaları vb. seçenekler sunulur. Yazının tümüyle baş aşağı çevrilmiş yazılmasını sağlar. Yazının geriye doğru ters yazılmasını sağlar. Yazının düşey yukarıdan aşağıya doğru yazılmasını sağlar. Width factor: karakterlerin genişleme-daralma oranıdır. Width Factor 1 ise, karakterler font dosyasında tanımlı orijinal genişliklerinde yaratılır. Oblique Angle: Girilecek açı değeri kadar karakterler eğimli yazdırılır. 120

121 Açılır listede Styles alanında tüm yazı stillerinin veya aktif çizim dosyasında kullanılmış olan yazı stillerin listelenmesini sağlar. Preview: Metin stili için yapılmış olan ayarlar ve değişikliklere göre nasıl yazdırılacağının örnek görüntüsü bu ön izleme penceresinde gösterilir. Styles alanından seçilen yazı stilini aktif hale gelmesini sağlar. Yaratılacak yeni yazı stili için bir isim girilmesini sağlar. Ekrana gelen New Text Style diyalog tablosunda yeni yaratılacak yazı stiline bir ad verilerek onaylanır. Yaratılmış olan yazı stillerinin silinmesini sağlar. Aktif çizim dosyanızda yazı stilleri ile yazılmış olan metinler varsa ilgili o yazı stilleri ve o an aktif olan yazı stili silinemez. Silinebilmesi için ilgili yazı stilleri ile yazılmış bir metin aktif çizim dosyasında bulunmaması gerekir. Apply butonu Text Style diyalog tablosunda yapılan değişiklik ve ayarların ilgili stile uygulanmasını sağlar. Diyalog tablosunun kapatılmasını sağlar. Help butonu Text Style komutu ile ilgili açıklayıcı bilgilerinin sunulduğu yardım dosyasına ulaşmanızı sağlar. Find and Replace: Find and Replace butonu Windows işletim sisteminden tanıdığımız (bul ve değiştir) işlevini yerine getirir. Diğer düzenleme araçlarına girmeye gerek kalmadan bir çizimdeki tüm metinler üzerinde bul değiştir işlemi yapmamızı sağlar. Bu metin mutlaka yazı metni olmak zorunda da değildir. Örneğin çizimdeki tüm pencere sözcüklerini kapı yapmak isteyebilirsiniz. Bul değiştir işlemini tüm çizimde yapabileceğiniz gibi, sadece seçili metin nesneleri içinde de yapabilirsiniz. Find What: Aranacak ifadeyi bu metin kutusuna yazabilir veya açılan listesinde yer alan en son kullandığınız metinlerin içinden seçebilirsiniz. Replace With: Bulunan ifadenin yerini almasını istediğiniz ifade yazılabilir veya açılan listesinde yer alan en son kullandığınız metinlerin içinden seçebilirsiniz. Find Where: Bulmak istenilen ifadenin nerede aranması gerektiğini bu açılan listeden belirleyebilirsiniz. Entire drawing: Tüm çizim içinde arama yapılmasını sağlar. Current space/layout: Sadece içinde bulunduğunuz pafta düzeni ortamında arama yapılmasını sağlar. 121

122 Selected objects: Önceden aranması için bir metin seçimi yapılmamışsa, sizi geçici olarak çizime geri döndürür ve seçiminizi yapıp geri dönmenizi bekler. Yapılmış metin düzeltmelerini liste halinde göstermek için iletişim kutusunu genişletir. Bölümü arama seçeneklerini içerir. Match case: Büyük küçük harfe duyarlı arama yapılmasını sağlar. Find whole words only: Sadece aranan ifade ile eksiksiz ve tam olarak eşlenen ifadelerin bulunmasını sağlar. Use wildcards: Arama sırasında joker karakterler kullanılmasına olanak sağlar. Search xrefs: Dış referanslarda arama yapılmasını sağlar. Search blocks: Çizimdeki blok nesnelerinde arama yapar. Ignore Hidden items: Gizli nesneleri arama sırasında dikkate almaz. Match diacritics: Fonetik ifadeleri dikkate alır. Match half or full width forms: Doğu Asya dillerini dikkate alır. Bu bölümde hangi tür metinlerin aramaya dâhil edileceğini seçebilir, istemediklerinizi seçmeyebilirsiniz. Block attribute value: Blok nitelik değeri. Dimension or leader: Ölçü yazısı. Single-line or Multiline text: Tek satırlı veya paragraflı metinler. Tablo text: Tablo metni. Hyperlink Description: Bağlantı tanım metni. Hyperlink: Bağlantı metni. Spell Check (spell),(sp) Spell komutu, çizim dosyası içinde yer alan yazıların heceleme kontrolünü yaparak bunların doğru yazılıp yazılmadıklarını denetlememizi sağlar. Seçilen metin içersinde kullanılan kelimelerde bir yanlışlık, heceleme hatası yoksa kullanıcıya bir mesaj ile heceleme denetiminin tamamlanmış olduğu bildirilir. Seçilen metinde bir heceleme hatası varsa bir kelime eksik veya hatalı yazılmışsa Check Spelling diyalog tablosunda görüntülenir. Where to check: Bölümünde hecelemenin yapılacağı alanın belirlenmesi için seçenekler sunulur. Aktif çizim dosyasının tümünde, Aktif model veya paper space ortamında ve seçilecek metin nesnelerinde seçenekleri açılır listede sunulur. Not in dictionary: alanında heceleme hatası bulunan kelime görüntülenir. Suggestions: bölümünde hatalı olan kelimenin yerine önerilen kelimeler görüntülenir. Doğru kelime buradan seçilip Change butonuna basılarak hatalı kelime seçilen kelime ile değiştirilmesi sağlanır. Eğer sizce de yanlış olan bu kelimenin doğrusu listede yoksa Suggestions metin kutusuna yazıp değiştirebilirsiniz. Main dictionary: Bölümünde açılır listeden heceleme kontrolü yapılırken kullanılan aktif lisan sözlüğünün adı görüntülenir. Birçok lisan seçenekleri listede mevcuttur. Buradan ana sözlük seçimi yapılır. Sözlüğe yeni kelimeler eklemek için kullanılır. Ignore butonu bulunan hatalı kelimeyi göz ardı ederek bir sonraki hatalı kelimenin aranmasına geçilmesini sağlar. Ignore All butonu bulunan hatalı kelimeyi sürekli olarak sorgulanmasını göz ardı eder. 122

123 Hatalı bulunan sözcüğü AutoCAD in önerdiği sözcük ile değiştirmek için kullanılır. Böyle yazılmış metin içersindeki tüm sözcüklerin hepsini birden bir seferde değiştirmek için kullanılır. Buton basıldığında ekranda Dictionaries diyalog tablosu görüntülenir. Burada Main dictionary bölümünden heceleme denetimi için kullanılan ana sözlüğün değiştirilebilmesini, Custom dictionary bölümünde aktif olan ana sözlük (sample. cus) seçimini veya kullanıcı tarafından yaratılmış olan sözlük seçimini yaparak aktif kullanımını sağlayabilirsiniz. Manage custom dictionaries seçeneğiyle kendinize sözlük yaratabilir ve kullanabilirsiniz. Scale (scaletext) Justify (justifytext) Scaletext komutu çizim alanında seçilen yazıların yaratıldıklarındaki (Justify) Insert noktalarını değiştirmeden, bulunduğu konumda veya yeni tanımlanacak hizalama konumlarında, yazı boyutlarının değiştirilmesini sağlar. Justifytext komutu seçilen yazının konumunu değiştirmeden yazı çizim dosyasında yaratılırken esas alınan Insert noktasının değiştirilmesini sağlar. Convert distance between spaces (Spacetrans) Spacetrans, yazıların Model space ile Paper space (layout) arasındaki boyutlarının aynı olmasını sağlayan bir ölçekleme yapılmasını sağlar. 123

124 Nesneleri Düzenlemek MODIFY Araç çubuğu Erase (e) Sil Erase komutu çizim dosyasında bulunan objelerin silinmesini sağlayan araçtır. Komut çalıştırıldığında komut satırında görüntülenen ileti silinecek objelerin seçilmesini ister. Silinecek objeler seçilir. Seçme işlemi tamamlandığında sağ tuş ile onaylayarak seçilen objeler silinir ve komuttan çıkılmış olunur. Obje seçme yöntemlerini unutmayalım. Objeler komut çalıştırılmadan önce seçilmişse komut çalıştırıldığında seçilmiş olan bu objeler silinirler. OOPS komutu, Erase komutu ile en son silinmiş olan objeleri geri getirir. Ancak aynı AutoCAD oturumunda. Copy (co),(cp) Kopyala Copy komutu çizim dosyasında çizili ve yazılı olan objelerin kopyalarının yaratılmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında Select objects iletisiyle kopyalanacak objelerin seçilmesini ister. Obje veya objeler seçilip onaylandığında Current settings: Copy mode = Multiple iletisiyle çoklu kopyalamanın aktif olduğu iletilir. Alt satırdaki Specify base point or [Displacement/mOde] <Displacement>: iletisiyle kopyalanacak objenin kopyasının taşınırken hangi noktasının referans alınması seçiminin tanımlanmasını ister. Nokta seçimi yapılır. Objenin kopyası seçilen referans noktasından imlece tutturulmuş bir vaziyette ekranda görüntülenmektedir. Specify second point or <use first point as displacement>: iletisiyle referans alınan taşıma noktasının kopyalama işlemi sonucunda yerleşmesi istenen yeni yerinin koordinatları istenir. İlgili koordinatlar klavyeden girileceği gibi çizim alanında nerelere kopyalar yerleştirilmek isteniyorsa ilgili yerleştirme noktalarını fareniz yardımıyla işaretleyebilirsiniz. Farenizin seçim tuşu çizim alanı üzerinde her tıklandığında tıklanılan yere seçilen objenin bir kopyasını bırakır. Kopyalama işlemi bittiğinde Enter ile onaylanarak komuttan çıkılır. Mirror (mi) Aynala / Simetrik kopyalamak Mirror komutu, seçilecek obje veya objelerin, çizim alanı üzerinde gösterilecek iki nokta ile tanımlanan bir ayna düzleme göre simetrilerinin elde edilmesini sağlar. Komut çalıştırılır. Obje seçilir. Simetri ekseninin 1. noktası işaretlenir. Simetri ekseninin 2. noktası işaretlenir. Erase source objects? [Yes/No] <N>: İletisinde simetrisi alınan orijinal obje silinsin mi? Şu anda <N> silinmesin aktif. Bu durumda ileti onaylanırsa orijinal obje yerinde kalacak ve çizim dosyasında simetrisi oluşturulacak. İletiye Y ifadesi girilip sonra onaylanırsa orijinal obje silinecek yalnız simetrisi çizim dosyasında oluşturulmuş olacaktır. Mirrtext Sistem Değişkeni MIRROR komutunu uygulamak için bir şekil seçildiğinde ilgili şekil içinde yazılar ve ölçülendirmeler bulunabilir. Burada yalnız dikkat edilecek husus yapılmış olan ölçülendirilmelere Explode komutunun uygulanmamış olmasıdır. Ölçülendirme nesneleri sistem değişkeninin <0> veya <1> olmasından etkilenmezler. Bu ölçülendirme nesnelerine Explode komutu uygulanmış ise ve Leader komutu ile çeşitli açıklama yazısı, not, rakam o şekil içinde yer alıyorsa bunlar etkilenirler. Mirrtext sistem değişkeni yazı ve rakamların düzgün okunaklı veya tersinden okunaklı çıkıp çıkmamasını sağlar. Bu sistem değişkeni yalnız yazı ve rakamları etkiler. Çizimdeki şekiller etkilenmez. 124

125 Enter new value for MIRRTEXT <0>: ise yazı ve rakamlar düzgün okunaklı çıkar. Enter new value for MIRRTEXT <1>: ise yazı ve rakamlar tersinden (aynadaki görüntü gibi) olur. Offset (o) Ötele / Paralel kopyala Offset komutu seçilen mevcut bir objeden kullanıcı tarafından belirtilen bir mesafede ona paralel yeni bir nesne yaratmamızı sağlar. Yaratılacak bu kopya, seçilen obje türüne göre objenin aynısı olabilir. Örneğin line komutu ile çizilmiş tek segment lik bir doğru ise tanımlanacak mesafede ve yönde ona paralel bir kopyasını çıkarır. Aynı Copy komutunda olduğu gibi. Yandaki örnek şekildeki dikdörtgenin her bir kenarı tek doğru parçasından oluşturulmuş, alt kenara 3 birim aşağı yönde, sağ kenara 5 birim sağ yönde ofset komutu uygulanmıştır. OFFSETGAPTYPE sistem değişkeni varsayım olarak 0 seçeneğidir. Komut satırından Offsetgaptype ifadesi girilerek değiştirilebilinir. Açık veya kapalı 2D Polyline larda uygulandığında etkisi görülür. Aşağıda kapalı 2D Polyline objeye uygulandığında sonucu gösterilmiştir. OFFSETGAPTYPE=1 de Fillet radius değeri, girilecek offset mesafesine eşit olur. OFFSETGAPTYPE=2 de offset mesafesi köşe ile pah arasındaki dik uzaklıktır. 125

126 Array (ar) Array komutu objeleri Rectangular Array (Satırsal / Sütunsal) ve Polar Array (Dairesel) olmak üzere istenilen sayıda çoklu kopyalamamızı sağlar. Array komutu çalıştırıldığında ekranda Array diyalog tablosu görüntülenir. Burada ilk önce kullanılacak olan çoğaltma yöntemi seçilir. Rectangular Array: Satılar ve sütunlar halinde dörtgensel çoğaltma yapılabilmesini sağlar. Diyalog tablosu bu yöntemin uygulanmasında gerekli bilgilerin kullanıcı tarafından girilmesi için ilgili alan ve butonlar sunulur. Polar Array: Polar Array yöntemi ile dairesel çoğaltma için kullanılır. Çoğaltma için seçilen obje kullanıcı tarafından belirlenecek bir merkez etrafında döndürülerek kopyalanır. Array diyalog tablosunda Polar Array yöntemi seçildiğinde dairesel kopyalama ayarları etkin hale gelir. Move (m) Taşı Move komutu, çizim dosyasında bulunan obje veya objeleri bulundukları yerden alıp tanımlanan başka bir yere (koordinata) taşınmasını sağlar. Taşınacak obje veya objeler seçilip taşıma sırasında esas alınacak (Base point) nokta tanımlanıp bu noktanın taşıma sonucunda yerleştirilmesi istenen yeni yerinin (Second point) belirlenmesi gerekir. Rotate (ro) Döndür Rotation angle: Rotate komutu seçilen obje veya objelerin bir temel nokta (base point) etrafında girilecek döndürme açısı (rotation angle) değeri kadar döndürülmesini sağlar. Komut satırında görüntülenen ANGDIR ve ANGBASE ifadeleri, açıların değerlendirilmesi sırasında kullanılacak pozitif açı ölçüm ve 0 yönü gibi özelliklerin mevcut değerlerini gösterir. Yandaki şekilde X vektörü yönü varsayım olarak pozitif yön ve 0 sıfırdır. Açı derece değerleri X vektöründen Y vektörüne doğru saat ibresinin dönüş yönünün tersi olarak artmaktadır ve hesaplamalarda pozitif varsayılır.( UNITS varsayım birim ayarları.) Objeler döndürülürken girilecek açı değeri (+) pozitif ise, base point noktasından (döndürme işlemi yapılırken merkez alınan nokta) saat dönüş yönünün tersi yönünde objeler döndürülür. Eğer açı değeri (-) negatif girilirse döndürme saat dönüş yönünde gerçekleştirilir. Copy: Döndürme işlemi sırasında orijinal obje yerinde kalır. Döndürüldüğü yerde kopyası oluşturulur. Reference: Döndürülecek obje, kendi üzerindeki referans alınması istenen bir kenarının veya çizim alanındaki başka bir objenin referans olması istenen kenarının X ekseni ile yapmış olduğu açı biliniyorsa; bu açı değerini komut satırında görüntülenen Specify the reference angle <30>:) iletisine referans açı değeri olarak girilir. Veya referans alınacak kenar üzerinde iki nokta gösterilerek o kenar referans doğrultusu olarak tanımlanır. Specify the reference angle <30>: Specify second point: Specify the new angle or [Points] <90>: 45 iletisinde yeni açı değeri girilir. Bu değer; döndürme sonucunda objenin referans alınan kenarının X ekseni ile yapmış olduğu açı değeridir. 126

127 Örnek: 1 Aşağıdaki şekilde eğik olan kenar referans alınarak döndürüldüğünde yataya 90 (dik) olması isteniyor. İşlem için ilgili iletiler ve girilen cevaplar aşağıda gösterilmiştir. Obje seçilir. Seçim onaylanır. Temel nokta (döndürme merkezi) seçilir. Reference seçeneği seçilir. Referans alınan kenarın Yatay (X ekseni) ile yapmış olduğu açı değeri 30 girilir. Referans alınan kenarın döndürüldüğünde yatay (X ekseni) ile yapması istenen açı değeri 90 girilir. Scale (sc) Ölçekle Scale komutu, çizim dosyasında bulunan obje veya objelerin belirlenen bir ölçek katsayısıyla çarparak büyüklüklerinin değiştirilmesini sağlar. Ölçek katsayısı (Scale factor<1.0000>) objenin mevcut büyüklüğüdür. Ölçek katsayısı 1 den küçük verildiğinde işlem sonucunda mevcut obje girilen değer oranında küçülür. Ölçek katsayısı 1 den büyük verilirse işlem sonucunda mevcut obje girilen değer oranında büyür. Bu boyutsal değişim objenin bütününde X;Y;Z eksenleri doğrultusunda gerçekleşir. Ölçek katsayısı 2 verildiğinde obje mevcut durumuna göre iki kat büyür. Ölçek katsayısı 0.5 verildiğinde obje mevcut durumuna göre iki kat küçülür. Copy: Scale komutunun Copy seçeneği, ölçeklenecek objenin mevcut durumu korunarak ölçeklenmiş kopyasının alınmasını sağlar. Reference: Scale komutunun reference seçeneği, girilecek bir uzunluk (reference length) değeri girilerek. Veya çizim alanındaki başka bir objenin referans olması istenen kenarının başlangıç ve bitiş noktaları gösterildikten sonra. Specify new length or [Points] < >: iletisine girilecek yeni (new length) uzunluk değeri veya çizim alanında gösterilecek bir nokta ile ( gösterilen bu nokta ile base point noktası arasındaki mesafe new length mesafesi oluyor.) oranı, objenin ölçeklenmesinde esas alınır. Örnek: 1 15 birim uzunluğundaki doğru parçası Reference seçeneği ile çizim alanında yanında bulunan şeklin eğik kenarı referans alınarak (başlangıç ve bitiş noktaları işaretlenerek) ve new length uzunluğu 20 birim girilerek elde edilmiştir. Ölçülendirilmiş bir çizim SCALE komutu ile büyütülüp veya küçültüldüğünde yapılmış olan ölçülendirmelerde etkileneceğinden ölçülendirme değerlerinde de girilen ölçek faktörüne bağlı olarak büyüme ve küçülme olur. Buradaki scale factor olayının ölçülendirilmiş bir çizimin ölçekli bir çizim haline getirilmesi veya ölçekli çıktısının alınmasıyla ilgisi yoktur. Sadece nesnelerin büyüklüğünü belirli bir ölçek katsayısı ile çarparak elde edilen sonuca göre büyütülmesi veya küçültülmesini sağlar. Scale komutu uygulanırken base point (temel nokta) noktasının seçilmesi, ölçekleme işlemi sonucunda objede meydana gelecek büyüme veya küçülmenin hangi yöne doğru oluşacağını tayin eder. Ölçekleme yapılacak objenin merkezi veya içinde bir nokta base point noktası olarak seçilirse büyüme ve küçülme her yöne eşit oranda oluşturulacaktır. 127

128 Stretch (s) Ger/Sündür Stretch komutu objelerin, seçilen vertex noktalarının (köşe ve kırılma noktaları) bulunduğu konumdan objeden kopartmadan taşınarak obje şeklinin değiştirilmesini sağlar. Seçilip taşınacak vertexler ile seçilmemiş sabit kalan vertexler arasındaki yer alan objeler bir lastik gibi çekilip uzatılır veya bir yay gibi basılıp kısaltılabilinirler. Stretch komutunda obje seçimi işleminde Crossing window veya Crossing polygon obje seçme yöntemi kullanılarak yapılmalıdır. Açılan pencere içine sadece taşınması (hareket ettirilmesi) istenen vertexler alınmalıdır. Çember ve Elips nesneleri üzerinde ve 3D katı modellere Stretch işlemi uygulanmaz. Mevcut çizili resimlerin üzerinde Stretch komutu ile ufak tefek oynamalarla yeni değişik çizimleri elde edebiliriz. Çoğu zaman sizi sıfırdan çizime başlamaktan kurtaracak işlevler sağlar. Parçaların boyutlarını istenilen ölçülerde ayarlayabilir, ölçü, eksen vb. çizgilerin düzenlenmelerinde de kolaylık sağlar. Yukarıdaki örnekte bir Mimari çizimde oda kapısının yerinin değiştirilmesi Stretch komutuyla yapılmıştır. Obje seçimi sonrası tarama çizgileri de seçileceğinden tarama çizgilerini seçim setinden çıkartmayı unutmayınız. (Shift basıl konumda istenmeyen objeler imleç ile seçilerek seçim seti dışına çıkarılır.) Lengthen (len) Uzat Lengthen komutu, Line, Polyline ve Arc araçları ile çizilmiş objelerin boylarının uzatılmasını, kısaltılmalarını sağlar. Ayrıca yayların merkez açıları değiştirilerek yay uzunluklarının değiştirilmeleri sağlanır. İşlem yapılırken dikkat edilecek husus ilgili doğru veya yay parçasının hangi ucuna yakın seçim için tıklanırsa uzama veya kısalma o uç tarafında gerçekleştirilir. Lengthen komutu çember, çokgen, elips benzeri kapalı nesnelere uygulanmaz. Komut çalıştırıldığında Select an object or [DElta/Percent/Total/DYnamic]: iletisi görüntülenerek objelerin boylarını uzatma, kısaltma yöntemlerine ait dört seçenek sunar. Delta (de): Seçilen objenin belirlenecek ucunu girilecek (+,-) değer kadar uzatılmasını veya kısaltılmasını sağlar. Doğru ve yay parçalarına uygulanır. Yaylara uygulandığında yayın yarıçap ölçüsü değişmez. Percent: Bu yöntemde seçilen objenin uzunluğu % 100 kabul edilir. Girilecek değer % de olarak algılanır. Verilecek % değerine göre objenin seçilecek uç kısmında uzatma kısaltma yapılmasını sağlar. 100 den küçük değer girilirse kısalma, 100 den büyük değer girilirse uzama gerçekleşir. Örneğin özgün boyu ne olursa olsun 50 girildiğinde seçilen objenin boyu yarısı kadar kısalacaktır. 200 girmiş olsaydık objenin boyu iki misli uzayacaktır. 128

129 Total: Total seçeneği seçili objenin(doğru, yay parçası) uzunluğunu verilecek toplam uzunluğa getirilmesini sağlar. Ayrıca Angle seçeneği ile merkez açı değerlerine de uygulanması sağlanır. Hangi uç kısmında işaretleme yapılırsa o tarafta işlem gerçekleşir. Girilen toplam değere göre objenin boyu kısa ise uzatılır, boyu uzun ise kısaltılır. Dynamic: Seçilen objenin yeni uzunluğunun sürükleme yöntemi ile belirlenmesini sağlar. Seçilen obje, seçili olduğu tarafın uç kısmından farenin sürükleniş yönüne bağlı olarak seçili objenin doğrultusunda uzar veya kısalır. Trim (tr) Budama Trim komutu birbirleriyle kesişen objelerin kesişme noktalarına veya gösterilecek sınır objeye göre istenmeyen kısımlarını budanarak silinmesini sağlar. Trim komutu tüm çizgi türlerine (line, arc, circle, rectangle, polygon, elipse vb.), 2D ve 3D Polyline lara, boundary ile elde edilmiş objelere uygulanır. Trim komutu uygulanış yöntemleri. 1-) Komut çalıştırıldığında Current settings: Projection=View, Edge=None iletisiyle aktif seçenek ayarları görüntülenir. Bir alt komut satırındaki Select cutting edges iletisi hiçbir işlem yapmadan Enter (boş giriş sağ tuş) ile onaylanır. Bu işlemin sonucunda çizimdeki tüm objeler <select all> trim uygulanması için seçilmiş hazır haldedirler. Budanacak yerleri seçebilirsiniz. 2-) Önce trim uygulanacak objeler seçilip sonra komut çalıştırıldığında. 3-) Komut çalıştırılıp sonra trim uygulanacak objeler seçildiğinde. 4-) Kesici kenar (Sınır) obje gösterilerek trim komutunun uygulanması. Trim komutunun alt seçenekleri: Fence: Komut çalıştırıldığında Select objects or <select all>: iletisine Enter ile (boş giriş, sağ tuş) cevap verilip budanacak objeler seçildiğinde ister klavyeden F ifadesi girilerek veya sağ tuş menüsünden Fence seçeneği seçilir. Budanacak kısımlar üzerinden geçecek fence ile bir hat oluşturulur. Enter ile onaylanarak işlem tamamlanır. Böylece bir seferde fence ile çizdiğimiz hatta değen tüm objeler ilgili sınırdan sonrası budanarak atılır. Crossing: Budanacak objeler seçilip onaylandıktan sonra ister klavyeden c ifadesi girilerek veya sağ tuş menüsünden Crossing seçeneği seçilir. Crossing obje seçme yöntemi ile budanacak kısımlar üzerinde sağdan sola veya soldan sağa doğru pencere oluşturulur. Bu pencerenin içinde kalan veya temas eden obje uçlarının tümüne trim işlemi uygulanacaktır. 129

130 Project: Trim uygulanacak objelerin aynı veya farklı düzlemlerde bulunmaları halinde izdüşüm seçeneklerine göre budama yapılabilmesini sağlar. Menü üç seçenek sunar. None: Üç boyutlu uzayda trim uygulanacak objeler (sınır obje ile budama yapılacak obje) gerçekten birbirleriyle kesişmiyor ise budama yapılmaz. Örneğimizde ekran görüntüsü SW Isometric konumda. Bu bakış açısında örnekteki doğru parçaları birbirleriyle kesişiyorlarmış gibi görünüyorlar. Bu konumdayken şekildeki objelere trim / Project / None seçeneğiyle uygulanırsa budama işlemini yapamazsınız. Çünkü objeler gerçekten kesişmiyorlar. Objeleri Orbit komutuyla döndürerek bakış açısını değiştirdiğinizde kesişmediğini göreceksiniz. Yukarıda örnekte gösterilmiştir. UCS: Üç boyutlu uzayda trim uygulanacak objelerin izdüşümleri aktif UCS nin XY düzlemi üzerinde kesişiyorlarsa, üç boyutlu uzayda gerçekten kesişmeseler bile budama yapılır. Budamanın yapılacağı sınır, aktif UCS nin XY düzlemi üzerindeki objelerin izdüşümlerindeki kesişme noktasıdır. a. b. c. d. a-) Objelerin SW Isometric bakış ekran görüntüsü. (Bakış açısına göre kesişiyorlarmış gibi görünüyorlar.) b-) Objelerin döndürülerek elde edilen bakıştaki görüntüsü. (objeler gerçekte kesişmiyorlar.) c-) Objelerin üstten (Top) görünüşü. Bu görünüş aynı zamanda objelerin aktif UCS nin XY düzlemi üzerindeki izdüşümleridir. d-) Objenin trim yapılmış (SW Isometric konumdaki) ekran görüntüsü. Burada dikkat ederseniz sınır obje ile budanan yer arasında boşluk kalıyor. e-)yukarıda belirttiğimiz gibi budamanın yapılacağı sınır, aktif UCS nin XY düzlemi üzerindeki objelerin izdüşümlerindeki kesişme noktasıdır. Yan tarafta budama yapıldıktan sonraki objelerin üstten (Top) görünüşü yani XY düzlemindeki izdüşümleri gösterilmiştir. Budamanın yapıldığı sınır bu kesişim yeridir. View: Üç boyutlu uzayda objelerin izdüşümleri kullanıcının gözünden ekrana doğru olan doğrultuya dik bakış düzleminde izdüşümleri kesişiyorlarsa budama yapılır. A-) Doğru parçalarının uzaydaki konumu, bakış doğrultusu ve bakış doğrultusuna dik bakış düzlemi ve üzerindeki objelerin izdüşümleri gösterilmektedir. Objelerin izdüşümleri bakış düzlemi üzerinde kesişmektedirler. B-) Uzaydaki konumunda objeler birbirleri ile kesişiyorlar gibi görünse de başka bir bakış açısından bakıldığında kesişmedikleri gözlemektedir. C-) Trim / Project / View seçeneği uygulandığındaki görüntüsü gösterilmektedir. Bakış düzlemini ekran, bakış düzlemine dik gelen doğrultunun başlangıç noktasında kullanıcı, bunların arasında da uzaydaki objeler konumlanmış gibi düşünün, gözünüzde canlandırın. e. 130

131 Edge: Budanacak objelerin birbirleri ile kesişip kesişmediklerini kontrol edebilmemizi sağlar. EDGEMODE sistem değişkeninin değerine göre sınır obje kontrolü yapılır. Edgemode: <1> Extend Edgemode: <0> No extend Extend: Kesen obje ile budanacak obje gerçekte birbirleriyle kesişmese bile kesen kenar objenin sanal uzantısı budanacak objeyle kesişiyorsa bu sanal kesişme noktasına göre budama yapılmasını sağlar. Yukarıdaki örnekte budanacak obje ile kesen obje gerçekte kesişmiyorlar. Kesen objenin sanal uzantısı budanacak objeyle kesişiyor. Extend seçeneği sanal kesişme noktasına göre budama yapılmasını sağlar. No Extend: Budanacak objenin kesen sınır obje ile gerçekte kesişmiş olma şartı aranır. Budanacak obje kesen sınır obje ile gerçekte kesişmiyorsa budama işlemi yapılmaz. Erase: Trim komutu içindeyken çizim alanında bulunan gereksiz objelerin silinmesini sağlar. Undo: Budama işlemi yapılırken hatalı budanan kısmı anında geri almamızı sağlar. Başka bir deyişle budanan son objenin ilk uzunluğuna dönmesini sağlar. 131

132 Extend (ex) Uzat Extend komutu, çizim alanında seçilecek bir objeyi aynı doğrultuda, tarafımızdan belirlenecek bir sınır objeye kadar uzatılmasını sağlar. Uzatılacak obje bir yay parçası ise tanımlanan sınır objeye kadar yine yay olarak yarıçapı değişmeden uzatılır. Sınır objeler belirlendiğinde aydınlatılmış olarak görüntülenir. Uzatılacak obje sınır olan objeye yakın olan uç kısmından seçilmelidir. Command: _extend Komut çalıştırılır. Current settings: Projection=View, Edge=Extend Aktif seçenek ayarları görüntülenir. Select boundary edges... Uzatılacak sınır seçilir ve onaylanır. Select objects or <select all>: 1 found Bir obje bulundu Select object to extend or shift-select to trim or [Fence/Crossing/Project/Edge/Undo]: İletisinde uzatılacak obje seçilir veya shift basılı tutularak trim moduna geçilerek budama yapılabilir veya sunulan seçeneklerden herhangi biri seçilebilir. Biz yukarıdaki örnekte uzatılacak objeyi seçtik. Başka bir işlem yoksa Enter ile onaylanarak işlem sonlandırılır. Extend komutu tüm çizgi türlerine (line, arc, circle, rectangle, polygon, elipse vb.), 2D ve 3D Polyline lara, boundary ile elde edilmiş objelere uygulanır. Menüsünde sunduğu seçenekler trim komutundaki seçenekler ile aynıdır. Yalnız Erase seçeneği yoktur. Extend ve Trim komutları arasında kolaylıkla geçiş yapılabilir. Budanacak objeler seçilip onaylandıktan sonra uzatılması istenen sınır objenin uçları klavyeden shift tuşunu basılı tutarak seçildiğinde Extend komutu Trim komutu gibi işlev görür ve seçilen sınırın uçları uzatılacak obje hizasından budamasını sağlar. Shift tuşu serbest bırakıldığında tekrar Extend moduna dönülerek uzatma işlemlerine devam edilir. Break at Point (br) Bir noktadan Kır/Kopart Çizim alanınızda çizili bulunan bir çizgiyi veya yay parçasını kullanıcı tarafından üzerinde işaretlenecek bir noktadan kırılarak iki ayrı obje haline getirilmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında önce obje seçilir sonra obje üzerinde kırılma noktası işaretlenir. Line, Construction line, 2D ve 3D Polyline, Arc, Spline, Ellipse Arc, Revision Cloud komutları ile çizilmiş objelere uygulayabilirsiniz. Rectangle, Polygon ve Boundary ile elde edilmiş objelere de uygulanabilir. Fakat sonuç değişik olur. Multiline, Ellipse ve Circle ile elde edilmiş objelere uygulanmaz. Break (br) Kır/Kopart Break komutu, bir objenin üzerinde belirlenecek iki kırılma noktası arasını koparılıp atılmasını sağlar. Ayrıca yukarıda Break at Point ile yapılan tüm işlevleri gerçekleştirir. Yöntem: 1 Objenin seçildiği 1.nokta aynı zamanda 1. koparılma noktasıdır. Yöntem: 2 Obje seçiminin yapıldığı nokta 1. koparılma noktası olmaması istenirse. Yapılacak işlem; komut çalıştırıl, obje seçimi yapıldığında Specify second break point or [First point]: iletisine (f) ifadesi girilip onaylanır. Bu işlem obje seçim noktasının 1. koparma noktası olmasını iptal ederek 1.kopartma noktasının seçilmesini sağlar. Sırasıyla iletilerde 1. ve 2. kopartma noktaları işaretlenerek işlem tamamlanır. 132

133 Line, Construction line, 2D ve 3D Polyline, Arc, Spline, Ellipse Arc, Revision Cloud komutları ile çizilmiş objelere ile Rectangle, Polygon, Boundary, Ellipse ve Circle ile elde edilmiş objelere de uygulanabilir. Multiline ile elde edilmiş objelere uygulanmaz. Join (J) Birleştir Join komutu, birbirinden ayrı bağımsız çizgisel objeleri birbirleriyle birleştirerek tek parça haline getirilmesini sağlar. Join ile birleştirilecek line ile çizilmiş objeler aynı doğrultuda ve aktif UCS nin XY düzlemine çakışık veya (+,- Z yönünde) paralel olması gereklidir. Aralarında boşluk olması veya olmaması objelerin birleştirilmesini etkilemez. Dikkat edilecek husus yukarıda şekilde görüldüğü gibi doğru parçaları arasında boşluk varsa doğru parçalarını uç uca ekleyerek değil, doğru parçalarının aralarındaki boşlukları doldurarak birleştirilmesini sağlar. Polyline: Polyline ile çizilmiş çizgi ve yaylardan oluşan objelere Join komutunun uygulanabilmesi için aralarında hiç boşluk olmamalıdır. Objeler aynı aktif UCS de ve aynı UCS nin XY düzlemine çakışık veya (+,- Z yönünde) paralel olması gereklidir. Şeklimiz Polyline ile çizilmiş 3 ayrı objeden oluşmaktadır. Bu üç obje Join komutu yardımıyla birleştirilerek tek parça haline getirilmiştir. Arc: Sanal bir çember üzerinde yer alan yay parçaları, aralarında boşluk olsa bile Join ile birleştirilerek tek parça haline getirilir. Bu yaylar aynı merkezle ve yarıçap değerine sahiptir. Yap parçasını seçtiğinizde ardından Close seçeneğini seçerseniz seçilmiş olan yay parçasını çembere dönüştürür. 133

134 Elliptical Arc: Aynı sanal elips üzerinde yer alan eliptik yay parçaları, aralarında boşluk olsa bile Join ile birleştirilerek tek parça haline getirilir. Close seçeneği, seçili eliptik yay parçasını Elipse dönüştürür. Spline: Spline aracı ile çizilmiş olan objelerin uç uca değmek şartıyla Join komutu yardımıyla birleştirilerek tek bir Spline haline dönüştürülmesi sağlanır. Helix: Helix aracı ile çizilmiş olan objelerin uç uca değmek şartıyla Join komutu yardımıyla birleştirilerek tek bir Helix haline dönüştürülmesi sağlanır Helix ve Spline aracı ile çizilmiş olan objelerin uç uca değmek şartıyla Join komutu yardımıyla birleştirilerek tek bir parça Spline objeye dönüşürler. Chamfer (cha) Pah kır Chamfer komutu, birbirine paralel olmayan iki doğru parçasının gerçek veya sanal kesişim yerlerine belirlenecek ölçü veya açı değerinde pah kırılmasını sağlar. Aşağıda Şekil 1 deki doğru parçalarının kesişim yerlerine Dist1 = 8, Dist2 =12 birim değerinde pah kırılmıştır. Pah kırmak için obje kenarlarını seçerken ilk seçilen kenara Dist1, ikinci seçilecek kenara Dist2 için girilen ölçü değerleri uygulanır. Şekil 2 deki doğru parçaları gerçekte kesişmiyorlar. Sanal uzantıları kesişiyor. Bu konumdaki doğru parçalarına da Chamfer komutu uygulanabilir. Burada da aynı Distance değerleri kullanılmış olup obje seçilirken seçme sırası değiştirilmiştir. Elde edilen sonuçta ilk örneğe göre kenarlardaki birim kırılma yerleri, obje seçim sırası değiştiği için yer değiştirmiştir. Pah kırma işlemi uygulanacak objelerin aktif UCS nin XY düzlemine çakışık veya paralel olma ve aynı düzlemde olma zorunluluğu yoktur. Dist2 Dist1 Dist2 Dist1 Şekil 1 Şekil 2 Distance: Pah kırma işleminde köşeyi oluşturan iki çizginin de köşe noktasına göre kaçar birim kırpılacağının belirlenmesi sağlar. Dist1: Birinci seçilen kenardan kırpılacak kısmın uzunluk değeri girilir. Dist2: İkinci seçilen kenardan kırpılacak kısmın uzunluk değeri girilir. Angle: Kırılacak pah ölçüsünün mesafe-açı (Length-Angle) şeklinde verilmesini sağlar. Kırılacak pah seçilen kenarın köşe noktasından kaç birim uzunlukta ve bu noktadan kaç derece açı yaparak karşı kenarın kırılma noktasının belirlenmesi şeklindedir. Trim: Objeye uygulanan pah kırma işleminde pah kırılan uçların budanıp budanmayacağını belirlememizi sağlar. Polyline: Seçeneklerden P ile Polyline seçildiğinde AutoCAD programı, pah kırılacak çizginin bir 2D Polyline olduğunu varsayarak bu 2D polyline objenin seçilmesini ister. Seçilen 2D polyline objenin tüm köşelerine aynı anda önceden belirlenmiş olan Dist1, Dist2 değerlerde pah kırmamızı sağlar. Method: Method seçeneği Chamfer komutu ile pah kırılacağı zaman kullanılacak metodun belirlenmesini sağlar. Burada kullanılan iki yöntem vardır. Distance ve Angle yöntemi. Komut çalıştırıldığında komut satırında aktif olan trim modu ve geçerli olan pah kırma metodu görüntülenir. (TRIM mode) Current chamfer Dist1 = , Dist2 = Şu anda görüntülenen Distance metodunun geçerli olduğudur. Bu metodu değiştirmek istenirse ister klavyeden a veya sağ tuş menüsünden Method oradan angle seçilerek geçiş yapılabilinir. 134

135 Multiple: Chamfer komutu çalıştırıldığında bir seferde seçilecek iki kenarın köşesinde pah kırar ve komut sona erer. Multiple seçeneği ile komut çalıştırıldığında bir seferde komuttan çıkmadan, metot ve ilgili parametreler değiştirebilinerek seçilecek objelerin köşelerine uygulama olanağıyla çok sayıda ardı ardına pah kırmamızı sağlar. Yan taraftaki örnekte Chamfer komutu içinden çıkmadan ilgili objelerin istenilen köşelerine istediğiniz metotla ve değerlerle pah kırma işlemi yapılmıştır. Undo: Multiple seçeneğiyle çoklu pah kırma işlemi yapılırken Undo seçeneği seçildiğinde son pah kırılan kısmı bir önceki haline döndürür. Undo işlemi ardı ardına tekrarlanırsa son kısımdan geriye doğru sırasıyla kırılmış olan pahları geri alarak objenin ilk haline dönmesini sağlar. Not: Chamfer komutu uygulanırken girilecek pah uzunluğu (Dist1 veya Dist2) değerlerinden birinin 0 olması halinde seçilen kenarlarda pah oluşmaz. Keskin köşe olarak birleştirilir. Not: Pah kırma işleminde Distance (Dist1, Dist2) değerleri hangi değerde olursa olsun, obje kenarlarını seçerken Shift tuşu basılı tutularak seçildiğinde program pah değerlerini 0 olarak benimseyerek pah kırılma işleminde keskin köşe oluşturur. Fillet (F) Yuvarla Fillet komutu Chamfer komutuna benzeyen bir komuttur. Arasındaki fark Chamfer komutu ile kenar ve köşelere pah kırılması, Fillet komutu ile de kenar ve köşelerin girilecek radius değerinde yuvarlatılmasıdır. Fillet komutu, Line, Ray, xline, 2D Polyline, Rectangle, Polygon ve boundary ile oluşturulan objeler ve 3D Solid objelerin kenar ve köşelerine uygulanır. Fillet komutu, birbirine paralel olmayan iki doğru parçasının gerçek veya sanal kesişim yerlerine belirlenecek yarıçap (radius) değerinde yuvarlatılmasını sağlar. Objelerin radius ile birleştirilecek uçları kesişim noktasından öteye geçiyorsa Trimmode sistem değişkeninin değerine bağlı olarak budanabilir, geçmiyor kısa kalan uçlar uzatılabilir. Komut satırındaki Mode=TRIM ifadesi budama modunun açık olduğunu, NOTRIM ifadesi de budama modunun kapalı olduğunu belirtir. Fillet işleminde Radius değeri yuvarlatılacak kenar, köşe yarıçapını görüntüler. Radius değeri 0 olarak girilerek işlem yapılırsa seçilmiş olan objeler keskin köşe ile birleştirilir. Radius: Radius seçeneği yuvarlatma yarıçapının girilebilmesini sağlar. Radius değeri 0 verildiğinde seçilen objelerin birleştirilmesi keskin köşe ile gerçekleştirilir. Trim: Trimmode sistem değişkenini ayarlayarak uçları yuvarlatılarak birleştirilen objelerin yuvarlatma yayından öteye geçen kısımlarına trim uygulanıp uygulanmayacağına, kısa kalan objelerin uzatılıp uzatılmayacağını belirler. Polyline: Polyline seçeneği, seçilecek 2D Polyline objenin tek seferde bütün köşelerinin girilen radius değeri ile yuvarlatılmasını sağlar. 135

136 Multiple: Fillet komutu çalıştırıldığında bir seferde seçilecek iki kenarın köşesini yuvarlar ve komut sona erer. Multiple seçeneği ile komut çalıştırıldığında bir seferde komuttan çıkmadan, istenirse radius değeri değiştirebilinerek farklı objelerin seçilecek köşelerine ardı ardına köşe kavisi uygulama olanağı sağlar. Undo: Multiple seçeneğiyle köşe yuvarlama işlemi yapılırken Undo seçeneği seçildiğinde son yuvarlanan kısmı bir önceki haline döndürür. Undo işlemi ardı ardına tekrarlanırsa son yuvarlanan kısımdan geriye doğru sırasıyla yuvarlanmış köşelerin geri alınmasını sağlar. Not: Fillet işleminde radius değeri hangi değerde olursa olsun, obje kenarlarını seçerken Shift tuşu basılı olarak seçildiğinde program radius değerini 0 olarak benimseyerek köşe yuvarlatması yerine keskin köşe oluşturur. Not: Ayrıca Ortho modu aktif çalışma ortamında Copy ve Move komutlarında objeyi bir yerden başka bir yere taşır veya kopyalarken Shift tuşu basılı tutulursa program Shift tuşunu serbest bırakılıncaya kadar Ortho modunu kapalı konuma alır. Ortho modunu kapatmadan taşımanızı istediğiniz yönde yapma olanağı sunar. Ortho modu kapalı çalışma ortamında da tam tersi olur. Shift tuşunun basıl konumu serbest bırakılıncaya kadar Ortho modu açık konumdaymış gibi işlev görür. Explode (x) Patlat Explode komutu, seçilen Birleşik çizgileri, Blokları, Dimension (ölçü) vb. gibi çoğunlukla birden fazla objeden meydana gelen grup şekillerin, şekli oluşturan objelerin bağımsız objeler haline getirilmesini sağlar. Explode komutu uygulanan farklı objeler farklı davranışlar gösterirler. Birleşik çizgiden (Polyline) oluşmuş objelere Explode komutu uygulandığında şekli oluşturan objeler segmentlere (parçalara) ayrılır. Polyline (birleşik çizgi), kalınlığını (Width) kaybederek parçalara ayrılır. Blok şekillere uygulandığında, blok şekli oluşturan bütün objeler yeniden birbirinden bağımsız davranan birer obje haline gelirler. Explode komutu, özellikle blokların patlatılmasında kullanıldığından blok şekiller çizim dosyasına getirilirken bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Çizim dosyasına yerleştirilmesi sırasında ölçek faktörü olarak X, Y, Z yönlerinde farklı değerler girilmişse bu tür blokların patlatılması sonucunda beklenenden farklı şekiller ortaya çıkabilir. Minsert veya External Reference ile yerleştirilmiş bloklar patlatılamaz. Explode komutu ile patlatılacak obje, bir niteleyici etiket bloğu ise, patlatıldığında etikete atanmış değerler yok edilerek blok bir niteleyici etiket tanımına (Attribute Definition) geri döner. Multiline çizgi, kendisini oluşturan segmentlere ayrılır. 3D Solid (üç boyutlu içi dolu katı cisim) modellere uygulandığında içi dolu katı özelliğini kaybeder. 3D Solid modelin düzlemsel yüzeyleri Region objelere, düzlem olmayan yüzeyleri de Body objelere dönüşür. 136

137 Region ve Body objelere dönüşmüş durumdayken yine Explode uygulanırsa, şekli oluşturan bütün objeler yeniden birbirinden bağımsız davranan birer obje (çizgi, yay, eğri vs.) haline gelirler. Polyface Mesh ler vertex durumlarına bağıntılı olarak nokta, çizgi veya 3D Face lere ayrılır. Dimension (Ölçülendirme) AutoCAD ortamında ölçülendirme işlemleri ölçülendirme sistem değişkenleri tarafından kontrol edilir. Ölçülendirme komutları, ölçülendirme sistem değişkenlerinin ayarlanması ile oluşturulan ölçülendirme stiline göre ölçülendirme yapılabilmesini sağlar. Bir ölçülendirme stili (Dimension Style) yaratmak; ölçülendirme sistem değişkenlerinin ayarlanıp bir isim altında saklanmasıdır. Ölçülendirme stilleri oluşturmak oldukça önemlidir. AutoCAD birçok meslek dalına hitap eden bir çizim programı olduğu için mimari, tesisat, makine gibi proje çalışmalarında farklı türde ölçülendirme stilleri kullanılmaktadır. Her seferinde tüm ayarları yeniden düzenlemek zaman kaybından başka bir şey değildir. Aynı çizim dosyası içersinde kullanıcı gerektiği kadar ölçülendirme stili yaratabilir. Yaratılmış bu ölçülendirme stilleri ile değişik görünümlerde, farklı yazı tipini kullanan, farklı renk ve farklı özelliklere sahip ölçülendirmeler yapılabilir. Ölçülendirme sistem değişkenleri, ölçü elamanlarının harf yüksekliği, ölçü oku büyüklüğü, ölçü oku tipi, ölçülen değeri nasıl yazdırılacağı gibi özellikleri tutarlar. Bir ölçülendirme komutu kullanıldığında bu değişkenlerin sahip oldukları bilgiye göre ölçü elamanı çizim içersinde istenilen yere yerleştirilir. DIMSTYLE komutu, görüntülenecek olan diyalog tabloları yardımıyla ölçülendirme değişkenlerinin kolaylıkla ayarlanıp, bu ayarların bir isim ile saklanarak bir ölçülendirme stili oluşturulmasını sağlar. Dimension Style (d) Ölçülendirme stili Komut çalıştırıldığında Dimension Style Manager diyalog tablosuna ulaşılır. Burada aktif olan veya yaratılacak ölçülendirme stili parametrelerinin ayarlarının yapılabilmesi için ilgili butonlar ve tıklandığında açılan çeşitli diyalog pencereleri sunar. Diyalog tablosu üzerindeki elamanları ve işlevlerini tanıyalım. Current dimension style: ISO 25: İfadesi oturumdaki geçerli olan ölçülendirme stilini gösterir. Styles: Alanı çizim dosyasında yer alan ölçülendirme stillerinin isimlerini listeler. List: alanındaki açılır listeden seçim yaparak, çizim dosyasındaki tüm ölçülendirme stillerinin veya kullanılmış olanların Styles alanında listelenmesini sağlayabilirsiniz. Don t list styles in Xrefs: Kutucuğu seçili olduğunda Xref olarak aktif çizim dosyasına bağlanmış olan çizim dosyalarında yer alan ölçülendirme stilleri listede görüntülenmezler. Listedeki bir ölçülendirme stili adını çift tıklayarak veya adını seçerek sağ tuş menüsünden seçilmiş olan ölçülendirme stili aktif (Set current) duruma getirebilirsiniz. Adını (Rename) değiştirebilirsiniz veya ölçü stilini (Delete) silebilirsiniz. Dikkat edilecek nokta; ölçü stilinin silinebilmesi için aktif çizim dosyasında o stille ilgili ölçülendirme bulunmaması ve o stilin aktif olmaması gerekir. 137

138 Preview of: Alanı, listeden seçilen ölçülendirme stilinin ayarlarına göre yapılacak ölçülendirme örneklerinin ön izlemesini sunar. Descripton: Alanında listeden seçilen ölçülendirme stili ile aktif olan ölçülendirme stili arasındaki farklar görüntülenir. Yeni bir çizim dosyası açma sırasında programın sunduğu seçenek tercihinize göre AutoCAD, ANSI sistemine uygun olarak düzenlenmiş ayarlarda olan Standard isimli ölçülendirme stilini veya Metric seçimine göre ISO standartlarındaki ISO- 25 ölçülendirme stilini kullanıcıya hazır olarak sunar. Bu temel ölçülendirme stillerinden birini kullanarak kendinize yeni ölçülendirme stilleri yaratabilirsiniz. Set Current: Butonu, Styles alanından seçilecek olan ölçülendirme stilinin aktif olmasını sağlar. Aktif ölçülendirme stili ölçülendirme yapılırken kullanılan stildir. New: Butonu tıklandığında Create New Dimension Style: Diyalog tablosu görüntülenir. Yeni ölçülendirme stili, Dimension Style Manager tablosunun Styles alanından seçilen bir ölçülendirme stilinin kopyası olarak yaratılır. Görüntülenen tabloda New Style Name alanına, yaratılacak yeni ölçülendirme stiline vermek istediğiniz stil adı girilir. Star With: Açılır listesi, çizim dosyasında mevcut olan ölçülendirme stillerinin listesini görüntüler. Yeni yaratılacak ölçülendirme stilinin başlangıçta seçtiğinizden farklı bir ölçülendirme stiline dayandırılmasını istiyorsanız bu listeden istediğiniz ölçülendirme stili adını seçebilirsiniz. Onay kutusu işaretli olursa yeni yaratılacak ölçülendirme stilinin Annotative obje özelliğinde olmasını sağlar. Use for açılır listesi, yaratılacak ölçülendirme stilinin hangi tür ölçülendirmeler için kullanılacağının belirtilmesini sağlar. Buradan bir ölçülendirme tipi belirlediğinizde, yaratılan ölçülendirme stili özellikleri o tipteki ölçülendirmeler üzerinde etkili olacaktır. Aynı ölçülendirme stilinin farklı öğeleri için farklı ayarlar yapabilirsiniz. Birbirlerinden etkilenmeden görevlerini yapmaya devam ederler. Continue: Butonu tıklandığında yeni ölçülendirme stilinin özelliklerinin ayarlanması için New Dimension Style tablosu görüntülenir. Yaratılacak yeni ölçülendirme stilinin özelliklerinin ayarlamaları için bu açılan diyalog tablosunda yedi adet sekme yer alır ve her biri ölçü biçemine yönelik farklı parametreleri ayarlar. Bu sekmelerin her biri, içinde ölçülendirme ile ilgili çeşitli sistem değişkenlerini bulundurarak ilgili parametrelerin değiştirilmelerini sağlarlar. Modify: Butonu, Styles alanından seçili bir ölçülendirme stilinin özelliklerine yönelik değişiklikleri yapabilmemiz için Modify Dimension Style diyalog tablosunu ekrana getirir. İstediğiniz değişiklikleri yapmanızı sağlar. Modify Dimension Style diyalog tablosu ile New Dimension Style diyalog tabloları içerik olarak birbirinin aynısıdır. Sadece başlıkları değişiktir. Override: Butonu, Override Current Style diyalog tablosunu görüntületerek aktif ölçülendirme stilinin ayarlarında geçici olan değişiklikler yapılmasını sağlar. Böylece aktif ölçülendirme stili altında geçici bir alternatif ölçülendirme stili yaratılmış olur. Bu şekilde oluşturulan ölçülendirme stili asıl stildeki ölçülendirme ayarlarını etkilemez. Bu durumda bir önceki (ISO 25) veya başka bir ölçülendirme stilini aktif hale getirilmesi istendiğinde AutoCAD uyarı mesajı görüntülenir. Başka bir stil aktif hale getirildiğinde düzenlediğiniz <style overrides> hükümsüz olacak. OK. Butonu onaylanarak geçilir. 138

139 Compare: Butonu, Compare Dimension Style diyalog tablosunu görüntüleyerek iki ölçülendirme stilinin karşılaştırılmasını sağlar. Karşılaştırılan bu iki ölçülendirme stilindeki farklı ölçülendirme değişkenleri diyalog tablosunda görüntülenir. Compare ve With alanında mevcut ölçülendirme stilleri listelenir. Her iki alandan aynı stil adı seçildiğinde bu stilin tüm değişkenleri listelenecektir. Aynı sonucu Compare alanından stil adını seçip with alanından da <none> seçimi yaparak da elde edebilirsiniz. Compare ve With alanlarında farklı stil adları seçilirse bu stiller karşılaştırılarak farklı olan ölçülendirme değişkenlerinin karşılaştırılması tabloda görüntülenecektir. Buraya kadar Dimension Style Manager diyalog tablosunda yer alan elamanlar ve işlevleri açıklandı. Yeni bir ölçülendirme stili oluşturmak için burada bulunan New butonu yardımıyla ekranda görüntülenen Create New Dimension Style diyalog tablosu ile işe başlanıyordu. Yukarıda bu tablo üzerinde bulunan elamanlarında işlevleri açıklanmıştı. Continue butonu tıklanarak yeni ölçülendirme stilinin özelliklerinin ayarlanması için New Dimension Style tablosunun ekranda görüntüleneceğini belirtilmişti. Şimdi kaldığımız o yerden devam edelim. New Dimension Style tablosu, ölçülendirme stili hassas ayarlarının yapıldığı yerdir. Bu hassas ayarların neler olduğunu ve nasıl yapılacağını tüm sekmeleri inceleyerek göreceğiz. Bu göreceğimiz ayarlar New, Modify ve Override butonları ile karşımıza çıkacak olan diyalog tabloları için aynıdır. Aşağıda New Dimension Style: Copy of ISO 25 diyalog tablosu gösterilmiştir. Buradaki sekmeleri sırasıyla inceleyelim. Lines: Sekmesi bir ölçüyü oluşturan çizgilerin geometrik olarak nasıl konumlanacağını belirlemek için ilgili ayarları kapsayan İki bölümden oluşur. Ayrıca tablo üzerindeki ön izleme penceresinden ilgili parametrelerde yapılan değişiklik anında izlenebilinir. Bölümünde ölçü çizgisinin: Color: Ölçü çizgisi rengini belirlememizi sağlar. Açılan listede standart ana renkler ile Select Color seçeneği ile ekrana getirilen AutoCAD in renk kartelâsı tablosundan istenilen renk seçimini yapabilirsiniz. DIMCLRD Linetype: Ölçü çizgisinin çizgi tipini seçmemizi sağlar. Açılan listede programın sunduğu ByLayer, ByBlock ve Continuous çizgi tipleri ile Other seçeneği yer almaktadır. Other seçeneği seçildiğinde Linetype Manager diyalog tablosunu ekrana getirerek buradan Load butonu ile açılan Load or Reload Linetypes adlı tablodan AutoCAD in hazır sunmuş olduğu çizgi tipi çeşitlerinden istenilenin seçilmesini sağlar. Lineweight: Ölçü çizgisi için çizgi kalınlığı verilebilmesini sağlar. Açılan listeden istenilen çizgi kalınlığını seçerek atayabilirsiniz. DIMLWDD Extend beyond ticks: Ölçü oku yerine tick kullanıldığında ölçü çizgisinin (Dimension Line) uzatma çizgisinden (Extension Line) ne kadar öteye geçeceği bu alanda belirlenir. Klavyeden DIMDLE girilerek istenilen birim miktar ekranda görüntülenen dinamik ileti penceresinden de girilebilinir. Command: dimdle Enter new value for DIMDLE <0,0000>: 3 139

140 Baseline spacing: Baseline spacing alanına girilecek değer; Dimension araç çubuğundaki Baseline komutu ile yapılan ölçülendirmede ölçü çizgileri arasındaki mesafeyi belirlememizi sağlar. Ayrıca DIMDLI komutu ile de bu parametre girilebilir. Command: DIMDLI Enter new value for DIMDLI <3,7500>: 5 Supress: Ölçü çizgisinin 1. ve/veya 2, ucunun görünür olup olmamasını kontrol eder. 1. uç, ölçülendirme sırasında ilk işaretlenen noktanın olduğu yerdir. DIMSD1, DIMSD2 Command: dimsd1 Enter new value for DIMSD1 <OFF>: on Yukarıdaki şekilde bir ölçü nesnesinin elamanları gösterilmektedir. Bölümünde uzatma çizgileri ile ilgili ayarlar yer alır. Her bir seçenek bir ölçülendirme değişkenini ayarlamaktadır. Color: Uzatma çizgisi rengini belirlememizi sağlar. Açılan listede standart ana renkler ile Select Color seçeneği ile ekrana getirilen AutoCAD in renk kartelâsı tablosundan istenilen renk seçimini yapabilirsiniz. DIMCLRE Lineweight: Uzatma çizgisi için çizgi kalınlığı verilebilmesini sağlar. Açılan listeden istenilen çizgi kalınlığını seçerek atayabilirsiniz. DIMLWE Extend beyond dim Lines: Uzatma çizgisinin ölçü çizgisinden öteye ne kadar geçeceği bu alana girilecek değer ile belirlenir. DIMEXE Offset from origin: Uzatma çizgisi başlangıcının ölçülendirilen objeden ne kadar mesafeden başlayacağının belirlenmesini sağlar. DIMEXO Supress: Uzatma çizgilerinden birinin 1. veya 2, ya da ikisinin birden görünür olup olmamasını kontrol eder. 1. uzatma çizgisi, ölçülendirme sırasında ilk işaretlenen noktanın olduğu taraftadır. DIMSE1, DIMSE2 : Uzatma çizgilerinin boyunu Length metin kutusundan girilecek değer ile sabit hale getirebilirsiniz. Bu durumda ölçünüzü ölçülendirme için seçim yaptığınız yerden belirli bir mesafeye yerleştirdiğinizde uzatma çizgisi ölçü oku ucundan ölçülen objeye doğru belirtilen Length değeri kadar uzatılır. 140

141 Symbols and Arrows: Sekmesi ölçü oklarının biçimi ve büyülükleri ile ilgili ayarları içerir. Bölümünde Ölçü çizgisi ve Leader (gösterge) oklarının biçimleri, büyüklüklerinin belirlenmesi ve atanmaları sağlanır. Ayrıca ölçü çizgisinin iki ucuna da ilgili açılır listelerden farklı ölçü okları atayabilirsiniz Bölümünde çember ve yay gibi dairesel objeler ölçülendirilirken kullanılan merkez işaretlerine ilişkin ayarlar bulunur. Merkeze işaret konmayacak anlamındadır. Çember, yay vb. gibi objelerin merkezlerine Merkez (artı + ) işareti yerleştirilmesini sağlar. Çember, yay vb. gibi objelerin merkezlerine eksen çizgisi görünümünde çizgi yerleştirilmesini sağlar. Size metin kutusuna Mark ve Line seçenekleri için istenilen değerler girilebilinir. Aşağıda farklı size değerleri verilmiş örnekler sunulmuştur. Bölümünde Ölçü ve uzatma çizgilerinin, birbirleri veya geometrik nesnelerle kesişmesi halinde ilgili kesişim noktasında belirleyeceğiniz kopartma uzunluğunun buradan girilmesini sağlar. Bölümünde Yay uzunluklarını gösterme sembolünün yerini bu bölgeden seçebilirsiniz. Yarıçap ölçüsünün kırık çizgiyle merkeze ulaştığı durumlarda, Kırığın açısını belirlemenizi sağlar. Yan taraftaki örnekte jog angle açısı ilkinde 45 diğerinde 90 olarak uygulanmıştır. Doğrusal ölçülendirmelerdeki kırıklığın yüksekliğinin belirlenmesini sağlar. height factor metin kutusuna girilecek değer ile ölçü yazısı yüksekliğinin çarpımı kırıklığın h yüksekliğinde olmasını belirler. 141

142 Text: Text sekmesi, ölçü yazısı ile ilgili ayarlamalar yapılabilmesini sağlar. Ölçü metninin düzenlenmesi, konumlandırılması ve hizalanması ile ilgili ayarları kapsar. Bölümü, ölçü yazısının biçimsel özelliklerinin düzenlenmesiyle ilgili ayarları kapsar. Text Style: Ölçülendirme yazılarında kullanılacak olan yazı stilinin seçimi (önceden oluşturulmuş mevcut yazı stilleri varsa) buradaki listeden yapılır. Yoksa yandaki buton tıklanarak Text Style diyalog tablosu görüntülenir buradan yeni bir yazı stili oluşturabilirsiniz. DIMTXSTY Text color: Ölçü yazısının rengini belirlemenizi sağlar. Select Color seçeneği ile ekrana getirilen AutoCAD in renk kartelâsı tablosundan istenilen renk seçimini yapabilirsiniz. DIMCLRT Fill color: Ölçü yazısı arka plan dolgu renginin belirlenmesini sağlar. Ölçü yazısı arka planı DIMTFILL sistem değişkeni ile kontrol edilir. 0 Arka plan yok. 1 Arka plan rengi çizim alanı renginde. 2 Arka plan rengini DIMTFILLCLR ile belirlemek. Buradaki 3 standart renk sırası numarasıdır. Command: dimtfillclr Enter new value for DIMTFILLCLR <0>: 3 Text height: Ölçü yazısı harf yüksekliğinin belirlenmesini sağlar. DIMTXT Fraction height scale: Kesirli ifadelerin ölçü yazısına olan oranını belirlememizi sağlar. : Onay kutucuğu işaretli olursa, yapılan ölçülendirmelerdeki ölçü yazıları bir dikdörtgen çerçeve içinde gösterilir. Bölümü, ölçü yazılarının ölçü çizgisi üzerindeki yerleşeceği konumunu düzenlemeye yarayan ayarlar sunar. Vertical: Ölçü yazılarının ölçü çizgisi üzerindeki dikey konumunun ayarlanmasını sağlar. DIMTAD Centered: Ölçü yazısını, ölçü çizgisi üzerinin ortasına yerleştirir. Above: Ölçü yazısını, ölçü çizgisi üst tarafına ortalayarak yerleştirir. Outside: Ölçü yazısını, ölçü çizgisi dışına mümkün olan en uzak yere yerleştirir. Jis: Ölçü yazısını Japon standartlarına göre yerleştirir. Horizontal: Ölçü yazısının, öçlü çizgisi üzerinde yatay ayarlanmasını sağlar. DIMJUST Centered: Ölçü yazısını, uzatma çizgilerinin tam ortasına, ölçü çizgisine paralel olarak yerleştirir. At Ext Line 1: Birinci uzatma çizgisine yanaşık, ölçü çizgisine paralel olarak yerleştirir. At Ext Line 1: İkinci uzatma çizgisine yanaşık, ölçü çizgisine paralel olarak yerleştirir. Over Ext Line 1: Birinci uzatma çizgisinin üst tarafına, ölçü çizgisine dik olarak yerleştirir. Over Ext Line 2: İkinci uzatma çizgisinin üst tarafına, ölçü çizgisine dik olarak yerleştirir. 142

143 Offset from dim line: Ölçü yazısının etrafında bu metin kutusuna girilecek değer kadar boşluk bırakılmasını sağlar. DIMGAP Ölçü yazısı, ölçü çizgisi üst tarafında (Vertical: Above) konumundayken buraya girilen değer, ölçü yazısı ile ölçü çizgisi arasındaki mesafeyi belirler. Ölçü yazısı (Vertical: Centered) konumundayken buraya girilen değer, ölçü yazısı ile kesilen ölçü çizgisi arasındaki mesafeyi belirler. Bölümünde ölçü yazısının hizalanması ile ilgili ayarlar yer alır. DIMTOH, DIMTIH Horizontal: Ölçü yazısını yatay pozisyonda hizalayarak konumlandırılmasını sağlar. Aligned with dimension line: Ölçü yazısını ölçü çizgisine paralel pozisyonda hizalatarak konumlandırılmasını sağlar. ISO Standard: Ölçü yazısı uzatma çizgileri arasındaysa ölçü çizgisine paralel olmasını sağlar. Ölçü yazısı uzatma çizgilerinin dışında kalıyorsa yatay olarak konumlandırır. 143

144 Fit: Ölçülen iki nokta arasındaki mesafeye göre ölçü yazısının ve ölçü oklarının nereye ve nasıl yerleştirileceğini belirlememiz için bir dizi seçenekler sunar. Ölçülen iki nokta arasındaki mesafe yeterli olduğunda ölçü yazısı ve ölçü okları otomatik olarak uzatma çizgileri arasına yerleştirilir. Mesafe yeterli olmadığı zaman bu bölümde yapmış olduğunuz ayarlar dikkate alınarak ölçü yazısı ve oklarının yerleştirilmeleri sağlanır. Either text or arrows(best fit): Ölçülen iki nokta arasındaki mesafe ölçü yazısı ve oklarının sığacağı kadar ise her ikisi de uzatma çizgileri arasına yerleştirilir. Eğer mesafe sadece ölçü yazısının sığdırılacağı kadar ise ölçü yazısı uzatma çizgileri arasına, ölçü okları uzatma çizgilerinin dışına yerleştirilir. Eğer ölçü yazısının da sığdırılacağı kadar mesafe yoksa her ikisi de uzatma çizgileri dışına yerleştirilir. DIMATFIT Arrows: Ölçü yazısı ve okları için yeterli mesafe varsa her ikisi de uzatma çizgileri arasına yerleştirilir. Yalnız ölçü okları için yeterli mesafe varsa onları uzatma çizgileri arasına, ölçü yazısını dışarı yerleştirir. Ölçü okları için yeterli mesafe yoksa ölçü yazısı uzatma çizgileri arasına sığıyor ise araya ölçü okları dışarı, ölçü yazısı da sığmıyor ise her ikisi de uzatma çizgileri dışına yerleştirilir. DIMATFIT Text: Ölçülen iki nokta arasındaki mesafe sadece ölçü yazısının sığdırılacağı kadar ise ölçü yazısı uzatma çizgileri arasına, ölçü okları dışına yerleştirilir. Ölçü yazısı da sığmıyor ise her ikisi de uzatma çizgileri dışına yerleştirilir. DIMATFIT Both text and arrows: Ölçülen iki nokta arasındaki mesafe ölçü yazısının ve ölçü oklarının sığdırılacağı mesafe kadar değilse her ikisini de uzatma çizgileri dışına yerleştirir. DIMATFIT Always keep text between ext lines: Ölçü yazılarının daima uzatma çizgileri arasında bulunmasını sağlar. DIMTIX Suppress arrows if they don t fit inside the extension lines: Ölçülen iki noktanın arasındaki mesafe ölçü oklarının sığdırılacağı kadar değil ise ölçü oklarının görüntülenmemesini sağlar. DIMSOXD Bölümü ölçü yazısının ölçü çizgisine bağlı pozisyonlarını düzenler. DIMTMOVE Beside the dimension line: Ölçü yazısı taşındığında ölçü çizgisi de ölçü yazısı ile birlikte taşınarak ölçü çizgisinin yanına yerleştirilir. 144

145 Over the dimension line, with a leader: Ölçü yazısı taşındığında bir gösterge kullanarak ölçü çizgisinin üzerinde istediğiniz bir yere yerleştirilmesini sağlar. Over the dimension line, without a leader: Ölçü yazısı taşındığında gösterge kullanmadan ölçü çizgisinin üzerinde istediğiniz bir yere yerleştirilmesini sağlar. Bölümü öçlü oku, uzatma çizgisi, ölçü yazısı, harf yüksekliği gibi ölçülendirme elamanlarını etkileyen ölçek faktörü ayarlarını kapsar. Ölçülen değeri etkilemez. Onay kutucuğu seçilirse bu bölümdeki diğer iki seçenek pasif konuma gelir. Yapılacak ölçülendirmelere Annotation scale özeliği kazandırılır. Scale dimension to layout: Bu seçenek seçildiğinde ölçülendirme elamanları layout (yerleşim sayfası) görünüş penceresi ölçeğine göre ölçeklenir. DIMSCALE Use overall scale of: Bu seçenek seçildiğinde ölçülendirme elamanlarına uygulanacak ölçek faktörü yandaki metin kutusuna girilerek belirlenmesini sağlar. Bölümünde ölçü yazısı pozisyonunun kullanıcı tarafından belirlenmesi ve uzatma çizgileri arasında ölçü çizgisi olup olmayacağı gibi ayarların yapılmasını kapsar. Place text manually: Ölçülendirme işlemi sırasında tüm ölçü yazısı hizalama ayarlarını göz ardı ederek ölçü yazısını dilediğiniz yere yerleştirilmesini sağlar. DIMUPT Draw dim line between ext lines: Ölçü okları uzatma çizgileri dışına yerleştirildiğinde uzatma çizgileri arasına ölçü çizgisinin çizilmesini sağlar. DIMTOFL Primary Units: Primary Units sekmesinde yapılacak olan ölçülendirmede ölçü yazısının hangi ölçüm sistemine göre görüntüleneceğinin seçimi ve ölçüm sistemi ile ilgili ayarların yapılabilmesini sağlar. Bölümü doğrusal ölçüler için biçim ayarlarının yapıldığı yerdir. Unit format: Ölçülendirmelerde ölçü yazılarının buradan açılır listeden seçilen formatta görüntülenmesi sağlanır. DIMLUNIT 145

146 Precision: Ölçülen değerin, hangi hassasiyet derecesi ile görüntülenmesini istiyorsak burada açılır listeden ilgili seçenek seçilerek uygulanması sağlanır. DIMDEC Fraction format: Kesirli ölçülendirmelerde kesirli kısmın nasıl görüntüleneceği burada yer alan açılır listeden belirlenmesi sağlanır. DIMFRAC Açılır liste, Unit format açılır listesinden Fractional veya Architectural seçenekleri seçildiğinde aktif olur. Decimal separator: Decimal biçimlendirmede ondalık ayraç olarak neyin kullanılacağı buradaki açılır listeden seçilerek uygulanması sağlanır. DIMDSEP Period Comma : (,) Virgül Space : ( ) Boşluk Round off: Ölçü yazısı için yuvarlatma değeri bu alandan belirlenir. Ölçülen değer, burada girilecek değere göre yuvarlatılarak yazılır. Açısal ölçüleri etkilemez. DIMRND Prefix: Ölçü yazısı önüne bir ön ek ekleyebilmemizi sağlar. Bu ön ek bir ifade, harf veya özel karakter olabilir. Yandaki metin kutusuna yazılması yeterlidir. DIMPOST Suffix: Ölçü yazısının ardına bir ön ek ekleyebilmemizi sağlar. Bu ön ek bir ifade, harf veya özel karakter olabilir. DIMPOST Bölümündeki metin kutusu alanına girilecek Scale factor değeri ile ölçülen değer çarpılarak ölçü yazısı olarak yazılır. Açısal ölçülendirmeleri etkilemez. Ölçekli çizilen resimlerin ölçülendirilmesinde buraya ölçülendirme yapılacak çizimin ölçeğine göre ilgili scale factor değeri girilir. DIMLFAC Apply to layout dimensions only: Onay kutucuğu seçildiğinde, ölçek faktörünün Layout larda da (yerleşim sayfaları) etkin olması sağlanır. Ölçü yazısının başında ve sonunda yer alan sıfırların yazdırılıp yazdırılmayacağını sağlar. DIMZIN Ölçülendirme için ondalık sistem seçilmişse ölçü yazısında virgülden önceki sıfır rakamının görünmemesini sağlar. Örneğin 0.35 olan ölçü.35 olarak görüntülenir. Ölçülendirme için ondalık sistem seçilmişse virgülden sonra ölçü yazısının sonunda olan sıfır rakamlarının görünmemesini sağlar. Örneğin 0,4500 olan ölçü 0,45 olarak görüntülenir. Feet şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının feet değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 0-5 1/2" olan ölçü 5 1/2" olarak görüntülenir. Inches şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının inch değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 3-0" olan ölçü 3" olarak görüntülenir. : (.) Nok Açısal ölçülendirmelerde ölçü yazısının hangi formatta görüntüleneceği bu bölümden ayarlanır. Units format: Açısal ölçülendirmelerin hangi ölçü birimine göre yapılacağının belirlenmesini sağlar. DIMAUNIT 146

147 Precision: Ölçülen açısal değerin görüntülenecek olan hassasiyet derecesini buradaki açılır liste belirlememize olanak sağlar. DIMADEC Ölçü yazısının başında ve sonunda yer alan sıfırların yazdırılıp yazdırılmayacağını sağlar. DIMAZIN Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden önce gelen 0 rakamlarının görünmemesini sağlar. Örneğin 0.35 olan ölçü.35 olarak görüntülenir. Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden sonra gelen 0 rakamlarının görünmemesini sağlar. Örneğin 12,30 olan ölçü 12,3 olarak görüntülenir. Alternate Units Alternate Units sekmesi alternatif ölçülendirme sistemi ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Alternatif ölçülendirme sistemi, ölçülen değer ölçü yazısı olarak yazılırken Primary Units sekmesinde belirlenen format ile burada belirlenecek olan formatın birlikte yazdırılmasını sağlar. Böylece ölçülen değer iki farklı birimde görüntülenebilir. Alternatif ölçülendirme yapılabilmesi için Display alternate units kutucuğu seçili olması gerekir. DIMALT Unit format: Açısal ölçülendirmeler dışında kalan ölçülendirmelerde ölçü yazıları burada seçilecek olan formatta alternatif ölçü olarak görüntülenir. DIMALTU Precision: Alternatif ölçü biriminin ondalık kesirli olması halinde ölçülen değerin görüntülenecek olan hassasiyet derecesini (virgülden sonra kaç hane) buradaki açılır liste belirlememize olanak sağlar. Multiplier for alternate units: Bu alana girilecek değer ile ölçülen değer çarpılarak alternatif değer ölçü yazısı olarak yazılır. Açısal ölçülendirmeleri etkilemez. DIMALTF Örneğin 1,1 girildiğinde esas ölçü ile alternatif ölçü böyle görüntülenir. Round distances to: Alternatif ölçü yazısı için yuvarlatma değeri bu alandan belirlenir. Ölçülen değer, burada belirtilen değere göre yuvarlatılarak yazılır. DIMALTRND Örneğin 0,5 yuvarlatma değeri girildiğinde sonuç gösterilmiştir. Prefix: Alternatif ölçü yazısının önüne yazılması istenen ifade buraya girilebilir. DIMAPOST Suffix: Alternatif ölçü yazısının ardına yazılması istenen ifade buraya girilebilir. DIMAP 147

148 Ölçü yazısının başında veya sonunda yer alan sıfırların yazdırılmaması sağlanır. DIMALTZ Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden önce gelen 0 rakamlarını göstermez. Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden sonra gelen 0 rakamlarını göstermez. Feet şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının feet değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 0-5 1/2" olan ölçü 5 1/2" olarak görüntülenir. Inches şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının inch değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 3-0" olan ölçü 3" olarak görüntülenir. Alternatif ölçü değerinin esas ölçü değerinin yanındaki pozisyonunun belirlenmesini sağlar. Alternatif ölçü yazısının esas ölçü yazısından sonra yazılmasını sağlar. DIMAPOST Alternatif ölçü yazısının esas ölçü yazısının altına yazılmasını sağlar. DIMAPOST None: Ölçülendirmede tolerans kullanılmayacağı anlamındadır. DIMTOL=0 Tolerances: Tolerans sekmesi, yapılacak olan toleranslı ölçülendirmeler ile ilgili tolerans metodu seçimi ve diğer ilgili özelliklerin ayarlarının yapılmasını sağlar. Toleranslı ölçülendirmede kullanılacak olan tolerans metodu ve tolerans değerleri bu bolümde belirlenir. Method: Burada bulunan açılır liste ölçülendirmede kullanılacak olan tolerans yönteminin seçilmesini sağlar. Symmetrical: Ölçü yazısının sonuna bir ± tolerans işareti ile birlikte Upper value (Üst değer) alanındaki girilmiş olan değeri yerleştirir. Bu değer hem pozitif hem de negatif tolerans değeridir. DIMTOL=1, DIMLIM=0 Deviation: Ölçü yazısının sonuna; + işareti ile birlikte Upper value (üst değer) alanındaki değeri, - işareti ile birlikte Lower value (alt değer) alanındaki değeri yerleştirir. Bu değerlerden herhangi biri 0 ise o değer için + veya - işareti konmaz. DIMTOL=1, DIMLIM=0 Limits: Ölçülen değere Upper value ve Lower value alanlarındaki (+, -) değerleri ekleyerek ölçü yazısını en büyük ölçü, en küçük ölçü olarak gösterilmesini sağlar. Basic: Ölçü yazısının bir çerçeve içinde yazdırılmasını sağlar. Precision: Tolerans ölçüsünde görüntülenmesi istenilen hassasiyet derecesinin seçimi buradaki açılır listeden yapılabilmesini sağlar. DIMDEC 148

149 Upper value: Bu alana tolerans üst değeri girilir. DIMTP Lower value: Bu alana tolerans alt değeri girilir. DIMTM Scaling for height: Tolerans yazılarının harf yüksekliği bu alana girilecek değer ile belirlenir. Buraya girilen değer (ölçek faktörü) ile esas ölçü için tanımlanmış harf yüksekliği ile çarpılarak elde dilen değer tolerans yazısı harf yüksekliğini belirler. DIMTFAC Vertical position: Tolerans metodu olarak Symmetrical veya Deviation seçildiğinde tolerans yazısının esas ölçü yazısına göre düşey konumunun nasıl hizalanacağı bu bölümden ayarlanır. DIMTOLJ Bottom: Esas ölçü yazısının alt sınırı ile tolerans yazısının alt sınırı aynı hizada olacak şekilde yerleştirilmesini sağlar. DIMTOLJ=0 Middle: Esas ölçü yazısının orta sınırı ile tolerans yazısının orta sınırı aynı hizada olacak şekilde yerleştirilmesini sağlar. DIMTOLJ=1 Top: Esas ölçü yazısının üst sınırı ile tolerans yazısının üst sınırı aynı hizada olacak şekilde yerleştirilmesini sağlar. DIMTOLJ=2 Bu bölümde üst ve alt tolerans yazısı grubunun önündeki +,- işareti hizasına veya ondalık ayırıcı işaretine göre hizalanması sağlanır. Üst ve alt tolerans yazılarının hizalanması ondalık ayırıcı işaretine göre yapılarak esas ölçü yanına yerleştirilir. Üst ve alt tolerans yazılarının hizalanması üst ve alt tolerans yazısı grubunun önündeki +,- işareti hizasına göre yapılarak esas ölçü yanına yerleştirilir. Tolerans yazısının başında veya sonunda yer alan sıfırların yazdırılmaması sağlanır. DIMTZIN Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden önce gelen 0 rakamlarını göstermez. Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden sonra gelen 0 rakamlarını göstermez. Feet şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının feet değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 0-5 1/2" olan ölçü 5 1/2" olarak görüntülenir. Inches şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının inch değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 3-0" olan ölçü 3" olarak görüntülenir. Alternatif birim kullanıldığında tolerans ölçülerinin hassasiyeti, virgülden önceki ve sonraki sıfırların nasıl görüntüleneceği bu alandan ayarlanır. Precision: Alternatif ölçüdeki tolerans yazılarının hassasiyet derecesi buradaki açılır listeden ayarlanır. DIMALTTD Alternatif ölçüdeki tolerans yazılarının virgülden önceki ve sonraki sıfırların nasıl görüntüleneceği bu alandan ayarlanır. Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden önce gelen 0 rakamlarını göstermez. Ondalık kesirli ifadelerde, virgülden sonra gelen 0 rakamlarını göstermez. Feet şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının feet değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 0-5 1/2" olan ölçü 5 1/2" olarak görüntülenir. Inches şeklinde ölçülendirme yapan bir sistem seçilmişse ölçü yazısının inch değeri sıfır ise görüntülenmez. Örneğin 3-0" olan ölçü 3" olarak görüntülenir. 149

150 Dimension araç çubuğu ve Dimension menu Linear Dimlinear komutu, doğrusal ölçülendirmeler yapılabilmesini sağlar. Burada dikkat edilecek husus ölçü verilecek objenin ilgili kısmı veya kenarı X ve Y eksenlerine paralel olması gerekir. Bu konumda ölçülecek olan objenin ilgili kenarı veya doğru parçasına ait ölçü değeri Tam Boy uzunluğunu verir. Ölçülecek olan obje veya doğru parçası X,Y eksenlerine paralel konumda değilse Linear aracı ile verilecek ölçü ilgili kenar veya doğru parçasının X veya Y eksenleri üzerindeki izdüşümü uzunluğunu verir. Bu uzunluk Tam Boy değildir. Ölçü çizgisinin konumlanacağı noktayı göstermeden önce; Mtext seçildiğinde paragraf yazı editörü ekrana gelir ve buradan ilgili ölçü yazısının düzenlenmesi sağlanır. Text seçildiğinde, ölçülen değer değiştirilebilinir. Angle seçildiğinde, ölçü yazısının yazdırılma açısı değiştirilebilinir. Horizontal seçildiğinde, yatay X eksenine paralel ölçülendirme yapılmasına müsaade eder. Vertical seçildiğinde, düşey Y eksenine paralel ölçülendirme yapılmasına müsaade eder. Rotated seçildiğinde X ve Y eksenlerine paralel olmayan kenarların Aligned aracında olduğu gibi ölçülendirilmesine olanak sağlar. Ayrıca eğik kenarın X ile yapmış olduğu açı biliniyorsa Specify angle of dimension line <0>: 143 iletisine açı değeri girilerek eğik olan kenara paralel (Aligned) ölçülendirmeyi yapabilirsiniz. Aligned Dimaligned komutu da bir tür doğrusal ölçülendirme komutudur. X ve Y eksenlerine paralel konumda olmayan eğik doğrusal uzunlukların ölçülendirilmesinde kullanılır. Burada bulunan eğik doğrusal uzunluk ölçülendirildiğinde ölçü değeri ölçülen nesnenin Tam Boyunu verir. Ölçü çizgisi ölçülen objeye paralel olarak yerleştirilir. Ölçü çizgisinin konumlanacağı noktayı göstermeden önce; Mtext seçildiğinde paragraf yazı editörü ekrana gelir ve buradan ilgili ölçü yazısının düzenlenmesi sağlanır. Text seçildiğinde, ölçülen değer değiştirilebilinir. Angle seçildiğinde, ölçü yazısının yazdırılma açısı değiştirilebilinir. 150

151 Arc Length Arc Length komutu çizili olan yayların uzunluğunun ölçülendirilmesinde kullanılır. XY düzlemi üzerinde veya XY düzlemine paralel konumda bulunan yay objelerin ölçüm değerleri ölçülendirilen yay parçasının gerçek uzunluğunu yani Tam Boyunu gösterir. Ölçü çizgisinin konumlanacağı noktayı göstermeden önce Mtext/Text/Angle seçenekleri seçilirse, yapacakları işlevleri açıklamıştık. Burada bunlara ilave Partial ve Leader seçenekleri var. Partial seçeneği yay ölçüsü verilmek için seçilen obje üzerinde gösterilecek iki nokta arasında kalan kısmın yay uzunluğunu vermek için kullanılır. Leader seçeneği merkez açısı 90 den büyük yayların ölçülendirilmesinde etkinleşir ve kullanılır. Leader ok ucu yayın merkezini gösterecek şekilde otomatik olarak yerleştirilir. Ordinate Dimordinate komutu çizim alanında çizili bulunan objelerin gösterilecek noktalarının aktif UCS nin orijin noktasına göre X ve Y koordinat değerlerinin ölçülendirilmesini sağlar. Xdatum: Gösterilen noktanın aktif UCS nin orijin noktasına göre X değerinin yazdırılmasını sağlar. Ydatum: Gösterilen noktanın aktif UCS nin orijin noktasına göre Y değerinin yazdırılmasını sağlar. Radius Dimradius komutu, çember ve yay parçalarının yarıçap ölçülerinin verilmesinde kullanılır. Ölçülendirme elamanlarının nasıl olacağı ölçülendirme stili yaratılırken yapılmış olan ayarlamalara bağlıdır. Ayrıca fare hareketlerine bağlı olarak hareket eden kursörün konumu da ölçülendirmenin şeklini etkilemektedir. Radius ölçülendirmelerinde ölçü yazısı önüne otomatik olarak R ön eki (Prefix) gelir. Jogged Yarıçap ölçüsünü ölçülendirilecek objenin merkezine bağımlı kalmadan vermemizi sağlar. Ölçü çizgisi kırılma noktasını ve konumunu fare ile sürükleyerek belirtilir. Diameter Dimdiameter komutu, çember ve yay parçalarının çap ölçülerinin verilmesinde kullanılır. Ölçülendirme elamanlarının nasıl olacağı ölçülendirme stili yaratılırken yapılmış olan ayarlamalara bağlıdır. Ayrıca fare hareketlerine bağlı olarak hareket eden kursörün konumu da ölçülendirmenin şeklini etkilemektedir. Diameter ölçülendirmelerinde ölçü yazısı önüne otomatik olarak Ø ön eki (Prefix) gelir Angular Dimangular komutu açısal ölçülendirme komutudur. Burada seçeneklere Quadrant eklenmiş. Bu seçeneğin görevi ölçü yazısını ölçü çizgisi üzerinde iki ok arasında veya dışına görsel olarak istenilen yere fareyi sürükleyerek konumlandırmamızı sağlar. 151

152 Ölçülendirilecek obje yay parçası ise; Seçilen yay parçasının başlangıç ve bitiş noktalarının merkez ile yapmış olduğu sanal uzantı arasında kalan merkez açısı ölçülendirilir. Ölçülendirilecek obje çember ise; Command: _dimangular Komut çalıştırılır. Select arc, circle, line, or <specify vertex>: Çember obje seçilir. Çemberi seçmek için imleç ile tıkladığınız yer birinci nokta olur. Specify second angle endpoint: İletisinde çember üzerinde ikinci bir nokta gösterilerek, çemberin seçildiği nokta ile ikinci gösterilen noktanın çember merkezine göre açısı ölçülendirilir. Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle/Quadrant]: Seçenekler seçilebilir veya İmleç sürüklenerek yayın iç veya dış kısmında ölçü elamanının konumlandırılacağı yer belirtilir. Quick Dimension Qdim komutu, aktif ölçülendirme stilini kullanarak tek hareketle aynı türde birden fazla ölçülendirmenin hızlı bir şekilde otomatik olarak yapılabilmesini sağlar. Select geometry to dimension iletisini ölçülendirilecek objeleri tek tek veya topluca seçerek yanıtlamanız yeterli ve Specify dimension line position iletisinde ölçü çizgisinin çizim alanında konumlandırılacağı yeri belirlediğinizde işlem tamamlanıyor. Ayrıca burada sunulan seçenekleri de kullanabiliriz. Specify dimension line position, or [Continuous/Staggered/Baseline/Ordinate/Radius/Diameter/datumPoint/Edit/seTtings] <Continuous>: İletisinde ölçülendirme seçenekleri sunulur. Herhangi bir seçenek seçilir veya aktif olan seçeneğe göre ölçü çizgisinin konumlandırılacağı pozisyon belirlenir. Yukarıdaki iletide <Continuous> seçeneği aktiftir. Continuous: Dimcontinue komutu gibi ölçülendirmenin sürekli ölçülendirme tipinde yapılmasını sağlar. Staggered: Bu seçenek, hızlı ölçülendirmenin kademeli olarak yapılmasını sağlar. En içteki ölçü yazısını ortaladıktan sonra diğer kademelerdeki ölçü yazılarını ölçü çizgilerinin farklı kenarlarına yakınlaştırarak karışıklık olmasını önler. Baseline: Dimbaseline komutu ile yapılan paralel ölçülendirmeyi bu seçenek sayesinde seçilecek objeleri tek hareketle daha süratli ölçülendirmemizi sağlar. Paralel ölçü çizgileri arasındaki uzaklık DIMDLI sistem değişkeni tarafından kontrol edilir. Ordinate: Dimordinate komutu ile yapılan ordinat ölçülendirmeyi bu seçenek ile hızlı bir şekilde tek hamlede yapabilmemizi sağlar. Seçilmiş olan objelerin ölçülendirilebilir noktalarına ait X ve Y değerlerini otomatik olarak gösterebilirsiniz. Bu değerler aktif UCS nin orijin noktasına göre belirlenir. Radius: Seçilen birden fazla çember veya yay parçası gibi objelerin hızlı bir şekilde tek hamlede yarıçap ölçülerinin verilmesini sağlar. Diameter: Seçilen birden fazla çember veya yay parçası gibi objelerin hızlı bir şekilde tek hamlede çap ölçülerinin verilmesini sağlar. 152

153 datumpoint: Bu seçenek Baseline ve Ordinate seçenekleri kullanılırken esas alınacak temel veri noktasının belirlenmesini, değiştirilmesini sağlar. datumpoint seçeneği ile bir nokta koordinatı girerek veya noktanın yerini çizim alanında fare ile işaretleyerek bir nokta belirlediğimizde, Baseline veya Ordinate seçenekleri kullanılacağı zaman bu nokta koordinatı esas alınacaktır. Yukarıdaki örnekte datumpoint noktası seçilerek Baseline ve Ordinate seçeneklerine uygulanması gösterilmiştir. Edit: Bu seçenek kullanıldığında, seçilen objelere ait ölçülendirilebilir noktalar işaretlenmiş olarak görüntülenir. Göz ardı edilmek istenen noktalar seçilerek bunların yapılacak ölçülendirme işleminde dikkate alınmaması sağlanır. Yanlışlıkla göz ardı edilen noktalar Add seçeneği kullanılarak yeniden seçim setine alınırlar. Baseline Dimbaseline komutu, mevcut bir ölçülendirmenin (Linear, Aligned, Ordinate veya Angular gibi) ölçü uzatma çizgilerinden birini temel kenar olarak kabul ederek bu temel çizgiye bağlı kalarak gösterilecek yeni noktaları ona paralel konumda üstüne ekleyerek ölçülendirmemizi sağlar. Baseline ölçülendirme aracını kullanabilmek için çizimde daha önceden verilmiş en az bir ölçünün bulunması gerekir. 153

154 Continue Dimcontinue komutu, yapılan son doğrusal. Açısal veya ordinat ölçülendirme tipinin sürdürülmesini sağlar. Ardı ardına aynı doğrultuda sürekli ölçü vermek için kullanılır. Bir önce verilmiş olan ölçünün yanındaki kısmı ölçülendirerek yanına ekler böyle devam eder. Continue komutunu kullanabilmek için aktif çizimde daha önceden verilmiş ölçü olması gerekir. Dimension Space Yapılmış doğrusal ve açısal ölçülendirmelerde ölçü çizgileri arasındaki mesafenin yeniden düzenlenmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında Select base dimension: iletisi ile ilk önce referans alınacak ölçünün seçilmesi istenir. Referans alınan ölçü seçildiğinde Select dimensions to space: iletisi ile ölçü çizgileri arası düzenlenecek olan diğer ölçüler seçilir. Seçim işlemi tamamlandığında Enter ile onaylanır veya boş giriş yapılır.(sağ tuş). Komut satırında görüntülenen iletide Enter value or [Auto] <Auto>: girilecek değer ölçü, seçilmiş olan ölçü çizgileri arasındaki mesafeyi belirler. Auto seçeneği onaylanırsa seçili olan ölçülerin aralarındaki mesafeler eşit değilse eşit hale getirir. Buradaki mesafeyi de aktif ölçülendirme stilindeki harf yüksekliği (Text height) belirler. Örneğin harf yüksekliği 2,5 birim ise ölçü çizgileri arası 5 birim, 3,5 birim ise 7 birim olur. Burada dikkat edilecek husus ilk seçilecek (referans alınacak) ölçünün belirlenmesidir. Seçilen ölçü yerinde sabit kalır. Düzenleme ölçülendirmenin olduğu tarafa doğru yapılır. Yukarıdaki soldaki örnekte ölçülendirme yapılırken Text height:2,5 ve Baseline spacing: 3,75 değerleri aktiftir. Dimspace komutu <Auto> seçeneği ile ölçü çizgileri araları yeniden düzenlenmiştir. Burada harf yüksekliği 2,5 olduğundan ölçü çizgileri arasındaki mesafe 5 birim otomatik olarak uygulanmıştır. Dimension Break Dimbreak komutu çizim üzerinde yapılmış olan ölçülendirmelerde ölçü çizgilerinin kesişme kısımlarında ölçü uzatma veya ölçü çizgilerinin üzerinde kesişmeyi kaldırmak için boşluk bırakılmasını sağlar. 154

155 Command: _DIMBREAK Komut çalıştırılır. Select a dimension or [Multiple]: Üzerinde koparılma uygulanacak ölçü veya ölçüleri seç.(14) Select object to break dimension or [Auto/Restore/Manual] <Auto>: Koparılmaya referans olacak birinci ölçü (22) seçildi. Select object to break dimension: Koparılmaya referans olacak ikinci ölçü (30) seçildi. Enter ile onaylanarak işlem tamamlandı. Tolerance Tolerance komutu, çizim dosyası içersinde kullanıcının belirleyeceği yere toleranslar ve bu toleranslar ile birlikte bu toleransları sembolize eden şekillerin yerleştirilmesini sağlar. Araç çubuğunda tolerance ikonuna tıklandığında Geometric Tolerance diyalog tablosu açılır. Sym alanı tıklandığında Makinecilerin kullandıkları geometrik tolerans sembollerini gösteren diyalog tablosu görüntülenir. Buradan kullanılacak tolerans ile ilgili sembol seçildikten sonra Geometric Tolerance diyalog tablosuna geri dönülür. Geometrik toleranslar, Şekil ve konum toleranslarının belirlenebilmesini sağlar. Bu toleranslar semboller ile ifade edilir ve genel olarak üç gruba ayrılırlar. Tolerance1 ve 2 alanlarının sağında bulunan kutucuk tıklandığında Material Condition (MC) diyalog tablosu görüntülenir. Buradan maksimum malzeme şartı seçeneklerinden birinin seçilmesini sağlar. 155

156 Datum 1, 2, 3 alanları, tolerans değerlerinin hangi referans elamanlarına göre tanımlandığını belirlemek için kullanılır. Datum Identifier alanı ise referans elamanlarını belirtmek için kullanılan harflerin konması için kullanılır. Bir çizgi, bir düzlem vs. olabilen referans elamanları için genellikle A, B, C, şeklinde büyük harfler kullanılır. Yukarıda, şekil ve konum toleranslarının çizim üzerinde gösterilişlerine ait örnek yer almaktadır. Center Mark Dimcenter komutu, çember ve yay objelerin (Circle ve Arc komutları ile yaratılmış) merkezlerine bir merkez işareti konmasını veya eksen çizgilerinin çizilmesini sağlar. Merkez işareti veya eksen çizgisi seçeneklerinin hangisinin çizdirileceği DIMSTYLE komutu ile yaratılan ve aktif olan ölçülendirme stili ayarlarına bağlıdır. Inspection Seri üretilen endüstri ürünlerinde, boyut ve tolerans değerlerinin hangi sıklıkta denetleneceğini gösteren bilgilerin resim üzerindeki ilgili ölçülere bir etiket olarak eklenmesini sağlar. Böylece bazı özel ölçüleri kontrol işlemini gerçekleştirir. Kalite kontrol işlemlerinde kullanılır. Komut çalıştırıldığında ekrana gelen Inspection Dimension diyalog kutusundan aşağıdaki ayarlar yapılabilir. Select dimension: Bu buton ile geçici olarak çizime dönülerek, denetim bilgilerinin etiketleneceği ölçülerin seçilmesi gerçekleştirilir. Remove Inspection: Denetim bilgi etiketlerini seçilen ilgili ölçülerden kaldırılmasını sağlar. Shape: Bu bölümde, denetim bilgisi etiket şeklinin belirlenmesi sağlanır ve kullanıcıya üç seçenek sunar. Round: Yuvarlak Angular: Yan kenarları açılı None: Bilgi etiket kutusu kullanılmaz. Label/Inspection rate: Denetim bilgisine ilişkin düzenlemeleri içerir. Label: Ölçüye bir etiket (kod gibi) eklenmesini sağlar. Inspection rate: Denetim sıklığını yüzde cinsinden belirlenmesini sağlar. 156

157 Jogged Linear Jogged Linear komutu, Linear ve Aligned komutları ile yaratılmış doğrusal ölçülendirmelerde ölçü çizgisine jog işareti atamamızı sağlar. Aynı zamanda da Jog işareti atanmış ölçüleri eski konumuna getirir. Ölçüleri Düzenlemek Çizim üzerinde verilmiş ölçüler, bulundukları konumda kalmak zorunda değillerdir. Gerektiğinde kullanıcı tarafından birçok özellikleri değiştirilebilinir. Verilmiş ölçülerin geometrisini ve içeriklerine ilişkin bazı düzenleme yapabilmemizi sağlayan araçlar Dimension araç çubuğunda son kısımda yer almaktadır. Bu araçlar proje çalışmalarımızda işimize bazen çok yarayacaktır. Bu düzenleme araçlarını inceleyelim. Dimension Edit Dimension Edit aracı, çizim üzerinde önceden yerleştirilmiş ölçülerin pozisyonlarıyla ve içeriklerine ilişkin bazı değişiklikleri yapabilmemize olanak sağlar. Komut çalıştırıldığında DYN modu (Dynamic Input) aktif ise ekranda dinamik ileti şeklinde aynı anda komut satırında veya sağ tuş menüsünde komutla ilgili seçenekler görüntülenir. Command: _dimedit Enter type of dimension editing [Home/New/Rotate/Oblique] <Home>: Home: Herhangi bir sebep ile yeri ve pozisyonu değiştirilmiş ölçü yazısının ait olduğu varsayım ayarlarına uygun konumuna getirilmesini sağlar. New: New seçeneği, mevcut ölçülendirmede seçilen ölçünün ölçü yazısı değerinin kullanıcı tarafından girilecek başka bir değer ile değiştirilmesini sağlar. Rotate: Rotate seçeneği, seçilen ölçüde ölçü yazısını verilecek açı değeri kadar saatin dönüş yönü tersine döndürerek eğik konumda olmasını sağlar. Oblique: Oblique seçeneği, mevcut ölçülendirmede seçilen ölçü elamanının ölçü uzatma çizgilerini gireceğimiz açı değeri kadar veya imleç ile gösterilecek doğrultuda eğilmesini sağlar. Dimension Text Edit Dimension Text Edit aracı, ölçü yazısının ölçü çizgisi üzerindeki konumunu ve yönelimini değiştirmemizi sağlar. Komut çalıştırıldığında Select dimension iletisiyle düzenleme yapılacak olan ölçüyü seçmemiz istenir. Ölçü seçildiğinde herhangi bir giriş yapmadan seçilen ölçü imlecinize bağlı konum alır. Farenizi aşağı yukarı sürüklediğinizde ölçü çizgisi, ölçü yazısı ve ölçü uzatma çizgisinin birlikte hareket ettiğini, farenizi yatay konumda sağa sola hareket ettirdiğinizde de ölçü yazısının ölçü çizgisi üzerinde fare sürükleyişiniz yönünde hareket ettiğini görürsünüz. Ölçü yazısını ölçü uzatma çizgileri arasında veya dışında da herhangi bir yere konumlayabilirsiniz. Aynı anda komut satırında; Specify new location for dimension text or [Left/Right/Center/Home/Angle]: iletisi görüntülenmektedir. Buradan komutun sunmuş olduğu seçeneklerden birini seçerek işleminizi yapabilirsiniz. Dimension Update Dimension Update aracı, her hangi bir ölçü stilini aktif hale getirdikten sonra, o stilin tüm özelliklerini çizimdeki bir başka ölçü elamanına veya ölçülendirme gruplarına atayabilirsiniz. Böylece o ölçülerin stili yeni stil ile güncellenmiş olur. Özellikle ölçekli resimlerin ölçülendirilmelerinin güncellenmesinde çok işimize yarayacak güzel bir komut. Yukarıda orijinal çizime Dimension Update komutu ile mevcut yaratılmış ölçü stilleri atanmış görüntüleri gösterilmektedir. 157

158 Dimension Style Control Dimension Style Control açılır liste alanında aktif çizim dosyanızda oluşturmuş olduğunuz ölçülendirme stilleri yer alır. Kullanmak istenilen ölçülendirme stili listeden seçilerek aktif hale getirilir. Yukarıdaki orijinal resim ISO 25 ile ölçülendirilmiş yanındaki kopyalarına önceden yaratılmış mevcut olan Center ve italik stilleri Dimension Update komutu kullanarak güncellenmiştir. Not: Dimension araç çubuğunuzu ekranınızın sağ veya sol kenarına konumlandırırsanız bu Dimension Style Control açılır listesi araç çubuğu üzerinde görüntülenmez. Görüntülenip kullanmak istenirse ekranınızın üst veya alt kısmına yatay olarak konumlandırınız. Dimension Style Dimstyle (D) Dimension Style Manager diyalog tablosunu açar. Burada aktif olan veya yaratılacak ölçülendirme stili parametrelerinin ayarlarının yapılabilmesi için ilgili butonlar ve tıklandığında açılan çeşitli diyalog pencereleri sunar. Yukarıda anlatılmıştı. Multileader (mld) Açıklama oku Çizime bazı açıklama ve bilgi notları eklemek için bir gösterge oku ve metni ekler. Gösterge çizgisinin ilk kısmını doğrusal veya açılı olarak vermeniz yeterlidir. Gösterge çizgisi birkaç parçadan oluşabilir. Command: _mleader Komut çalıştırıldığında aşağıdaki ileti komut satırında görüntülenir. İletide multileaderin çizim dosyası üzerine konumlandırılması ile ilgili seçenekler sunar. Specify leader arrowhead location or [leader Landing first/content first/options]: İletisinde parantez içindeki seçeneklerden biri seçilmeden direk olarak leader arrowhead first seçeneği aktiftir. Aşağıdaki işlemler sırasıyla yapılarak Multileaders elde edilir. Specify leader arrowhead first Leader Landing first (L) Content first (C) Options (o) seçeneği seçilirse oluşturacağınız Multileader için Multileader Style diyalog tablosu sekmelerinde çeşitli seçeneklerin ayarlanması için dinamik ileti penceresinde bu seçenekleri görüntüleyerek kullanılmasını sağlar. Aynı zamanda bu seçeneklere komut satırından veya sağ tuş menüsünden de ulaşabilirsiniz. 158

159 Multileader bileşenleri yanda gösterilmiştir. Mevcut bir Multileader i grip noktalarından tutarak düzenleyebilirsiniz. AutoCAD kullanıcılara hazır olarak Standard isimli bir Multileader stili sunar. Kullanıcılar kendilerine istediği formatta yeni Multileader stilleri oluşturabilirler. Bu stiller Multileader Style Manager diyalog tablosunda yaratılır. Add Leader Aktif çizim dosyasında çizili bulan Multileaderlere ilave leader oku eklemenizi sağlar. Remove Leader Aktif çizim dosyasında çizili bulan Multileaderlerden istenilenleri silmenizi sağlar. Align Multileaders Aktif çizim dosyasında yer alan Multileader lerin hizalanması ile ilgili seçenekler sunarak onların üzerinde çeşitli düzenlemeler yapılmasını sağlar. Specify first point or [Options]:O İletisinde klavyeden O ifadesi girilir veya sağ tuşu menüsünden Options seçeneği seçilerek ekrana dinamik ileti penceresinin gelmesi sağlanır. Distribute: Seçeneği toplu halde bulunan Multileader lerin dağıtılmasını sağlar. Make leader segments Paralel: Dağınık şekilde bulunan Multileader lerin (leader segments) ok ucu çizgi parçalarını birbirlerine paralel konuma getirilmesini sağlar. Specify Spacing: Dağınık bir şekilde bulunan Multileader lerin açıklama yazılarının (Mtext ve Block) kullanıcının belirleyeceği aralık değerinde ve göstereceği doğrultuda hizalanmasını sağlar. Use current spacing: Dağınık bir şekilde bulunan Multileader lerin ara mesafesi girmeden hizalanmasını sağlar. Collect Multileaders Aktif çizim dosyasında yer alan Multileader lerin bir tek gösterge okuna bağlanıp hizalanması ile ilgili üç seçenek sunarak düzenlenmelerini sağlar. 159

160 Vertical: Düşey hizalama Horizontal: Yatay hizalama Wrap: Girilecek dizi sayısına göre sıralanarak hizalanmasını sağlar. Dimension menu de Oblique: Dimension araç çubuğundaki Dimension Edit Align Text: Dimension araç çubuğundaki Dimension Text Edit Override komutu ile aynı işlevi görür. komutu ile aynı işlevi görür. Dimension Style Manager diyalog tablosunda Butonu tıklandığında Override Current Style diyalog tablosunu görüntületerek aktif ölçülendirme stilinin ayarlarında geçici olan değişiklikler yapılmasını sağlar. Böylece aktif ölçülendirme stili altında geçici bir alternatif ölçülendirme stili yaratılmış olur. Bu şekilde oluşturulan ölçülendirme stili asıl stildeki ölçülendirme ayarlarını etkilemez. Aşağıda verilen örnekte ISO 25 aktif ölçülendirme stili ile geçici alternatif <style overrides> stil ile yapılan ölçülendirme gösterilmektedir. Dimension menu satırında yer alan komutu, çizim dosyası üzerinde <style overrides> ile yapılmış olan ölçülendirmeleri yaratıldıkları stile geri döndürür. Sonuç. Command: _dimoverride Komut çalıştırılır. Enter dimension variable name to override or [Clear overrides]: C Ekranda çıkan dinamik iletide Clear overrides seçeneği onaylanır. Select objects: 1 found İletisinde override stili kaldırılacak ölçü seçilir. Bir obje bulundu. Select objects: İletisi Enter ile onaylanarak komuttan çıkılır. Reassociate Dimension AutoCAD ortamında yapılan ölçülendirmeler ilişkilendirilmiş (Associative) ölçülendirme objeleridir. Program açıldığında varsayım olarak ilişkilendirilmiş ölçülendirme sistem değişkeni ( Enter new value for DIMASSOC <2>:) ve (Enter new value for DIMASO <ON>:) olarak aktif haldedir. 160

161 Bir ölçülendirme yapıldığında, yapılan ölçülendirme, kendisiyle ilişkilendirilmiş objeyi, objede yapılacak değişikliklere karşı izler. Örneğin 15 mm boyunda doğru parçası aktif sistem değişkeni ayarlarında ölçülendirildiğinde görüntülenen ölçü ile ilişkilendirilmiştir. Bu doğru parçasının boyunda (+,-) herhangi bir değişiklik yapıldığında üzerindeki ölçü de otomatik olarak güncellenerek yeni boyutunun değerini görüntüler. Yukarıdaki örnekte ölçülendirilmiş doğru parçasının boyutu Lengthen komutu Delta seçeneği ile 3 mm büyütülmüştür. Mevcut 15mm ölçüsünün doğru parçasının değişen boyutuna göre güncellendiği gösterilmiştir. Yukarıdaki örnekte ölçülendirme yapılırken sistem değişkeni değeri DIMASSOC <0> veya <1> olsaydı yapılan ölçülendirme ilişkisiz ölçü olacaktı. Obje boyutu değiştiğinde güncellenmeyecekti. Ayrıca ilişkilendirilmiş (DIMASSOC <2>:) ölçülendirme yapılırken (DIMASO <ON>:) konumunda olmasına dikkat ediniz. <OFF> konumunda olursa yapılan ölçülendirme obje ile ilişkilendirilmez. Associative Dimensions Çizim dosyanızda ilgili objeleri ölçülendirilmesinde ölçülendirme elamanının obje ile ilişkilendirilmiş olmasını sağlar. Böylece objenin boyutu, açısı, çapı, yarıçapı vb. değiştirildiğinde ölçülendirme elamanı da bu yeni hale göre değişir. Bu özellik DIMASSOC sistem değişkeni ile kontrol edilir. Bu özellik kullanılmadan yapılmış (DIMASSOC<1>)bir ölçülendirmede ölçü elamanı obje ile ilişkisiz yaratılacaktır. Bu şekilde yaratılan ölçülendirme elamanı Reassociate Dimension komutu ile yeniden obje ile ilişkili hale getirilebilinir. 0 Exploded dimensions: Yaratılan ölçülendirmeler patlatılmış (Explode) olarak yaratılırlar. Obje ile ilişkisizdirler. Ölçüyü meydana getiren elemanlar (Ölçü çizgileri, ölçü okları, ölçü yazısı ) birbirlerine bağlı değillerdir. Reassociate Dimensions komutu uygulanmaz. Sonuç 1 Nonassociative dimensions: Yaratılan ölçülendirmeler obje ile ilişkilendirilmemiş olarak yaratılırlar. Ölçülendirme elamanları tek parça (block, grup şekil) haldedirler. Ölçülendirme geometrisini değiştirmek için Reassociate Dimensions komutu uygulanabilir. Move komutu ile objelerin yeri değiştirildiğinde ölçü verildiği yerde sabit kalır. Dimension Update komutu uygulanabilir. 2 Associative dimensions: Yaratılan ölçülendirmeler obje ile ilişkilendirilmiş olarak yaratılırlar. Ölçülendirme elamanları tek parça (block, grup şekil) haldedirler. Ölçülendirme geometrisini değiştirmek için Reassociate Dimensions komutu uygulanabilir. Move komutu ile objelerin yeri değiştirildiğinde ölçü de obje ile yeni yerine taşınır. Dimension Update komutu uygulanabilir. DIMREASSOCIATE komutu, obje-ölçülendirme ilişkisinin yeniden düzenlenmesini, ayrıca mevcut bir ilişkilendirilmiş ölçülendirmeyi başka bir objeye atamamızı sağlar. Çizim dosyası üzerinde yapılmış olan bir ölçülendirmenin yerini değiştirerek o ölçü ile bir başka kısmın ölçülendirilmesinin yapılmasını sağlar. Linear, Aligned, Angular (three points, two lines yöntemleri), Diameter, Leader, Ordinate, Radius araçları ile yapılmış ölçülendirmelere uygulanır. 161

162 View (Görünüm) View çekme menüsü, ekrandaki çalışma görüntüsünün yönetimi ile ilgili komutlar sunar. Redraw (R) REDRAW komutu, aktif görünüş penceresi (Viewports) içindeki objeleri yeniden çizer. Çalışma esnasında BLIPMODE açık (ON) olduğunda obje seçimi sırasında veya fare ile çizim alanında herhangi bir tıklama işlemi yapıldığında ekranda oluşan (+) şeklindeki BLIP adı verilen işaretlerin ekrandan temizlenmesi için de kullanılır. Ekranda oluşan bozuk görüntünün netleşmesini objelerin yeniden çizilerek görüntünün tazelenmesini sağlar Redraw all (Ra) Redraw menü elamanı REDRAWALL komutu çalıştırır. Redraw all komutunun Redraw komutundan farkı sadece aktif görünüş penceresinde değil, yaratılmış tüm görünüş pencerelerinde de etkili olmasıdır. Regen (Re) REGEN komutu, aktif görünüş penceresi (Viewports) içindeki objelerin özelliklerinin kayıtlı olduğu veritabanına giderek objelerin özelliklerini okur ve onları yeniden yaratır. Yeniden yaratma, Zoom ve Pan gibi mevcut ekran görüntüsünü değiştiren komutlar kullanıldığında gerekiyorsa program tarafından otomatik olarak yapılır. Bu işlemin otomatik olarak yapılıp yapılmayacağını REGENAUTO komutu ile ayarlanan REGENMODE sistem değişkeni kontrol eder. Regen All (Rea) REGENALL komutu, Regen komutu ile aynı işlevi görür. Farkı sadece aktif görünüş penceresinde değil, yaratılmış tüm görünüş pencerelerinde etkilidir. Yani çizimin tamamını yeniden yaratır. Regen / Regen all komutu sonucunda; Çizim öğelerinin özelliklerini ve koordinat bilgilerini kayıtlı oldukları veri tabanından hesaplayarak çizimi yeniden oluşturur. Bu işlem sonucunda AutoCAD çizim öğelerini en son yapılan görüntü ayarları işlemlerine göre (Fill: ON/OFF, Qtext: ON/OFF, vs.) yeniden oluşturur. Bu komut 3D katı modellerde Hide, Shade; Render vb. komutların sonuçlarını kaldırarak görüntüyü arındırır. Ayrıca çember, yay ve elips gibi objelerin eğriselliğini düzenler. Zoom (Z) Zoom Realtime (R) ZOOM komutu, en çok kullanılan görüntü komutlarından biridir. Çizim alanına yakından veya uzaktan bakılması, bir önceki çizim alanı ekran görüntüsünün ekrana geri getirilmesi gibi çeşitli işlemler gerçekleştirilir. Kursör çizim alanı üzerindeyken farenin sağ tuşu tıklandığında görüntülenen kısa yol menüsünde Zoom komutu çalıştırıldığında komutun Realtime seçeneği otomatik olarak kullanıma sunulur. Ayrıca Standard araç çubuğundaki ikonundan veya View menüsü /Zoom/Realtime seçeneği seçilerek çalıştırılabilinir. Not: Zoom komutlarının çalıştırılmasının en güzel ve hızlı yolu komut satırına Zoom kısa yolu ( Z )Enter ve hangi seçeneği çalıştırmak isteniyorsa ilgili seçeneğin kısa yolu örneğin window (W) girilerek Enter basıldığında Zoom komutunun girilen ilgili seçeneği çalışır. Komut çalıştırıldığında imleç artı ve eksi işaretli bir büyüteç şeklini alır. Farenin seçim tuşu basılı tutularak imleç aşağıya doğru (eksi yönde) sürüklendiğinde çizim alanından uzaklaşılır. Yukarı doğru (artı yönde) sürüklendiğinde çizim alanına yaklaşılır. Bu yaklaşma ve uzaklaşmada ekranın ortası merkez olarak alınır. Komuttan çıkmak için klavyeden Ecs veya Enter tuşuna basılması veya kısa yol menüsünden Exit seçeneği seçilerek gerçekleştirilir. 162

163 Zoom Previous (P) Zoom Previous komutu; her kullanıldığında ekrandaki mevcut görüntüden bir önceki ekran görüntüsünün geri getirilmesini sağlar. Bir başka değişle önceden yapılmış Zoom ve Pan görüntülerine ekran görüntüsünü sırayla geri döndürür. En sıkça kullanılan Zoom komutlarından birisidir. Zoom araç çubuğu Zoom araç çubuğu üzerinde dokuz adet Zoom seçeneklerine ait komut ikonu bulunur. Ayrıca bu seçeneklere Standard araç çubuğu üzerindeki Flyout lu Zoom ikonundan veya View menüsü Zoom seçeneğinden de ulaşılabilinirler. Yan tarafta gösterilmiştir. Zoom Window (W) Zoom Window (Zum Penceresi) komutu, kullanıcı tarafından çizim alanı üzerinde imleci sürükleyerek oluşturulacak pencere ile seçilen çizimin bölümünü büyüterek ekranın tamamını kaplayacak şekilde yerleştirilmesinde kullanılır. Zoom Dynamic (D) Tüm çizimi kapsayacak sınırları içinde ekrana getirerek içindeki kendi seçme penceresini kullanarak istenilen kısmı seçerek ekrana kaplanmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında tüm çizimi ekrana getirir. Ekranda beliren mavi renkli noktalı çizgiden oluşan dikdörtgen pencere çizim alanı sınırlarını (Limits) gösterir. Aynı anda ekranda belirmiş olan yeşil renkli noktalı çizgiden oluşan dikdörtgen pencere de komut çalıştırıldığı andaki ekran görüntüsünün çizim üzerindeki kapladığı sınırlarını gösterir. Bu pencerelerle birlikte düz çizgiden oluşan ortasında X işareti bulunan pencerede zum alanını seçme penceresidir ve imlece bağlı konumdadır. Fare hareket ettirildikçe hareket yönünde bu pencerede hareket eder. Bu pencere çizim üzerinde istenilen bölgeye getirilerek farenin seçim tuşu tıklanır. Zum alanı seçme penceresi içinde sağ yönünde ok işareti olan şekle bürünür. Bu konumda ok yönünde farenizi sürüklediğinizde zum alanı seçme penceresi sınırları büyür. Tersi yönde sürüklendiğinde de zum alanı seçme penceresi sınırları küçülür. İstenilen sınırlar elde edildiğinde farenizin sağ tuşu veya Enter basıldığında zum alanı seçme penceresi içinde kalan kısım ekranı kaplayacak şekilde büyütülerek ekrana yerleştirilir. Zoom Dynamic komutu, ekrandaki çizime hem Zoom komutunun hem de Pan komutunun aynı anda uygulanmasını sağlar. Diğer bir deyişle Pan komutu ile Zoom Window komutunun birlikte kullanılmasını sağlar. 163

164 Zoom Scale (S) Zoom Scale komutu, mevcut ekran görüntüsünün verilecek X katsayısı değerine göre, büyütülmesini ya da küçültülmesini sağlar. Zum işleminin merkezi mevcut ekran görüntüsünün merkezidir. Girilecek değer 1 den büyük ise görüntü büyür. 1 den küçük ise görüntü küçülür. Not: Tüm Zoom işlemleri sonucunda objelerin boyutlarında ve konumlarında herhangi bir değişiklik söz konusu değildir. Zoom Center (C) Zoom Center komutu, Mevcut ekran görüntüsünde belirlenecek bir noktayı ekranın merkezine gelecek şekilde yerleştirerek verilen orana göre çizimi büyütür veya küçültür. Komut çalıştırıldığında Specify center point: iletisi ile kullanıcıdan çizim üzerinde yapılacak zum işleminin merkez noktasının belirtilmesini ister. Merkez olacak nokta belirtildiğinde komut satırı Enter magnification or height <99,7478>: ve dinamik ileti penceresinde görüntülenen iletisine verilecek değer tırnak içindeki default değerden büyük girilirse görüntü küçülür. Bu değerden daha küçük bir değer girilirse görüntü büyür. Tırnak içindeki default değer <99,7478> komut çalıştırıldığı andaki çizim alanına bakma mesafesidir. Zoom Object (O) Çizim alanındaki objelerden herhangi biri seçilerek o objenin ekrana tam olarak sığdırılmasını sağlar. Çok kullanışlı bir Zoom seçeneğidir. Komut çalıştırıldığında Select objects: iletisinde çizim alanında yer alan zumla nacak objelerden ister birini, istenirse birden fazlasını tıklayarak ister pencere içine alarak seçip Enter ile onaylanır. Seçilen obje veya objeler ekranı kaplayacak şekilde büyütülerek ekrana yerleştirilir. Zoom In Zoom In komutu, mevcut ekran görüntüsünü, ekran görüntü merkezi sabit kalarak iki kat büyütür. Yani çizim alanına yakınlaştırır. Zoom Scale komutundaki girilecek 2x değerine eşittir. Zoom Out Zoom Out komutu, mevcut ekran görüntüsünü, ekran görüntü merkezi sabit kalarak iki kat küçültür. Yani çizim alanından uzaklaşır. Zoom Scale komutundaki girilecek 0,5x değerine eşittir. Zoom All (A) Zoom All komutu, çizim alanında yer alan çizimin tamamını ekrana getirir. Çizim, Limits komutu ile belirlenmiş çizim limiti sınırları içinde ise, Limits komutu ile tarif edilmiş alanın tamamı içindeki çizim ile ekrana yerleştirilir. Eğer çizim, çizim Limits sınırları dışına taşmış ise hem çizim Limits sınırları hem de taşan objeler dikkatte alınarak tamamının ekrana sığacak şekilde yerleştirilmesini sağlar. Çizim sınırları: Limits komutu ile belirlenmiş çizim limit sınırları değeri ne olursa olsun dikkatte almadan ekranda çizilen objelerin tamamını içine alan en küçük sanal dörtgen alanın sınırlarıdır. Zoom All işlemi sırasında dondurulmuş (Freze) katmanlarda (Layer) bulunan objeler dikkate alınmazlar. Kapalı (OFF) durumda bulunan katmanlardaki objeler ekranda görünmüyor oldukları halde dikkatte alınırlar. Zoom All komutu Limits komutu ile belirlenen yeni çizim limitlerinin tamamının ekrana yerleştirilmesinde de kullanılır. Zoom Extents Zoom Extents komutu, çizim Limits sınırları değeri ne olursa olsun dikkatte almadan çizim alanı üzerinde yer alan tüm objelerin tamamını içine alan en küçük sanal dörtgen alanı (çizim sınırlarını) tamamını ekrana sığacak bir şekilde yerleştirilmesini sağlar. 164

165 Pan Pan komutu, ekran görüntüsünü istenilen yönde kaydırılarak o an için ekran dışında kalan çizim alanı bölgelerinin görüntülenmesini sağlar. Pan işlemi sonucunda görüntüde büyüme ve küçülme olmaz. Pan komutu iki türdedir. Birincisi Pan Realtime, ikincisi Pan Pointtir. Pan Realtime Pan Realtime komutu çalıştırıldığında kursör el şekline dönüşür. Farenin hareketleri ile el şeklindeki kursör de hareket eder. Fare seçim tuşu basılı tutularak hareket ettirildiğinde ekrandaki görüntünün de farenin hareketlerine bağlı olarak eşzamanlı bir şekilde kaydığını görürsünüz. Seçim tuşu bırakıldığı zaman eşzamanlı kaydırma işlemi sona erecek ve el şeklindeki kursör görüntülenmeye devam edecektir. Yeniden seçim tuşu basılı tutularak ekran görüntüsü istenilen yöne kaydırılabilinir. Komutu sona erdirmek için klavyeden Ecs veya Enter tuşu basılır ya da farenin sağ tuşu ile görüntülenen kısa yol menüsünden Exit seçeneği seçilir. Bu kaydırma işlemi sırasında objelerin konumu çizim alanında sabit, çizim alanına bakılan pencerenin yerinin değiştirilmesidir. Point Pan Point komutu, ekran görüntüsünün kaydırılmasını kullanıcı tarafından tanımlanacak iki noktaya göre yapılmasını sağlar. Bu seçenek kullanıldığında Pan komutunu klavyeden -pan şeklinde girerek çalıştırılmış olur. Komut çalıştırıldığında -PAN Specify base point or displacement: iletisinde kaydırılacak temel noktanın çizim alanı üzerinde belirlenmesi istenir. Specify second point: iletisinde çizim alanı üzerinde işaretlenecek ikinci nokta ile hem kaydırma mesafesi hem de kaydırma yönü belirtilmiş olunur. Bu kaydırma işlemi sadece ekran görüntüsünün kaydırılmasıdır. Çizim alanında bulunan objelerin konumunda herhangi bir değişiklik olmaz View menüden pan satırı seçildiğinde görüntülenen Left, Right, Up ve Down seçenekleri aslında -Pan komutu seçenekleri değillerdir. Bu seçenekler ekrandaki görüntünün sola, sağa, yukarı ve aşağıya kaydırılmasını sağlayan birer AutoLISP makro sunu çalıştırırlar. Left: Ekran görüntüsünün sola kaydırılmasını sağlar. Right: Ekran görüntüsünün sağa kaydırılmasını sağlar. Up: Ekran görüntüsünün yukarı kaydırılmasını sağlar. Down: Ekran görüntüsünün aşağıya kaydırılmasını sağlar. Aerial View DSVIEWER komutu çalıştırıldığında ekranda Aerial View penceresini açar. Açılan bu pencere havadan görünüş veya kuş bakışı penceresi olarak adlandırılır. Bu pencere büyük paftalı çizimlerde çizimin her köşesine ulaşmamızı kolaylıkla sağlar. Zoom ve Pan komutlarını aynı anda uygulanabilmesi sayesinde çizim üzerinde istenilen bölgelere kolayca odaklanabiliriz. Dsviewer komutu çalıştırıldığı anda ekranda çizim dosyasının neresi görüntülenirse görüntülensin Aerial View penceresi çizimin tamamını görüntüleyecek bir şekilde açılır. Aerial View penceresinde kalın bir çizgi ile gösterilen dörtgen bölge komut çalıştırıldığı andaki ekran görüntüsünün kapladığı alandır. Aerial View penceresini ekranda sürükleyerek istenilen yere taşıyabilir ve yeniden boyutlandırabilirsiniz. View menüsü; Zoom In: Aerial View penceresi içersindeki görüntüyü Zoom kutusunun merkezi sabit kalacak şekilde iki kat büyütür. Bu durumda çizim ekranındaki görüntü etkilenmez. Zoom Out: Aerial View penceresindeki görüntüyü Zoom kutusunun merkezi sabit kalacak şekilde iki kat küçültür. Bu durumda çizim ekranındaki görüntü etkilenmez. Global: Aerial View penceresinde küçültülen, büyültülen veya kaybolan görüntüyü çizim sınırlarını esas alarak Aerial View penceresi ekranına yerleştirir. 165

166 Aerial View penceresi içersinde fare ile tıklayarak açılan ince çizgili içinde X olan dörtgen pencere ile Pan, tekrar tıklandığında içi oklu dörtgen pencereye dönüşen pencereyi fare hareketiyle Zoom oranını ayarlayabilirsiniz. Bu işlemler yapılırken çizim ekranındaki görüntünün değiştiğini gözlemleyiniz. Options menüsü; Auto Viewport: Auto Viewport seçeneği seçili konumda ise, VPORTS komutu ile ekranda çeşitli görünüş pencereleri oluşturulduğunda bu görünüş pencerelerinden aktif olanı değiştirildiğinde o penceredeki görüntü otomatik olarak Aerial View penceresine aktarılır. Dynamic Update: Dynamic Update seçeneği seçili konumda ise, AutoCAD ekranında yapılacak işlemler (örneğin; silmek, kopyalamak, taşımak herhangi bir nesne oluşturmak vb. gibi) anında Aerial View penceresine yansıtılırlar. Dynamic Update seçeneği seçili değilse AutoCAD ekranında yapılacak işlemler anında Aerial View penceresine yansıtılmazlar. Ancak Aerial View penceresine geçildiğinde güncelleştirilir. Realtime Zoom: Aerial View penceresinde, Zoom seçme kutusunun yeri ve büyüklüğünün belirlenmesi sırasında fare hareket ettirildiğinde Zoom seçme kutusu içinde kalan bölgenin otomatik olarak AutoCAD ekranında çizim alanına anında yansıtılıp görüntülenip görüntülenmeyeceğini belirler. Seçenek seçiliyken fare hareketlerinin görüntüsü anında AutoCAD ekranında da eş zamanlı olarak değişir. Seçenek seçili değilse Zoom seçme kutusunun yeri ve büyüklüğünün tanımı belirlendikten sonra bu seçme kutusu içersinde kalan alan AutoCAD ekranına yerleştirilir. Orbit Orbit aracı, aktif görünüş penceresi içersinde yer alan modelin değişik yönlerden 3 boyutlu görüntülerinin elde edilmesini sağlar. Başka bir deyişle ekrandaki çizime baktığınız kameranın yerini değiştirmek gibi bir işlev görür. Modele istediğimiz yönden bakabilir, Zoom ile görüntüyü büyültüp küçültebiliriz. Orbit araç çubuğu kullanıcıya üç araç seçeneği sunar. Constrained Orbit Üç boyutlu modelleri serbest konumda döndürerek değişik yönlerden modelin görüntüsünü elde etmemizi sağlar. Komut çalıştırıldığında kursör şekil değiştirerek Constrained Orbit modunda görüntülenir. Fare seçim tuşu basılı bir konumda değişik yönlerde hareket ettirildikçe ekrandaki görüntüde fare hareketlerine bağlı olarak değişik yönlerde döndürülmüş olur. Komut içinde Shift tuşuna basılıp basılı tutulursa ekranda Free Orbit yörüngesi görüntülenerek bu moda geçilmiş olunur. Basma işlemi sonlandırıldığında tekrar Constrained Orbit moduna dönülür. Döndürme işlemi kameranın UCS nin Z eksenine paralel sanal bir Z ekseni etrafında (UCS ile birlikte modelin) 360 lik dönme yörüngesine sahiptir. Sanal Z eksenine göre de XY düzlemi her yönde, örneğin ekrana bakışımıza göre öne doğru 90, zıt yönde de ilk bulunduğu konumdan 90 olmak üzere toplam 180 lik bir dönme yörüngesine sahiptir. Bu işlemde uzaydaki modelinizin konumu değil kameranızın yörüngesi yani modelinize bakış açınız değişmektedir. Böylece ekrandaki modelimize modelin 360 çevresinden bakabilir, üst ve alt yüzeylerine de dik oluncaya kadar bir bakış açısı ile bakmamız sağlanmış olur. 166

167 Free Orbit 3DFORBIT komutu çalıştırıldığında ekranda Arcball adı verilen yeşil renkte bir çember, çemberin yatay ve düşey eksenle sanal kesişim (Quadrant) noktalarının olduğu yerlerinde küçük çemberler görüntülenir. Çemberin merkezi kameranın hedeflediği noktadır Continuous Orbit Kursör ekranda görüntülenen büyük çember içersindeyken bu şekilde görüntülenir. Bu konumdayken farenizin seçim tuşu nu basık tutarak hareket ettirdiğinizde ekranda görüntülenen modelinizi istediğiniz her yöne çevirip döndürerek modelinize istediğiniz yönden bakar istediğiniz görünüşlerini elde edebilirsiniz. Kursör düşey eksenle sanal kesişim (Quadrant) noktalarının olduğu yerlerdeki küçük çember içine götürüldüğünde bu şekilde görüntülenir. Bu konumdayken farenizin seçim tuşu nu basık tutarak hareket ettirdiğinizde ekranda görüntülenen modelinizi düşey olarak döndürebilirsiniz. Yani modelinize alttan ve üstten istediğimiz açıda bakmanızı sağlar. Kursör yatay eksenle sanal kesişim (Quadrant) noktalarının olduğu yerlerdeki küçük çember içine götürüldüğünde bu şekilde görüntülenir. Bu konumdayken farenizin seçim tuşu nu basık tutarak hareket ettirdiğinizde ekranda görüntülenen modelinizi yatay olarak döndürebilirsiniz. Yani modelinizi sağa veya sola döndürerek 360 çevresinden bakmanızı sağlar. Kursör ekranda görüntülenen büyük çember dışındayken bu şekilde görüntülenir. Bu konumdayken farenizin seçim tuşu nu basık tutarak hareket ettirdiğinizde ekranda görüntülenen modeliniz büyük çemberin merkezi (kameranın hedeflediği nokta) etrafında döndürülerek değişik görüntülerin elde edilmesini sağlar. Orbit araçları çalışırken sağ tıklama yaparak kısa yol menüsünü açabilirsiniz. Menüde ekran görüntüleriyle ilgili birçok yardımcı araç bulunmaktadır. Üç boyutlu modelleri, farenizle sol tuş basılı bir şekilde tanımlayacağınız yönde, bu yöne dik bir sanal eksen etrafında sürekli döndürülmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında kursör şekil değiştirerek Continuous Orbit modunda görüntülenir. Dönme hızı farenizle yön gösterirken fare sürüklenmesinin hızına bağlı olarak değişir. Burada dönen modeliniz değil modele baktığınız kameradır. Kamera yörüngesinde dönerken geçici olarak durdurmak için Continuous Orbit imleci ile çizim alanında herhangi bir yeri farenizin seçim tuşun tıklayınız. Komutu sonlandırmak için kısa yol menüsünden Exit veya Ecs tuşuna basınız. 167

168 ViewCube: Bakış kutusu View/Display/ViewCube AutoCAD ortamında 2D Wireframe haricindeki görünümlerde (Visual Styles) ekranın sağ üst köşesinde yer alan bu araç, modeli izleme açısından çeşitli olanaklar sağlar. ViewCube ekran bakışlarını, bir pusula üzerine oturtulmuş bir küp gibi değerlendirilir. İlk açıldığında, eğer plan bakışındaysanız bu küpün üç boyutlu olduğunu fark etmeyebilirsiniz. Pusula üzerindeki yönler baş harfleriyle görünürken, küpün yüzleri üzerinde bakış adları yazar. Bakış kutusunun kullanımı Pusulanın üzerindeki yön harflerini tek tıklayarak doğrudan o coğrafi yöndeki bakışa geçiş yapabilirsiniz. Pusula çevresindeki daire üzerinde yer alan yön harflerini tıklayıp sol tuşu basılı tutarak sürükleyerek kotunuzu değiştirmeden modele bakabilirsiniz. Bakış kutusu yüzleri üzerindeki isimleri tıklayarak doğrudan o bakışa geçiş yapabilirsiniz. Bakış kutusunun görünen kenar ve köşelerinde imlecinizi gezdirdiğinizde, minik mavi renkli kutucukların etkinleştiğini göreceksiniz. Tıkladığınızda ekran görüntünüz o yöndeki bakış açısı görüntüsüne dönüşür. Kenar veya köşelerdeki mini kutulardan herhangi birini yakalayıp sol tuşu basılı tutarak sürüklediğinizde, model etrafında istediğiniz gibi gezinebilirsiniz. Plan ve cephe görünüşlerinde bakış kutusuna bakan minik üçgenler, anında yöneldikleri bakışa geçmeyi sağlar. Plan ve cephe görünüşlerinde, bakış kutusunun sağ üst tarafında yer alan kıvrık ok simgeleri tıklandığında ekran görüntünüzü saat yönü veya tersi yönünde döndürülmesini sağlar. Sol üst tarafta yer alan ev simgesi, gezintiye çıkmadan önceki bakışa Perspective modda döndürür. Özellikle kaydedilmiş bakış varsa doğrudan o bakışa döndürür. Bakış kutusunun altında açılan bir liste şeklinde UCS seçenekleri yer alır. Mevcutlar içinden birini seçerek aralarında geçiş yapabilir veya yeni UCS oluşturabilirsiniz. Bakış kutusunu istediğiniz an ekrandan kaldırabilir, daha sonra tekrar ekranınıza getirebilirsiniz. View/Display/ViewCube/On Bakış kutusu seçenekleri Bakış kutusunun sol üstünde yer alan ev simgesi üzerinde kısa yol menüsünü etkinleştirdiğinizde, çeşitli seçenekler sunulur. Home: Başlangıç bakışını etkinleştirir. Paralel: Modele paralel olarak bakar. Aksonometrik perspektif. Perspective: Modele kaçışlı perspektif olarak bakar. Perspective with Ortho Faces: Bakış kutusunun yüzlerine paralel olmadan perspektif bakışa geçer. Set Current View as Home: O anda güncel olan bakışı, başlangıç bakışı olarak kabul eder ve daha sonra onu kullanır. ViewCube Settings: Aynı adlı iletişim kutusunu açarak, bakış kutusuna yönelik ayarların yapılmasını sağlar. Help: bakış kutusuna yönelik yardım penceresini açar. 168

169 SteeringWheels Özelliği View/SteeringWheels Durum Çubuğu/ SteeringWheels AutoCAD ortamında çizime bakışları kolaylaştıran çok kullanışlı bir izleme aracıdır. SteeringWheels ile içinde bulunduğunuz bakış içinde dilediğinizce gezinebilirsiniz. SteeringWheels komutu her zaman için kısa yol menüsünde de yer alır. Dilediğiniz anda ona ulaşabilirsiniz. SteeringWheels komutunu verdiğinizde yanda görüntülenen simge ekranınızda imlecin üzerinde belirir ve imleç ile birlikte hareket eder. Simge üzerinde yer alan komutların üzerini tıklayıp sol tuşu basılı tutarak komutları çalıştırabilirsiniz. İşiniz bittiğinde simgenin sağ üst kısmında yer alan X işaretini tıklayarak SteeringWheels aracını kapatabilirsiniz. Ayrıca klavyeden Ecs tuşuna basarak veya kısayol menüsünden Close Wheels satırını seçerek kapatabilirsiniz. SteeringWheels özelliğini kullanmak ZOOM: Tıklayıp sol tuş basılı tutularak imleci ekranda yukarı doğru sürüklediğinizde görüntü büyür, aşağıya doğru sürüklediğinizde görüntü küçülür. İşlem tamamlandığında sol tuşu bırakın. ORBIT: Tıklayıp sol tuşu basılı tutup sürüklediğinizde modeli kendi ekseni etrafında döndürür. PAN: Tıklayıp basılı tuttuğunuzda imleciniz her ucu ok şekline dönüşerek ekranınızda belirir. Çizim üzerinde sürükleyin. Çizim, ekranda sürüklediğiniz yöne doğru kaymaya başlar. Sürükleme işleminiz bitince farenin sol tuşunu bırakınız. REWIND: Çizimde yaptığınız gezintiler içinde önceki aşamalara dönmenizi sağlar. Tıkladığınız anda eski görüntüler adeta bir film şeridi üzerinde kareler halinde dizilir. Tıklayıp, sol tuş basılı tutularak sola doğru sürüklendikçe daha önceki görüntülere gidebilirsiniz. Ekrandaki görüntü de kendisini güncelleyecektir. Aradığınız görüntüyü bulduğunuzda sol tuşu bırakınız. CENTER: Görüntüyü görüş penceresine ortalar. SteeringWheels simgesinde CENTER bölümünü tıklayıp sol tuşu basışı tutunuz. Dikkat edilecek husus bu işlemi yaparken çizim alanı üzerinde herhangi bir 2D obje veya 3D Solid model üzerindeyseniz imlecin üzerinde Pivot yazan bir simge belirir. Eğer çizim alanında boş bir alan üzerinde bu işlemi yaptıysanız ekranınızda imleciniz yanda görülen şekilde belirecektir. İmlecinizi (bu şekli) çizim alanınızda yer alan objelerden istenilenin üzerinde dilediğiniz kısmına getirdiğinizde Pivot belirecektir. Görüş penceresine ortalanmasını istediğiniz noktaya Pivot simgesini getirdiğinizde farenizin sol tuşu bırakınız. O noktaya göre çiziminiz görüş penceresine ortalanacaktır. WALK: Sol tuşu basılı tutup sürüklediğiniz yönde modele yürürcesine yaklaşır veya uzaklaşırsınız. Zoom dan farklı olarak etrafında da gezinir. LOOK: Modeli döndürmek yerine, sol tuşu basılı tutup sürüklediğiniz yönde, sizin modelin çevresinde dönerek bakabilmenizi sağlar. UP/DOWN: Sol tuşu basılı tutup sürüklediğiniz yönde modele bakış kodunuzu arttırır veya yükselmenizi sağlar. SteeringWheels SteeringWheels aracının seçeneklerine sağ alt köşesindeki açma okuyla veya kısayol menüsünden ulaşılabilir. Mini View Object Wheel: Nesne izleme için küçültülmüş araç. Mini Tour Building Wheel: Bina izleme için küçültülmüş araç. Mini Full Navigation Wheel: Tüm gezinti olanaklarını içeren küçültülmüş araç. 169

170 Full Navigation Wheel: Tüm gezinti araçları tek dümen dolabında yer alır.(orijinal SteeringWheels simgesi) Basic Wheels: Farklı görevlere odaklanmış araçlar, iki ayrı dümen dolabına dağılır. View Object Wheel: Nesneleri daha iyi inceleme olanağı sağlayan araçları içerir. Tour Building Wheel: Binayı daha iyi inceleme olanağı sağlayan araçlar içerir. Go Home: Daha önce başlangıç bakışı olarak kabul edilmiş bakış açısına geri döner. Fit to Window: Bütün çizimi ekrana sığdırır. Restore Original Center: Çizime bakışın orta noktasını, çizim sınırları ortasına taşır. Level Camera: çizimin XY düzlemini esas alarak Kameranın mantıklı bir yükseklikte konumlanmasını sağlar. Increase Walk Speed: Kameranın yürüme hızını iki kat arttırır. Decrease Speed: Kameranın yürüme hızını yarı yarıya azaltır. Help: SteeringWheels ile ilgili yardım penceresini açar. SteeringWheels Settings: Aynı adlı iletişim kutusunu açarak, ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Close Wheel: SteeringWheels aracını kapatılmasını sağlar. 3D Views: Çizime bakışlar AutoCAD ortamında çizimi üç boyutlu izlemenin birçok farklı yöntemi vardır. Bakış açısını sayısal veya sezgisel olarak belirlemek ve hazır bakış açılarını kullanmak gibi. Daha sonra bunların üstünde yapılacak değişiklikler sayesinde elde edilecek yeni bakış açılarını kaydedip saklamak olanağımız vardır. Viewpoint Presets ddvpoint View/3D Views/Viewpoint Presets Modeli üç boyutlu izlerken yatayda ve dikeyde mutlak açılar belirlemeyi sağlar.viewpoint Presets iletişim kutusunda iki açıölçer yer alır. Bunların üzerindeki kalın çizgili göstergenin yeni konumunu iletişim kutusu üzerinde imleçle tıklayıp açıyı değiştirebilirsiniz. Soldaki gösterge yataydaki, sağdaki ise dikeydeki bakış açınızı belirlemenizi sağlar. Göstergeler üzerinde, bir önceki bakış açısı ayarlarınızı silik çizgiyle işaretli olarak göreceksiniz. Bu sayede, eski bakış noktanıza göre nasıl davrandığınızı da görebilirsiniz. Set Viewing Angles: Bakış açısının neye göre belirleneceğine ilişkin karar vermenizi sağlar. Absolute yo WCS: Dünya koordinat sistemine göre. Relative to UCS: Güncel kullanıcı koordinat sistemine göre. From: Bu bölgedeki metin kutularına yatay ve dikey bakış açılarını derece cinsinden sayısal değer olarak girebilmenizi sağlar. X Axis: Bakışın X ekseniyle yaptığı açı XY Plane: Bakışın XY düzlemi ile dikeyde yaptığı açı Set to Plan View: Modeli tam tepeden görmenizi sağlar. X Axis=270 ve XY Plane=90 değerlerini alırlar. Viewpoint vpoint View/3D Views/Viewpoint Bakış açısını sezgisel veya koordinat vererek belirlemenizi sağlar. Ekranda X,Y ve Z eksenlerinden oluşan bir üçayak (Tripod), sağ üstünde de pusulayı andıran dairesel bir simge (Compass) belirir. İmleç yardımıyla sezgisel olarak pusula simgesinin üzerinde bakış yönünü belirleyebilirsiniz. 170

171 Diğer yöntem üçayak ve pusula belirdiğinde, bakış açınızı X,Y ve Z koordinatları olarak girmektir. Bu standart bakış seçeneklerine ulaşmak için aşağıdaki değerleri kullanabilirsiniz. Üstten bakış (Top), Plana bakış. Üst görünüş.(0,0,1) Alttan bakış (Bottom), Alt görünüş.(0,0,-1) Soldan bakış (Left), Sol yan görünüş.(-1,0,0) Sağdan bakış (Right), Sağ yan görünüş.(1,0,0) Önden bakış (Front), Önden görünüş.(0,-1,0) Arkadan bakış (Back), Arkada görünüş.(0,1,0) Güney Batı İzometrik görünüşü (SW), (-1,-1,1) Güney Doğu İzometrik görünüşü (SE), (1,-1,1) Kuzey Doğu İzometrik görünüşü (NE), (1,1,1) Kuzey Batı İzometrik görünüşü (NW), (-1,1,1) Bu koordinatlardaki 0 ve 1 rakamları tümüyle işi kolaylaştırmak için konulmuştur. Adeta 1x1x1 birim boyutlarında bir küp ile çalıştığınızı varsayın. 0,0,0 koordinatı küpün tam ortasıdır. X ve Y eksenlerinde nesneden 1 birim uzaklaşılması veya ona 1 birim yaklaşılması, bakış noktasının yönünü belirler. X,Y değerlerinin 0 olması, nesnenin üstten ve alttan bakışların elde edileceği anlamına gelir. Z değerlerinin 0 olması ön, arka, sol ve sağ yan görünüşleri elde edileceği anlamına gelir. Z koordinat değerinin artı veya eksi 1 olması normalde 45 derecelik bir açıdan nesneye bakılması anlamına gelir. Bu da modelin bir standart İzometrik perspektifini verir. Diğer yöntem ise Rotate seçeneği ile bakış noktasını yatayda ve dikeyde derece cinsinden açı vererek veya ekranda çizim üzerinde işaretleyerek belirlemektir. Komut satırındaki ileti: Enter angle in XY plane from X axis: Bakış noktasının X ekseni ile yatayda yaptığı açı değeri girilir. Enter angle from XY plane: Bakış noktasının XY düzlemi ile dikeyde yaptığı açı değeri girilir. Hazır bakışlar View araç çubuğu veya View menüsü/3d Views başlığı altında bulunan hazır bakış seçenekleri kullanıcılara sunulmuştur. Aşağıda View araç çubuğu görüntülenmektedir. Named Views: Bakışları isim verip saklamayı ve daha sonra içlerinden istenileni seçip kullanmanızı sağlar. Create Camera: Çizime bir kamera eklenmesini sağlar. Previous View: Bir önceki bakış veya kameraya geri dönmenizi sağlar. 171

172 Camera camera View/Camera Modelinizi izlerken her seferinde AutoCAD in standart kamerasını kullanmak zorunda değilsiniz. Kendi istediğiniz bakış açınızla kameranızı oluşturup, bir isim vererek saklayabilir, her seferinde yeni bakış açısı yakalama işleminden kurtulabilirsiniz. Adjust Distance Kameranın hedef nokta yani model ile arasındaki mesafesinin değiştirilmesini sağlar. Başka bir deyişle kamerayı hedefe yaklaştırır veya uzaklaştırır. Komut çalıştırıldığında kursör Adjust Distance imlecine döner. Fare seçim tuşu basılı tutularak imleç aşağı doğru sürüklendiğinde kamera modelden uzaklaşır yani ekrandaki model küçülür. Yukarı doğru sürüklendiğinde kamera modele yaklaşır ekrandaki modelin görüntüsü büyür. Yapılan işlen bir anlamda Zoom işlemi gibidir. Swivel Camera Kameranın hedeflediği noktanın değiştirilebilmesini sağlar. Bu bir anlamda kameranın kendi etrafında döndürülmesidir. Komut çalıştırıldığında kursör Swivel Camera imlecine döner. Fare seçim tuşu basılı tutularak istenilen yönde sürüklenerek ekranda görüntülenen uzaydaki modelinizi döndürerek değişik bakış açısından bakılmasını sağlar. Create Camera camera View/Create Camera Camera komutu, üç boyutlu uzaydaki modelimize istediğimiz yönden bakabilmemizi sağlar. Kamerayı modelin etrafında istediğiniz koordinatlara oturtabilir, kameranın hedeflediği noktayı modelin istenilen kısmına yerleştirebilir, model ile kamera arasındaki mesafeyi ayarlayabilirsiniz. İstediğimiz bakış açılarında oluşturduğunuz kameraları birer isim vererek salkıyabilirsiniz. Programda Camera dediğimiz araç aslında fotoğraf makinesidir. Bakış doğrultusu Yukarıdaki örnekte kamera modelin sol tarafından belirlediğimiz uzaklık ve açıda deliğin merkezine hedeflenmiş elde edilen görüntü ekranda Camera Preview penceresinde görüntülenmektedir. Aşağıda kameranın yerleştirilmesi için modelin delik merkezinden dışarı doğru bir bakış doğrultusu çizilmiştir. Bu bakış doğrultusunun uzunluğu kamera ile model arasındaki mesafeye, bakış doğrultusunun konumu kameranın modele bakış doğrultusu açısına eşittir. 172

173 Bakış doğrultusu Ön (Front) Sol (Left) Üst (Top) Ekrana yerleştirilen kameranın üzerine kursör getirildiğinde kameranın bakış doğrultusu ve huzmesi görüntülenir kursör üzerinden çekildiğinde görüntü kaybolur. Kameranın üzerine gelip fare seçim tuşu ile tıklandığında kameranın bakış doğrultusu ve huzmesi ekranda kalıcı ve düzenlenebilmesi için grip ve tutamak noktalarıyla görüntülenmeye başlar. Aynı anda da ekranda Camera Preview penceresi görüntülenerek kameranın baktığı hedef bu pencere içinde görüntülenir. Kullanıcının yapacağı düzenleme kamera merkezini grip noktasından tutup bakış doğrultusu ucuna, kameranın bakış doğrultusu ucundaki grip noktasını da bakış doğrultusunun delik merkezindeki (hedef nokta) ucuna yerleştirilmesidir. Böylece kamera istenilen bakış mesafesi ve açısına yerleşmiş olur. Camera Preview penceresindeki görüntü kameranın bu pozisyonda çektiği görüntüdür. Not: Ekranda kamera seçili konumdayken sağ tuş menüsünden Set Camera View komutu yardımıyla çizim ekranınıza kameranın vizöründen bakma olanağına kavuşursunuz. Visual Style: açılır listesinde kamera penceresinde görüntülenecek görüntünün stilinin belirlenmesi için seçenekler sunar. 3D Hidden : 3 Boyutlu arkada kalan kenarlar gizlenmiş görünüm. 3D Wireframe : 3 Boyutlu tel kafes/ tel çerçeve görünümü. Conceptual : Kavramsal görünüm. Realistic : Gerçekçi görünüm. İstediğiniz bakış açısı ile kendi kameranızı oluşturun. Create Camera ikonu ile veya klavyeden Camera komutu çalıştırıldığında ekranda imlecinizin ucuna tutturulmuş mavi renkli bir fotoğraf makinesi şekli belirecektir. İletisi ile kameranızı yerleştireceğiniz konumu belirlemeniz istenir. Örneğimizde Specify Camera location: 50,-50 değerleri ile konumlandırılmıştır. İletisi ile kameranın bakacağı hedef noktanın yerinin belirtilmesi istenmektedir. Örneğimizde Specify target location: 40, 0, 29 değerleri ile belirlenmiştir. Bu hedef noktanın belirlenmesini koordinat girmeden ekranda fareniz ile model üzerinde istenilen bir noktayı da göstererekten de yapabilirsiniz. 173

174 Hedef noktanın yeri belirlendiğinde ekranda kameranıza ilişkin diğer ayarların yapılması için menü etkinleşir. İstendiğinde yukarıda önceden yapmış olduğunuz ayarları (Camera location ve target location) ayarlarını da burada değiştirebilirsiniz. Açılan menüdeki seçeneklerin işlevlerini görelim.? : Çizim dosyanızda önceden oluşturulmuş kameraların isimlerini listeler. Name: Oluşturduğunuz kameraya bir isim vererek kaydetmenizi sağlar. Location: Kameranın konumunu arzu ederseniz yeniden ayarlamanızı sağlar Height: Kameranın yüksekliğini ayarlamanızı sağlar. Target: Kameranın bakış doğrultusundaki hedef noktanın konumunu arzu edilirse yeniden ayarlanmasını sağlar Lens: Kamera objektifinin mercek uzunluğunu düzenler. 50 mm standart göz bakış açısıdır. Bu değer büyüdükçe hedef noktaya Zoom, değer küçüldükçe kameranın bakış açısı geniş açıya dönüşür. Clipping: Modelin içini görebilmek için kesme düzlemi oluşturulmasını sağlar. Seçenek seçildiğinde Enable front clipping plane? [Yes/No] <No>: iletisinde ön (front) kesme düzleminin kullanılıp kullanılmayacağını sorar. İletiye Y Yes ile cevap verin, Specify front clipping plane offset from target plane <0>: iletisinde kesme düzleminin hedef noktasından kaç birim önde olacağını sorar. Örneğin 10 birim değeri girilerek onaylanır. Diğer iletiyi no ile geçin. View: Çizime baktığınız açıdan, ayarladığınız kameranın bakış açısına geçiş yapmanızı sağlar. Exit: İşlemi tamamlar ve komuttan çıkar. Kamera oluştururken isim vermediyseniz program tarafından Camera 1 olarak otomatik olarak adlandırılır. İsimli veya isimsiz oluşturulan kameralar Select or manage the views in this drawing listesinde saklanır. Yukarıda yapılan ayarların tümü daha sonra da yeniden düzenlenebilinir. Ekranınızda kamera seçili konumdayken sağ tuş menüsünden Properties seçeneği veya Ctrl+1 kestirmesi (Shortcut key) yardımıyla ekrana getirilen PROPERTİES paletinde kameranın ayarları ile ilgili yeni düzenlemeler yapılabilinir. Camera bölümünde yapılabilecek düzenlemeler. Name: Ekranda seçili olan kameranın adının değiştirilmesini sağlar. Camera X: Kameranın X eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Camera Y: Kameranın Y eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Camera Z: Kameranın Z eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Target X: Hedef noktasının X eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Target Y: Hedef noktasının Y eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Target Z: Hedef noktasının Z eksenindeki koordinatının değiştirilmesini sağlar. Lens Length (mm): Objektif mercek uzunluğunun değiştirilmesini sağlar. Field of view: Kameranın gördüğü yatay açıyı belirler. Kameranın mercek uzunluğu ile ilişkilidir. Bu değer değiştirildiğinde mercek uzunluğu da buna bağlı olarak değişir. Roll angle: Kameranın bakış doğrultusu çevresinde dönme açısını düzenler. Plot: Çizimin çıktısı alınırken çizim üzerinde kameranın görünüp görünmeyeceğini ayarlar. Seçenek No olarak kalmalıdır. Çizim üzerinde bu simgenin çıkması istenmez. Çizim çıktısı üzerinde kamerayı da görmek isterseniz Yes seçilir. Clipping bölümünde yapılabilecek düzenlemeler. Front plane: Ön kesme düzleminin hedef noktasından kaç birim önde oluşturulacağı değeri düzenleyebilirsiniz. 174

175 Back plane: Arka kesme düzleminin hedef noktasından kaç birim arkada oluşturulacağı değeri düzenleyebilirsiniz. Clipping: Kesme düzlemlerinin etkin olup olmamalarını sağlar. Off: Ekranda kesme düzlemi görüntülenmez. Front on: Ekranda ön kesme düzlemi görüntülenir. Back on: Ekranda arka kesme düzlemi görüntülenir. Front and back on: Ekranda her iki (ön ve arka) kesme düzlemi birden görüntülenir. Oluşturduğunuz kameranın konumu ve hedef noktası ayarlarını Quick Properties kontrol panelinden de yapabilirsiniz. AutoCAD2008 e göre Camera position ve Target position ikonları yanındaki metin kutularına kamera ile ilgili koordinat değerleri girebiliyordunuz. Burada yukarıdaki Properties paletinde veya Quick Properties görüntülenen Camera X, Y, Z burada Camera position, Target X, Y, Z değerleri de Target position ikonu yanındaki metin kutuları içinde görüntülenen değerlerdir. AutoCAD ekranındaki görüntü program tarafından iki İzdüşüm yöntemiyle elde edilir. Parallel Projection: Paralel İzdüşüm. Ekranda görüntülenen modelinizin görüntülenme modu dik veya İzometrik İzdüşüm olsun modelinizin kenar ayrıtları X, Y ve Z eksenlerine paraleldir. Perspective Projection: Perspektif İzdüşüm Paralel İzdüşüm de elde edilen görüntünün (model ve XY düzleminin) belirli bir açıda eğilerek izdüşümünün elde edilmesidir. Şekilleri incelerseniz Paralel izdüşüm de dik izdüşüm modunda modelin ön yüzeyi çizgi görüntüsünde, perspektif izdüşüm de dik izdüşüm modunda modeli ön yüzeyi de görülmektedir. AutoCAD oturumunda her iki görüntü modunda çizim çalışmalarınızı ve düzenlemelerinizi yapabilirsiniz. Bakışları Kaydedip saklamak İçinde bulunduğunuz bakış açısını beğendiyseniz, ona bir ad vererek kaydedip saklayarak ileride kullanabilirsiniz. Bu sayede daha sonra aynı bakış açısını yakalamakla uğraşmanıza gerek yok. Named Views komutu yardımıyla View Manager adlı iletişim kutusunu ekrana getirerek, bakışınızı isim vererek salkıyabilirsiniz. View Ddview View/Named Views Ribbon/Home/View/Views/View Manager Ekrana gelen View Manager iletişim kutusu, gerek mevcut bakışlar içinden birini seçebilmenizi veya o anda güncel olan bakışı saklamanızı sağlar. Sol tarafta yer alan Views listesinde bu bakışlar listelenir. Buradan çizimdeki tüm bakışlara erişebilirsiniz. Kategoriler varsa bu listede görüneceklerdir. 175

176 Current: O anda içinde bulunduğunuz bakış açısına ilişkin ayarlar. Model Views: Çizimde oluşturduğunuz kamera ve özel bakış açılarına ilişkin ayarlar. Layout Views: Pafta düzeni görünümlerine ait ayarlar. Preset Views: AutoCAD in hazır bakış açılarının ayarlarıdır. (Bu ayarları değiştirmeyiniz.) Buradan dilediğiniz bakış açısını veya kamerayı seçip Set Current butonuyla güncel hale getirebilirsiniz. New butonu yardımıyla yenilerini oluşturabilir, Delete ile istenmeyenleri silebilirsiniz. Sağ alt bölgedeki önizleme penceresinden ilgili bakış veya kameranın görüntüsünü izleyebilirsiniz. New View AutoCAD in hazır sunduğu bakış açıları ile elde edilen görüntüleri Orbit aracı ile arzu edeceğiniz şekilde döndürüp modelinize istediğiniz yönden bakabilir Zoom ve pan işlemlerini uygulayabilirsiniz. Ekranınızda görüntülenen görüntünün bakış açısından memnunsanız bu bakış açısını bir isim vererek kaydedebilirsiniz. View Manager iletişim kutusunda yer alan New butonu seçildiğinde ekranınıza New View/Shot Properties adlı diyalog tablosu gelir. Ekran görüntünüzün bakış açısını kayıt işlemi bu tablodan yapılır. View name: Bakışınıza bir isim verin. View Category: Bakış isimleri için kategori oluşturmak isterseniz bu metin kutusuna bir isim giriniz. Daha sonra yeni bakışları bu kategoriler altında gruplayabilirsiniz. View type: Bakışın görüntüleme türünü belirlemek için üç seçenek sunar. Cinematic: Bakışı hareketli olarak saklar. Stil: Bakışı hareketsiz görüntü olarak saklar. Recorded Walk: Tanımlanmış yürüme hattını dikkate alır. Bölümü, bakış içeriğiyle ilgili iki seçenek sunar. İşaretlenirse kaydedilecek bakış açınız, aktif ekran görüntüsündeki gördüğünüz görüntü olur. İşaretlenirse veya hemen sağında bulunan Define view window butonu tıklanırsa program geçici olarak çizime döner ve kaydedilecek bakış penceresini içeriğini tanımlayacak bir pencere sürüklememizi ister. Bölümünde, kaydedilecek bakış açısınız la ilgili bazı ayarların yapılmasına olanak sunar. Bakış açınızın bir kopyasını saklar. Aktif çizim dosyanızda önceden kaydedilip saklanmış kullanıcı koordinat sistemleri varsa, bunlardan birini bakış açısına atayabilmenizi sağlar. Aktif çizim dosyanızda önceden canlı kesitler oluşturduysanız bunlardan birini seçebilirsiniz Bakış penceresindeki görüntü stilini belirleyebilirsiniz. Kaydedilecek görünüşe bir arka plan dolgusu eklemenizi sağlar. Background açılır listesinden seçim yapabilirsiniz. Default: Aktif ekranın arka plan dolgusudur. Solid: Arka planı tek renk ile kaplar. Gradient: Arka planı Degrade renk geçişli olarak kaplar Image: Arka planı seçilecek bir resim dosyası ile kaplar. Browse düğmesi ile bilgisayarınızda mevcut olan bir resmi seçebilirsiniz. Sun & Sky: Gökyüzü ve güneşin durumunu belirtilen Coğrafya (enlem, boylam veya ülke, şehir vb.) tarih (gün, ay), zaman (saat) dilimindeki faktörlere bağlı görüntüsünü arka planı olarak kaplar. İlgili ayarlar Adjust Sun & Sky Background diyalog tablosunda yapılır. Solid, Gradient ve Image seçeneklerinden herhangi biri seçildiğinde yanda gösterilen Background diyalog tablosu seçilen seçeneğin ayarlarını içeren bir şekilde açılır. Buradan ilgili ayarlar yapılabilir. 176

177 Save sun Properties with view: Güneş ve Gökyüzü ayarlarını her durumda bakışla birlikte saklar. İlgili ayarla yapılıp onaylandığında oluşturmuş olduğunuz bu görünüşün Select or manage the views in this drawing listesine eklendiğini görürsünüz. Dilediğiniz zaman listeden bu ismi seçerek oluşturmuş olduğunuz bakış açınıza ulaşabilirsiniz. Tekrar önceki görüntüye dönmek için Previous View düğmesi tıklayınız. Shot Properties: Bakıştaki görüntünün, ona geçiş yapıldığında ve/veya ShowMotion ile hareketli olarak izlenmesine yönelik ayarları düzenler. Bu sekmeden geçişli ve hareketli bakışlara yönelik ayarlar yapılabilir. Daha sonra bakışlar arası geçişlerde bu hareketleri izleyebilirsiniz. Transition: Geçişli görüntü seçeneklerini içerir. Transition type açılır listesinden geçişli görüntü tiplerinden birini seçebilirsiniz. Fade from black into this shot: Siyahtan başlayarak görüntüye ulaşır. Fade from white into this shot: Beyazdan başlayarak görüntüye ulaşır. Cut the shot: Deklanşör açılıp kapanması bir hareket yapar. Motion: Daha önce View type olarak Cinematic seçildiyse bununla ilgili ayarlar sunar. Movement type: Açılan listesi, sanal bir kamera gibi görüntüye hareket kazandırır. Bu hareketler Model bakışlar için geçerlidir. Layout modunda sadece Pan ve Zoom yapılabilir. Zoom In: Yakınlaşır. Zoom Out: Uzaklaşır. Track Left: Sola kayar. Track Right: Sağa kayar. Crane Up: Yukarı hareket eder. Crane Down: Aşağı hareket eder. Look: Modelin çevresinde döner. Orbit: Modeli döndürür. Duration: Hareketli görüntünün kaç saniye süreceğini belirler. Distance: Kameranın hareketini çizim birimi cinsinden düzenler. Preview: Geçici olarak çizime giderek, hareketin izlenebilmesini sağlar. Look: Hareketin sürekli olarak tekrarlanmasını sağlar. Enter ile hareketi durdurup iletişim kutusuna geri dönebilirsiniz. Ayarlarınızı yapıp OK ile onayladığınızda, yeni isim verip düzenlediğiniz bakışın View Manager iletişim kutusunun Views açılan listesine eklendiğini görürsünüz. Daha sonra istediğiniz zaman bu ismi tıklayıp, Set Current butonu ile özel bakış açınıza ulaşabilirsiniz. View Manager tablosundan oluşturulmuş tüm kamera ve bakışlara ulaşabilirsiniz (View Category seçeneği ile oluşturduğunuz kategoriler varsa bu listede görüntülenecektir.) Butonu, Views penceresinde seçili bir kamera veya bakışı ekranda aktif hale getirir. Butonu, yeni bakış açısı oluşturmanız için New View tablosunu ekrana getirir. Butonu, Views listesinde seçili olan bir bakışın kaydedilmiş Layer ile bilgilerini Model space ve layout görüş penceresinde güncellenmesini sağlar. Butonu, Define window ile tanımlanan bakış penceresinin yeniden düzenlenmesini sağlar. Butonu, Views penceresinde seçili bir bakış açısını siler Preview penceresi: Views penceresinde seçili olan kamera veya bakış açısının içeriğinin izlenmesini sağlar. 177

178 ShowMotion Navsmotion View/ShowMotion Durum çubuğu/showmotion Kaydedip saklanmış bakışlara ulaşmanın bir diğer yolu da durum çubuğunda yer alan ShowMotion aracını kullanmaktır. ShowMotion aracı sayesinde hareketli olarak saklanmış bakışları da kolaylıkla izleyebilirsiniz. ShowMotion oynatıcısın altında oynatma ayarları yer alır. Unpin ShowMotion: Oynatma çubuğunu ve penceresini ekranda sabitler ve sürekli açık kalmasını sağlar. Play all: Hareketli bakışın görüntüsünü oynatır.bu sırada düğme, Pause konumuna geçer. Stop: Hareketi sonlandırır. Turn on Looping: Hareketli görüntülerin döngüye girerek sürekli tekrarlanmasını sağlar. New Shot: Ekrana New View/Shot Properties iletişim kutusunu getirerek, yeniden bakış düzenlemelerinin yapılmasını sağlar. Close ShowMotion: Aracı kapatır. Not: Bir bakış simgesini çift tıkladığınızda da View/Shot Properties iletişim kutusunu ekrana getirerek daha önce yapılmamış ayarları düzenleyebilmenizi sağlar. 178

179 Üç boyutlu uzaya giriş 3 Boyutlu tasarım terimleri Üç boyut: Cisimler üç boyutludur ve bu boyutlar uzunluk, yükseklik, genişlik diye adlandırılırlar. Örneğin bir dikdörtgen prizmanın kâğıt üzerinde önden, üstten, sol yandan gibi izdüşümlerini incelediğinizde aynı anda iki boyutu ile algılanır. İnsan gözü cisimleri perspektif görüntüsüyle görür ve algılar. Kâğıt üzerine çizilmiş bir perspektif resmi veya iki boyutlu düzlemlere yansıtılmış üç boyutlu görüntüleri (Sinema perdesi, Monitör, TV ekranı vb.) algılayarak görüntülenen cismi beyninde canlandırılmasını sağlar. İki boyutlu düzlem üzerinde çizilen bir perspektif resmin, görüntülenen her şeyin üçüncü boyutu sanaldır. Üç boyutlu uzay: Her biri diğerlerine iki doğrultuda dik X,Y,Z eksenleriyle tanımlanmış sanal boşluk. Tasarımcı modelini üç boyutlu uzay içinde yaratırken, farklı aşamalarda bu eksenlerden en az ikisini kullanmak zorundadır. Koordinat: Üç boyutlu uzayda bir noktanın konumunu belirler. Sanal üç eksende göreceli olarak konum saptamaya yarar. x,y,z ifadesi ile yazı diline çevrilir. Orijin: X,Y,Z eksenlerinin kesiştiği başlangıç noktasıdır. 0, 0, 0 ifadesi ile yazı diline çevrilir. Bu AutoCAD programının varsayım Dünya koordinat sisteminin (WCS) mutlak (Absolute) orijin noktasıdır. AutoCAD in varsayım çalışma düzlemi, Dünya koordinat sisteminin (WCS) XY düzlemidir. Mutlak (Absolute) orijin noktasının sanal yeri değişmez. Ayrıca üç boyutlu uzayda göreceli orijinler yaratabiliriz. Specify new origin point <0, 0, and 0>: 50, 10, 40 gibi. Eğer kullanıcı başka bir koordinat sistemi tanımlayıp aktif hale getirmişse çizimler Kullanıcı koordinat sisteminin (UCS) XY düzleminde yapılır. WCS Göreceli Orijin noktası tanımladığınızda ekranınızda görüntülenen WCS simgesinin şekil değiştirdiğini gözlemleyiniz. AutoCAD de orijini, üç boyutlu uzayda çizim yaparken ilgili noktanın koordinatlarını (konumunu) belirlemek için referans alınan bir nokta olarak yorumlayabiliriz. Wireframe: Dilimizde karşılığı Tel kafes/tel çerçeve model diye adlandırılan görüntüleme yöntemidir. Ekranda bir modeli, kenarlarının doğru ve eğrilerden oluşmuş çerçeveler ile tanımlanmasını sağlar. Modelin kenarları arasında yüzey bulunmadığı için içi boş görünür. Yukarıda soldan sağa Modelin, Wireframe, Hide ve Conceptual görüntü yöntemleri ile elde edilen görüntüleri gösterilmektedir. UCS Hide: Hide komutu, ekrandaki modeliniz ister yüzey modelleme ile yaratılmış olsun ister katı modelleme ile yaratılsın üç boyutlu objelerin arkasında kalan objelerin görüntülenmemesini sağlar. 179

180 Surface: Üç boyutlu uzayda iki çizginin arasını dolduran sonsuz incelikte katman yani soyut yüzey. Çizgiler aynı düzlem üzerinde ise düzlemsel yüzey, diğer durumlarda çizgilerin konumuna göre parabolik veya hiperbolik yüzeyler elde ederiz. Mesh: Ağ veya örgü denen Mesh, bir cismin eğri yüzeylerini olabildiğince az hatayla tanımlayabilmek için bir araya gelmiş küçük, düz çokgen yüzeylerin oluşturduğu bütünleşik yüzey gurubu. Ağın gözeneklerinin sıklığı, yüzeyin eğrilerinin daha hassas tanımlanabilmesini sağlar. Solid: Solid veya katı nesne, matematiksel olarak eksiksiz olan ve hiçbir özelliğini tanımında kuşkuya yer bırakmadan fiziksel cisim anlamına gelir. Katı (Solid) modeller içleri dolu gerçekçi şekiller oluşturur. Solid modellerle çalışırken modelleri birbirine eklemek, birbirinden çıkarmak ve ortak hacimlerini elde etmek (Boolean işlemleri) gibi işlemleri de yapmak olanaklıdır. Ayrıca oluşturulan Solid modellerin kütlesi, hacmi, ağırlık merkezi, atalet momenti gibi özellikleri de hesaplanabilir. Koordinat sistemi sembolü AutoCAD in kullandığı 2 tür koordinat sistemi vardır. 1. WCS (World Coordinate System) Dünya Koordinat Sistemi. 2. UCS (User Coordinate System) Kullanıcı Koordinat Sistemi. Koordinat sistemi sembolü aktif koordinat sisteminin X, Y ve Z eksenlerinin pozitif yönlerini işaret eder. WCS: Dünya koordinat sistemi: WCS, AutoCAD in sabit, standart koordinat sistemidir. WCS in orijini mutlak 0,0,0 koordinatıdır. İki boyutlu çalışıyorsanız 0,0 da yeterli olacaktır. UCS: Kullanıcı koordinat sistemi: UCS, AutoCAD ortamında çalışmaları sırasında kullanıcılar tarafından yaratılan, orijin noktaları istendiğinde değiştirilebilen, koordinat sistemleridir. Plan bakışı: Dilimizde de plan olarak kullanılır. AutoCAD de plan, belirli bir koordinat sistemi ile tanımlanmış 3 boyutlu uzayda bir bakış noktasının adıdır. Bu plan bakışı, koordinat sisteminin Z ekseninin artı ucu noktasından sistemin XY düzlemine dik bir bakış açısıyla bakılarak elde edilir. Bu bakışta, Z ekseni nokta görüntüsünde, X ekseni ekranınızın yatay kenarına paralel sağ yönü, Y ekseni ise ekranınızın düşey kenarına paralel yukarı yönü göstermektedir. Plan bakışına bir tür üstten bakış da diyebiliriz. Çalışma düzlemi: İçinde bulunduğunuz koordinat sisteminin birbirine dik herhangi iki ekseninin (arasında kalan) oluşturduğu düzlemdir. Genelde çalışmalarımızı XY düzlemi (plan) üzerinde yaparız. Koordinat sistemiyle birlikte çalışma düzleminizi de üç boyutlu uzay içinde istenilen değişik konumlara getirebilir, istenilen açıya veya nesneye hizalayabilirsiniz. Not: X,Y ve Z eksenleri birbirlerine 90 dik açılı konumdadırlar bu konumları asla değiştirilemez. Bir UCS, bu X,Y ve Z eksenlerinin birbirine dik konumu bozulmadan hareket ettirilebilir, yeri değiştirilebilir, döndürülebilir. Bir eksenin açısı değiştiğinde diğerleri de onunla birlikte hareket eder. AutoCAD ortamında çalışmalar aktif UCS nin XY düzlemi üzerinde yapılırlar. AutoCAD de bir nesne veya model yarattığınızda ilgili yüzeyinde bir işlem (çizim araçları ile örneğin bir çember, çizgi vb. gibi) yapılabilmesi için UCS nin XY düzlemi modelinizin ilgili yüzeyine çakışık, paralel hizalı konuma getirilmesi gerekir. 180

181 Kullanıcı koordinat sisteminizi, modelinizin ilgili yüzeyine kolaylıkla hizalayabilirsiniz. Plan (üstten) bakış dışındaki tüm bakış konumlarında imleciniz ekranda UCS sembolüne paralel konumda aynı renklerde (oksuz UCS) şeklinde görüntülenir. Ayrıca imlecinizi bir komutu içindeyken (Line, Circle, Rotate, Mirror vb) ekranda modelinizin ilgili yüzeyleri üzerine getirdiğinizde o yüzeyi hemen algılar, yüzeyin sınırları aydınlatılmış görüntülenmeye başlar ve dinamik imlecinizin XY düzlemini temsil eden kolları bu yüzeye paralel çakışık konuma gelir. Bu konumda ilgili yüzey üzerinde çizim ve düzenleme işlemlerini uygulayabilirsiniz. Yalnız dikkat edilecek nokta çizim yardımcı modlarından DUCS butonunun aktif olması. Kullanıcıya UCS nin orijinini değiştirmeden modelin ilgili yüzeyine geçici olarak paralel hizalamasını sağlar. Elevation: (Elev) ELEV komutunu klavyeden girerek çalıştırabilirsiniz. Elevation, dilimizde sözlük anlamı (yükseltme, kaldırma, irtifa) anlamına gelmektedir. AutoCAD de çalışma düzlemimiz WCS nin (Dünya koordinat sistemi) veya UCS nin (kullanıcı koordinat sistemi) XY düzlemidir. XY düzleminin Z değeri 0 dır. Orijin noktası (0,0,0) X,Y ve Z eksenlerinin kesiştiği noktadır. Elev komutu, girilecek (+ veya değer) kadar XY çalışma düzlemini paralel olarak, Z ekseninin pozitif veya negatif yönünde sanal olarak kaldırarak kullanıcıya XY düzleminin üstünde veya altında geçici bir sanal çalışma düzlemi oluşturur. Yukarıdaki örnekte modelimiz aktif UCS de çizilmiştir. Modelin tabanı aktif UCS nin XY düzlemine paralel ve çakışık konumdadır. Modelimizin yüksekliği 8.39 birimdir. Yani modelimizin üst yüzeyi aktif UCS nin XY düzleminden paralel konumda 8.39 birim yüksekliktedir. ELEV komutu kullanılarak aktif UCS nin XY düzlemi (çalışma düzlemi) geçici sanal olarak 8.39 birim değer girilerek modelimizin üst yüzeyine kaldırılmıştır. Diğer çalışmalar bu konumdayken yapılmıştır. Soldaki görüntü SW Isometric, sağdaki görüntü ise Orbit aracı ile döndürülüp modele alttan bakarak elde edilmiştir. Elev komutundan sonra çizilen objelerin geçici sanal çalışma düzleminde olduğunu gösterebilmek için. Thickness (th): Çekme menü/format/thickness Thickness, dilimizde sözlük anlamı (kalınlık) anlamına gelmektedir. AutoCAD ortamında bunu günlük yaşamdaki kalınlık kavramı ile karıştırmamak gerekir. Burada bir nesnenin (Line, Polyline, Arc, Circle, Polygon ve Revision Cloud, 2D Solid, Donut, Point, Trace araçları ile çizilmiş), aktif koordinat sistemine göre Z eksenindeki yüksekliği kast edilmektedir. Thickness kalınlık değeri girildikten sonra yukarıda isimleri bahsedilen çizim araçlarıyla çizilen objeler 3 boyutlu olacaklardır. Thickness artı değeri çizilecek objeye aktif çalışma düzleminin (XY) Z ekseni pozitif yönünde, eksi değeri ise Z ekseninin negatif yönünde çizginin kalınlık oluşturmasını sağlar. 181

182 Üç boyutlu modelleme AutoCAD ile 3 boyutlu modelleme sürecini aşamalarıyla inceleyeceğiz. Bu süreçte AutoCAD in 2 boyutlu çizim ve düzenleme komutları hakkında yeterli bilgi ve deneyime sahip kullanıcıların zorlanmayacakları söyleyebilirim. AutoCAD de 3 boyutlu modelleme çalışmalarını 3D Modeling ortamında yapmanızı öneririm. AutoCAD in çalışma ortamlarının hepsinde de 3 boyutlu modelleme yapabilir ve ilgili komutlara erişebilirsiniz. AutoCAD in çalışma ortamları arasında geçişi Workspaces listesinden seçerek sağlayabilirsiniz. Workspaces listesi AutoCAD Classic, 3D Modeling ve 2D Drafting & Annotation seçeneklerini sunar. Bu seçenekler varsayılan çizim şablonlarını açarak bu ortamlarda çalışmak için tasarlanan ara yüzleri görüntüler. 3D Modeling ortamına geçildiğinde, AutoCAD Classic ara yüze göre ekranın görünümündeki değişikliği göreceksiniz.3d Modeling ortamında Ribbon menü, çekme menüler, komut satır aynı yerindedir ve ekranın sağ tarafında Tool Palettes araç paleti yer alır. Palet üzerinde modelleme sürecinde gerekli olan hemen hemen tüm komutları barındıran kontrol panellerinden oluşur. 3D Modeling ekranında isterseniz dilediğiniz araç çubuklarını tekrar geri getirebilir kendinize göre araç çubuklarının ve Tool Palettes in içerik yerlerini düzenleyebilirsiniz. AutoCAD 3 boyutlu içi dolu katı (3D SOLID) modellerin çizilmesi ile ilgili çok sayıda seçenekler sağlar. Herhangi bir nesneyi üç boyutlu olarak modellemenin birçok farklı yöntemleri vardır. Kullanıcı bu yöntemlerden biriyle istediği sonuca ulaşabilir. Burada dikkat edilecek nokta en hızlı bir şekilde sonuca ulaşmak için hangi yöntemin kullanılması tercihidir. AutoCAD in 3 boyutlu çizim ve düzenleme araçlarını sırasıyla inceleyelim. Polysolid (psolid): Çoklu katı (Duvar) Draw/Modeling/Polysolid Modeling/Polysolid Ribbon/Home/Modeling/Polysolid Polysolid komutu, kalınlık ve yükseklik değerleri girilerek istenilen uzunlukta birbirlerine ekli doğrusal ve yay şeklinde içi dolu çoklu bir duvar oluşturur. Yaratılan içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) nesne tek parça halindedir. Boolean işlemleri uygulanabilir

183 Command: POLYSOLID Komut çalıştırılır. Height = 80,0000, Width = 12,0000, Justification = Left Aktif olan parametreler görüntülenir. Specify start point or [Object/Height/Width/Justify] <Object>: İletisinde sunulan seçenekler görüntülenir, istenilen seçenek ve parametreler değiştirilebilinir. Başlangıç noktası (1) işaretlenir. Specify next point or [Arc/Undo]: İletisinde gelecek noktanın (2) işaretlenmesi veya Yay modu/geri. Specify next point or [Arc/Undo]: İletisinde gelecek noktanın (3) işaretlenmesi veya Yay modu/geri. Specify next point or [Arc/Close/Undo]: İletisinde gelecek noktanın işaretlenmesi veya Yay modu/ Kapat/Geri seçenekleri görüntülenir. Duvar çizimine devam edilmeyecekse Enter ile onaylanarak komut sonlandırılır. Duvar nesnesinin parametreleri: Object: Çizim alanınızda önceden çizilmiş olan 2 boyutlu nesneyi, komutta son yapılmış boyut (Height, Width) ve hizalama (Left/Center/Right) ayarlarını dikkate alarak duvar nesnesine dönüştürür. Çizim araçlarından Revision cloud, Construction Line ve Spline hariç diğerlerine uygulanabilir. Height: Duvar yüksekliği Width: Duvar genişliği Justify: Yaratılacak duvarın çizim hattınız üzerinde hangi konumda yerleşeceğini düzenler. Bununla ilgili üç seçenek sunar. Left: Duvarınızı sağdan sola doğru çiziyorsanız, duvarınız çizim hattının içine, soldan sağa doğru çiziyorsanız çizim hattının dışına yerleştirilir. Center: Çizim yönünü dikkate almadan duvar kalınlığını çizim hattına ortalayarak yerleştirir. Right: Duvarınızı sağdan sola doğru çiziyorsanız, duvarınız çizim hattının dışına, soldan sağa doğru çiziyorsanız çizim hattının içine yerleştirilmesini sağlar. Polysolid komutunu mimari planlarınızda duvar çizimlerinde, mutfak dolabı, kitaplık, gardırop vb. gibi modelleri oluştururken kullanabilirsiniz. Komut çalıştırıp, çizim alanınızda bir başlangıç noktası işaretlendiğinizde Specify next point or [Arc/Undo]: iletisi görüntülenir. Seçenekleri dikkate almadan gelecek nokta işaretlenirse doğrusal hatta duvar oluşturulur. Eğer bir yay şeklinde duvar oluşturulmak isteniyorsa Arc seçeneği seçilir. Undo seçeneği de yapılan son adımı geri alır. Arc: Yay moduna geçildiğinde Specify endpoint of arc or [Direction/Line/Second point/undo]: üç seçenek sunulur. Direction: Yay çizimi modunda yay parçası başlangıç yönünü belirlemek için kullanıcıdan yayın başlangıç noktasından geçen teğet yönünün bir nokta ile belirlenmesi istenir. Teğet noktası belirlendikten sonra yayın bitiş noktasının geometrik yerinin belirlenmesi istenir. Line: Yay modundan tekrar doğrusal çizgi moduna dönmenizi sağlar. Second point: Çizilecek olan yay parçasının başlangıç noktasından başka, kullanıcı tarafından tanımlanan bir noktadan daha mutlaka geçmesi isteniyorsa bu seçenek ile istenen ikinci noktanın yeri tanımlanır. Bu noktanın geometrik yerinin belirtilmesinden sonra yayın bitiş noktasının yeri belirtilir. 183

184 Box: Küp/Dikdörtgen prizma Draw/Modeling/Box Modeling/Box Ribbon/Home/Modeling/Box Box komutu, istenilen ölçülerde içi dolu küp ve dikdörtgen prizma blokların yaratılmasını sağlar. Elde edilen bu nesneler içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerdir. Box dört yöntem ile elde edilebilir. Center yöntemi: Yaratılacak olan küp veya dikdörtgen prizmanın tabanının sanal merkez noktasından Z ekseni doğrultusundaki yüksekliğinin orta noktasını, gösterilecek noktayı merkez alarak küp veya dikdörtgen prizmanın boyutlarını bu merkez noktasına göre (+ ve -) X,Y,Z eksenleri doğrultusunda eşit olarak dağıtarak oluşturulmasını sağlar. Oluşturulan prizmanın ağırlık merkezi, gösterilecek nokta olur. Command: _box Specify first corner or [Center]: C İletisinde hiçbir işlem yapmadan C ifadesi ile veya sağ tuş menüsünden Center yöntemine geçilir. Specify center: Merkez olacak nokta işaretlenir. Specify corner or [Cube/Length]: c Girilecek C veya L ifadesi ile veya sağ tuş menüsünden Center veya Length yöntemine geçilir. Specify length <40>: 40 Küp veya dikdörtgen prizmanın yükseklik değeri girilir Enter ile onaylanır. Not: Yükseklik belirlerken, imlecinizi Z ekseni (+,-) yönünde sürükleyerek de belirleyebilirsiniz. Not: Specify corner or [Cube/Length]: İletisinde; Burada dikkat edilecek nokta [Cube/Length] yöntemlerinden biri seçilirse problem yok, karşı köşe koordinatlarını girerek dikdörtgen prizmayı oluşturduğunuzda merkez noktaya göre girilen değerler X ve Y ekseninde (+ ve -) yönünde eşit dağıtılacağından oluşturulan dikdörtgen prizmanın taban kenarlarının boyutları iki misli büyüklükte olur. Specify first corner or [Center]: C Center yöntemine geçilir. Specify center: Merkez olacak nokta işaretlenir. Specify corner or Karşı köşenin belirlenmesi istenir. Karşı köşenin koordinatları (x,y) girilir. Bu girilen değerlerler yaratılacak olan dikdörtgen prizmanın X ve Y eksenlerine paralel olan kenarların yarı uzunluğudur. Specify height or [2Point] <40>: 40 Yükseklik değeri girilir: Enter ile onaylanır. Girilen yükseklik değerinin orta noktasını, gösterilen merkez noktasıyla hizalayarak Z ekseninin (+,-) yönünde eşit paylaştırarak oluşturur. Böylece dikdörtgen prizmanın yükseklik değerinde herhangi bir problem yaşanmaz. Sonuç yukarıdaki şekilde gösterilmiştir. Cube: Küp yöntemi: Yaratılacak küpün kenar uzunluğu girilir. Enter ile onaylanır. Length: Kenar uzunlukları yöntemi: Yaratılacak küpün kenar uzunlukları sırayla; X eksenine paralel olan kenarın uzunluğu girilir. Y eksenine paralel olan kenarın uzunluğu girilir. Z eksenine paralel olan kenarın uzunluğu girilir. Enter ile onaylanır. 2 Point yöntemi: Çizim alanınızda imleciniz ile gösterilecek iki nokta yaratılacak olan prizmanızın yükseklik değeri olarak işlem görür. 184

185 Wedge: Üçgen prizma Draw/Modeling/Wedge Modeling/Wedge Ribbon/Home/Modeling/Wedge Wedge komutu çalıştırıldığında; yaratılacak olan üçgen prizmanın tabanının başlangıç köşesini(1) ardından da karşı köşesini ve ardından yüksekliğini belirterek işlemi tamamlıyoruz. Üçgen prizmayı Wedge yaratırken, komut satırı ve dinamik ileti penceresinde görüntülenen iletiler ve iletilere verilecek yanıtlar, çizilme yöntemleri de (Center, Cube, Length ve 2 Point) aynı Box komutunda olduğu gibidir. Elde edilecek nesne içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) model olur. Cone: Koni Draw/Modeling/Cone Modeling/Cone Ribbon/Home/Modeling/Cone Cone komutuyla koni şeklinde içi dolu, üç boyutlu katı (3D SOLID) model oluşturulmasını sağlar. Diğer üç boyutlu katı nesnelerde olduğu gibi birkaç farklı yöntemlerle oluşturulabilir. Center point: Koni tabanı merkezinin konumlanacağı nokta, koni tabanının yarıçap veya çap değeri ve koni yükseklik değeri girilerek oluşturulur. 3P Yöntemi: Koninin tabanı çapını belirlenecek üç nokta ile ve koni yüksekliği değeri girilerek oluşturulur. 2P Yöntemi: Koninin tabanı çapını belirleyecek iki nokta ile ve koni yüksekliği değeri girilerek oluşturulur. Ttr (Tan. Tan. Radius) Yöntemi: Koninin tabanı çizim alanınızda gösterilecek mevcut iki çizgiye teğet, taban yarıçap değeri girilerek ardından koni yükseklik değeri belirlenerek oluşturulur. Elliptical Yöntemi: Elips tabanlı koni oluşturulmasını sağlar. Center Yöntemi: Gösterilecek noktayı, koni elips tabanının merkezi varsayarak orada eliptik tabanlı koninin oluşturulmasını sağlar. Burada dikkat edilecek husus Major ve Minor eksenleri uzunluğu için girilecek değerler eksenlerin yarı uzunluk değeridir. Command: _cone Specify center point of base or [3P/2P/Ttr/Elliptical]: E Specify endpoint of first axis or [Center]: C Sağ tuş menüden Center seçeneği seçilir. Specify center point: Koni tabanına merkez olacak (M) nokta tanımlanır. Specify distance to first axis: 50 Major ekseni yarı uzunluk değeri girilir.(50 birim) Specify endpoint of second axis: 30 Minor ekseni yarı uzunluk değeri girilir.(30 birim) Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius] < >: 80 Oluşturulan Elliptical koninin ekran görüntüsü yukarıda gösterilmektedir. Sağ tuş menüden Elliptical seçeneği seçilir. İletisine koni yükseklik değeri girilir. (70 birim 185

186 Yaratılacak koninin temel geometrisine [3P/2P/Ttr/Elliptical] karar verdikten sonra koni yüksekliğini belirmemiz istendiğinde Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius] < >: genellikle koni yükseklik değerini girip işlemi tamamlıyorduk. Buradaki seçenekleri de inceleyelim. 2 Point: Çizim alanınızda imleciniz ile göstereceğiniz iki noktayı oluşturacağınız koninin yükseklik değeri olarak kabul eder. Bu iki nokta çizim alanınızda bulunan 3 boyutlu bir modelin istediğiniz bir kenarının başlangıç ve bitiş noktası da olabilir. O kenarın uzunluğu neyse koninin yüksekliği de o uzunlukta olur. Command: _cone 1 Specify center point of base or [3P/2P/Ttr/Elliptical]: 2P Specify first end point of diameter: Specify second end point of diameter: Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius] <40.56>: 2P Koni yüksekliğini belirlemek için sağ tuş menüsünden 2P seçeneği seçilir. Specify first point: Çizim alanında koni yüksekliği için seçilecek nesne kenarı 1. noktası tanımlanır. Specify second point: Çizim alanında koni yüksekliği için seçilecek nesne kenarı 2. noktası tanımlanır. Böylece çizim alanında gösterilen iki noktayı koni yüksekliği olarak atamış oluruz. Yukarıdaki örnekte iki koni çizilmiş olup çizim alanındaki nesnenin kenarlarından iki tanesinin boyutları konilere yükseklik değeri olarak atanmıştır. Axis endpoint: Koni modeli oluştururken yükseklik değeri yerine tepe noktasının konumunu (koordinat değerlerini) tanımlayarak koni modelinizi oluşturabilirsiniz. Böylece koninin yüksekliği ve çalışma düzlemiyle yaptığı açı ayarlanmış olur. Top radius: Koni yüksekliği belirlenirken Top Radius seçeneği, kullanıcıya tabanına paralel kesilmiş ucu kesik koni elde etme olanağını sağlar. Command: _cone Specify center point of base or [3P/2P/Ttr/Elliptical]: İletisinde koni tabanı merkezinin oturacağı nokta belirtilir. Specify base radius or [Diameter] < >: Koni taban çemberi yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius] < >: t İletisinde sağ tuş menüsünden Top radius seçeneği seçilir. Specify top radius < >: 15 İletisinde kesik koni tavan çemberi yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify height or [2Point/Axis endpoint] < >: Kesik koni yükseklik değeri girilerek Enter ile onaylanır

187 Sphere: Küre Draw/Modeling/Sphere Modeling/Sphere Ribbon/Home//Modeling/Sphere Sphere komutu, içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) küre oluşturulmasını sağlar. Diğer üç boyutlu katı nesnelerde olduğu gibi birkaç farklı yöntemlerle oluşturulabilir. Merkez nokta yöntemi: Çizim alanında gösterilecek nokta oluşturulacak kürenin merkezi olur. Command: SPHERE Specify center point or [3P/2P/Ttr]: İletinde küreye merkez olması istenen nokta tanımlanır. (M) Specify radius or [Diameter] < >: 30 İletisinde şu an yarıçap modu aktiftir. Direkt olarak girilen değer kürenin yarıçap değeri olarak kabul edilir. (30 birim) girildi. Eğer çap değeri girilmek isteniyorsa ilk önce D (Diameter/Çap) ifadesi girilerek çap modu aktif hale getirildikten sonra çap değeri (60 birim) girilmelidir. Bu ince ayrımı gözden kaçırmayınız. Şartlara göre kürenin yarıçap veya çap değerini girerek istenilen küreyi oluşturabilirsiniz. 3P yöntemi: Kürenin çap çemberini oluşturacak üç nokta tanımlanarak kürenin oluşturulmasını sağlar. 2P Yöntemi: Kürenin çap çemberini oluşturacak iki nokta tanımlanarak kürenin oluşturulmasını sağlar. Ttr Yöntemi: Çizim alanınızda gösterilecek mevcut iki çizgiye veya nesne kenarına teğet geçecek şekilde, girilecek küre yarıçap değeriyle kürenin oluşturulmasını sağlar. Cylinder: Silindir Draw/Modeling/Cylinder Modeling /Cylinder Ribbon/Home/Modeling/Cylinder Cylinder komutu, taban yarıçap veya çap değeri ve silindirin yükseklik değeri tanımlanarak içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) silindir modelinin oluşturulmasını sağlar. Command: CYLINDER Specify center point of base or [3P/2P/Ttr/Elliptical]: Silindir taban merkezinin konumlanacağı nokta tanımlanır. Specify base radius or [Diameter] < >: 20 İletisinde şu an yarıçap modu aktiftir. Direkt olarak girilen değer Silindirin yarıçap değeri olarak kabul edilir. (20 birim) girildi. Eğer çap değeri girilmek isteniyorsa ilk önce D (Diameter/Çap) ifadesi girilerek veya sağ tuş menüsünden Diameter seçilerek çap modu aktif hale getirildikten sonra çap değeri (60 birim) girilmelidir. Specify height or [2Point/Axis endpoint] < >: 50 Silindirin yükseklik değeri girilerek Enter ile onaylanır. 187

188 3P yöntemi: Silindirin taban çemberini oluşturacak üç nokta ve silindirin yüksekliği tanımlanarak silindirin oluşturulmasını sağlar. 2P yöntemi: Silindirin taban çemberini oluşturacak iki nokta ve silindirin yüksekliği tanımlanarak silindirin oluşturulmasını sağlar. Ttr Yöntemi: Çizim alanınızda gösterilecek mevcut iki çizgiye veya nesne kenarına teğet geçecek şekilde, girilecek silindir taban yarıçapı değeri ve silindirin yükseklik değerleriyle silindirinizin oluşturulmasını sağlar. Elliptical Yöntemi: Eliptik tabanlı silindirlerin yaratılmasını sağlar. Center Yöntemi: Gösterilecek noktayı, silindirin eliptik tabanının merkezi varsayarak orada eliptik tabanlı silindirin oluşturulmasını sağlar. Burada dikkat edilecek husus Major ve Minor eksenleri uzunluğu için girilecek değerler eksenlerin yarı uzunluk değeridir. Yaratılacak eliptik tabanlı silindirin temel geometrisine [3P/2P/Ttr/Elliptical] karar verdikten sonra silindir yüksekliğini belirmemiz istendiğinde Specify height or [2Point/Axis endpoint] < >: iletisinde genellikle koni yükseklik değerini girip işlemi tamamlıyorduk. Burada silindir yüksekliğini tanımlamak için iki seçenek sunuluyor. 2 Point: Çizim alanınızda imleciniz ile göstereceğiniz iki noktayı oluşturacağınız eliptik tabanlı silindirin yükseklik değeri olarak kabul eder. Bu iki nokta çizim alanınızda bulunan 3 boyutlu bir modelin istediğiniz bir kenarının başlangıç ve bitiş noktası da olabilir. O kenarın uzunluğu neyse silindirin yüksekliği de o uzunlukta olur. Axis endpoint: Silindir modeli oluştururken yükseklik değeri yerine tepe noktasının (tavan merkezi) konumunun koordinat değerlerini tanımlayarak silindir modelinizi oluşturabilirsiniz. Böylece silindirin yüksekliği ve çalışma düzlemiyle yapacağı açı da ayarlanabilir. Torus: Halka Draw/Modeling/Torus Modeling/Torus Ribbon/Home/Modeling/Torus Torus komutu ile elde edilen nesne halka veya simit olarak adlandırılır. İçi dolu, üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerdir. Command: _torus Komut çalıştırılır. Specify center point or [3P/2P/Ttr]: Halkanın merkezi belirtilir. Specify radius or [Diameter] < >: 80 Halka yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify tube radius or [2Point/Diameter] < >: 20 Halka kesitinin yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Diameter: Halka ve halka kesitinin çap değerini vererek de çizilebilirsiniz. 3P: Halka çap değeri, gösterilecek üç nokta ile belirlenerek oluşturur. 2P: Halka çap değeri, gösterilecek iki nokta ile belirlenerek oluşturur. Ttr: Çizim alanınızda gösterilecek mevcut iki çizgiye veya nesne kenarına teğet geçecek şekilde, girilecek halka yarıçapı değeri ile oluşturulmasını sağlar

189 Pyramid: Piramit Draw/Modeling/Pyramid Modeling/Pyramid Ribbon/Home/Modeling/Pyramid Pyramid komutu, çokgen bir tabanı ve yüksekliğiyle tanımlanan içi dolu, üç boyutlu katı (3D SOLID) nesneler oluşturulmasını sağlar. Diğer üç boyutlu katı nesnelerde olduğu gibi birkaç farklı yöntemlerle oluşturulabilir. Burada ilk dikkat edilecek husus yaratılacak piramidin, taban kenar uzunluğuna (Edge) veya taban kenar sayısına (Sides) göre oluşturulması seçeneği. Piramidin çokgen tabanı, 3 kenardan 32 kenar sayısında kadar oluşturulabilirler. İkinci husus piramidin çokgen tabanı oluşturulurken çokgen tabanın köşeleri, yarıçap değeri belirtilen sanal daire teğet (Inscribed) veya Inscribed Circumscribed çokgen tabanının kenarları, yarıçap değeri belirtilen sanal daireye teğet (Circumscribed) olacak şekilde oluşturulması sağlanması seçeneği. Üçüncü husus piramidin yükseklik değeri girişi sırasında sunulan seçenekler. [2Point/Axis endpoint/top radius] Komut çalıştırıldığında herhangi bir parametreyi etkinleştirmezseniz, o an için komutta aktif olan parametreler 4 sides Circumscribed komut satırında görüntülenir. Oluşturulacak piramidin kare tabanlı ve kare tabanın kenarları yarıçapı girilecek sanal daireye teğet olacak şekilde oluşturulacağını iletmektedir. Circumscribed: Sanal daire Command: _pyramid Komut çalıştırılır. 4 sides Circumscribed Geçerli olan parametreler. Specify center point of base or [Edge/Sides]: Merkez noktası işaretlenir. Bu nokta aynı zamanda piramidin tabanının merkezi olacaktır. Specify base radius or [Inscribed]: 40 Sanal dairenin yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius]: 100 Piramidin yükseklik değeri girilerek Enter ile onaylanır. Not: Piramidin yüksekliğini imleciniz ile Z ekseni yönünde sürükleyerek yön gösterip yükseklik değerini girip Enter ile onaylayarak da belirleyebilirsiniz. Bu yöntemi tüm piramit çizim yöntemleri içinde değerlendirebilirsiniz. Inscribed: Oluşturulacak piramidin tabanının köşeleri, yarıçapı girilecek sanal daireye teğet olacak şekilde oluşturulmasını sağlar. Edge: Piramidi, taban kenarı uzunluğu ile yükseklik değeri girilerek oluşturulmasını sağlıyor. 189

190 2Point: Çizim alanınızda imleciniz ile göstereceğiniz iki noktayı oluşturacağınız piramidin yükseklik değeri olarak kabul eder. Bu iki nokta çizim alanınızda bulunan 3 boyutlu bir modelin istediğiniz bir kenarı veya bir doğru parçasının başlangıç ve bitiş noktası da olabilir. Gösterilecek objenin uzunluğu neyse piramidin yüksekliği de o uzunlukta olur. Axis endpoint: Piramidinizi, yükseklik değeri yerine tepe noktasının konumunun koordinat değerlerini tanımlayarak oluşturabilirsiniz. Böylece piramidin yüksekliği ve çalışma düzlemiyle yapacağı açı da ayarlanabilir. Top radius: Piramidin yüksekliği belirlenirken Top Radius seçeneği, kullanıcıya, tabanına paralel kesilmiş ucu kesik piramit elde etme olanağını sağlar. Command: _pyramid Komut çalıştırılır. 4 sides Circumscribed Geçerli olan parametreler. Specify center point of base or [Edge/Sides]: Merkez noktası işaretlenir. Specify base radius or [Inscribed] < >: 30 Taban sanal dairenin yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify height or [2Point/Axis endpoint/top radius] < >: T İletisinde Sağ tuş menüsünden Top radius seçeneği seçilir. Specify top radius <0.0000>: 13 Tepe sanal dairenin yarıçap değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify height or [2Point/Axis endpoint] < >: 70 Piramit yükseklik değeri girilerek Enter ile onaylanır. 190

191 Helix: Helezon (sarmal eğri veya helis) Draw/Helix Modeling/Helix Ribbon/Home/Draw/Helix Helix komutu, Helezon, Helis nesnelerini ilgili parametrelerine göre üç boyutlu olarak oluşturulmasını sağlar. Komut içindeki ilgili parametreler aşağıda gösterilmiştir. base radius or [Diameter]: Helezon taban yarıçapı veya çapı. Top radius or [Diameter]: Helezon tavan yarıçapı veya çapı. helix height: Helezon (Helis) yüksekliği. Axis endpoint: Helezon, helis ekseni tepe noktasının yerini koordinat (x,y,z) değerleri ile girmenizi sağlar. Aynı zamanda helezon, helis yüksekliği de tanımlanmış olur. Turns: Sarım sayısı turn Height: İki sarım arasındaki yükseklik. twist: Sarım yönü. CW: Saat dönüş yönü, CCW: Saat dönüşünün tersi yönü helix height: 100 Turns: 4 Turns: 5 turn Height: 20 Turns: 8 Axis endpoint: 0,0,100 Yukarıda komutun işlevi ile ilgili üç örnek verilmiştir. Dikkat edilmesi gereken husus komutun sunduğu hangi parametrelere göre çizeceğinize karar vermek. Üç örnekte de taban ve tavan çapları aynı ve sarım yönleri de saat dönüş yönünün tesridir. Bu parametrelerin mutlaka hepsinde tanımlanması şarttır. Komut ilk çalıştırıldığında geçerli olan (Number of turns = , Twist=CCW) parametreleri komut satırında görüntüler. 1. örnekte mutlaka tanımlanması şart olan parametrelerin yanı sıra Sarım sayısı (Turns) ve Helis yüksekliği (helix height) parametreleri girilerek elde edilmiştir. Buna bağlı olarak İki sarım arasındaki yükseklik kendiliğinden oluşur. 2. örnekte mutlaka tanımlanması şart olan parametrelerin yanı sıra Sarım sayısı (Turns) ve iki sarım arasındaki yükseklik değeri girilerek elde edilmiştir. Buna bağlı olarak Helix yüksekliği kendiliğinden oluşur. 3. örnekte mutlaka tanımlanması şart olan parametrelerin yanı sıra Sarım sayısı (Turns) ve (Axis endpoint) Helix ekseni tepe noktasının koordinatları girilerek elde edilmiştir. Bu aynı zamanda Helix yüksekliğidir. Buna bağlı olarak İki sarım arasındaki yükseklik kendiliğinden oluşur. İstenirse mutlaka tanımlanması şart olan parametrelerin yanı sıra İki sarım arasındaki yükseklik değeri ve Helix boyu girilerek de elde edilebilinir. Buna bağlı olarak Sarım sayısı (Turns) kendiliğinden oluşur. 3 nolu örnek oluşturulurken komut satırındaki ileti ve girilen parametre cevapları aşağıda gösterilmiştir. 191

192 Command: _Helix Komut çalıştırılır. Number of turns = ,Twist=CCW Geçerli olan parametreler görüntülenir. Specify center point of base: Helix merkezi tanımlanır. Specify base radius or [Diameter] < >: 40 Taban yarıçap değeri girilerek onaylanır. Specify top radius or [Diameter] < >: 40 Tavan yarıçap değeri girilerek onaylanır. Specify helix height or [Axis endpoint/turns/turn Height/tWist] < >: t Sağ tuş menüsünden Turns seçeneği seçilir. Enter number of turns <4.0000>: 8 Sarım sayısı değeri girilerek onaylanır. Specify helix height or [Axis endpoint/turns/turn Height/tWist] < >: a Sağ tuş menüsünden Axis endpoint seçeneği seçilir. Specify axis end Helix ekseni tepe noktasının konumunun koordinat değerleri girilerek tanımlanır ve işlem sona erer. Yapılan uygulamada Helix yüksekliği değeri 0 sıfır verilirse 2 boyutlu bir spiral çizilmiş olur. CCW Helix komutuyla elde edilen nesnelere Sweep komutu yardımıyla kapalı veya açık profil gösterildiğinde 3 boyutlu SUFACE yüzey ve içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) nesneler elde edersiniz. Aşağıda gösterilmiştir. Kapalı profilin sınırı birleşik çizgi (Polyline) ise Sweep komutunu uygulama sonucunda elde edilen nesne 3D SOLID (katı) model olur. Kapalı profilin sınırı birleşik çizgi (Polyline) değilse üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olur. Açık profiller hangi tür nesne olurlarsa olsunlar elde edilen nesneler üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olurlar. Helix nesneleri grip noktalarından tutulup sürüklenerek biçimleri değiştirebilinirler. Bu düzenleme işini Properties diyalog tablosundan da yapabilirsiniz. Yalnız; Sweep komutu ile profil gösterip 3D SOLID (katı) modele dönüştürdüğünüzde, katı modelin biçimini grip noktalarından tutarak ayarlama yapma sansınız bulunur. Planar Surface: Düzlemsel yüzey Komut: Planesurf Draw/Modeling/Planar Surface Modeling/Planar Surface Ribbon/Home/Modeling/Planar Surface CW Planesurf komutu, Düzlemsel yüzeylerin (SURFACE) elde edilmesini sağlar. Elde edilen yüzeylere Extrude ve Presspull komutları uygulanarak içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellere dönüştürülebilinirler. Komut çalıştırıldığında iki yöntemle düzlemsel yüzeyler oluşturmamızı sağlar. 192

193 Birinci yöntem Specify first corner or [Object] <Object>: iletisinde oluşturacağınız kare veya dikdörtgen yüzeyin birinci köşe noktası işaretlenir. Yaratılacak düzlemsel yüzeyin köşesi imlecinizin ucunda, farenizi sağa sola, aşağı yukarı hareket ettirdikçe buna bağlı olarak ekranınızda şekillendiği görülür. Specify other corner: iletisiyle oluşturulacak dikdörtgenin karşı köşe noktasının tanımlanması istenir. Noktanın konumu tanımlandığında işlem tamamlanır ve komut sonlandırılmış olur. Aşağıda ekran görüntüsü gösterilmiştir. Command: _Planesurf Komut çalıştırılır. Specify first corner or [Object] <Object>: Oluşturulması istenen yüzeyin ilk köşesi tanımlanır. Specify other corner Karşı köşe tanımlanır ve işlem sona erer. İkinci yöntem ise; çizim alanınızda çizili olan kapalı profillerden (kapalı alanın sınırları Line, Polyline veya karma vb. objelerden oluşmuş olabilir) istenilen biri veya birden fazlasını seçerek işlem tamamlanır. Command: _Planesurf Komut çalıştırılır. Specify first corner or [Object] <Object>: o Sağ tuş menüsünden Object seçeneği seçilir. Select objects: Specify opposite corner: 9 found Yüzeye dönüştürülecek kapalı profiller seçilir. Select objects: Enter ile onaylanarak işlem tamamlanır. Kapalı profiller Planesurf komutu ile yüzeye dönüştürüldükten sonra Extrude, Presspull ve Revolve komutları uygulanırsa 3D SOLID (katı) modellere dönüştürülebilirler. Extrude (ext) : Yükselt Draw/Modeling/Extrude Modeling/Extrude Ribbon/Home/Modeling/Extrude Extrude komutu, 2 boyutlu objelere yükseklik değeri verilerek üç boyutlu objeler elde edilmesini sağlar. Extrude komutu 2boyutlu objelere uygulanırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar var. Line, Polyline, Arc, Spline ve Ellipse Arc komutları ile çizilmiş açık profillere uygulandığında oluşturulan 3 boyutlu objeler, SURFACE (yüzey) model olurlar. 193

194 Polyline, Polygon, Circle, Rectangle, Spline, Revision Cloud ve Ellipse komutları ile çizilmiş kapalı profillere uygulandığında oluşturulan 3 boyutlu objeler, içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) model olurlar. Extrude komutu ile aynı anda birden fazla objeyi seçerek de uygulayabilirsiniz. Tamamı Line veya karışık (Line, Arc, Polyline, Circle vb.) çizgilerden oluşan kapalı profillere uygulandığında elde edilecek 3 boyutlu objeler, SURFACE (yüzey) model olurlar. Eğer bu türdeki kapalı alanlardan içi dolu 3 boyutlu katı (3D SOLID) model oluşturmak istenilirse; kapalı alanın sınırlarını tek tanımlı birleşik çizgi (Polyline) haline döndürülmesi gerekir. Bu dönüştürme işlemi PEDIT (pe) komutunun Join seçeneği ve BOUNDARY komutunun Polyline ve Region seçenekleriyle gerçekleştirilebilir. Extrude komutu 3D SOLID (katı) modelin bütününe uygulanamaz. Extrude komutu Block Nesnelere uygulanamaz. Kapalı alanının içinde birbirini kesen sınır parçaları olan birleşik çizgi (Polyline) kapalı profillere uygulanamaz. Extrude aracı için bu konumda olan objeler Nesne olarak kabul edilmezler. Örnek yan tarafta verilmiştir. 194

195 Extrude komutu ile açık veya kapalı bir profili yükseltirken birbiriyle bağlantılı dört seçenek etkilidir. Height of Extrusion: Sadece (+ veya -) yükseklik değeri girilerek ilgili profil yükseltilir. Artı değer Z ekseni pozitif, Eksi değer ise Z ekseni negatif yönünde yükseltilmesini sağlar. Direction: İlgili profili iki nokta ile tanımlanmış doğrultu yönünde yükseltilmesini sağlar. Gösterilecek bu iki nokta, yükseklik değeri ve yükselti yönünü göstermiş olur. Dikkat edilecek husus gösterilecek bu iki noktanın XY (taban) düzlemine paralel olmaması gerekliliğidir. Path (Yol): Bir açık veya kapalı (polyline) profile çizili bulunduğu düzleme dik olacak bir yol gösterildiğinde bu yol boyu kadar profil ilerleyerek 3 boyutlu Surface model veya Solid (katı) model oluştururlar. Gösterilecek yol Line. Arc veya birleşik çizgi (polyline) olabilir. Taper angle: Height of Extrusion değeri verilerek yükseltilecek profilin yükselirken yanal yüzeylerinin verilecek bir (+,-) açı değeri ile içe veya dışarı doğru açı alarak yükseltilmesini sağlar. SOLID (katı) veya SURFACE (yüzey) modellerin düzlemsel yüzeylerine de Extrude komutunun tüm işlemlerini uygulayabilirsiniz. 3 boyutlu SOLID (katı) modelin herhangi bir düzlemsel yüzeyi Ctrl tuşu yardımıyla seçilip tüm Extrude işlemlerini seçilen yüzey üzerinde yapabilirsiniz. Yalnız burada dikkat edilecek husus elde edilen Solid model diğerinden bağımsız bir modeldir. Yani bir bütünmüş gibi gözükse de birbirinden ayrı iki katı modellerdir. Line ile açık profil oluşturulup, yükseklik verilerek elde edilmiş SURFACE (yüzey) modelin istenilen yüzeyini seçerek tekrar Extrude komutunu uygulayarak ondan yeni 3 boyutlu SOLID (katı) modeller yaratabilir değişik yerlerde kullanabilirsiniz. Presspull: Bas-çek Ctrl+Shift+E Modeling/Presspull Ribbon/Home/Modeling/Presspull Presspull komutu, model tasarım çalışmalarınızda sıkça kullanacağınız süper bir komuttur. Üç boyutlu Solid nesnelerin, seçilen yüzeylerini hızlı biçimde sürükleyerek içeri veya dışarı doğru küçültür veya büyültür. Bu işlem düzlemsel yüzeylere uygulanır. Hareket seçilen yüzeye dik bir şekilde oluşur. Bu işlemin Extrude komutundan farkı, seçili yüzden yeni bir katı oluşturmayıp, ilgili nesnenin boyutlarını değiştirmesidir. Ayrıca iki boyutlu kapalı profillere de uygulanarak üç boyutlu katı (Solid) nesneler yaratabilirsiniz. Ayrıca 3 boyutlu katı modelin istenilen yüzeylerinde ilgili kapalı alanlar oluşturulup bu alanlara da uygulayabilirsiniz. Bu alanlar dışarı doğru çekildiğinde meydana gelen çıkıntılar orijinal objeyle bir bütün olur. Ayrıca Union yapmanıza gerek yoktur. 195

196 Bu yeni oluşturulup ilgili modelle bir bütün olan çıkıntı kısmı istenildiğinde; Ctrl+Move komutu yardımı ile alıp ayırabilirsiniz. Yalnız dikkat edilecek nokta, Ayrıldıktan sonrada birlikte davranan bu (Composite Solid) katıların birbirleriyle olan bu bağının kopartılarak bağımsız hale getirilmesi gerekir. Bu işlemi de Solid editing araç çubuğunda yer alan SEPARATE komutu sağlar. Ayrıca Ctrl+3D Rotate komutu yardımı ile konumunu döndürmeniz de mümkündür. Döndürüldük ten sonra parçanın bütünlüğü bozulmaz. Yine tek parça halindedir. Ayrıca 3 boyutlu katı modelin istenilen yüzeylerinde ilgili kapalı alanlar oluşturulup bu alanlar içeri doğru çekildiğinde o profilde girintiler meydana gelir. İçeri doğru çekilme işlemi ilgili modelin kalınlığından fazla olduğunda o profilde delik, boşluk açılmış olur. Sweep: Süpür Draw/Modeling/Sweep Modeling/Sweep Ribbon/Home/Modeling/Sweep Seçilen bir açık veya kapalı profili gösterilecek yol (eksen) boyunca süpürerek içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) nesne veya üç boyutlu SURFACE yüzey model oluşturulmasını sağlar. Seçilen profili, süpürme eksenine kendiliğinden hizalar. Dikkat edilecek bir nokta; oluşturulacak 3D SOLID veya SURFACE model nesnesi profilin üzerinde değil gösterilen yol (eksen) üzerinde oluşur. Profil olarak her tür 2 boyutlu açık ve kapalı profiller kullanılabilir. 2 boyutlu açık profillere (ne tür çizgi olursa olsun) Sweep işlemi uygulandığında elde edilen nesne üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olurlar. 2 boyutlu kapalı (Line, Arc veya karışık) profillere Sweep işlemi uygulandığında elde edilen nesne üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olurlar. 2 boyutlu kapalı alanın sınırı birleşik çizgi (Polyline) olan profillere Sweep işlemi uygulandığında elde edilen nesne içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) model olurlar. Ayrıca Sweep komutu 3D SOLID ve üç boyutlu SURFACE modellerin düzlemsel yüzeylerine de uygulanabilir. İşlem yapılacak 3D katı modelin yüzünü seçerken Ctrl tuşu yardımı ile seçiniz. Sweep işlemi sonucunda elde edilecek nesneler 3D SOLID (katı) model olurlar. 3D SOLID nesneler bir bütün halinde süpürme işlemine tabi tutulamazlar. Ayrıca Block nesnelerine ve 2 boyutlu kapalı (polyline) profillin sınır çizgisinde içeri veya dışarı bir uzantı varsa Sweep işlemi uygulanamaz. Command: _sweep Komut çalıştırılır. Current wire frame density: ISOLINES=4 Geçerli parametre görüntülenir. Select objects to sweep: Specify opposite corner: 1 found Profil seçilir.(bir obje bulundu) Select objects to sweep: Seçim Enter ile onaylanır. Select sweep path or [Alignment/Base point/scale/twist]: İletisinde Yol(path) tanımlanır işlem sona erer. Alignment: Profilin süpürme yoluna (path) nasıl hizalanacağını belirleyen parametredir. İki seçenek sunar. YES seçeneği, profili süpürme yoluna dik olarak hizalar. YES seçeneği ile elde edilecek modelin kesit ölçüsünde herhangi bir deforme olmaz. NO seçeneği ise, profilin bulunduğu konumunu değiştirmeden süpürme yoluna hizalanmasını sağlar. Gösterilen profilin ölçüsüyle elde edilen modelin kesit ölçüleri bir değildir. 196

197 Base point: Base point seçeneği, profil üzerinde tanımlanacak noktanın referans alınarak gösterilecek yolda (path) profil o noktaya göre süpürülerek modelin elde edilmesini sağlar. Command: _sweep Komut çalıştırılır. Current wire frame density: ISOLINES=4 Select objects to sweep: 1 found Select objects to sweep: Profil seçilerek Enter ile onaylanır. Select sweep path or [Alignment/Base point/scale/twist]: B Sağ tuş menüsünden Base point seçeneği seçilir. Specify base point: Profilin orta noktası, (Osnap) ve iz sürme vektörleri (Otrack) yardımıyla Base point noktası olarak seçilir. Select sweep path or [Alignment/Base point/scale/twist]: Süpürülecek yol (path) seçilir ve işlem tamamlanır. Scale: Süpürme yolu (path) başlangıcından bitişine kadar profilin ölçeği 1 olarak kabul edilir. Scale seçeneği, süpürme yolu bitiş noktasındaki profile, ölçek girilerek başlangıçtaki profile göre farklı büyüklükte veya küçüklükte olmasını sağlar. Ölçek kat sayısı 1 den büyük girildiğinde elde edilecek modelin kesiti başlangıca göre gittikçe büyür. 1 den küçük girilirse modelin kesiti başlangıca göre gittikçe küçülür. Dikkat edilmesi gereken bir nokta var. Sürükleme yolunu (path) gösterirken hangi ucuna yakın seçim için tıklarsanız, o ucun ölçek değeri 1 olarak kabul edilir ve diğer uca girilen ölçek değeri uygulanır. Twist: Profil, sürükleme yolu boyunca ilerleyip bitiş noktasına geldiğinde profil yüzeyinin konumunu, başlangıç noktasındaki profil yüzeyinin konumuna göre yapacağı açıyı değiştirme olanağı sağlar. Elde edilecek model burulmuş şekilde oluşturulur. Burada birde Bank seçeneği var. Bu seçenekte süpürülen profile daha doğala yakın bir burulma ile oluşturulmasını sağlar. 197

198 Revolve (rev) : Etrafında döndür. Draw/Modeling/Revolve Modeling/Revolve Ribbon/Home/Modeling/Revolve Oluşturulan açık veya kapalı bir 2 boyutlu profilin, kullanıcı tarafından iki nokta ile tanımlanacak bir eksen etrafında döndürülmesiyle 3 boyutlu, SURFACE (yüzey) ve 3D SOLID (katı) modeller elde edilmesini sağlar. Revolve komutu model tasarım çalışmalarında sıkça kullanılan süper bir komuttur. Komut uygulanırken dikkat edilmesi noktalar vardır. Döndürülecek obje 2 boyutlu açık profil (Line veya Polyline) gibi nesne ile oluşmuş ise elde edilecek nesne 3 boyutlu SURFACE (yüzey) model olur. Açık profilin hangi tür çizgilerden (Line, Polyline, Spline vb.) oluşturulmuş olması sonucu değiştirmez. Açık Profil Eksen Profilin eksen etrafında döndürülmesinde istenilen açıdan başlatılarak 360 ye kadar döndürme imkânınız var. Döndürülecek obje 2 boyutlu kapalı profil (yalnız; kapalı alanın sınırları birleşik çizgi Polyline değil) ise elde edilecek nesne yine üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olur. Elde edilen modelin içi boştur. Boolean (Union, Subtract Intersect). Fillet, Chamfer ve Slice işlemleri SURFACE (yüzey) modellere uygulanamaz. Döndürülecek obje 2 boyutlu kapalı profil (yalnız; kapalı alanın sınırları birleşik çizgi Polyline ise) elde edilecek nesne içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) model olur. 3D SOLID modellere Boolean (Union, Subtract Intersect),Fillet, Chamfer ve Slice işlemleri rahatlıkla uygulanabilir. Command: _revolve Komut çalıştırılır. Select objects to revolve: Profil seçilip Enter ile onaylanır. Specify axis start point or define axis by [Object/X/Y/Z] <Object>: Eksen üzerinde ilk nokta seçilir. Specify axis endpoint: Eksen üzerinde ikinci nokta seçilir. Specify angle of revolution or [STart angle] <360>: st İletisinde Sağ tuş menüsünden STart angle seçeneği seçilir. Specify start angle <0.0>: Yukarıda şekilde Profilin bulunduğu konum 0 sıfır sayılıyor. Buradan dönmeye başlamasını istediğimiz için bu iletiyi Enter ile geçtik. Specify angle of revolution <360>: 180 İletisine, Profil bulunduğu konumdan 180 dönmesi istendiği için 180 dönme açısı değeri olarak girilir. 198

199 Döndürülecek obje 2 boyutlu açık profil (Line) ise ve döndürme ekseni tarafından kapatılıyor ise elde edilecek nesne 3 boyutlu SURFACE (yüzey) model olur. Döndürülecek obje 2 boyutlu açık profil (Polyline) ise ve döndürme ekseni tarafından kapatılıyor ise elde edilecek nesne içi dolu 3 boyutlu katı (3D SOLID) model olur. 3 boyutlu katı (3D SOLID) modellere Revolve işlemi uygulanamaz. Ayrıca Block nesnelerine ve 2 boyutlu kapalı (polyline) profillin sınır çizgisinde içeri veya dışarı bir uzantı varsa Revolve işlemi uygulanamaz. Program komut satırında aşağıdaki iletiler ile kullanıcıyı uyarır. Cannot revolve a self-intersecting curve. Cannot revolve a self-intersecting curve. Unable to revolve 2 selected objects. Revolve komutu çalıştırıldığında Object döndürme seçeneği aktiftir. Döndürülecek Profile eksen olacak önceden çizilmiş bir çizgi varsa onun üzerinde ekseni tanımlamak için iki nokta işaretlenir. Yoksa eğer isterseniz çizim alanınızda profilinize fareniz ile iki sanal nokta işaretleyerek de istenilen ekseni tanımlamış olursunuz. Yukarıdaki yapılan örneklerde Object seçeneği kullanıldı. Diğer seçenekler X, Y ve Z seçenekleri. Burada dikkat edilmesi husus; Bu seçeneklerden herhangi birini seçip döndürme işlemini yapacaksanız sanal ekseniniz ilk noktası güncel UCS nin orijinidir. Hangi ekseni seçmişsen o doğrultuda eksenin sanal konumudur. Buna dikkat ediniz. X Ekseni Z Ekseni Y Ekseni Üst ve yan tarafta döndürme ekseni seçenekleriyle ilgili örnekler verilmiştir. Burada dikkat edilecek önemli nokta; X ve Y seçeneklerinde Profilimiz XY düzlemi üzerindedir. Revolve işlemini gerçekleştirebilirsiniz. Yalnız Z ekseninde döndürme işlemini gerçekleştiremezsiniz. Z ekseninde Revolve yapabilmeniz için Profilinizi XY düzlemine göre dik konumda bir düzlem üzerine çizmelisiniz. Dik düzlemin doğrultusu UCS orijin noktasından geçmek şartıyla. En kolayı örnek şekilde görüntülenen UCS nin YZ veya ZX düzlemi üzerine profilinizi çiziniz. Aksi takdirde elde edilecek Solid modelin kesit profilinde deforme olur. Yani çizdiğiniz 2 boyutlu profilinizin ölçülerinde olmaz. Ayrıca Revolve komutu 3D SOLID ve üç boyutlu SURFACE modellerin düzlemsel yüzeylerine de uygulanabilir. İşlem yapılacak 3D katı modelin yüzünü seçerken Ctrl tuşu yardımı ile seçiniz. Revolve komutu üç boyutlu SURFACE modellerin düzlemsel yüzeylerine de uygulanabilir. Revolve işlemi sonrası elde edilen nesne içi dolu katıdır. İstenildiğinde alınıp başka bir yerde kullanılabilinir. Aşağıda örneği verilmiştir. 199

200 Loft: Draw/Modeling/Loft Modeling/Loft Ribbon/Home/Modeling/Loft Loft komutu, en az iki tane olması şartıyla, amaca göre konumlandırılmış 2 boyutlu açık veya kapalı profillerin aralarını doldurarak üç boyutlu SURFACE (yüzey) model veya içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerin oluşturulmalarını sağlar. Komutun uygulanması yönelik bir dizi seçenekler sunar. Dikkat edilmesi gereken hususlar. 2 boyutlu açık profillere (ne tür çizgi olursa olsun) Loft işlemi uygulandığında elde edilen nesne üç boyutlu SURFACE (yüzey) model olurlar. 2 boyutlu kapalı (Profilin sınırı tek tanımlı Birleşik çizgi yani Polyline olmalıdır.) profillere Loft işlemi uygulandığında elde edilen nesne 3D SOLID (katı) model olurlar. Kapalı profillerin yüzeyleri gösterilecek yola (Path) dik olması elde edilecek modelin gerçek ölçülerde (kapalı profilin gerçek büyüklüğünde) olmasını sağlar. Gösterilecek yol (path), başlangıç ve bitiş profilleri arasındaki mesafeden kısa olmamalıdır. Yaratılacak modelin başlangıcı, ortası ve sonu farklı kesitlerde olacak şekilde yaratılması da sağlanabilir. Bu konumlandırılacak profillerin şekline ve sırasına bağlıdır. Kapalı profillerin seçimi sırayı takip etmelidir. Yoksa çok değişik modeller elde edersiniz. Ayrıca Loft komutu 3D SOLID ve üç boyutlu SURFACE modellerin düzlemsel yüzeylerine de uygulanabilir. İşlem yapılacak 3D katı modelin yüzünü seçerken Ctrl tuşu yardımı ile seçiniz. Loft işlemi sonucunda elde edilecek nesneler içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) model olurlar. 3D SOLID nesneler bir bütün halinde Loft işlemine tabi tutulamazlar. Cross sections only: Loft komutunu ve seçeneklerin uygulanmalarını değişik örnekler yaparak inceleyelim. Aşağıda şekilde görüldüğü gibi Z ekseni boyunca değişik yükseklikte ve farklı ölçülerde çember profiller çizilmiştir. Yapılacak işlem komutu çalıştırmaktır. Loft komutu çalıştırıldığında <Cross sections only> seçeneği aktif konumdadır. Kapalı profiller tabandan yukarıya veya yukarıdan tabana doğru sırasıyla seçilerek onaylanır. Ekranda görüntülenen dinamik ileti penceresinde Cross sections only iletisi seçil konumdadır. Enter ile geçilir. Ekranınızda Loft Settings diyalog tablosu görüntülenir. Burada Smooth Fit seçeneğinin işaretli olması sağlayın ve OK butonunu tıklayarak işlemi sonlandırınız. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Command: _loft Komut çalıştırılır. Select cross sections in lofting order: 1 found,.,., 8 total Sırasıyla profiller seçilerek onaylanır. Select cross sections in lofting order: Enter an option [Guides/Path/Cross sections only] <Cross sections only>: C İletisi Enter ile geçilir. Ekranınızda Loft Settings diyalog tablosu görüntülenir. Burada Smooth Fit seçeneğinin işaretli olması sağlayın ve OK butonunu tıklayarak işlemi sonlandırınız. 200

201 Path: Profil kesitlerini, ilerleme yolu (path) olarak kabul edilen nesneye göre modelin oluşturulmasını sağlar. Path curve Command: _loft Komut çalıştırılır. Select cross sections in lofting order: 1 found Sırasıyla kesit profiller seçilir, Enter ile onaylanır. Select cross sections in lofting order: 1 found, 2 total Sırasıyla profiller seçilerek onaylanır. Select cross sections in lofting order: 1 found, 3 total Sırasıyla profiller seçilerek onaylanır. Select cross sections in lofting order: Enter an option [Guides/Path/Cross sections only] <Cross sections only>: P Dinamik ileti penceresinde Path seçeneği seçilir. Select path curve: Yol (path) eğrisi tanımlanır ve işlem sona erer. Guides: İlk önce kesit profiller ve bu profillere kılavuzluk yapacak yollar (guide curves) seçilerek modelin oluşturulmasını sağlar Cross section Guide curve Command: _loft Komut çalıştırılır. Select cross sections in lofting order: 1 found Sırasıyla kesit profiller seçilir, Enter ile onaylanır. Select cross sections in lofting order: 1 found, 6 total Toplam 6 kesit profil var. Select cross sections in lofting order: Enter an option [Guides/Path/Cross sections only] <Cross sections only>: G Dinamik penceresinde Guides seçeneği seçilir. Select guide curves:1 found Sırasıyla kılavuz eğriler (guide curves) seçilir, Enter ile onaylanır. Select guide curves:1 found, 8 total Toplam 8 kılavuz eğrisi var. Select guide curves: Dimension extension disassociated. Yukarıda yapılan örneğin komut satırı ileti ve cevapları ile ekran görüntüsü gösterilmiştir. ileti Loft Settings diyalog tablosu, Loft işlemi uygulaması sırasında işlem sonunda elde edilecek modelin yapısında belirgin farklı sonuçlar doğuracak ayarlar sunar. 201

202 : Profillerin arasını düz yüzey veya yüzlerle kapatılmasını sağlar. : Kesit eğrilerinin arasında kalan yüzey veya yüzlerin yuvarlak hatlı geçişlere sahip olmasını sağlar. Yalnız başlangıç ve bitiş eğrilerinde kenarlar sert hatlıdır. Smooth Fit Ruled Ruled Yüzey veya yüzlerin kesit eğrileriyle yaptıkları dik açıların neyi esas alması gerektiğini belirleyen bir dizi seçenekler sunar. Start cross section: Oluşacak modelin yanal yüzeyi, başlangıç kısmında kesit eğrisine dik olacak şekilde oluşur. End cross section: Oluşacak modelin yanal yüzeyi, bitiş kısmında kesit eğrisine dik olacak şekilde oluşur. Start cross Start and End cross sections: Oluşacak Start and End modelin yanal yüzeyi, başlangıç ve bitiş kısımlarında kesit eğrisine dik olacak şekilde oluşur. All cross sections: Modelin tüm yanal yüzeyi, tüm kesit eğrisi boyunca dik olacak şekilde oluşur. Smooth Fit End cross All cross : Yüzey ve yüzlerin çizim açılarını başlangıç ve bitiş kesit eğrilerini dikkate alarak düzenler. Kesit eğrisi All cross sections 202

203 Modelin yanal yüzeyi başlangıç profili kısmından oluşturulurken kesit eğrisi ile yapacağı açıyı belirler. Modelini seçip Properties diyalog tablosunu açınız. Modeliniz ile ilgili özellikler kısımlar halinde görüntülenir. Geometry bölümünden bu ayar seçeneklerine ulaşabilirsiniz. Şu anda modelimizin kesit eğrisi başlangıç ve bitiş uç kısmında yanal yüzeyinin oluşturulduğundaki kesit eğrisi ile yapmış olduğu açılar görüntülenmektedir.(yan taraftaki şekil) Bu değerler ile modelimizin başlangıç uç kısmı aşağıda gösterilmektedir. Şimdi buradan (Properties tablosu) değerleri değiştirdiğimizde modelimizdeki etkilerini gözlemleyiniz. Modelin yanal yüzeyi başlangıç profili kısmından oluşturulurken dışarı veya içeri doğru yapacağı bombeyi düzenler. Son (bitiş) kesit eğrisinin çizilme açısını belirler. Son (bitiş) kesit eğrisinden önceki bombeyi düzenler. Yukarıdaki işlemlerin aynısıdır. Modelin başlangıç ve bitiş kısımlarının düzenlenmesini sağlarlar. : Araları yüzey ile doldurulacak kesit profillerinin uçlarının açık kalıp kalmamasını düzenler. Onay kutusu işaretlenirse uçlar açık kalır. Model oluşturulduktan sonra Properties komutunu çalıştırın ve modelinizi seçin. Diyalog tablosunda Misc bölümünde Closed: Yes/No seçeneğinden de modelin başlangıç ve bitiş yüzeylerinin arasının kapalı veya açık olmasını düzenleyebilirsiniz. Aşağıdaki örnekte sonuç gösterilmiştir. : Yukarıdaki seçeneklerdeki yapılan ayarlamaları anında ekranınızda model üzerinde izlenmesini sağlar. Loft Settings diyalog tablonuzu ekranınızda kenara çekin ve ayar seçeneklerini değiştirdikçe modeliniz üzerindeki etkileri inceleyiniz. Modelinizi oluşturduktan sonra da bu ayarları değiştirebilir ve anında ekranınızdan görebilirsiniz. Modelinizi seçin ve sağ tuş menüsünden Properties seçeneğini seçiniz. Açılan PROPERTIES diyalog tablosunda modelinizin tüm özellikleri sunulur. Geometry bölümünde bu ayarlar yer alır. 203

204 Union (uni): Birleştir. Modify/Solid Editing/Union Solid Editing/Union Modeling/Union Ribbon/Home/Solid Editing/Union Union komutu, birbirleriyle (girişim) temas yapan veya yapmayan seçilecek olan iki veya daha fazla içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerin toplam hacimlerinden meydana gelen Composite Solid (Birleşik katı) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerin oluşturulmasını sağlar Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi üç (3D SOLID) katı modelimiz mevcut (1). Şekildeki gibi girişim ve temas edecek şekilde konumlandırıldıktan sonra Union komutu çalıştırılıp modellerimiz seçiliyor (2). Union komutu ile modelimiz artık tek bir bütün (3D SOLID) katı model halini alıyor (3). İmlecinizi modelinizin üzerine getirdiğinizde tek tanımlı olduğunu görürsünüz (4). Command: _union Komut çalıştırılır. Select objects: Specify opposite corner: 3 found Select objects: Birleştirilecek katı modeller seçilerek onaylanır. Birbirleriyle girişim yapan veya birbirlerine temas etmeyen içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellere Union komutu uygulandığı zaman burada dikkat edilmesi gereken önemli husus; Bu konumdaki (3D SOLID) katı modeller birbirlerinden ayrı dursalar bile birlikte (grup şekil gibi) davranırlar Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi (3D SOLID) üç katı modelimiz mevcut. Bunlar Union komutu ile birleştirilmişlerdir. İmlecinizi bu modellerden herhangi birinin üzerine getirdiğinizde üç modelinde seçili konuma geldiğini görürsünüz. Artık birlikte hareket ederler. Birini silmeye, kopyalamaya veya taşımaya kalktığınızda üçü birden yapılacak ilgili işlemlere maruz kalırlar. Union komutu uygulanmış modellerin arasındaki bu bağı yok etmek için Solid Editing araç çubuğundaki SEPARATE komutu kullanılır. Separate komutu 3D SOLID nesnelere uygulanır. Union komutu, ayrıca genelde birbirleriyle girişim yapan Region bölgelere uygulanır. Seçilecek olan iki veya daha fazla Region bölgenin toplam alanlarından meydana gelen Composite Region (Birleşik bölge) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı bölgeler oluşturulmasını sağlar. Aşağıdaki örnekte birbirlerine girişim yapmış üç adet iki boyutlu kapalı profil (alan) görülmektedir(1). Bu profillere Region komutu uygulanarak Bölge (Region) haline getirilmişlerdir(2). 204

205 Union komutu ile tümü seçilip (3) kapladıkları alanlar birleştirilerek tek bir bölge haline getirilmesi sağlanmıştır(4). Bu tür oluşturulan nesnelere Composite Region (Birleşik Bölge) adı verilir. Region hale dönüştürülmüş kapalı bölgeler bir yüzey ile kaplanır. Bu yüzeyin kaplandığı 3D Hidden, Conceptual veya Realistic görüntü stili modların da görünür. Bu yüzeyin arkasında kalan objeler görünmezler. Ayrıca Region bölgelere Extrude, Presspull, Revolve, Sweep ve loft komutlarını uygulayarak içi dolu üç boyutlu (3D SOLID) katı modeller edebilirsiniz. Aklınızda bulunsun ve deneyin. Yan taraftaki 3D SOLID yukarıdaki örnekte oluşturulan birleşik bölgeye Extrude uygulanarak elde edilmiştir. Subtract (su): Çıkart Modify/Solid Editing/Subtract Solid Editing/Subtract Modeling/Subtract Ribbon/Home/Solid Editing/Subtract Subtract komutu, birbirleriyle (girişim) temas yapan içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerden, ilk seçilecek olan 3D SOLID modelden, daha sonra seçilecek olan 3D SOLID modellerin çıkartılmasını sağlar. Böylece çıkarılan hacimlerden sonra kalan hacimden meydana gelen Composite Solid (Birleşik katı) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı içi dolu üç boyutlu katı (3D SOLID) modellerin oluşturulmasını sağlar. Yukarıda çeşitli 3D SOLID katı modellerimiz görülmektedir(1). Bu modeller birbirleriyle girişim yapacak şekilde konumlandırılmıştır(2). Subtract komutu çalıştırılarak ilk Select objects iletisinde kalacak olan model seçilerek onaylanır(3). İkinci Select objects iletisinde çıkarılması istenen modeller seçilip(4) onaylanarak işlem tamamlanır. Sonuç aşağıda gösterilmiştir(5). Not: İkinci Select objects iletisinde çıkarılacak modelleri isterseniz tek tek veya duruma göre hepsini birden seçmenizde doğru sonuca götürür. Yukarıdaki örnekte hepsi birden seçilmiştir. Aşağıda, yukarıda yapılan örneğin komut satırındaki ileti ve cevaplar görüntülenmiştir. Command: _subtract Select solids and regions to subtract from Select objects: 1 found Select objects: Kalacak olan model seçilerek onaylanır. Select solids and regions to subtract Select objects: Specify opposite corner: 4 found Select objects: Çıkarılacak modeller seçilerek onaylanır. 205

206 Subtract komutu, ayrıca birbirleriyle girişim yapan Region bölgelere uygulanır. Seçilecek olan bir Region bölgeden, iki veya daha fazla Region bölgenin çıkarılmasıyla meydana gelen Composite Region (Birleşik bölge) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı Region bölge oluşturulmasını sağlar. 1 Yukarıda çeşitli profiller birbirleriyle girişim yapacak şekilde konumlandırılmış görülmektedir(1). Bu profiller Region komutu yardımıyla Region bölgelere dönüştürülmüştür. (2). Subtract komutu çalıştırılarak ilk Select objects iletisinde kalacak olan Region bölge seçilerek onaylanır(3). İkinci Select objects iletisinde çıkarılması istenen Region bölgeler seçilip onaylanarak işlem tamamlanır(4). Subtract uygulandıktan sonraki durum gösterilmiştir(5). Intersect (in): Arakesit alma (Ortak hacim) Modify/Solid Editing/Intersect Solid Editing/Intersect Modeling/Intersect Ribbon/Home/Solid Editing/Intersect Intersect komutu, birbirleriyle girişim yapan (kesişen) iki ya da daha fazla (3D SOLID) katının kesişen ortak hacimlerinden oluşan Composite Solid (Birleşik katı) adı verilen yeni (3D SOLID) katıların yaratılmasını sağlar. Böylece kesişen katıların arakesitleri elde edilir. Yukarıdaki örnekte birbirleriyle girişim (kesişen) yapan üç ayrı (3D SOLID) katı model görülmektedir(1). Intersect komutu yardımıyla Select objects iletisinde hepsi birden seçilip (2) onaylanarak üç modelin ortak hacminden oluşan Composite Solid (Birleşik katı) adı verilen yeni (3D SOLID) katıların yaratılmasını sağlar (3). Uygulama sonucunda orijinal (3D SOLID) katılar silinir. Command: _intersect Komut çalıştırılır. Select objects: Specify opposite corner: 3 found Select objects: Ortak hacimleri alınması istenen modeller seçilerek onaylanır(2). Üç modelin ortak hacminden yeni bir (3D SOLID) katı yaratılır(3). Intersect komutu, ayrıca birbirleriyle girişim yapan Region bölgelere uygulanır. Seçilecek olan Region bölgelerin kesişen ortak alanlarından meydana gelen Composite Region (Birleşik bölge) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı Region bölge oluşturulmasını sağlar. Yanda üç profilin (3) ortak alanından Composite Region (Birleşik bölge) adıyla tanımlanan yeni tek tanımlı Region bölge oluşturulmuştur(4). Uygulama sonucunda orijinal Region bölgeler silinir

207 3D Move: 3 Boyutta taşı Modify/3D Operations/3D Move Modeling/3D Move Ribbon/Home/Modify/3D Move 3D Move komutu, üç boyutlu uzayda 2D ve 3D objeleri taşımak için kullanılır. Ayrıca standart Move komutu da kullanılabilmektedir. Taşımak için bir nesne seçildiğinde, imleciniz üç renkli koordinat göstergesi şeklini alır. Taşıma işlemi için (tutma) base point noktası seçildiğinde o noktaya üç renkli koordinat göstergesi yerleşir. Hangi eksen doğrultusunda hareket edilmek isteniyorsa, imlecinizi o koordinat ekseninin ilgili ekseni üzerine götürünüz. İmlecinizi üzerine götürülen eksen sarı renge dönüşür ve o anda eksene kenetlenmek üzere olduğunuzu bildirir. Kenetlenme işlemi sağlandığında ilgili eksen boyunca o eksenin renginde sonsuz bir çizgi görüntülenir. Bu esnada ilgili eksenin üzerini tıklayınız. Artık ilgili eksen doğrultusunda taşıma için kitlenmiş olursunuz. Bundan sonrası, taşıma uzaklığını girerek Enter ile onaylanır. Command: _3dmove Komut çalıştırılır. Select objects: 1 found Select objects: Taşınacak obje seçilir ve Enter ile onaylanır. Specify base point or [Displacement] <Displacement>: Tutma (base point) noktası işaretlenir. Specify second point or <use first point as displacement>: İletisinde taşıma eksenini seçmek için imlecinizi koordinat göstergesinde Z ekseni üzerine getirerek hareket ettirip Z ekseninin sarı renge dönüştüğünü görünüz ve Z eksenine paralel sonsuz çizgi görüntülendiğinde eksen üzerini tıklayınız. Şimdi Z ekseni doğrultusunda taşıma için kitlenmiş olursunuz. Specify second point or <use first point as displacement>: 40 Taşıma uzaklığını girerek Enter ile onaylanır. 3D Rotate: 3 Boyutta döndür Modify/3D Operations/3D Rotate Modeling/ 3D Rotate Ribbon/Home/Modify/3D Rotate 3D Rotate komutu, üç boyutlu uzayda 2D ve 3D objeleri döndürebilmek için kullanılır. Ayrıca standart Rotate ve Rotate 3D komutu da kullanılabilmektedir. Burada yapılması gereken işlem, ilgili nesneyi seçip, döndürmeme noktasının tanımlanması ve hangi eksende de döndürülmesinin belirlenmesidir. Komut çalıştırıldığında Select objects iletisinde döndürülecek obje seçilir. İmleciniz renkli küresel bir görünüm alır. Döndürme noktası belirlendiğinde küresel gösterge o noktaya sabitlenir. İmleciniz ile küresel gösterge üzerinde, ilgili eksen üzerine geldiğinizde rengi sarıya döner ve o anda eksene kenetlenmek üzere olduğunuzu bildirir. Kenetlenme işlemi sağlandığında ilgili eksen boyunca o eksenin renginde sonsuz bir çizgi görüntülenir. Bu esnada ilgili eksenin üzerini tıklayınız. Artık seçmiş olduğunuz eksen doğrultusunda döndürme işlemi için kitlenmiş olursunuz. 207

208 Specify angle start point or type an angle: Döndürme işlemine başlamak için bir nokta tıklayınız veya açı değeri giriniz. Burada dikkat edilecek husus: döndürülmenin başlangıç ve bitiş noktalarını fareniz yardımıyla işaretlenebilir veya direkt olarak açı değerini girerek döndürme işlemini sonuçlandırabilirsiniz. Döndürme işleminde saat ibresi tersi dönüş yönü (+), saat ibresi dönüş yönü (-) unutulmasın. Aşağıdaki örnekte modelimizi 20 Y ekseninde döndürelim. Command: _3drotate Komut çalıştırılır. Current positive angle in UCS: ANGDIR=counterclockwise ANGBASE=0 Saat ibresi dönüş yönü için geçerli olan parametreler görüntülenir. Select objects: 1 found Select objects: Döndürülecek obje seçilir. Specify base point: _cen of Döndürme noktası belirlenir. Pick a rotation axis: Kenetlenme sağlandığında ilgili eksen seçilir. Specify angle start point or type an angle: 20 Döndürme açı değeri girilerek Enter ile onaylanır. 3D Align (3al): 3 Boyutta hizala Modeling/3D Align Modify/3D Operations/3D Align Ribbon/Home/Modify/3D Align 3D Align komutunda da hizalama mantığı align komutuyla aynıdır. Yalnız hizalanacak noktaların oluşturulması süreci farklıdır. Align komutunun aksine 3D Align, bu nokta çiftlerini karşılıklı olarak üçlü gruplar halinde oluşturur. Taşınarak hizalanacak obje üzerinde üç kaynak nokta gösterilerek yön belirleme (hizalama) düzleminin oluşturulması sağlanır. Bu işlemden sonra ayni işlemler varış noktasındaki obje üzerinde de yapılır. Dikkat edilecek nokta, taşınacak objenin oluşturulan hizalama düzlemi ile varış yerindeki oluşturulan düzlem alın alına çakıştırıldığında belirlenen noktalar veya yönler birbirlerini karşılasın. Komut çalıştırılır. Taşınarak hizalanacak obje (1) seçilerek Enter ile onaylanır. Taşınarak hizalanacak obje üzerinde hizalama düzleminin oluşturulmasında temel alınacak üç noktayı (2.3.4) seçiniz. Taşınacağı yeni yerdeki hizalanacak obje üzerinde hizalama düzleminin oluşturulmasında temel alınacak üç noktayı (4.5.6) seçiniz. Böylece işlem tamamlanır obje ilgili yere hizalanarak taşınmış olur. 208

209 3D Array (3a): 3 Boyutta dizi kopyalama Modeling/3D Array Modify/3D Operations/3D Array Ribbon/Home/Modify/3D Array 3D Array komutu 3 boyutlu dizi halinde çoğaltma komutudur. Bu komut ile seçilecek olan obje veya obje grubu istenilen sayıda dairesel (Polar) veya dörtgensel (Rectangular) bir yörüngede sadece XY düzlemi üzerinde değil Z ekseni yönünde de 3 boyutlu olarak kopyalanarak çoğaltılmasını sağlar. 3D Array komutu iki boyutlu ve üç boyutlu nesnelerin kopyalanmasında kullanılabilir. Komut çalıştırıldığında Select objects iletisi görüntülenir. Çoğaltılacak obje seçimi yapılıp Enter ile onaylandığında iki seçenek sunar. Rectangular: 3D Array komutunun Rectangular seçeneği normal Array komutunun Rectangular Array seçeneği ile aynıdır. Satır ve sütun için kopya sayıları ile gerekli bilgiler sorulurken, ilave olarak sunulan iletiler ile Z ekseni yönünde yapılacak çoğaltma için gerekli bilgilerin girilmesi istenir. Örneğimizde kullandığımız Rondelâ (pul) ölçüsü ø30 x ø14 x 4 birimdir. Kopyalamamız 4 satır, 6 sütun ve Z ekseni yönünde 2 kat şeklinde olacaktır. Satırlar arası 40, sütunlar arası 35 ve Z ekseni yönündeki kat arası 10 birim olması istenmektedir. Command: _3darray Komut çalıştırılır. Select objects: 1 found Select objects: Çoğaltılacak obje seçilerek Enter ile onaylanır. Enter the type of array [Rectangular/Polar] <R>:R Rectangular seçeneği seçilir. Enter the number of rows (---) <1>: 4 Satır sayısı girilerek Enter ile onaylanır. Enter the number of columns ( ) <1>: 6 Sütun sayısı girilerek Enter ile onaylanır. Enter the number of levels (...) <1>: 2 Kopyalanacak kat sayısı girilerek Enter ile onaylanır. Specify the distance between rows (---): 40 Satırlar arasındaki mesafe girilerek Enter ile onaylanır. Specify the distance between columns ( ): 35 Sütunlar arasındaki mesafe girilerek Enter ile onaylanır. Specify the distance between levels (...): 10 Katlar arasındaki mesafe girilerek Enter ile onaylanır. İşlem sona erer. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Polar: Polar seçeneği, çoğaltmanın seçilen bir merkez etrafında dairesel bir yörüngede yapılmasını sağlar. 209

210 Command: 3DARRAY Komut çalıştırılır. Select objects: 1 found Select objects: Çoğaltılacak obje seçilerek Enter ile onaylanır. Enter the type of array [Rectangular/Polar] <R>:P Polar seçeneği seçilir. Enter the number of items in the array: 8 Objenin kendisi dâhil kaç adet kopyalanacağı sayı girilir. Specify the angle to fill (+=ccw, -=cw) <360>: Kopyaların kaç derecelik açıda bir yay içine konumlandırılması gerektiği bilgisi girilir. Örnekte konumlandırmayı 360 yapacağımız için iletiyi Enter ile geçtik. Rotate arrayed objects? [Yes/No] <Y>: Y Objelerin merkeze olan doğrultularını kaybetmeden kopyalanmaları için Yes, kaybederek kopyalanmaları için No seçeneğini seçebilirsiniz. ( Yes seçildi.) Specify center point of array: Çoklu kopyalamanın aynı zamanda merkezi olan sanal döndürme eksenini tanımlayan 1. nokta işaretlenir. Specify second point on axis of rotation: Sanal döndürme eksenini tanımlayan 2. nokta işaretlenir ve işlem tamamlanmış olur. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. 3D Mirror: 3 Boyutta simetrik kopyalama Komut: mirror3d veya 3dmirror Modify/3D Operations/3D Mirror Ribbon/Home/Modify/3D Mirror 3D Mirror komutu, 3 boyutlu objelerin uzayda tanımlanacak bir ayna düzleme göre simetrik kopyalarının yaratılmasını sağlar. Ayna düzlemin tanımlanmasını komut iletisinde sunulan seçeneklerden herhangi birini kullanarak yapılır. [Object/Last/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points] <3points>: Komut çalıştırıldığında seçeneklerden <3points> yöntemi aktif haldedir. Komut çalıştırılır. Simetrik kopyalanacak obje veya objeler seçilerek Enter ile onaylanır.(1) Simetri düzleminin 1. noktası tanımlanır.(2) Simetri düzleminin 2. noktası tanımlanır.(3) Simetri düzleminin 3. noktası tanımlanır.(4) Delete source objects? [Yes/No] <N>: N İletisinde, seçilen orijinal objenin çizimde kalmasını isteyip istemediğiniz sorgulanır. Kalması isteniyorsa No, silinmesi isteniyorsa Yes seçeneği tercih edilir. Burada No seçildi. Object: Ekranınızda çizili bulunan veya oluşturacağınız çember, yay ve 2D polyline objelerin çizili bulundukları düzlemi simetri düzlemi olarak kabul ederek ilgili obje veya objelerin simetrik kopyalarının elde edilmesini sağlar. Last: Seçilen objeleri son belirlenen ayna düzlemine göre simetrik kopyasını oluşturur. View: Ayna düzlem (simetri düzlemi), bakış düzlemine paralel düzlem olur. Bakış düzlemini, monitörünüzün camı gibi düşünebilirsiniz. 210

211 Zaxis: Komut çalıştırılır. Simetrik kopyası oluşturulacak obje seçilerek Enter ile onaylanır. Sağ tuş menüsünden Zaxis yöntemi seçilir. Specify point on mirror plane: iletisinde gösterilecek olan 1.nokta sanal simetri düzleminin geçeceği noktadır. Specify point on Z-axis (normal) of mirror plane: iletisinde gösterilecek olan 2. noktanın konumuna göre 1. ve 2. noktanın arasındaki sanal doğrultuya dik bir konumda sanal simetri düzlemi ilk işaretlenen 1. noktanın üzerinden geçecek şekilde oluştuğu kabul edilir. Bu sanal simetri düzlemine göre kopyalama işlemi yapılır. XY: Ayna düzlem, aktif koordinat sisteminin (UCS) XY düzlemine paralel olacak bir şekilde kullanıcının göstereceği bir noktadan geçer. YZ: Ayna düzlem, aktif koordinat sisteminin (UCS) YZ düzlemine paralel olacak bir şekilde kullanıcının göstereceği bir noktadan geçer. ZX: Ayna düzlem, aktif koordinat sisteminin (UCS) ZX düzlemine paralel olacak bir şekilde kullanıcının göstereceği bir noktadan geçer 3D Operations: Modify/3D Operations 3D Operations menüsünde bulunan 3D Move, 3D Rotate, 3D Align, 3D Array komutları aynı zamanda Modeling araç çubuğu üzerinde yer almaktadır. Ayrıca 3d Operations menüsünde yer alan komutlar Ribbon/Home tab/modify panel ve Solid Editing paneli üzerinde de bulunmaktadır. Align (al): Hizala Komut: Align (al) Modify/3D Operations/Align Align komutu, seçilen objenin ilgili noktalarını bir başka objenin ilgili noktaları ile eşleştirilerek hizalanarak konumlandırılmasını sağlar. Align komutu ile seçilen objeyi aynı anda hem taşıyıp hem de döndürerek konumlandırabilirsiniz. İstenirse boyutunu da değiştirebilirsiniz. Align komutu yöntemleri tüm 2D, 3D Objeler ve 3D Solid modellere uygulanabilinir. Tek nokta ile obje hizalama: Seçilen objede belirlenen ilgili kaynak noktanın (source point) varması istenen yeni yeri (destination point) diğer obje üzerinde gösterilerek hizalanır. Objenin döndürülmesi ve boyutunun değiştirilmesi bu yöntemde olanaksızdır. Move komutundaki obje taşıma gibi düşünebilirsiniz. İki nokta ile obje hizalama: Seçilen objede belirlenen ilgili iki kaynak noktanın (source point) varması istenen yeni yerleri (destination point) diğer obje üzerinde gösterilerek hizalanır. Bu şekilde yapılacak hizalama işleminde seçilen objeyi aynı anda hem taşıyıp hem de döndürerek konumlandırabilirsiniz. İstenirse taşınacak obje varması istenen yeni yerdeki hizalama noktalarına göre ölçeklendirilerek boyutları değiştirilebilir. Aşağıdaki örnekte 3D SOLID katı modele uygulanışı gösterilmiştir. İki nokta ile obje hizalama ve boyut ölçeklendirme: Yukarıda 1. ve 2. kaynak noktalarının varması istenen yeni yerini tanımlarken göstereceğimiz iki noktanın arasındaki mesafe, 1.ve 2. noktaların arasındaki mesafeye (kenar uzunluğuna) eşit olmayacak bir şekilde gösterilmelidir. Bu konumda Yes seçeneği seçildiğinde ilgili kaynak noktaları arasındaki boyut bu gösterilen iki nokta arasındaki mesafeyi yeni boyut (kenar uzunluğu) olarak kabul ederek taşınıp hizalanacak obje buna göre ölçeklendirilerek yeni yerinde konumlanır. Varması istenen yerdeki iki nokta arası, 1. ve 2. kaynak noktaları arasından küçük veya büyük işaretlendiğinde taşınarak hizalanacak obje o oranda büyür veya küçülür. Üç nokta ile döndürerek obje hizalama: Yukarıdaki örneklerden farkı taşınacak objenin üç noktasının referans gösterilerek varması istenen yeni yerine istenirse döndürülerek konumlanmasına olanak sağlar. 211

212 Interference checking (inf): Kesişme denetimi İnterfere Modify/3D Operations/Interference Checking Ribbon/Home/Solid Editing/Interfere Yukarıda görmüş olduğumuz Intersect komutunda arakesit almayı görmüştük. Intersect komutunda işlem tamamlandığında elimizde yeni oluşan arakesit parçası kalıyor, orijinal (3D SOLID) katılar siliniyordu. Interference checking komutu ise iki katı (3D SOLID) nesnenin birbiriyle kesişmesinden meydana gelen ortak hacmin (arakesitin) görüntülenmesini eğer istenirse bu görüntülenen arakesit nesnesinin oluşturulmasını sağlar. İşlem sonucunda orijinal (3D SOLID) katılar aynen korunurlar Yukarıdaki örneğimizde birbirleriyle girişim (kesişmiş) yapmış (3D SOLID) katı modellerimiz bulunmaktadır(1). Interfere komutu çalıştırılıp, Select first set of objects iletisinde 1. obje seçilir ve onaylanır(2). Select second set of objects iletisinde 2. obje seçilerek onaylanır(3). Komutu uyguladığınız katı modellerin görünümü ekranınızda (bakış penceresi/viewport) tel çerçeveye dönüşür, arakesit nesnesi kırmızı renkte görüntülenir ve ayrıca ekranınızda Interference Checking diyalog tablosu görüntülenmeye başlar. Aşağıda gösterilmiştir. Bölümünde seçim setlerindeki obje sayısı ve elde edilen arakesit sayısı görüntülenir. Bölümünde, Kutucuğu onay işaretli olursa Previous ve Next butonlarını kullanarak ekrandaki arakesit (önceki/sonraki) görüntülerine geçiş esnasında zum yaparak geçiş yapmanızı sağlar. Onay işaretli kaldırılırsa zum yapılmadan görüntülere geçi yapılmasını sağlar. Zoom Realtime komutunu çalıştırır. Pan Realtime komutunu çalıştırır. 3D Orbit komutunun çalıştırılmasını sağlar. Onay kutucuğu işaretli ise, bu 3D SOLID katıların girişim yapması ile ilgili sadece bilgi almakla kalırız. Eğer arakesit nesnesinin oluşturulması istenirse onay kutucuğundaki işareti kaldırmanız gerekir. Kapat butonu tıklanarak işlem sona erdirilir. Sonuç aşağıda gösterilmiştir. 212

213 5 6 Orijinal (3D SOLID) katı modeller yerli yerinde duruyorlar. Ancak yaratılan arakesit nesnesi şu an 3D SOLID modellerin içinde geometrik yerinde oluşturulmuş bulunmaktadır(5). Arakesit nesnesini Move komutu yardımıyla kenara çekilebilir ve istenilen yerde kullanabilirsiniz(6). Command: _interfere Komut çalıştırılır. Select first set of objects or [Nested selection/settings]: 1 found Select first set of objects or [Nested selection/settings]: 1. obje seçilip Enter ile onaylanır. Select second set of objects or [Nested selection/check first set] <check>: 1 found Select second set of objects or [Nested selection/check first set] <check>: 2. obje seçilip Enter ile onaylanır. Ekrana gelen Interference Checking diyalog tablosunda Delete interference objects created onay kutusunun işareti kaldırılır ve kapat butonu tıklanarak işlem sonlandırılır. Nested selection: Seçeneği ile ikiden fazla iç içe geçen 3D SOLID katıların kesişmelerinin çek edilmesinde kullanılır. Çek edilme işlemi Nested selection seçeneği moduna geçilerek ilk seçilecek olan katı modele, girişim yapan diğer katı modellerin arakesitlerinin alınması işlevini gerçekleştir. Komut çalıştırılarak sağ tuş menüsünden Nested selection seçeneği seçilerek onaylanır. İlk olarak kıstas olacak katı model seçilerek onaylanır.(dikdörtgen Prizma seçildi.) Diğer iletilerde girişim yapan katı modeller seçilerek onaylanır. Ekrana gelen diyalog tablosundan ilgili butonlarla girişimde meydana gelen arakesitler görüntülenir. İstenirse bu arakesit nesneleri oluşturulur. Settings: Seçeneği ekrandaki arakesit nesnesinin görüntü tipini, rengini ayarlamanızı sağlayan seçenekler sunar. Seçeneği işaretlendiğinde çek ediliş sırasında arakesiti meydana getiren modellerin sınırlarını aydınlatılmış bir şekilde görüntülenmelerini sağlar. Seçeneği işaretlenirse çek ediliş sırasında arakesiti meydana getiren modellerin sınırlarını düz bir çizgi şeklinde görüntülenmelerini sağlar. Viewport: bölümü, ilgili arakesitin görüntülendiği bakış penceresi (Viewport) (4) içindeki 3D SOLID katı modeller ve arakesit nesnesi görüntülerinin görüntü tipini ayarlamanızı sağlar. 213

214 3D Katı modellerden 2D ve 3D Kesit görünüşlerin elde edilmesi Section Plane (splane): Kesit düzlemi. Komut: Sectionplane Draw/Modeling/Section Plane Ribbon/Home/Section/Section Plane Section Plane (splane) komutu, 3D SOLID katı modellerden 2D veya 3D kesit görünüşlerinin elde edilmesini sağlar. Elde edilen 2D veya 3D kesit görünüşler Block haldedirler. Bir isim verilerek Block halde saklanabilinirler. Elde edilmiş olan 2D veya 3D kesit görünüşlerin elde edildiği 3D SOLID katı modeller üzerinde sonradan bazı değişiklikler yapılırsa, yapılan bu değişikliklerin dikkate alınarak elde edilmiş 2D veya 3D kesit görünüşler üzerinde ( Replace existing Block) seçeneği sayesinde güncelleme olanağı da vardır. Komut çalıştırıldığında kullanıcıya kesit düzleminin oluşturulması için iki seçenek sunar. Draw section: Kesit düzleminin geçeceği hat kullanıcı tarafından belirlenmesini sağlar. Orthographic: Komutun hazır sunduğu [Front/bAck/Top/Bottom/Left/Right] altı seçenek ile kesit düzlemi program tarafından model üzerine otomatik olarak yerleştirilir. Kesit düzlemi şeffaf bir AutoCAD nesnesidir. Kesit düzlemleri yatay veya dikey konumda olabilirler. 3D Solid model içinde her yönde hareket ettirilebilir, döndürülebilir veya yeri değiştirilebilinirler. Komutun çalıştırılmasını, özelliklerini sırasıyla aşağıdaki örnek 3D Solid model üzerinde inceleyelim. Tam kesit: Kesit düzlemi çizgisi Ortho modunuz aktif konumdayken Section Plane komutunu çalıştırınız. Kesit düzlemi modelinizin ortasından geçecek şekilde olacak başlangıç (1) noktasını XY düzlemi üzerinde işaretleyiniz. Kesit düzleminin bitiş noktasını (2) XY düzlemi üzerinde işaretleyiniz. Yukarıda şekilde görüldüğü gibi kesit düzlemini geçmesini istediğiniz işaretlenen iki nokta arasında yarı saydam bir şekilde oluşturdunuz. Kesit düzlemi çizgisi (hattı), Kesit düzleminin XY düzlemi üzerindeki izdüşümüdür. Kesit düzlemi üzerini çift tıkladığınızda model, kesit düzlemi tarafından kesilir (3). Klavyeden Ecs tuşuna basılarak veya herhangi bir komut girerek Tam kesiti ekranınızdaki model üzerinde görebilirsiniz (4). Kesit görünümünden çıkmak içinde yine aynı işlemler yapılır. Kesit düzlemini üzeri çift tıklanır ve klavyeden Ecs tuşuna basılarak veya herhangi bir komut girilerek kesit görünümünden çıkılır. Kesit düzlemini tıklanarak Grip noktalarından düzenleme işlemlerini yapabilirsiniz. Grip noktalarının işlevleri. Kesit düzlemi başlangıç noktasındaki (1) grip noktası ile kesit düzleminin konumu bozulmadan yatay ve düşey doğrultuda her yöne kesit düzlemini hareket ettirebilirsiniz

215 Kesit düzlemi bitiş noktasındaki (2) grip noktası ile istenilen her yöne hareket ettirilerek kesit düzleminin bitiş noktasını istenilen konuma getirilmesini sağlayabilirsiniz. Bu eylem sırasında kesit düzlemi başlangıç noktasının konumu sabit kalır. Ortada bulunan üçgen biçimindeki grip noktası ile kesit düzlemini kesit hattına paralel olarak ileri geri hareket ettirilerek yeni konumuna getirilmesini sağlar. 2 Ortada bulunan ok biçimindeki grip noktası ile kesitin bakış yönünün değiştirilmesi sağlanır. Kesit düzlemi başlangıç noktası yanında bulunan üçgen grip seçildiğinde, kesit alınan modelin görünümü ile ilgili üç seçenek sunar. Section Plane: Kesit düzlemi. Section Boundary: Kesit derinliği. Section Volume: Kesit düzlemi ile kesit derinliğinin oluşturduğu kesit hacmi. Section Plane Section Boundary Section Volume Not: Bir model üzerinde birden fazla kesit düzlemi geçirilebilinir ve AutoCAD tarafından hepsi ayrı ayrı değerlendirilir. Buraya kadar, 3D Solid modelimizin üzerinde Tam kesit alınacak bir şekilde kesit düzlemini oluşturduk. Kesit düzmeni ile ilgili özellikleri ve görünümlerini inceledik. Şimdi bu oluşturduğumuz kesit düzlemine göre modelin gerçek 2D ve 3D Solid kesitlerinin elde edilmesini görelim. Model üzerinde oluşturduğunuz kesit düzlemi üzerine tıklayınız. Grip noktaları belirecektir. Sağ tuş menüsünden Generate 2D/3D section komutunu seçiniz. Ekranınıza Generate Section/Elevation diyalog tablosu gelecektir. Bu diyalog tablosunda; Bölümünde elde edilecek kesit görünüşlerin yapısı için iki seçenek sunar. Seçeneği işaretlenirse 2 boyutlu (2D) kesit görünüşler elde edilir. 3 boyutlu (3D Solid) katı model kesit görünüşler. 2D section/elevation seçeneğini işaretleyiniz. Bölümünde, kesite girmesi istenen nesnelerin seçimiyle ilgili iki seçenek sunulur. : Bakış yönünden kesit düzlemi hattına bakıldığında, kesit düzlemi ile kesilsin veya kesilmesin, kesit düzlemi arkasında kalan tüm mevcut nesneler dikkate alınarak kesit çizimi oluşturulur. Şu anda ekranımızda bu (A) örneğimizden başka arkada kalan başka bir nesne yoksa bu seçeneği Include all objects işaretleyebilirsiniz

216 : Bu seçenek işaretlenirse; Modeller, kesit düzlemi ile kesilsin, kesilmesin veya kesit düzlemi arkasında ileride bulunsun, sadece kullanıcı tarafından seçilecek nesnelerin kesit çizimine dâhil edilebilmelerini sağlar. Hemen alt tarafında bulunan Select objects butonu yardımıyla çizime geri dönülüp kesite dâhil olması istenen nesneler seçilerek onaylanır. Bölümünde oluşturulacak kesit görünüşle ilgili üç seçenek sunulur. Seçeneği, oluşturulacak kesit görünüşü yeni bir blok nesnesi olarak çizime eklemenizi sağlar. Insert as new Block seçeneği işaretli kalsın. Seçeneği, elde edilmiş olunan 2D veya 3D Solid model kesit görünüşlerinin, 3D Solid modellerinde sonradan herhangi bir değişiklik yapıldığında yapılan değişikliğin önceden elde edilmiş olunan kesit görünüşlerde de güncellenmesini sağlar. Yapılacak işlem Select Block butonu ile çizime geçici olarak geri gelip ilgili 2D veya 3D kesit görünüşü seçip onaylamaktır. Bu işlemde 2D/3D seçeneği, güncellenecek olan 2D veya 3D Solid kesit görünüşe göre uygun olarak işaretlenmesini atlamayınız. Seçeneği, oluşturacağınız kesit görünüşü, adını ve konumunu belirleyeceğiniz dwg uzantılı bir çizim dosyası olarak oluşturulmasını sağlar. Section Settings butonu aynı isime sahip diyalog tablosunu ekranınıza getirerek 2D, 3D Solid ve Live Section olarak oluşturulmuş kesit görünüşlerin görünümlerini düzenlemek için ilgili parametrelerinde değişiklik, düzenleme yapılmasına olanak sağlar. Section Settings butonunu tıklayınız. Seçeneği işaretlenirse iki boyutlu kesit görünüşlerin yaratılmasını sağlar. İlk önce 2 boyutlu kesit görünüşü elde edeceğimizi yukarıda işaretlemiştik. Burada da bu seçenek 2D section/elevation block işaretli olacak. Seçeneği işaretlenirse 3 boyutlu (3D Solid) katı model olarak kesit görünüşün yaratılmasını sağlar. Seçeneği işaretlenirse kesit görünüşlerin elde edildiği 3D Solid model üzerinde, kesitin geçtiği yeri ve kesilmiş halini görmenizi sağlar. Onay kutusu işaretlenir veya sağ tuş menüsünden seçilirse Show cut-away geometry komutunu aktif hale getirir. Komutun görevi modelin kesit düzlemi tarafından kesilmiş kısmını saydam bir şekilde ve ayrı bir renkte ekranda gösterilmesini sağlar: Alttaki bölümlerde, elde edilecek kesit görünüşle ilgili özelliklerin (kesit sınırları, kesilen yüzeylerin tarama deseni, rengi, ölçeği, layeri, kesit yüzeyinin arkasında kalan kenarların görünürlü, rengi, çizgi tipi ve kalınlığı vb.) ve 3D Solid modelin Show cut-away geometry görünümüne ilişkin ayarların yapılmasını sağlar. Intersection Fill bölümünde, kesit yüzeylerinin tarama deseni seçimini ve ilgili özelliklerini ayarlayınız. Background Lines bölümünde kesit yüzeyi arkasında kalan görünmez kenarların (Hidden Line) oluşacak kesit görünüşünüzde çıkmamasını istiyorsanız Hidden Line seçeneğini No olarak değiştiriniz. Kutucuğu işaretli olursa yapılan ayarların kesite giren tüm objelere uygulanmasını sağlar. OK. Butonunu tıklanarak Generate Section/Elevation diyalog tablosuna geri dönünüz. Create butonu tıklanarak çizim içersine geri dönülür. Şu anda imlecinizin ucunda oluşturulan 2D kesit görünüş görüntülenmektedir. Çizim alanınızda ilgili yere konumlandırarak görüntülenen iletileri Enter ile onaylayınız. Yukarıda elde edilen Tam kesit görünüş gösterilmiştir. 216

217 Şimdi de aynı modelimizden tam kesit halinde 3D Solid katı modelini oluşturalım. Model üzerinde oluşturduğunuz kesit düzlemi üzerine tıklayınız. Grip noktaları belirecektir.(a) Sağ tuş menüsünden Generate 2D/3D section komutunu seçiniz. Ekranınıza Generate Section/Elevation diyalog tablosu gelecektir. 3D Section seçeneğini işaretleyiniz. Source Geometry bölümünde Select objects to include seçeneğini işaretleyiniz. Hemen alt tarafında bulunan Select objects butonunu tıklayarak A geçici olarak çizim içersine dönüp modelinizi seçip onaylayınız. Destination bölümünde Insert a new block seçeneğini seçiniz. Section Settings butonuna tıklanarak Section Settings adlı diyalog tablosu ekranınızda görüntülenecektir. Burada 3D section block creation settings seçeneğini işaretleyiniz. Intersection Fill bölümünde kesit yüzeyi rengini kırmızı seçip, kesit yüzeyi taramasını SOLID olarak bıraktık. İsterseniz herhangi bir tarama deseni buradan atayabilirsiniz. Background Lines bölümünde kesit düzlemi arkasında kalan oluşturacağımız modelin rengini 121 nolu renk olarak işaretledik. Yapacağımız ilgili düzenlemeler bittiyse OK. Butonunu tıklanarak Generate Section/Elevation diyalog tablosuna geri dönülür. Create butonu tıklanarak çizim içersine geri dönülür. Şu anda imlecinizin ucunda oluşturulan 3D Solid modelin kesit alınmış hali görüntülenmektedir. Çizim alanınızda ilgili yere konumlandırarak görüntülenen iletileri, oluşturulacak modelin boyutlarında ölçek kullanmayacaksanız ve konumunu değiştirmeyecekseniz Enter ile onaylayınız. Aşağıda 3D SOLID katı modelin elde edilen Tam kesit görünüşleri gösterilmiştir. Yarım kesit: Kesit düzlemi hattı doğrusal olmak zorunda değildir. Elde etmek istediğiniz kesit görünüşe göre kesit düzlemi hattında kırılmalar veya kademeler oluşturulabilinir. Yarım kesit meydana getirecek olan kesit düzlemi bir modelin dörtte birini çıkarır. Genelde simetrik modellere (cisimlere) uygulanır. Böylece elde edilecek 2 boyutlu yarım kesit görünüşün yarısı modelin içini, diğer yarısı da dışını gösterir. 3 boyutlu katı model oluşturulduğunda modelin dörtte birlik kısmı kesilip atılmış olur. Buradan modelin iç kısmı gösterilir. Diğer kalan kısımda herhangi bir değişiklik olmaz. Yukarıdaki modelimize yarım kesit uygulayalım. Ortho modunuz aktif konumdayken Section Plane komutunu çalıştırınız. Sağ tuş menüsünden Draw section seçeneğini seçiniz. Kesit düzleminizi şekildeki gibi ilgili yerden modelinizin ortasından geçecek şekilde geçirerek oluşturunuz ve Enter ile onaylayınız. İletide kesit görünüşünün kesit düzlemi hattının hangi tarafında yer almasını istediğiniz sorgulanacaktır. Kesitin bakmasını istediğiniz yönde herhangi bir nokta tıklayınız ve ok biçimindeki grip noktası ile kesitin bakış yönünü ayarlayınız. Şekildeki gibi olacak. 217

218 Model üzerinde oluşturduğunuz kesit düzlemi üzerine tıklayınız. Grip noktaları belirecektir. Sağ tuş menüsünden Generate 2D/3D section komutunu seçiniz. Ekranınıza Generate Section/Elevation diyalog tablosu gelecektir. Bundan sonraki tüm işlemler ve ayarlar yukarıdaki işlemlerin aynısıdır. 2 boyutlu yarım kesit görünüş yaratacaksanız 2D seçeneğini, 3 boyutlu katı model olarak yarım kesit yaratacaksanız 3D seçeneğini seçmeyi unutmayın. Yukarıda 2D ve 3D SOLID olarak oluşturulmuş yarım kesitler gösterilmektedir. Not: Orthographic kesit düzlemleri hariç, mevcut bir kesit düzlemi hattına sonradan kırılma noktaları ve kademeler ekleyebilirsiniz. Örneğin aşağıdaki şekildeki (1) modelin tam ortasından geçecek şekilde başlangıç ve bitiş noktaları işaretlenerek kesit düzlemi geçirilmiştir. 1 2 Burada kesit düzlemi tıklanarak seçildiğinde grip noktaları görüntülenir.(1) Sağ tuş menüsünden Add jog to selection seçeneğini seçiniz. Kesit düzlemi hattı üzerinde 1. kırılma noktasının ilgili yerini tıklayınız. Tekrar sağ tuş menüsünden Add jog to selection seçeneğini seçip 2. kırılma noktasının ilgili yerini tıklayınız. Ekrandaki modelin görüntüsünü Ecs ile düzeltebilirsiniz. Kesit düzlemini seçip grip noktalarının görüntülenmesini sağlayın ve kırılma noktalarının yerlerini grip noktalarından düzenleyerek kesit düzleminizi kademeli olarak yukarıdaki şekildeki gibi oluşturunuz.(2) Ayrıca bu tür kademeli kesit düzlemini Draw section seçeneğiyle de oluşturabilirsiniz. Kademeli kesit: Hazır yukarıdaki örnekte kesit düzlemini kademeli olarak oluşturmuşken 3D SOLID katı modelimizin 2 boyutlu kademeli kesit görünüşünü ve 3 boyutlu katı modelin kademeli kesilmiş halini oluşturalım. Yukarıda Tam ve Yarım kesit görünüşlerin elde edilmesindeki işlem adımlarının aynısıdır. Yukarıdaki adımları sırasıyla uygulayınız. Yukarıda Tam ve Yarım kesit görünüşlerin elde edilmesindeki işlem adımlarının aynısıdır. Yukarıdaki adımları sırasıyla uygulayınız. Dikkat edeceğiniz noktalar; Section Settings diyalog tablosunda bazı görünürlük ayarlarını aşağıdaki gibi işaretleyiniz. 218

219 Intersection Boundary: Kesit sınırlarıyla ilgili düzenlemelerin yapılmasına olanak sağlar. Bu bölümde en alt seçenek, Division Lines: No olacak. Kesit düzlemi kırılma noktalarına ait çizgilerin kesit görünüşünüzde çıkmamasını sağlar. Intersection Fill: Bölümü kesit yüzeyi ile ilgili düzenlemelerin yapılmasını sağlar. Show: Yes olacak. Atanan tarama deseni ve ayarlar 2D ve 3D Solid kesit görünüşlerde görüntülensin. Background Lines: Kesit düzlemi arkasında kalan kenarların görünürlüklerinin düzenlenmesini sağlar. Show: Yes olacak. Kesit düzlemi arkasında kalan (örneğin delik, boşluk vb.) görünen kenarların gösterilmesini sağlar. Hidden Line: No olacak. Kesit görünüşlerde arkada kalan görünmeyen kenarların görünüşlerde gösterilmesini engeller. Cut-away Geometry: Bölümü modelin kesit düzlemi ile kesilen kısmının ayarlarının yapıldığı yerdir. 3D seçeneğinde ilgili düzenlemeler yapılabilir. 3D seçeneği seçilip katı modelin her iki parçasını ayrı renklerde bir bütün olarak yaratmak istiyorsanız Show: Yes olarak işaretleyiniz. No olarak işaretlenirse modelinizin kesilip atılan kısmı oluşturulmaz. 2D seçeneğinde bu bölümde Show: No olacak. Kesit düzlemi arkasında kalan kenarlar gösterilmesin. Curve Tangency Lines 2D seçeneği işaretlendiğinde Curve Tangency Lines: Bölümünde teğetsel yüzey kenarlarının elde edilecek görünüşte gösterilip gösterilmeyeceğinin belirlenmesi, gösterilecekse o kenarlar ile ilgili parametrelerin düzenlenmesi ile ilgili ayarların yapılmasını sunar. Yanda 2D ve 3D seçenekleriyle oluşturulan 2D ve 3D SOLID kesit görünüşler gösterilmiştir. Yan taraftaki şekilde Cut-away Geometry bölümünde 3D seçeneğinde Show: Yes olarak işaretlenip katı modelin her iki parçasını ayrı renklerde bir bütün olarak oluşturulmuş durumu görülmektedir. 3D SOLID modelin Activate Live Section görünümünün elde edilmesi. Şimdi 3D Solid katı modelimiz üzerindeki kesit düzlemini tıklayarak seçiniz. Kesit hattının grip noktaları görüntülenecektir. Sağ tuş menüsünden Live Section settings seçeneğini seçiniz. Ekrana Section Settings diyalog tablosu gelecektir. Burada Activate Live Section kutucuğunu onaylayınız. Cut-away Geometry bölümünde Show: Yes olacak. Bu bölümde modelin kesilip atılan kısmının çeşitli parametrelerini düzenleyebilirsiniz. OK. Butonu tıklanarak çizim içersine dönülür. 219

220 Modelin görüntüsünü düzeltmek için Ecs tuşunu basmanız yeterlidir. Sonuç yan tarafta gösterilmiştir. Bu iki görüntü arasında birbirlerine geçiş yapılmak istendiğinde yapılacak işlem kesit düzlemi üzerine çift tıklamak ve görüntüyü Ecs tuşu ile düzeltmektir. Özelliğinin kullanılması: Bu özelliği daha önce yukarıda yapmış olduğumuz örneğimize uygulayacağız. 3D Solid katı modelimizden Section Plane komutu ile 2D ve 3D Solid kesit görünüşler elde etmiştik. Replace existing block özelliği, kesit görünüşler elde edildikten sonra bu görünüşlerin elde edildiği esas 3D katı model üzerinde herhangi bir değişiklik yapıldığında bu değişikliklerin önceden elde edilmiş olan kesit görünüşlere de aktarılmasını, güncelleştirilmesini sağlıyor. Bu işlemleri yukarıdaki şeklimizde uygulayacağız. Orijinal modelimiz üzerinde bir delik ekleyerek değişiklik yapalım. Yan tarafta gösterilmiştir. Şimdi 3D Solid katı modelimiz üzerindeki kesit düzlemini tıklayarak seçiniz. Kesit hattının grip noktaları görüntülenecektir. Sağ tuş menüsünden Generate 2D/3D Section seçeneğini seçiniz. Ekrana Generate Section/Elevation diyalog tablosu gelecektir. Burada dikkat edilecek husus; 3D katı model yarım kesit görünüşümü yoksa 2D yarım kesit görünüşümü güncelleyeceksiniz. Hangisi güncellemek istenirse 2D/3D bölümündeki seçeneklerden ilgili olanı seçiniz. 3D section seçildi. Daha sonra burada Destination bölümünde Replace existing block seçeneğini onaylayınız. Hemen altında yer alan Select Objects butonunu tıklandığında çizim içersine geçici geri dönülür. Çizime geri dönüldüğünde ekranınızdaki yarım kesit 3D Solid modeli seçiniz. Görüntülenen diyalog tablosundan Create butonunu tıklayarak işlemi tamamlayınız. Ekranınızda güncellemenin yarım kesit 3D Solid model görünüş üzerinde anında gerçekleştiğini görürsünüz. Yukarıdaki işlem basamakları sırasıyla 2D kesit görünüş içinde uygulanır. Dikkat edilecek nokta, Generate Section/Elevation diyalog tablosunda 2D/3D bölümündeki seçeneklerden 2D section/elevation seçiniz. Sonuç aşağıda gösterilmiştir. Orthographic: Komutun hazır sunduğu [Front/bAck/Top/Bottom/Left/Right] altı seçenek ile kesit düzlemi program tarafından model üzerine otomatik olarak yerleştirilir. Section Plane komutunu çalıştırın. Sağ tuş menüsünden Orthographic seçeneğini seçiniz. Açılan menü penceresinde altı adet seçenek sunulur. İstediğiniz kesit düzlemi yerleşim seçimine karar veriniz. Kesit düzlemleri otomatik olarak modeliniz üzerine seçtiğiniz seçeneğe göre yerleştirilirler. Menüdeki seçeneklerin uygulaması aşağıda gösterilmiştir. 220

221 Üç boyutlu katı modellerden 2 boyutlu görünüşlerin elde edilmesi Flatshot: flatshot Ribbon/Home/Section/Flatshot Flatshot komutu, 3D SOLID katı modellerin 2 boyutlu görünüşlerinin elde edilmesini sağlar. Komut çalıştırıldığında ekranınıza Flatshot diyalog tablosu gelir. : Bölümünde, ilgili modelden yaratılacak olan 2 boyutlu görünüşün oluşturulma özellikleri ile ilgili üç seçenek sunar. : Seçeneği işaretlenirse, yaratılacak 2D görünüş yeni bir block olarak yaratılır. : Seçeneği işaretlendiğinde Replace existing block özelliği, 2D görünüşler elde edildikten sonra bu görünüşlerin elde edildiği esas 3D katı model üzerinde herhangi bir değişiklik yapıldığında bu değişikliklerin önceden elde edilmiş olan 2D görünüşlere de aktarılmasını, güncelleştirilmesini sağlar. : Seçeneği, oluşturacağınız 2D görünüşü, adını ve konumunu belirleyeceğiniz dwg uzantılı bir çizim dosyası olarak oluşturulmasını sağlar. Bölümünde, elde edilecek olan 2D görünüşte ön planda görünen kenarların rengini ve çizgi tipinin belirlenmesini sağlar. Bölümünde, elde edilecek olan 2D görünüşte arka planda kalan kenarların Show seçeneği ile gösterilip gösterilmeyeceğini, gösterilecekse bu kenarların çizgi tipini ve rengini belirlememizi sağlar. Kutucuğu işaretlenirse, varsa teğetsel yüzey kenarların yaratılacak 2D görünüşte gösterilmelerini sağlar. İşaretlenmez ise teğetsel yüzey kenarları 2D görünüş oluşturulurken dikkate alınmaz. Şimdi bu bilgiler ışığı altında 3D SOLID katı modelimizden istenilen 2D görünüşleri elde edebiliriz. Burada dikkat edilecek husus; Modelimiz şu an SW Isometric konumdadır. Hangi görünüşünü elde etmek istenirse, ekran görüntüsünü View araç çubuğundaki temel dik izdüşüm seçeneklerinden ilgili olanını ekranda aktif duruma getirmeniz gerekir. Ön görünüş Front seçeneğini seçiniz. Flatshot komutunu çalıştırınız. Ekranınıza Flatshot diyalog tablosu gelecektir. Burada Destination bölümünde, Insert as a New Block seçeneğini seçiniz. Include tangential edges Foreground Lines bölümünde, modelin 2D görünüşü yaratıldığında ön planda oluşacak görünen kenarların rengini ve çizgi tipini belirleyiniz. Obscured Lines bölümünde, modelin 2D görünüşü yaratıldığında görünmez kenarların gösterilmesini istiyoruz. Show onay kutucuğu işaretli olacak. Modelin 2D görünüşü yaratıldığında arka planda oluşacak görünmez kenarların rengini ve çizgi tipini belirleyiniz. 221

222 Include tangential edges onay kutucuğunun işaretsiz olmasını sağlayınız. Elde edilecek görünüşte teğetsel yüzey kenarlarının görünmesi kafa karıştırmasın. Create butonunu tıklayınız. Çizim alanına geri dönülür. İlgili bakış görünüşünün 2D görüntüsü imlecinizin ucunda görüntülenecektir. Konumlandırmak istenen noktayı tıklayınız. Elde edilecek 2D görünüşün X eksenindeki ölçek katsayısı sorulacaktır. Ölçekte herhangi bir değişiklik yapılmayacaksa Enter ile onaylayınız. Elde edilecek 2D görünüşün Y eksenindeki ölçek katsayısı sorulacaktır. Ölçekte herhangi bir değişiklik yapılmayacaksa Enter ile onaylayınız. Elde edilecek 2D görünüşün konumlandırılırken dönme açısı sorulacaktır. Herhangi bir döndürme açısı girilmeyecekse Specify rotation angle <0>: iletisini Enter ile onaylayınız. Yukarıda 3D SOLID modelimizin 2 boyutlu önden görünüşü elde edilirken ilgili onay kutucuklarının işlevlerinin sonuçları gösterilmiştir. : Özelliğinin uygulanması: Modelimiz ve elde ettiğimiz 2 boyutlu önden görünüşü sol yanda gösterilmektedir. Modelimizdeki iç kısımda bulunan kademeli deliği boydan boya tek çaplı olarak, dıştaki kademeyi de iki çapa düşürdük. Model üzerindeki yapılan değişiklikler yukarıda gösterilmektedir. Flatshot komutu çalıştırılır. Açılan diyalog tablosunda Replace existing block seçeneği seçilir. Hemen altındaki Select block butonu tıklanarak çizim alanına geri dönülür. Daha önceden elde edilmiş olan 2 boyutlu önden görünüş blok nesnesi seçilir. Create butonu tıklanarak işlem tamamlanır. Böylece 3D SOLID katı modelimizdeki sonradan yapılmış olan değişiklikler önceden elde edilmiş 2 boyutlu önden görünüşte güncellenmiş olur. Yapılan işlemin sonucu yukarıda sağ yan tarafta gösterilmiştir. 222

223 Slice (sl): Dilimle Modify/3D Operations/Slice Ribbon/Home/Solid Editing/Slice Slice komutu ile seçilen bir veya birden çok 3D SOLID katının belirlenecek bir kesme düzlemi ile kesilmesi sağlanır. İkiye kesilecek olan modelin işlem sonunda istenirse her iki parçası da çizimde korunabilir veya istenilen parçası da silinerek kesme işlemi tamamlanabilir. Kesme işlemi sonunda korunan model parçaları model hiç kesilmemiş gibi aynı konumda tutulurlar. Komut çalıştırıldığında kesilecek objenin (3D SOLID) seçilmesini ister. Kesilecek obje seçilip onaylandığında kullanıcıya kesme düzleminin belirlenmesi için komut penceresi satırında [planar Object/Surface/Zaxis/View/XY/YZ/ZX/3points] <3points>: seçeneklerini sunar. Şu an <3points> yöntemi aktif konumdadır. Diğer seçeneklerden herhangi biri kullanılmak istenirse, o seçenek komut satırından veya sağ tuş menüsünden seçilip aktif duruma getirilmesi gerekir. Slice komutunun uygulanmasını aşağıdaki örnek modelimiz (1) üzerinde yapalım. Burada 3points yöntemi ile kesme düzleminin konumunu belirleyeceğiz. Komut çalıştırılıp 3D katı model seçilip onaylanır. Şu anda 3 nokta yöntemi aktif haldedir. Sanal kesme düzleminin geçeceği 1. noktayı modelin tabanının Quadrant noktası olarak seçtik (A). İkinci nokta olarak da üst kısımda düşey konumdaki çemberin alt (B) ve üst (C) Quadrant noktasını seçtik. Komut satırındaki görüntülenen iletide Specify a point on desired side or [keep Both sides] <Both>: kesimden sonra meydana gelecek iki parçanı korunması isteniyorsa iletide <Both> aktif durumda Enter ile onaylayınız. Yukarıdaki örnekte bu iletiyi Enter ile onayladık. Eğer bize kesme işlemi ile iki parçaya bölünen taraflardan biri lazım diğer tarafının çizimden silinmesini istiyorsak kalacak kısmın üzerini sol tuş ile tıklayınız. Böylece işlem tamamlanmış olur (D). Yukarıda 3 nokta ile belirlenen sanal kesme düzleminin nasıl olduğunu açıklamak amacı ile kesme düzlemi sınırları ile çizilmiş ve taranmıştır (2). 3 nokta ile belirlenen kesme düzlemi sonsuz büyüklüktedir. Kesme işlemi sonrasında ikiye bölünmüş öndeki kısım Rotate komutu yardımıyla döndürülerek bu şekildeki görüntü elde edilmiştir (3). D 223

224 Planar Object: Model üzerinden geçmesi istenen kesme düzlemi seçilecek obje ile belirlenir. Kesme düzlemi için seçilecek objeler Circle, Arc, Ellipse, 2D veya 3D Polyline objeler olması gereklidir. Bu objelerin çizili bulunduğu düzlemler kesme düzlemi olarak kabul edilir. Surface: Bir yüzey (Surface) nesnesini kesme düzlemi olarak tanımlanmasını sağlar. Burada dikkat edilecek husus; kesme düzlemi olarak seçilecek yüzey (Surface) nesnesinin 3D SOLID modeli tamamen kesecek şekilde konumlanmasıdır. Yüzey nesnesi düzlemsel olmak zorunda değildir. Z Axis: Aşağıdaki örneğimizde modelimizin ön yüzeyi üzerinde Line komutu ile bir çizgi çizilmiştir. Kesme düzleminin konumunun nasıl oluştuğunu göstermek amacıyla (1). Slice komutu çalıştırılır. Kesilecek 3D SOLID objeyi seçip Enter ile onaylayınız (2). Sağ tuş menüsünden Z Axis seçeneğini seçiniz. Specify a point on the section plane: iletisinde kesme düzleminin geçmesinin istendiği nokta 3D Line SOLID model üzerindeki doğru ile kenarın kesişim noktasından işaretlenir (3). Kesme düzlemi bu işaretlenen noktadan geçecektir. Specify a point on the Z-axis (normal) of the plane: iletisinde ise kesme düzleminin konumunu belirleyecek ikinci nokta için yüzeydeki doğru parçasının diğer ucu işaretlenir (4). Specify a point on desired side or [keep Both sides] <Both>: iletisinde modelimizin her iki kısmının kalmasını istiyoruz. İletiyi Enter ile geçip işlem sonlandırılır. (5). Ekran görüntüsü Front konumuna getirildiğinde oluşan kesme düzleminin işaretlediğiniz iki noktanın doğrultusuna (90 ) dik konumda oluştuğunu görürsünüz (6). Silice komutu, Z Axis yöntemi ile ikiye kesilen modelimizi Move komutu yardımıyla kenara çekilmiş görüntüsü gösterilmektedir (7). 7 View: Aktif görünüş penceresindeki görüntünün bulunduğu düzlem kesme düzlemi olur. Başka bir değişle bakış açımıza dik bir kesme düzlemi oluşturduğumuzu varsayıyoruz

225 XY yöntemi: Kesme düzlemi aktif UCS nin XY düzlemine paralel kabul edilir. Dikkat edilecek husus; kesme düzleminin geçmesini istediğimiz nokta Z eksenine paralel olan kenarlar üzerinde işaretlenmesi gereklidir. YZ yöntemi: Kesme düzlemi aktif UCS nin YZ düzlemine paralel kabul edilir. Dikkat edilecek husus; kesme düzleminin geçmesini istediğimiz nokta X eksenine paralel olan kenarlar üzerinde işaretlenmesi gereklidir. ZX yöntemi: Kesme düzlemi aktif UCS nin ZX düzlemine paralel kabul edilir. Dikkat edilecek husus; kesme düzleminin geçmesini istediğimiz nokta Y eksenine paralel olan kenarlar üzerinde işaretlenmesi gereklidir. Thicken Yüzey kalınlaştırmak Komut: thicken Modify/3D Operations/Thicken Ribbon/Home/Solid Editing/Thicken Yüzey (Surface) nesnelerine kalınlık vererek 3D SOLID katı model haline getirilmelerini sağlar. Bu komutu her tür yüzey nesnesine uygulayabilirsiniz. Command: _Thicken Komut çalıştırılır. Select surfaces to thicken: 1 found Select surfaces to thicken: Yüzey nesnesi seçilip Enter ile onaylanır. Specify thickness <3,0000>: 4 Kalınlık değeri girilerek Enter ile onaylanır. Buradaki örneğimizde kalınlık değeri girilirken dikkat edilmesi gereken husus; kalınlık değeri haddinden fazla yüksek verilirse, işlem yapılırken kavis dönüşlerde yüksek kalınlık ölçüsünü kurtaramadığı için işlemi gerçekleştiremez. Örneğin: Aynı yüzey nesnesine 8 birim kalınlık verildiğinde aşağıdaki gibi bir ileti ile karşılaşabilirsiniz. Specify thickness <4,0000>: 8 Object intersects itself. Surface cannot be thickened with specified value. Convert to Solid: Katıya dönüştür. Komut: convtosolid Modify/3D Operations/Convert to Solid Ribbon/Home/Solid Editting/ Convert to solid Çeşitli 3 boyutlu AutoCAD nesnelerinin 3D SOLID katı modele dönüştürülmesini sağlar. Aşağıda belirtilen AutoCAD nesnelerine uygulanır. Uniform-width wide polylines with thickness: Polyline komutu ile Halfwidth ve Width seçeneklerinde çizgi başlangıç ve bitiş genişlikleri aynı olmak şartıyla birlikte Thickness değeri verilerek yaratılmış Polyline objelere uygulanır

226 Closed, zero-width polylines with thickness: Thickness değeri girilerek Polyline komutu ile Halfwidth ve Width seçeneklerinde çizgi başlangıç ve bitiş genişlik değerleri 0 sıfır olması ve Closed seçeneği ile bir kapalı alan oluşturulmuş AutoCAD nesnelerine uygulanır. Yukarıdaki örnekte Thickness değeri girilerek Polyline komutu ile Width değerleri sıfır olarak ve Closed seçeneğiyle kapalı alan oluşturulmuş objelere Convert to Solid komutu uygulanarak 3D Solid katı modele dönüştürülür. Command: _convtosolid Komutu çalıştınız. Select objects: Objeyi seçip Enter ile onaylayınız. 1 found Komut uygulanırken aynı anda birden fazla objeyi seçip işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Circles with thickness: Thickness (yükseklik) değeri verilerek oluşturulmuş çemberlere uygulandığında ilgili objeleri 3D Solid katı modele dönüştürür. Aşağıda gösterilmiştir. Rectangle komutunda Thickness değeri girilerek elde edilmiş nesneye, Thickness değeri ile birlikte Polygon komutu ile oluşturulan nesnelere de bu komutu uygulayabilirsiniz. Convert to Surface: Yüzeye dönüştür. Komut: convtosurface Modify/3D Operations/Convert to Surface Ribbon/Home/Solid Editing/Convert to surface Çeşitli 3 boyutlu AutoCAD nesnelerini yüzey (Surface) nesnelerine dönüştürülmesini sağlar. Aşağıda belirtilen AutoCAD nesnelerine uygulanır. 2D Solids: 2 boyutlu katı objelere Region: objelere Open, zero-width polylines with thickness: Width genişlik değeri 0 sıfır olan ve Thickness (yükseklik) değeri girilmiş açık Polyline objelere. Lines with thickness: Thickness (yükseklik) değeri girilmiş Line komutu ile oluşturulmuş objelere Arcs with thickness: Thickness (yükseklik) değeri girilmiş Arc komutu ile oluşturulmuş objelere Planar 3D Faces: 3 boyutlu düzlemsel yüzey objelere Convert to Surface komutunu uygulayarak yüzey (Surface) nesnelerine dönüştürebilirsiniz. 226

227 Yukarıdaki şekil 1 de ilgili objelere Convert to Surface komutu uygulanmadan önceki Conceptual görüntü stillerindeki ekran görüntüsü, Şekil 2 de komut uygulandıktan sonraki Conceptual görüntü stillerindeki ekran görüntüsü gösterilmektedir. Command: _convtosurface Komutu çalıştırınız. Select objects: Yüzey haline getirilecek nesneyi seçerek Enter ile onaylayınız. 1 found 2D Solid, Region, 3D Face komutları ile oluşturulmuş AutoCAD nesnelerine Convert to Surface komutu uygulandığında bu objeler yüzeye dönüşürler. Surface (Planar) Width genişlik değeri 0 sıfır olan ve Thickness (yükseklik) değeri girilmiş açık Polyline objelere, Thickness (yükseklik) değeri girilmiş Line, Arc ve Thickness değerli Polygon, Rectangle komutu ile oluşturulmuş AutoCAD nesnelerine Convert to Surface komutu uygulandığında bu objelerde yüzeye dönüşürler. Surface (Extrusion) Eğer düzlemsel yüzeylere sahip 3D solid katı modeller Explode komutu ile patlatılırlarsa modeli oluşturan bu düzlemsel yüzeyler Region nesnesine dönüşürler. Region nesnesine dönüşen bu yüzeyler Planesurf veya Convert to surface komutları yardımıyla Surface(Planar) yüzey nesnelerine dönüştürülebilinirler. A B C D Yukarıdaki şekilde 3D SOLID modelimiz görülmektedir (A). Explode komutu ile patlatılmış hali (B). Modelimiz patlatıldıktan sonra içi boşalır ve katı özelliğini kaybeder. Modeli oluşturan yüzeyler Region nesnesine dönüşürler. Tüm yüzeyler birbirinden bağımsız bir hal alır. Move komutu ile yüzeylerin yer değiştirilmiş hali (C). Bu durumdaki Region yüzeylere Planesurf veya Convert to surface komutları uygulandığında Surface(Planar) yüzey nesnesine dönüşürler (D). Explode komutu ile patlatılmış düzlemsel ve silindirik yüzeylere sahip 3D SOLID modelin (1) düzlemsel yüzeyleri Region nesnesine dönüşür (3). Silindirik, eğrisel, kavisli ve dönel yüzeyleri de (Silindir, koni, küre, torus vb. gibi) Surface nesnelerine dönüşürler (2). Bu patlatmadan sonra elde edilen silindirik, dönel yüzeylere Thicken surface komutu yardımıyla kalınlık vererek 3D SOLID katı modele dönüştürülebilinirler (4). Aşağıda gösterilmiştir En sık kullanılan modelleme araçları Ribbon panelleri üzerinde yer almaktadır. Burada yer almayan modelleme araçlarını ilgili çekme menülerden veya araç çubuklarından seçerek kullanacağız. 227

228 Extract Edges: Kenarlar çıkart Komut: xedges Modify/3D Operations/Extract Edges Ribbon/Home/Solid Editing/Extract Edges Solids, Regions ve Surfaces nesnelerin kenarlarını tel iskelet (Wireframe) olarak çıkartılmasını sağlar. Solids: Command: XEDGES Komut çalıştırılır. Select objects: 1 found Select objects: Kenar hatları çıkartılacak katı model seçilerek (1) Enter ile onaylanır. İşlem tamamlanır. Şu anda ekranınızda katı model ile çıkarılan kenarlar birbirleriyle üst üste tek bir bütün gibi görünmektedir (2). Move komutu yardımıyla ister modeli isterseniz çıkartılan kenarları bir hamlede başka bir konuma taşıyabilirsiniz (3). Regions: Surfaces: Fillet (F): (Yuvarla-Solid için) Modify/Fillet Modify A.Ç./Fillet Ribbon/Home/Modify/Fillet Fillet komutunu Modify araç çubuğunu incelerken, çizgisel (doğru, yay, polyline gibi) nesnelere nasıl uygulandığını görmüştük. Burada da katı (Solid) modellere nasıl uygulanacağını inceleyeceğiz. Fillet komutu, katı modellerin kenarlarını verilecek olan yarıçap değerinde yuvarlatılmasını sağlar. Aynı komut içinde birden çok kenarı seçerek yuvarlatma işlemini gerçekleştirebilirsiniz. 228

229 Birden çok kenara aynı anda aynı (Radius) yarıçap değeriyle fillet komutunun uygulanması: Command: _fillet Komut çalıştırılır. Current settings: Mode = TRIM, Radius = Aktif olan radius değeri görüntülenir. Select first object or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]: Solid modeli ilgili kenarından (1) işaretleyerek seçiniz Enter fillet radius: 8 iletisine radius değerini (8) girerek Enter ile onaylayınız. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisinde solid modelin 2. kenarını seçiniz. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisinde solid modelin 3. kenarını seçiniz. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisinde solid modelin 4. kenarını seçiniz. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisini Enter ile geçerek işlemi sonlandırınız. 4 edge(s) selected for fillet. Birden çok kenara aynı anda değişik (Radius) yarıçap değerleriyle fillet komutunun uygulanması: 1 2 Command: _fillet Komut çalıştırılır. Current settings: Mode = TRIM, Radius = Aktif olan radius değeri görüntülenir. Select first object or [Undo/Polyline/Radius/Trim/Multiple]: Solid modeli ilgili kenarından (1) işaretleyerek seçiniz Enter fillet radius: 3 iletisine radius değerini (3) girerek Enter ile onaylayınız. Select an edge or [Chain/Radius]: r iletisinde Radius seçeneğini seçiniz. Enter fillet radius <3.0000>: 6 iletisinde 2. kenar için radius değerini (6) girerek Enter ile onaylayınız. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisinde solid modelin 2. kenarını seçiniz. Select an edge or [Chain/Radius]: r iletisinde Radius seçeneğini seçiniz. Enter fillet radius <6.0000>: 9 iletisinde 3. kenar için radius değerini (9) girerek Enter ile onaylayınız. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisinde solid modelin 3. kenarını seçiniz. Select an edge or [Chain/Radius]: iletisini Enter ile geçerek işlemi sonlandırınız. 3 edge(s) selected for fillet. Sonuç yukarıdaki şekilde görüntülenmiştir. Chain: Chain seçeneği, ilk işaretlenen kenarla ilişkili diğer kenarların mantıklı bir dizi halinde yuvarlanabilmesini sağlar. Chamfer (cha): (Pah kırma-solid için) Modify/Chamfer Modify A.Ç./Chamfer Ribbon/Home/Modify/Chamfer Chamfer komutunu Modify araç çubuğunu incelerken, çizgisel (doğru, yay, polyline gibi) nesnelere nasıl uygulandığını görmüştük. Burada da katı (Solid) modellere nasıl uygulanacağını inceleyeceğiz

230 Burada da katı (Solid) modellere nasıl uygulanacağını inceleyeceğiz. Chamfer komutu, 3D Solid katı modellerin kenarlarına esas alınacak ilgili yüzeye göre girilecek chamfer Dist1, Dist2 değerleri ile pah kırılmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında (TRIM mode) Current chamfer Dist1 = 0,0000, Dist2 = 0,0000 iletisi ile aktif olan Chamfer değerleri görüntülenir. Komut çalıştırılıp ilgili kenar işaretlendiğinde (1) bu kenar hangi yüzeylere ortaklık yapıyorsa o ilgili yüzeylerden hangisini esas alacağınızı belirlemek için ekranda modeliniz üzerinde ilgili yüzeylerden biri seçili konuma gelir ve dinamik ileti ile seçiminizi yapmanızı bekler. Örnekte şu an üst yüzey seçili konumda ve iletiler görüntülenmektedir (2). Seçili olan yüzeyi esas almayı istiyorsanız OK (current) seçeneğini tıklamanız yeterli olacaktır. Eğer yan (düşey) yüzeyi esas almak isterseniz Next seçeneğini tıklayıp yüzey değişikliği yaptıktan sonra OK. Seçeneğini tıklayınız. Bu esas (temel) alacağınız yüzeye göre girilecek chamfer Dist1, Dist2 değerleri model üzerinde pah kırma işlemini yaratacaktır. Burada OK. Seçeneğini tıklıyoruz. Specify base surface chamfer distance: 6 İletisinde (Dist1) değerini (6 birim) giriniz. Specify other surface chamfer distance <6,0000>: 12 iletisinde (Dist2) değerini (12 birim) giriniz. Select an edge or [Loop]: Select an edge or [Loop]: iletisinde pah kırılacak kenarı seçip (3) Enter ile onaylayarak işlemi sonlandırınız. İşlemin sonucu yan tarafta gösterilmiştir (4). Command: _chamfer Komut çalıştırılır. (TRIM mode) Current chamfer Dist1 = , Dist2 = iletisinde aktif olan Mode ve chamfer değerleri görüntülenir. Select first line or [Undo/Polyline/Distance/Angle/Trim/mEthod/Multiple]: iletisinde modelin pah kırılacak kenarı seçilir (1). Base surface selection... Enter surface selection option [Next/OK (current)] <OK>: OK iletisinde esas yüzey seçimi tanımlanır (2). Specify base surface chamfer distance: 6 iletisinde Dist1 için 6 birim değeri girilir. Bu Dist1 değeri esas alınan yüzey üzerinde kenardan ne kadar mesafede pah kırılacağını tanımlar. Specify other surface chamfer distance <6.0000>: 12 iletisinde Dist2 için 6 birim değeri girilir. Bu Dist2 değeri yan (düşey) yüzeyin üzerinde ilgili kenardan ne kadar mesafede pah kırılacağını tanımlar. Select an edge or [Loop]: Select an edge or [Loop]: iletisinde dikkat edilecek husus: Loop seçeneğini seçmeden esas yüzeyle ilgili kenarı (3) veya kenarlardan bir kaçını seçebilirsiniz. Loop seçeneği işaretlenirse esas yüzeyin kenarlarından biri seçildiğinde o esas alınan yüzeyin tüm kenarları seçili hale gelir böylece tümüne pah kırma işlemini yapmanızı sağlar. A B C Yukarıda görülen (A) şeklinde üst yüzey, (B) şeklinde ise yan (düşey) yüzey esas alınması durumunda girilen Chamfer Dist1=6, Dist2=12 değerlerinin nasıl bir işlev gördüğü görüntülenmektedir. Aynı anda esas alınan yüzeyin kenarlarına pah kırabilirsiniz. Şekil (C) de üst yüzey esas alınıp o yüzeyi meydana getiren kenarlar Select an edge or [Loop]: iletisinde L Loop seçeneği seçilerek yüzeyin ilgili kenarlarından biri seçilip işlem tamamlamıştır. 230

231 Yukarıda Fillet uygulamasında olduğu gibi, burada da birden çok kenara aynı anda değişik ölçülerde pah kırma işlemini gerçekleştirmemiz olanaksızdır. Ayrı komutlar içinde aynı Solid model üzerinde istenilen ölçülerde pah kırabilirsiniz. Visual Styles: Görüntü stilleri. 2D Wireframe: 2D Wireframe ile modelin 2 boyutlu tel kafes görüntüsü elde edilir. Koordinat sistemi simgesi değişir. Objelerin sahip oldukları çizgi tipi, çizgi kalınlıkları görülebilir. Genelde 2 boyutlu çizim ortamında tercih edilir. 3D Wireframe: Ekrandaki objelerin çeşitli stillerde görselleştirilmesini sağlayan bir dizi seçenekler sunar. Visual styles kontrol panelinde açılır listede yer alan görüntü stillerini ve işlevlerini sırasıyla inceleyelim. 3D Wireframe ile modelin 3 boyutlu tel kafes görüntüsü elde edilir. Objelerin sahip oldukları çizgi tipi, çizgi kalınlıkları görülebilir. Koordinat sistemi sembolü renklendirilmiş olarak görüntülenir. 3D Hidden: 3D Wireframe moduna HIDE komutunu uygulayarak dolu yüzeylerin arkasında kalan kenar çizgilerinin gizlenmesini sağlar. Objelerin sahip oldukları çizgi tipi, çizgi kalınlıkları görülebilir. Koordinat sistemi sembolü renklendirilmiş olarak görüntülenir. Conceptual: Grafik anlatım için idealdir. Modelin tüm yüzeyleri gölgelendirilir. Dolu yüzler vurgulanır, Degrade yüzey dolguları vardır. Böylece nesneler daha gerçekçi görünün kazanır. Modelleme sırasında genelde tercih edilen görüntü stilidir. Objelerin sahip oldukları çizgi tipi, çizgi kalınlıkları görülebilir. Koordinat sistemi sembolü renklendirilmiş olarak görüntülenir. Realistic: Modelin tüm yüzeylerini doku ile kaplayarak gerçeğe yakın biçimde görüntülenmesini sağlar. Modelleme sırasında fazla kullanılan bir stil değildir. Objelerin sahip oldukları çizgi tipi, çizgi kalınlıkları görülebilir. Koordinat sistemi sembolü renklendirilmiş olarak görüntülenir. X-Ray Effect: Ribbon/Render/Visual Styles 231

232 Görüntüleme stiliniz hangisi olursa olsun modelinizi saydam bir şekilde sanki camdan yapılmış gibi görüntülenmesini sağlar. Saydamlık Opacity sürgüsünden (0 100) ayarlanır. Değer küçüldükçe saydamlık artar. Face color mode: Yüz rengi Model yüzlerinin renkli görümüne ilişkin ayarları içerir. Regular faces color ikonu da bir Flyout butondur. Basılı tutulduğunda kullanıcıya dört seçenek sunar. Normal: Model yüzlerinin renklerini olduğu gibi gösterir.(1) Monochrome: Model yüzlerini tek rengin tonları şeklinde görüntüler.(2) Tint: Model yüzlerinin renklerini belirgin olarak koyu gösterir.(3) Desaturate: Model yüz renklerinin doygunluk oranını %30 arttırır.(4) Visual Style Manager View/Visual Style/ Visual Style Manager Ribbon/Render/ Visual Style/ Visual Style Manager Modellemede kullandığınız görüntü stillerini düzenleyerek kendinize özgü yeni görsel görüntü sitillerini oluşturabilirsiniz. AutoCAD in mevcut görsel biçemleri üzerinde doğrudan değişiklik yapılmamasını öneririz. Yeni bir görüntü stili oluşturup, isimlendirmek ve dilediğiniz değişikliği onun üzerinde yapmak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Ekrana gelen Visual Style Manager paletinde en üst kısımda AutoCAD in mevcut görüntüleme stilleri yer alır. Hemen altında dört adet düğme bulunmaktadır. Create New Visual Style: Yeni bir görüntüleme stili oluşturur ve palete ekler. Apply Selected Visual Style to Current Viewport: Seçili görüntü stilini o anda kullanılan görüş penceresine uygular. Export Selected Visual Style to the Tool Palette: Seçili görüntü stilini araç paletine yükler. Delete the Selected Visual Style: Seçili görüntü stilinin silinmesini sağlar. 232

233 Solid Editing: Katıları düzenlemek Oluşturulan katı modellerin üzerlerinde çeşitli geometrik düzenlemelerin yapabilmesini sağlayan Solid Edit (Düzenleme) araçlarının özelliklerini ve işlevlerini çeşitli örnek modellere uygulayarak inceleyeceğiz. Solid Edit araçları Solid Editing araç çubuğu üzerinde yer almaktadır. Ayrıca Modify çekme menüsünden ve Ribbon/Home tab/solid Editing panelinden de Solid Editing araçlarına ulaşabilirsiniz. Bu araçlarla katı modellerin yüzlerini uzatmak, kısaltmak, döndürmek, ötelemek, istenmeyen bazı yüzleri (delik, çıkıntı, fillet ve chamfer uygulandığında oluşan yüzeyleri) silmek, pahlı yükseltmek, yüzeylerin kopyalanması, renklendirilmesi gibi pek çok işlemlerin yapılabilmesi sağlanır. Sol baştan ilk üç Solid Edit aracını (Union, Subtrack, Intersect) Modeling araç çubuğunda incelemiştik. Şimdi sırasıyla geri kalan düzenleme araçları inceleyelim. Extrude faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Extrude faces Solid Editing A.Ç./Extrude faces Ribbon/Home/Solid Editing/ Extrude Faces Solidedit komutunun, alt seçeneklerinden biri olan Face opsiyonu hızlıca çalışarak Extrude seçeneğinin kullanılmasını sağlar. Face opsiyonu katı model yüzlerinin düzenlenmesi için kullanılır. Extrude faces komutu 3D Solid (3 boyutlu katı model) objelerin yüzeylerine uygulanır. Modelin seçilen düzlemsel yüzüne, yüzün konumuna göre Z ekseni doğrultusunda girilen değere göre (+ veya -) yükseklik değeri ekler. Aynı anda modelin birden fazla yüzü seçilebilinir. Düzlemsel olmayan yüzlere uygulanmaz. Komut çalıştırılır. Modelin yükseltilecek yüzeyi/yüzeyleri seçilir Yüzey seçimi Enter ile onaylanır. Yükseltme değeri girilir.(örneğin:30 birim) Specify angle of taper for extrusion <0>: Taper açısı sorulur. (Yüzey yükseltilirken içe veya dışa doğru daralma/genişleme açısı) Sıfır değerini Enter ile onayladık. Taper açısı sıfır derece olduğunda yüzeye dik bir konumda yükseltilme sağlanır. Exit seçeneği seçilerek komut sonlandırılır. Yukarıdaki örnekte ilkinde üst yüzeyine, diğerinde ise üç yüzeyi seçilerek komut uygulanmıştır. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: iletisinde; Undo: Komut içindeyken yapılan işlemleri sondan başa geriye doğru ardı ardına geri almanızı sağlar. Remove: Seçili olan yüzeylerden istenmeyenleri seçim setinden çıkarılmasını sağlar. Yapılması gereken Remove seçeneği moduna geçildikten sonra istenmeyen yüzeylere tek tek tıklanması. Komut çalıştırıldığında seçim için modelin üzeri bir kez tıklanmış konumdayken ALL seçeneği seçilirse, modelin tüm yüzeylerini bir seferde seçmiş olursunuz. Specify height of extrusion or [Path]: iletisinde (+) artı değer girilirse seçili olan yüzey Z ekseni pozitif yönünde yükseltilir. (-) eksi değer girilirse seçili olan yüzey Z ekseni negatif yönünde yani modelin kendi içine doğru alçaltılır. Specify angle of taper for extrusion <0>: iletisinde yükselme açısı değeri (+) verilirse, yükselme içe doğru kapanarak gerçekleşir. (-) bir açı değeri verilirse yükselme dışa doğru genişleyerek gerçekleşir. <0> derece açıda daralma veya genişleme olmaz. Seçilen yüzeye dik bir biçimde yükselme girilen birimde gerçekleştirilir. 233

234 Specify height of extrusion or [Path]: iletisinde Path parametresi, katı modelin seçilen yüzeyini kullanıcı tarafından gösterilecek bir yükseltme hattı (yolu) boyunca ilerletip yükseltilmesini sağlar. Yükseltme doğrultusu ve uzunluğu gösterilecek Path (yol) boyuna eşit olur. Specify height of extrusion or [Path]: p Path seçeneği seçilir. Select extrusion path: Yükseltme hattı olarak kullanılacak Path (yol) seçilir. Exit seçeneği seçilerek komut sonlandırılır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Move faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Move faces Solid Editing A.Ç./Move faces Ribbon/Home/Solid Editing/Move Faces Katı modelin seçilen yüz veya yüzlerini, kendi doğrultuları boyunca başka bir konuma taşınabilmesini sağlar. Seçim tamamlandıktan sonra görüntülenen iletiler ile taşımada esas alınacak nokta (base point) ve bu noktanın taşıma sonucunda yerleşmesi istenen yeni yerinin gösterilmesini isteyen iletiler görüntülenir. Gösterilecek ikinci noktanın konumuna göre seçilen yüz yeni yerine taşınır. Bu iki nokta arasındaki mesafe taşınma mesafesini, temel noktadan (base point) ikinci noktaya doğru olan yön de taşıma yönünü tanımlar. Offset faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Offset faces Solid Editing A.Ç./Offset faces Ribbon/Home/Solid Editing/Offset Faces Katı modelin üzerinde seçilen yüzler, girilecek birim değer kadar ötelenir. Ötelenen yüzün geride bıraktığı hacim katı olarak doldurulur. Offset faces komutu, katı modellerin tüm yüzeylerine (düzlemsel, silindirik, küresel vb.) uygulanabilir. Öteleme değeri, (+) artı değer girilirse seçili olan yüzey Z ekseni pozitif yönünde ötelenir. (-) eksi değer girilirse seçili olan yüzey Z ekseni negatif yönünde yani modelin kendi içine doğru ötelenir. Seçilen yüzey veya yüzeylere UCS nin X;Y eksenleri paralel, Z ekseni dik olarak varsayılır. Offset faces komutunu katı modelin içindeki boşluklara, deliklere de uygulayabilirsiniz. Burada dikkat edilecek husus; (+) değer öteleme mesafesi girildiğinde boşluklar veya deliklerin çapları küçülür, (-) değer girildiğinde boşluklar veya deliklerin çapları büyür. 234

235 Delete faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Delete faces Solid Editing A.Ç./Delete faces Ribbon/Home/Solid Editing/Delete Faces Modelin seçilen yüzünün silinmesini sağlar. Burada dikkat edilecek husus katı modelin içine doğru olan boşluk ve delikler veya modelin dışına doğru olan çıkıntılar kastedilmektedir. Ayrıca Fillet veya Chamfer uygulanmış kenarlarda meydana gelen yüzeyleri silerek eski haline dönüştürebilirsiniz. Yeri hiçbir şekilde doldurulamayacak bir yüzey silinemez. Silinmek istendiğinde AutoCAD komut satırında uyarı mesajı görüntüler. Modeling Operation Error: Gap cannot be filled. A B C Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Silinecek dikdörtgen boşluğun 1. yüzü seçilir.(a) Select faces or [Undo/Remove/ALL]: 1 face found. Silinecek dikdörtgen boşluğun 2. yüzü seçilir. (A) Select faces or [Undo/Remove/ALL]: 1 face found. Silinecek dikdörtgen boşluğun 3. yüzü seçilir. (A) Select faces or [Undo/Remove/ALL]: 1 face found. Silinecek dikdörtgen boşluğun 4. yüzü seçilir. (A) Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Seçim işlemi Enter ile onaylanır Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. (B) Şekil: C de katı modelin silindirik yüzeyine Delete faces komutu uygulanarak silinmiştir. Rotate faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Rotate faces Solid Editing A.Ç./Rotate faces Ribbon/Home/Solid Editing/Rotate Faces Katı modelin seçilen yüzünün, tanımlanacak bir döndürme ekseni etrafında verilen açı değeri kadar döndürülmesini sağlar. Döndürme işlemini katı modelin dış yüzlerine veya üzerine açılmış delik ve boşluklara uygulayabilirsiniz. Döndürme işleminde katı model yerinde durur, yalnızca seçili olan yüzler tanımlanan döndürme ekseni ve açısında döndürülür. 2 Points: Gösterilecek iki nokta ile döndürme ekseni tanımlanarak. Axis by Object: Döndürme ekseninin, çizili bulunan bir objeye göre belirlenmesi sağlanır. Line, 2D ve 3D Polyline objeler seçildiğinde döndürme ekseni olarak kabul edilirler. Circle, Arc ve Ellipse objeler seçilirse, döndürme ekseni bu objelerin merkez noktasında ve çizili oldukları düzleme dik konumdadır. View: Bakış doğrultusu döndürme ekseni olarak kabul edilir. Ancak bakış doğrultusu, girilecek bir nokta ile tanımlanır. Kullanıcının gözünden ekranda belirtilen noktaya doğru olan doğrultu döndürme ekseni olarak kabul edilir. X axis: Döndürme ekseni olarak aktif koordinat sisteminin X ekseni doğrultusu kabul edilir. Modelin üzerinde gösterilecek nokta döndürme ekseninin geçeceği noktadır. Y axis: Döndürme ekseni olarak aktif koordinat sisteminin Y ekseni doğrultusu kabul edilir. Modelin üzerinde gösterilecek nokta döndürme ekseninin geçeceği noktadır. Z axis: Döndürme ekseni olarak aktif koordinat sisteminin Z ekseni doğrultusu kabul edilir. Modelin üzerinde gösterilecek nokta döndürme ekseninin geçeceği noktadır. 235

236 Taper faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Taper faces Solid Editing A.Ç./Taper faces Ribbon/Home/Solid Editing/Taper Faces Modelin seçilen yüzlerine verilecek (Taper angle) koniklik açısı değerine göre eğilmelerini sağlar. Bu işlemin sonucunda Silindirik yüzeylerde koniklik, düzlemsel olan yüzlerde eğim meydana gelir. Seçim tamamlandıktan sonra konikliğin veya eğimin yönünü belirleyecek olan eksenin tanımlanması istenir. Ekseni tanımlayan temel nokta (base point) ve diğer noktanın veriliş sıraları önemlidir. 1. noktanın (Base point) işaretlediği noktadaki model boyutu sabit kalır. Koniklik veya eğim 2. noktanın işaretlendiği yönde verilecek (+) veya (-) açı değerine göre, seçilen yüzler modelin içine veya dışına eğilirler. Bunlarla ilgili örneklerin ekran görüntüleri ve ilgili komut satırı iletileri aşağıda gösterilmiştir Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Modelin eğim verilecek yüzü seçilir.(1) Örneğimizde modelin yanal yüzleri seçilmiştir. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Seçim Enter ile onaylanır. Specify the base point: Eğim ekseni 1. noktası ( base point) model üzerinde işaretlenir.(2) Specify another point along the axis of tapering: Eğim eksenini tanımlayan diğer nokta (2. nokta) model üzerinde işaretlenir.(3) Specify the taper angle: 20 Eğim açısı değeri girilerek Enter ile onaylanır. Komuttan çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir.(4). Yukarıdaki örnekte görülen modele ilk seferinde (+) değerde Taper açısı uygulanmıştır (4). Diğerinde (-) değerde Taper açısı uygulanmıştır (5). Eğim ekseni noktalarının seçim sırası her iki örnekte de aynı şekilde gösterilmiştir. Taper açısının (+ veya -) değerle girilmesi sonucu nasıl etkilediğine dikkat ediniz. Copy faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Copy faces Solid Editing A.Ç./Copy faces Ribbon/Home/Solid Editing/Copy Faces Modelin seçilen yüzlerinin Surface veya Region olarak kopyalarının oluşturulmasını sağlar. Düzlemsel yüzeylerden bölge Region obje, silindirik yüzeylerden Surface obje türünde kopyalar oluşturulur. Not: Copy faces komutu ile modelin silindirik yüzeylerinden elde edilen Surface objelere Thicken surface komutu ile kalınlık verilerek, düzlemsel yüzeylerinden elde edilen bölge (Region) objelere de Extrude komutu ile kalınlık verilerek 3D Solid (3 boyutlu katı) modele dönüştürebilirsiniz. 236

237 Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Modelin kopyalanacak yüzü seçilir. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Seçim Enter ile onaylanır. Specify a base point or displacement: Kopyalanan yüzü tutup taşımak için temel nokta işaretlenir. Specify a second point of displacement: Kopyalanan yüzün taşınacağı 2. nokta işaretlenir. Komuttan çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Color faces Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Color faces Solid Editing A.Ç./Color faces Ribbon/Home/Solid Editing/Color Faces Modelin seçilen yüzlerinin renginin değiştirilmesini sağlar. Dilediğinizde modelin tüm yüzlerini ayrı renklerle kaplayabilirsiniz. Yüzlerin seçimini birden çok veya ALL seçeneğini kullanarak tüm yüzeyleri bir seferde seçebilirsiniz. Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select faces or [Undo/Remove]: 1 face found. Modelin yüzlerinin seçimi istenir. Bir yüzey seçildi. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: 1 face found. Varsa İstenilen diğer yüzlerin seçimine devam edilir. İstenirse ALL seçeneği seçilerek modelin tüm yüzeylerini aynı anda seçebilirsiniz. Select faces or [Undo/Remove/ALL]: Seçim işlemi Enter ile onaylanır. Ekrana gelen Select Color diyalog tablosundaki renk kartelâsından istenilen renk seçilerek OK. Butonu tıklanır. Komuttan çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Copy edges Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Copy edges Solid Editing A.Ç./ Copy edges Ribbon/Home/Solid Editing/Copy Edges Modelin, seçilen kenar objelerinin kopyalanmasını sağlar. Modelin üzerinde kopyalanacak kenar veya kenarların seçilmesinden sonra bir temel nokta (base point) gösterilmesi istenir. Bu temel noktayı model üzerinde veya dışarıda bir yerde de belirtebilirsiniz.. Ardından gösterilecek ikinci noktanın olduğu yerde konumuna göre seçilen kenar objelerin kopyası yaratılır. Bu iki nokta arasındaki mesafe kopyalama mesafesini, temel noktadan (base point) ikinci noktaya doğru olan yön de kopyalama yönünü belirler Yukarıdaki örnekte modelin tüm kenarları kopyalanmış(2) sonra bu kopya üzerinde düzenleme komutlarıyla (Erase ve Trim) işlem yapılarak son durumu gösterilmektedir(3). Üç nolu şeklin arka bakış açısından bakıldığındaki görünüşüdür. Elde edilen kopya kenarlar 3 boyutlu tel iskelet objelerdir. 237

238 Color edges Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Color edges Solid Editing A.Ç./Color edges Ribbon/Home/Solid Editing/Color Edges Modelin seçilen kenar çizgilerinin renginin değiştirilmesini sağlar Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select edges or [Undo/Remove]: Modelin rengi değiştirilecek kenarları seçilir. Select edges or [Undo/Remove]: Seçim Enter ile onaylanır. Ekrana gelen Select Color diyalog tablosundaki renk kartelâsından istenilen renk seçilerek OK. Butonu tıklanır. Enter an edge editing option [Copy/coLor/Undo/eXit] <exit>: X Komuttan çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir(2). Imprint: Komut: imprint Modify/Solid Editing/Imprint Edges Solid Editing A.Ç./Imprint Ribbon/Home/Solid Editing/Imprint 3D SOLID katı model üzerinde yüzeyine yapışık bir konumda yerleştirilmiş olan (Line, Arc, Circle, Ellipse, 2D ve 3D polyline, Spline, Region, Bodies ve 3D Solid) gibi objelerin bulundukları yüz üzerine izlerini damgalayarak bu izin o yüzeyin yeni bir parçası olmasını sağlar. Bu izlerin oluşturduğu yeni yüzler, daha sonra kolayca çeşitli düzenleme işlemlerinin yapılmasına olanak sağlar. Model yüzeyi üzerinde izleri oluşturulacak objelerin modelin yüzeyine temas etmesi şarttır. Komut çalıştırıldığında önce 3D SOLID katı modelin seçilmesini ister. Ardından da Imprint izi oluşturulacak objenin seçilmesini ister. Seçim yapıldıktan sonra görüntülenen iletide Delete the source object [Yes/No] <N>: Imprint izi oluşturulacak orijinal objenin çizimden silinip silinmemesini sorar. Orijinal objenin silinmesi istenirse iletiye Y (Yes) ile cevap verilmelidir

239 3D SOLID katı modelin üst yüzeyinin ön köşesine şekildeki gibi bir çember çizilmiştir. Command: _imprint Komutu çalıştırınız. Select a 3D solid: 3D Solid katı modeli seçiniz. (1) Select an object to imprint: Imprint izi oluşturulacak objeyi seçiniz. (2) Delete the source object [Yes/No] <N>: y Orijinal objenin silinmesi için iletiye y ifadesi girilerek Enter ile onaylayınız. (3) Select an object to imprint: İletisini Enter ile onaylayarak işlemi tamamlayınız. Şu anda çemberin 3D katı model yüzeyi ile temas ettiği kısmın izi modelin bir parçası haline gelmiştir. Elde edilen Imprint izi ile katı modelimizin üst yüzeyi iki bölgeye ayrılmıştır. Meydana gelen bu iki bölgeyi ayrı ayrı Extrude faces ve Presspull komutları yardımıyla düzenleyebilirsiniz. Örneğin Presspull komutunu çalıştıralım. İmlecinizi ilgili bölge üzerine getiriniz.(4) Oluşturulan Imprint izi ile ayrılmış bölge aydınlatılmış bir şekilde görüntülenir. Bu konumdayken bölgenin üzerini tıklayarak o yüzeyi istenen ölçüde Presspull komutu yardımıyla aşağı veya yukarı kaldırabilirsiniz.(5),(6) İstenirse parça kalınlığından daha büyük mesafe girilirse modelimizin o kısmı boşaltılmış olur.(7) Veya büyük bölgede de bu düzenlemeleri yapabilirsiniz. Katı model yüzeyinde oluşturulmuş Imprint izlerinin silinmesi Solid Editing araç çubuğunda yer alan Clean veya Delete faces komutları ile gerçekleştirilir. Clean Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Clean Solid Editing A.Ç/Clean Ribbon/Home/Solid Editing/Clean Bir 3D Solid modelin aynı yüzeyi üzerinde bulunan ve bu yüzeyi ortak kullanan bitişik parçalı yüzlerin birleştirilmesini sağlar. Bu yüzlere ait gereksiz bilgileri, bu yüzlerin ortak kullanımdan doğan kenarları, Imprint aracı ile damgalanarak model yüzü üzerinde oluşturulmuş obje izlerini temizler. Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select a 3D solid: 3D Solid katı model seçilir. Enter a body editing option [Imprint/seParate solids/shell/clean/check/undo/exit] <exit>: X Komutt an çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Böylece işlem tamamlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Yukarıdaki örnekte daha önceden Imprint komutu ile modelin üst yüzeyinde oluşturulmuş yay imprint izi O modelin bir parçası, model ile bir bütün haline gelmiştir. Aynı zamanda bu yay imprint izi modelin üst yüzeyini iki parçaya ayırmıştır. Bu yüzeylerden herhangi biri Delete faces komutu ile silinirse, silinmeyen yüzey modelin tüm üst yüzeyini kaplar. Yani silinen bölgeyi doldurur. Bunu bir örnek ile görelim. Color faces komutu ile küçük yüzey Sarı diğer yüzey Kırmızı boyanmıştır Ayrıca bu imprint izini Erase komutu ile de silerek modelin üst yüzeyini tek parça haline döndürebilirsiniz. Yapılacak işlem imprint izini Ctrl tuşu ile seçip silmektir. 239

240 Separate Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Separate Solid Editing A.Ç./Separate Ribbon/Home/Solid Editing/Separate Separate aracı, önceden çeşitli Boolean (Union, Subtract gibi) işlemler sonucunda birbirlerinden farklı hacimlerde ayrı duran fakat birlikte davranan, aslında hala aynı katı modelin (Composite Solids) parçaları olan objelerin arasındaki bu bağını kopartarak bağımsız hale gelmelerini sağlar. Ancak iç içe geçmiş yani birbirlerine girişim yapan katılar, Boolean işlemi sonucunda tek bir hacme sahip katı model haline geldiğinde bunlar arasında bir bağ bulunmasının yanında artık tek bir parça haline gelmişlerdir. Bu tip katı modeller üzerine Separate komutu uygulandığında hiçbir etkisi olmaz. Aşağıdaki örnekte yatay konumda bulunan dikdörtgen prizma, buna dik konumda bulunan başka bir dikdörtgen prizma ile birbirleri ile girişim (kesişmiş) yapmış konumda görülmektedir(1). Subtract komutu ile yatay konumda bulunan dikdörtgen prizmadan buna dik konumda bulunan diğer dikdörtgen prizma çıkarılmıştır. Bunun sonucunda elde edilen yatay konumdaki iki parça halindeki dikdörtgen prizma katı modeller artık birleşik katı (Composite Solids) haline dönüşmüştür(2). Bu prizmalardan biri seçildiğinde yaradılış özelliğinden dolayı diğer prizmada seçili konuma gelecektir(3). Birlikte davranacaklardır. Bu gibi durumlardaki katıların aralarındaki bu bağı Separate aracı ile ortadan kaldırarak bunların ayrı birer katı obje haline gelmeleri sağlanır(4). Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select a 3D solid: Birbirinden bağı koparılarak ayrılacak 3D katı model seçilir. Komuttan çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Shell Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Shell Solid Editing A.Ç./Shell Ribbon/Home/Solid Editing/Shell Seçilen (3D Solid) üç boyutlu katı modelin etrafına (yüzlerine) verilecek değer kadar et kalınlığı (kabuk) eklememizi sağlar. Verilecek et kalınlığı değeri (+) değerli olursa 3D katı modelin dış formu aynı kalır. Kabuk 3D katı modelin dışından içine doğru oluşur. (-) değerli olursa 3D katı modelin kapladığı hacim boşluk olacak ve etrafında verilen değer kadar bir kabuk (et kalınlığı) oluşacaktır

241 Yukarıda Şekil:1 de3d katı modelimiz görüntülenmektedir. Bu modelimize et kalınlığı değeri 6 birim verilerek shell komutu uygulanmıştır. 3D katı modelin dış formu aynı kalıp kabuk, 3D katı modelin dışından içine doğru 6 birim kalınlığında oluşur. Şekil:2 de tel iskelet (2D Wireframe) görüntü stilinde gösterilmiştir. Şekil:3 de Shell komutu ile oluşturulan bu model Slice komutu ile kesilip ön parça döndürülerek içinin görüntülenmesi sağlanmıştır. Shell komutunun model üzerindeki etkisi görüntülenmektedir. Alta ise Shell komutu uygulanırken komut satırındaki iletiler ve girilen cevaplar gösterilmektedir. Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Select a 3D solid: 3D katı model seçilir. Remove faces or [Undo/Add/ALL]: Seçim Enter ile onaylanır. Enter the shell offset distance: 6 Kabuk (et) kalınlığı değeri girilir. (6 değeri girildi.) Enter a body editing option [Imprint/seParate solids/shell/clean/check/undo/exit] <exit>: X Komutta n çıkmak için iletilerdeki Exit seçeneği seçilir. Komut çalıştırıldığında dikkat edilecek hususlar var. Select a 3D solid iletisinde 3D katı modeli seçmeniz isteniyor. Model seçildiği an 1 1 modelinizi oluşturan tüm yüzeylerin (ALL) hepsi birden seçilmiş olur İstenirse seçilmiş olan bu modeli oluşturan 3 tüm yüzeylerden istenmeyen bazı yüzeyleri seçim dışı bırakabilirsiniz. Yapacağınız işlem istenmeyen yüzeylerin üzerini tıklayarak seçmek. Örneğin Select a 3D solid iletinde 3D modelimizi seçtik. Modelin tüm yüzeyleri seçildi ve yüzey kenarları ekranınızda aydınlatılmış bir konumda görüntülenmektedir. Ön planda bulunan görünen üç yüzeyi seçimden çıkarmak için tek tek seçtiğimizde bu yüzeyler arasında kalan ortak kenarların görüntülerinin düz çizgi haline döndüğüne dikkat ediniz. Yan tarafta gösterilmiştir. Seçim setinden çıkarmış olduğunuz yüzeyleri tekrar seçim setine geri katmak için Add seçeneğiyle ekleyebilirsiniz. Seçim setinden bir veya birden çok istediğiniz yüzeyleri çıkartarak Shell komutunu uyguladığınızda çok harika modeller elde edildiğini göreceksiniz uygulayın. Undo seçeneği, model üzerinde yapılan eylemleri sondan geriye başa doğru adım adım geri almanızı sağlar. Shell uygulamasında 3D katı model seçilip kullanıcı tarafından istenen bazı yüzeyler seçim dışı bırakıldığında bu yüzeyler program tarafından dikkate alınıp kabuk bu yüzeylerin bulunduğu tarafta oluşturulmayacaktır. Aşağıda bununla ilgili çeşitli örnekler sunulmuştur Aşağıdaki örnekte silindir biçimindeki 3D katı modele uygulanmıştır. Şekil:1 de üst, Şekil:2 de yanal yüzeyi, Şekil:3 de üst ve alt yüzeyi seçilerek seçim seti dışına çıkarılıp 5 birim et kalınlığı değeri girilerek Shell komutu uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar görüntülenmektedir

242 Check Komut: solidedit Modify/Solid Editing/Check Solid Editing A.Ç./Check Ribbon/Home/Solid Editing/Check Check aracı, 3D Solid (üç boyutlu katı) nesnelerin geçerli ACIS katı nesneleri olup olmadığının kontrol edilmesini sağlar. Dışarıdan size gelen bir çizim dosyasında yer alan 3D katı nesneler ile ilgili düzenleme yapamıyorsanız nedeni onların geçerli bir ACIS katı nesnesi olmaması olabilir. Ayrıca komut çalıştırıldığında görüntülenen; Solids editing automatic checking: SOLIDCHECK=1 iletisi, çizim dosyanızda 3D katılar üzerinde düzenleme yaparken onların sürekli kontrol altında tutulup tutulmadığını da belirler. SOLIDCHECK sistem değişkeni bu kontrolün yapılıp yapılmayacağını denetler. Varsayım olarak 1 (on-açık) değerine sahiptir. Tüm solidedit komutları ile bir katı model üzerinde düzenleme yapılırken, seçilen katının geçerli bir ACIS katısı olup olmadığının otomatik olarak sürekli kontrol edilmesini sağlar. Command: _solidedit Komut çalıştırılır. Solids editing automatic checking: SOLIDCHECK=1 Enter a solids editing option [Face/Edge/Body/Undo/eXit] <exit>: _body Enter a body editing option [Imprint/seParate solids/shell/clean/check/undo/exit] <exit>: _check Select a 3D solid: Kontrol edilecek katı model seçilir. Seçilen katı geçerli bir ACIS katısı ise komut satırında bir mesaj ile görüntülenir. Select a 3D solid: This object is a valid ShapeManager solid. Enter a body editing option [Imprint/seParate solids/shell/clean/check/undo/exit] <exit>: X Solids editing automatic checking: SOLIDCHECK=1 Enter a solids editing option [Face/Edge/Body/Undo/eXit] <exit>: X Yüzey Modelleme Mesh Modeling (Ağ/Örgü yüzey) Ağ/Örgü yüzey araçları Draw çekme menüsü/modeling/meshes başlığı adı altında yer almaktadırlar. Bu araçlar kullanılarak üç boyutlu Mesh nesneler yaratılabilir. Mesh nesneler Face/Yüz denilen levhalarla kaplıdır ve içleri boştur. Bu modeller, 3D Hidden, Conceptual ve Realistic görüntü stilleri kullanılana kadar ekranda tel kafes şeklinde görüntülenirler. Mesh modellere materyal atanabilir ve Render edilebilinirler. Mesh modellerin geometrileri Grip noktalarından tutup kolaylıkla sürüklenip veya Stretch aracı yardımıyla düzenlenebilinirler. Mesh modellerle çalışırken göz önünde bulundurulması gereken husus Surftab parametresidir. AutoCAD programı açıldığında varsayım olarak Surftab1<6> ve Surftab2<6> ayarlarındadır. Düz yüzeylerden oluşmuş mesh modeller üzerinde etkisi pek fazla fark edilmeyebilir. Fakat eğrisel, silindirik, konik vb. gibi dönel yüzeylerde etkisini hemen gösterir. 242

243 Yukarıdaki örneğimizde Mesh modellerimiz Surftab1 ve Surftab2 değerleri birinde 6 ve diğerinde 20 alınarak elde edilmişlerdir. Conceptual ve 2D Wireframe görüntüleri verilmiştir. Model üzerindeki etkisi gösterilmiştir. Bu ayarlar oluşturulacak Mesh modelin kalitesini etkileyen önemli sistem değişkenleridir. Bu değerler yükseldikçe oluşturulacak mesh yüzlerdeki ağ/örgü sıklığı da artar. Bu ağ/örgü sıklığını X ve Y eksenleri doğrultusunda kontrol ederler. 2D Solid (so): 2 Boyutlu katı dolgu Komut: Solid, (so) Solid komutu, en az üç nokta işaretlenerek tanımlanan 2 boyutlu içi dolu katı(solid) kaplanmış alanlar, çokgenler oluşturulmasını sağlar. Solid komutunun uygulanması sırasında dikkat edilecek husus oluşturulacak çokgen alanın köşe noktalarının veriliş sırası. Örneğin bir 2D Solid kaplı dörtgen alan elde edebilmek için köşe noktaları aşağıdaki gibi sırayla işaretlenmelidir. Verilen noktalar arasında yüzey kaplandıktan sonra Hide komutu uygulandığında bu yüzeyin arkasında kalan objeler görünmez. 3D Face (3f): 3 Boyutlu yüz Komut: 3dface, (3f) Draw/Modeling/Meshes/3D Face 3D Face komutu, en az üç nokta gösterilerek tanımlanan alanın bir yüzey ile kaplanmasını sağlar. İşaretlenen noktalar arası yüzey kaplandıktan sonra Hide komutu uygulandığında bu kaplanan yüzeyin arkasında kalan objeler görünmezler. Köşe noktalarının işaretlenişi sıra takip eder. İlk dört noktadan sonra girilecek noktalar hep 3. ve 4. noktalar olarak kabul edilir. Aşağıdaki örnekte birbirlerine paralel ve aralarında belli bir mesafe bulunan iki düzlemin ilgili köşe noktaları gösterilerek araları 3D Face ile yüzey kaplanmıştır. Sonrasında hide komutu uygulanmış olup sonuç gösterilmiştir. Elev:20 Elev:0 İlk yüz ( ) kapladığında 3. ve 4. noktaları kaplanacak üst yüzün 1. ve 2. noktası, 5. ve 6. noktalar ise 3. ve 4. noktası olurlar. Command:3DFACE Komut çalıştırılır. Specify first point or [Invisible]: 1. köşe noktası işaretlenir. Specify second point or [Invisible]: 2. köşe noktası işaretlenir Specify third point or [Invisible] <exit>: 3. köşe noktası işaretlenir Specify fourth point or [Invisible] <create three-sided face>: 4. köşe noktası işaretlenir Specify third point or [Invisible] <exit>: 5. köşe noktası işaretlenir Specify fourth point or [Invisible] <create three-sided face>: 6. köşe noktası işaretlenir Specify third point or [Invisible] <exit>: Komutu sonlandırmak için Enter (boş giriş) yapınız. 243

244 Invisible: 3D Face ile örülen yüzeyin kenar çizgilerinden istenilenin veya hepsinin görünmez olmasını sağlar. Örülecek yüzeyin kenarlarının görünmesini istemiyorsanız ilgili her nokta işaretlenmeden önce Invisible seçeneği seçilmesi sonrada ilgili noktanın işaretlenmesi gerekir. Edge: Kenar Komut: edge 3 boyutlu objelerin kaplanmış yüzeylerindeki kenarların görünürlük durumunun değiştirilmesini sağlar. Aşağıdaki örnekte 3 boyutlu objenin ön ve üst yüzeyleri 3D Face ile kaplanmıştır. Edge komutu çalıştırıldığında Specify edge of 3dface to toggle visibility or [Display]: iletisinde, yüzeyler arasındaki oluşan kenarları gizlemek için tek tek seçerek (Şekil:1) Enter ile onaylanıp komut sonlandırılmıştır. Sonuç yukarıda Şekil:2 de gösterilmiştir. Şekil:3 deki görüntü Hide komutu uygulanarak elde edilmiştir. Tekrar kenarların görünmesi istenirse komut çalıştırıldığında Display ve ALL seçeneği ile tüm gizlenmiş kenarları seçerek aydınlatılmış hale getirip Enter ile onaylayınız. Select seçeneği ise istediğiniz kenarları seçmenize olanak sağlar. 3D Mesh: 3 Boyutlu ağ/örgü Komut: 3dmesh Şekil:1 Şekil:2 Şekil:3 3D Mesh komutu, serbest şekilli alanlara 3 boyutlu ağ/örgü yüzey (Mesh) örülmesini sağlar. Ağ yüzeyindeki gözeneklerin sayısı M ve N değerlerine bağlıdır. 3D komutunun Mesh seçeneğinde olduğu gibi alanın dört nokta ile tanımlanmasına gerek yoktur. Ağ/örgü örülecek alan, M ve N değerlerine bağlı olarak girilecek kontrol noktaları ile serbest şekillidir. Bundan dolayı 3D Mesh komutu genellikle düzensiz ve karmaşık yüzeylerin oluşturulmasında kullanılır. Yeryüzü arazi şekilleri, Topografik arazi modelleri gibi. Ağ/örgü yüzeyin kontrol noktaları için sütunlarını (M) ve satırlarını (N) ifade eder. Bir polygon ağ/örgü yüzeyde kontrol noktaları sayısı M x N kadardır. İlk kontrol (0,0) noktasıdır. Ağ/örgü yüzeye hâkim olmak, o yüzeyin her kontrol (düğüm) noktalarının koordinatlarına hâkim olmaktır. Bu kontrol noktalarının çokluğu durumunda ilgili koordinatların kullanıcılar tarafından sırasıyla elle girilmesinin zorluğu düşünüldüğünde Ağ/örgü yüzeylerin, özellikle AutoLISP program makroları veya Script dosyalar içinden koordinatlar alınarak otomatik olarak yaratılması için kullanılır. Örnek yan taraftaki şekilde gösterilmektedir. Bir Mesh in bitim kenarları (open)açık veya (closed) kapalı olabilir. 244

245 Command: _3dmesh Enter size of mesh in M direction: 10 Enter size of mesh in N direction: 10 Specify location for vertex (0, 0):0, 0, 0 Specify location for vertex (0, 1):0, 10, 0 Specify location for vertex (0, 2):0, 20, 0 Specify location for vertex (0, 3):0, 30, 0 Specify location for vertex (0, 4):0, 40, 4 Specify location for vertex (0, 5):0, 50, 6 Specify location for vertex (0, 6):0, 60, 0 Specify location for vertex (0, 7):0, 70, 0 Specify location for vertex (0, 8):0, 80, 0 Specify location for vertex (0, 9):0, 90, 0 Specify location for vertex (1, 0):10, 0, 0 Specify location for vertex (1, 1):10, 10, 0 gibi tüm kontrol noktalarının koordinatlarını sırasıyla girilerek elde edilmiştir. Yukarıdaki örnekte M (10) x N (10) = 100 kontrol noktası vardır. Revolved Mesh Komut: revsurf Draw/Modeling/Meshes/Revolved Mesh Ribbon/Mesh Modeling/Primitives/Revolved Surface Revsurf komutu, 2 boyutlu bir objenin, belirtilecek bir eksen etrafında döndürülerek 3 boyutlu yüzey elde edilmesini sağlar. Program varsayım olarak döndürme açısını 360 olarak kullanıcıya sunar. Döndürülerek yüzey elde edilecek obje, eğer istenirse döndürme işlemi sırasında 360 ye kadar herhangi bir açı değeri girerek döndürme işlemini gerçekleştirerek yüzey elde edebilir. Surftab1 ve Surftab2 değerlerini birazcık yükseltelim ki yaratılan nesneler düzgün olsun. Buradaki örnekler için değerleri 15 yaptık. Döndürülecek obje Line, Arc, açık veya kapalı Polyline olabilirler. Kapalı Polyline obje veya Circle, Rectangle gibi objeler döndürülmek için kullanıldığın da elde edilen objelerin içi boştur. Döndürme işlemi sırasında bir seferde sadece bir tek nesne seçilip döndürülerek yeni 3 boyutlu yüzey obje elde edilebilinir. Dikkat: Döndürme ekseni mutlaka Line ile çizilmiş olmalıdır. Döndürme ekseni Polyline obje 360 Command: REVSURF Komut çalıştırılır. Current wire frame density: SURFTAB1=15 SURFTAB2=15 Aktif olan Surftab1,2 değerleri. Select object to revolve: Döndürülecek obje seçilir. Select object that defines the axis of revolution: Döndürme ekseni seçilir Specify start angle <0>: Döndürme işleminin çizili nesneye göre başlayacağı açı değeri girilerek Enter ile onaylanır. Specify included angle (+=ccw, -=cw) <360>: Profilin eksen etrafında yapacağı açısı girilerek Enter ile onaylanır. Tabulated Mesh: Ötelenmiş ağ Komut: tabsurf Draw/Modeling/Meshes/Tabulated Mesh Ribbon/Home/Mesh Modeling/Primitives/Tabulated Surface

246 Tabsurf komutu, çizim alanında seçilen bir objenin (profillin) yine seçilecek bir yön vektörü doğrultusunda ilerleterek yüzey oluşturmasını sağlar. Vektör İlerletilerek yüzey elde edilecek objeler Line, Arc, Circle, 2D ve 3D Polyline, Rectangle, Ellipse ve Polygon komutları ile elde edilen objeler olabilirler. Burada dikkat edilecek husus; ilerletme boyu seçilen vektörün boyunda olur. Diğer husus vektörü hangi ucuna yakın seçerseniz profilin ilerleme yönü, vektörün diğer ucu doğrultusunda olur. İlerletme vektörünün Line olmasını gereklidir. Bir seferde bir obje ilerletilebilinir. Ruled Mesh: 2 kenar tanımlı ağ Komut: rulesurf Draw/Modeling/Meshes/Ruled Mesh Ribbon/Mesh Modeling/Primitives/Ruled Surface Rulesurf komutu, karşılıklı iki objenin arasına yüzey örülmesini sağlar. Arasına ağ yüzey örülecek objeler farklı tipte olabilirler. Bu objelerin her ikisi de açık veya kapalı obje olmalıdır. Bir kapalı obje (Circle, Rectangle veya Ellipse gibi) ile bir doğru arasına yüzey öremezsiniz. Yine dikkat edilmesi gereken nokta; açık objelerin seçilmesi sırasında seçim yerleri her iki objenin aynı taraftaki uç noktalarına yakın yerden seçilmesi gereklidir. Değişik taraflardan seçerseniz hatalı sonuçla karşılaşırsınız. 2 1 Objeler İki kapalı obje arasına: Objeler, farklı ve birbirine paralel düzlemler üzerinde yer almaktadır. Yukarıda gösterilmiştir. Command: RULESURF Komut çalıştırılır. Current wire frame density: SURFTAB1=15 Aktif olan Surftab1 değeri görüntülenir. Select first defining curve: 1. obje seçilir. Select second defining curve: 2. obje seçilir. Burada seçim yeri önemli değildir. İki açık obje arasına: Objeler, aynı düzlem üzerinde yer almaktadır. Farklı düzlemlerde yer alan iki açık obje arasına: Objeler, birbirine paralel olmayan farklı düzlemler üzerinde yer almaktadır. 246

247 Edge Mesh: 4 kenar tanımlı ağ Komut: edgesurf Draw/Modeling/Meshes/Edge Mesh Ribbon/Mesh Modeling/Primitives/Edge Surface Edgesurf komutu, Üç boyutlu uzayda konumlu bulunan 4 çizgisel objenin arasını Ağ/örgü yüzeyle kaplanmasını sağlar. Dikkat edilmesi gereken nokta; bu dört çizgisel objelerinin birbirlerine uç uca temas etmeleri gerekmesi. Command: EDGESURF Current wire frame density: SURFTAB1=15 SURFTAB2=13 Select object 1 for surface edge: 1. obje seçilir. Select object 2 for surface edge: 2. obje seçilir. Select object 3 for surface edge: 3. obje seçilir. Select object 4 for surface edge: 4. obje seçilir ve işlem sonlanır. Sonuç yukarıda gösterilmiştir. Kaplanacak yüzey küçük dörtgen gözeneklerle örülür. Surftab1 ve Surftab2 sistem değişkenleri bu gözeneklerin kaç sütun ve satırdan oluşacağını belirler. Mesh Primitives Mesh Box Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Box Smooth Mesh Primitives/Mesh Box Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Mesh Box komutu, 3 boyutlu dikdörtgen prizma veya küp biçiminde yüzey nesnesi çizmenizi sağlar. Ağ modellerin çizimi üç boyutlu katı modellemeye benzer şekilde yapılır. Mesh ilkellerin katı modellere göre farkı nesnenin küçük kare mozaiklerden oluşmasıdır. Ağ modellemedeki bu fark nesnenin yumuşatılması. Eğilip bükülmesi işlemlerinin daha kolay yapılmasıdır. Ayrıca daha önce çizilmiş her türlü katı modelinizi mesh nesnesine çevirebilirsiniz. Mesh Cone Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Cone Smooth Mesh Primitives/Mesh Cone Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Koni şeklinde yüzey nesnelerinin yaratılmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında koni tabanının merkez noktasının işaretlenmesini ister. Sonrasında koni tabanının yarıçap veya çap değerinin girilmesini ister. Ardından koni yüksekliği tanımlanır. 247

248 Mesh Cylinder Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Cylinder Smooth Mesh Primitives/Mesh Cylinder Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Silindir şeklinde yüzey nesnelerinin yaratılmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında silindir tabanının merkez noktasının işaretlenmesini ister. Sonrasında silindir tabanının yarıçap veya çap değerinin girilmesini ister. Ardından silindir yükseklik değeri girilir. Mesh Pyramid Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Pyramid Smooth Mesh Primitives/Mesh Pyramid Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Piramit şeklinde yüzey nesnelerinin yaratılmasını sağlar. Piramit çizmenin değişik şekilleri vardır. Yarıçapı verilen sanal daire içine veya dışına çizme seçeneği, kenar uzunluğuna, taban kenar sayısına ve tepe noktasına göre. Mesh Sphere Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Sphere Smooth Mesh Primitives/Mesh Sphere Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Piramit şeklinde yüzey nesnelerinin yaratılmasını sağlar. Mesh Wedge Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Wedge Smooth Mesh Primitives/Mesh Wedge Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Takoz şeklinde eğimli yüzey nesnelerinin yaratılmasını sağlar. Ağ modellerin çizimi üç boyutlu katı modellemeye benzer şekilde yapılır. Command: _.MESH Current smoothness level is set to: 0 (Güncel yumuşatma derecesi:0) Enter an option [Box/Cone/CYlinder/Pyramid/Sphere/Wedge/Torus/SEttings] <Wedge>: _WEDGE (Seçeneklerden Wedge seçilir Enter ile onaylanır.) Specify first corner or [Center]: Takozun 1.köşe noktası tanımlanır. Specify other corner or [Cube/Length]: Diğer 2.köşe tanımlanır veya yöntemlerden isteğe göre biri seçilir. Specify height or [2Point] <50>: Takozun yüksekliği belirtilir. 248

249 Mesh Torus Mesh Draw/Modeling/Meshes/Primitives/Torus Smooth Mesh Primitives/Mesh Torus Ribbon/Mesh Modeling/Primitives Çember şeklinde kesiti daire olan silindirik yaratılmasını sağlar. halka objelerin Command: _.MESH Current smoothness level is set to: 0 Enter an option [Box/Cone/CYlinder/Pyramid/Sphere/Wedge/Torus/SEttings] <Torus>: _TORUS Specify center point or [3P/2P/Ttr]: Specify radius or [Diameter]: Specify tube radius or [2Point/Diameter]: Smooth Mesh araç çubuğu Mesh Box flyout butonu, Smooth Mesh Primitives araç çubuğunda yer alan komutları kullanımınıza sunar. Mesh Box butonu bir Flyout dur. Smooth Object 3D solid, 3D surfaces, 3D faces, polygon meshes, Polyface Meshes, regions ve kapalı polyline objeleri Mesh nesnelerine dönüştürülmesini sağlar. Command: _.MESHSMOOTH Komut verilir. Select objects to convert: 1 found Obje seçilip Enter ile onaylanır. Ekranınıza Smooth Mesh-Non primitive Object Selected iletişim kutusu gelir. İki seçenek sunulur. Create Mesh: Mesh yarat Do not convert objects to mesh: Objeyi Mesh e dönüştürme. Create Mesh seçeneği seçilip işlem tamamlanır. Böylece seçilen obje Mesh e dönüştürülmüş olur. Araç çubuğu üzerinde bulunan diğer araçlar ise Mesh Editing araçlarıdır. Mesh Editing Mesh Smooth More: Seçilecek Mesh objelerin yumuşatma derecesini arttırır. Aynı işlemi objeyi seçtiğinizde açılan Quick Properties iletişim kutusundan da yapabilirsiniz. 249

250 Mess Smooth Less: Seçilecek Mesh objelerin yumuşatma derecesini düşürür. Aynı işlemi objeyi seçtiğinizde açılan Quick Properties iletişim kutusundan da yapabilirsiniz. Mesh Refine: Seçilecek Mesh objelerin ağ mozaiklerinin sayısı, yoğunluğu artırılarak daha kaliteli bir görüntü elde edilmesini sağlar. Mesh Crease: Seçilecek Mesh objelerin alt ağ mozaiklerinin buruşturulması ya da keskin kenarlı yapılabilmesini sağlar. Mesh Uncrease Seçilecek Mesh objelerin alt ağ mozaiklerinin buruşuklukları ve keskin kenarlarının yumuşatılmasını sağlar. 250

251 Split Face Mesh objelerin seçilecek ağ gözü üzerinde yeni ağ gözleri yaratılmasını sağlar. Komut çalıştırılır. İstenilen ağ gözü seçilir. Ağ gözü üzerinde 1. nokta seçilir. Ağ gözü üzerinde 2. nokta seçilir. İşlem tamamlanır. Böylece ağ gözü bölünmüş olur. Yanda şekilde gösterilmiştir. Extrude Face Mesh objelerin seçilecek ağ gözü üzerinde yeni ağ gözleri yaratılmasını sağlar. Convert to Faceted Solid Primitives (İlkel) Mesh araçlarıyla yaratılmış Mesh objeleri 3D katıya (3D Solid) dönüştürülmesini sağlar. Convert to Faceted Surface Mesh (Ağ, Örgü yüzlü) objeleri, Surface yüzeyli objelere dönüştürülmesini sağlar. Convert to Smooth Solid Primitives (İlkel) Mesh araçlarıyla yaratılmış Mesh objeleri yumuşatılmış 3D katıya (3D Solid) dönüştürülmesini sağlar. Convert to Smooth Surface Mesh (Ağ, Örgü yüzlü) objeleri, yumuşatılmış Surface yüzeyli objelere dönüştürülmesini sağlar. 251

252 3D SURFACE Komut:3d Box, Pyramid, Wedge komutları ile oluşturulan objeler Polyface Mesh objelerdir. Mesh komutu ile oluşturulan objeler Polygon Mesh objelerdir. Cone, Dish, Dome, Sphere ve Torus komutları ile oluşturulan objeler Mesh objelerdir. Smooth Mesh ve Smooth Mesh Primitives araç çubuğu, Draw/Modeling/Meshes/Primitives menüsünden veya Ribbon/Mesh Modeling tab/primitives panelinden komutları çalıştırabilirsiniz. Buradaki komutlar ile oluşturulacak objeler Mesh objelerdir. Draw/Modeling/Meshes menüsünden veya Ribbon/Mesh Modeling tab/primitives panelinden komutları çalıştırabilirsiniz. Buradaki komutlar ile oluşturulan objelerde Mesh objelerdir. 252

253 UCS diyalog tablosu: Named UCS Komut: ucsman Tools çekme menüsü/named UCS UCS II araç çubuğu/named UCS UCSMAN komutu çalıştırıldığında ekranınızda UCS diyalog tablosunu görüntüleyerek çizim dosyanız içersindeki önceden yaratmış olduğunuz kullanıcı koordinat sistemlerini yönetmenizi sağlar. Bu yaratılmış ve isim verilerek saklanmış kullanıcı koordinat sistemlerinden istediğinizi aktif hale getirebilir istediğinizi silebilir veya adını değiştirebilirsiniz. Current UCS: satırında aktif UCS nin adı görüntülenir. Listede yer alan bir koordinat sisteminin adını seçerek yan taraftaki Set Current butonu tıklanıp diyalog tablosu OK. Butonu ile onaylanarak kapatıldığında o seçmiş olduğunuz koordinat sistemi aktif hale gelecektir. Details butonu, listeden seçilen koordinat sistemi hakkında detaylı bilgiler sunan UCS Details diyalog tablosunu ekranınızda görüntüler. Seçilen koordinat sisteminin orijin noktası koordinatlarını ve X, Y, Z eksenlerinin yönünü tarif eden vektör bilgilerini sunar. Relative to: açılır listesi Dünya Koordinat Sistemi (WCS) dışında varsa kullanıcı tarafından yaratılmış Kullanıcı Koordinat Sistemlerinin (UCS) isimlerini de listeler. Böylece kullanıcılar seçilmiş olan UCS nin diğer koordinat sistemlerine göre farklarını öğrenebilirler. Örnek olarak yeni bir UCS yaratalım ve bir isim vererek saklayalım. Aktif ekran görüntümüz SW Isometric moddadır. Aşağıda ekranımızdaki model ve UCS nin konumu görülmektedir. UCS II araç çubuğunu aktif hale getiriniz. Burada modelin Sol yan yüzü üzerinde UCS nin yeni konumunu belirleyeceğiz. UCS II araç çubuğundaki UCS aracını çalıştırınız. 3 Point yönteminde olduğu gibi imleç ile ilk işaretlenen nokta orijin noktası, ikinci işaretlenen nokta X ekseninin yönü ve üçüncü işaretlenen nokta Y ekseninin yönünü gösterir. Şekildeki gibi sırasıyla model üzerindeki bu noktaları (köşeleri) tıklayınız. SW Isometric konumdaki UCS sembolünün bu gösterilen konuma yerleştiğini göreceksiniz. UCS II araç çubuğundaki World ifadesinin de Unnamed olarak değiştiğini görürsünüz. Yani yeni yaratılan UCS isimsiz olarak görüntülenir. 253

254 UCS II araç çubuğundaki ikinci buton (Named UCS ) tıklanır. UCS diyalog tablosu Named UCSs sekmesi aktif olarak ekranınızda görüntülenir. Burada görüntülenen listedeki Unnamed satırını çift tıklayarak açılan girdi kutusuna oluşturulan yeni UCS ye bir isim (Örn. Sol yan) giriniz ve onaylayınız. Veya Unnamed satırı üzerinde sağ tuş menüsünden Rename seçeneğini seçilerek de isim verme işlemini gerçekleştirebilirsiniz. Delete: Kullanıcı tarafından oluşturulmuş listede yer alan koordinat sistemlerinin silinmesini sağlar. Dikkat edilecek nokta; Silinmesini istediğiniz koordinat sisteminin aktif olmaması. Silinmesini istediğiniz koordinat sistemi aktifken silindiğinde adı Unnamed de dönüşerek listede görüntülenmeye devam eder. Listeden başka bir adı aktif hale (Set Current) getirip diyalog tablosunu OK. İle kapatılıp tekrar açıldığında bunun silindiğini görürsünüz. Orthographic UCS UCS diyalog tablosunun da yer alan Orthographic UCSs sekmesidir. Kullanıcıya altı adet standart orthografik projeksiyon düzlemi (Dik İzdüşüm) için önceden tanımlanmış hazır UCS seçeneklerini sunar. Üç boyutlu çizimlerin büyük bir kısmında bu orthografik düzlemler kullanıldığından, buradan bu hazır UCS yerleşimlerine hızlı bir şekilde erişebilirsiniz. Name adı altında sunulan seçenekler. Top: Üst Bottom: Alt Front: Ön Back: Arka Left: Sol Right: Sağ Depth sütunundan, seçilen yeni koordinat sistemi ile mevcut UCS nin orijini arasındaki uzaklığı ayarlayabilirsiniz. Seçili satır üzerinde sağ tuş menüsünden Depth seçeneğini seçerek Orthographic UCS Depth. Diyalog tablosuna ulaşılır. Burada Depth metin kutusuna istediğiniz uzaklık değerini (+ veya -) bir değerde girebilirsiniz. Name listesinde sunulan altı adet UCS nin tümünün orijin noktası aynı noktadadır. Eksen takımının yönleri ilgili UCS lerin orthografik projeksiyon düzlemine (Dik İzdüşüm) bakış doğrultularından elde edilecek izdüşümlere göre konumlanmaktadır. Eğer bu listedeki UCS ler için girilecek (+) değer bu konumlanmadaki Z ekseni pozitif yönünde, (-) değer ise Z ekseni negatif yönünde orijin noktasının yeni yerini belirler. Eğer istenirse yeni bir orijin tanımlamak için Select new origin butonu tıklanarak çizim içersine geri dönülür ve yeni orijinin yeri işaretlenir. 254

255 Yukarıdaki örnekte soldaki ilk kare UCS nin World konumunun olduğu yerdir. Relative to açılır listesinde World seçili konumdadır. Yani bu altı izdüşümün UCS leri World orijinine göre hizalanacaktır. Sırasıyla ikinci karede Top, Bottom, Front, Back, Left ve Right yer almaktadır. Elde edilecek görünüşlere göre UCS eksen takımının nasıl konumlandığına dikkat ediniz. Name/Depth liste penceresinin altında Relative to: adlı açılır liste kutusu yer almaktadır. Buradan yeni UCS nin neyi temel alarak hizalanmasını belirleyebilirsiniz. Örneğin World konuma göre hizalanmış Front Ön görünüş için UCS nin Depth (derinlik mesafesi) değeri olarak (+40) ve (-40) değerleri girildiğinde UCS nin konumlanması yan taraftaki şekilde gösterilmiştir. World: Seçeneği seçilirse yeni standart UCS, Dünya Koordinat Sistemini (WCS) temel alarak hizalanır. Önceden yaratılmış mevcut UCS ler varsa, onlardan herhangi biri seçilirse, yeni standart UCS nin ona göre hizalanması sağlanır. Set Current: Name/Depth liste penceresinden seçilen standart koordinat sistemini aktif görünüş penceresinde güncel hale getirir. Details: Details butonu, listeden seçilen koordinat sistemi hakkında detaylı bilgiler sunan UCS Details diyalog tablosunu ekranınızda görüntüler. Seçilen koordinat sisteminin orijin noktası koordinatlarını ve X, Y, Z eksenlerinin yönünü tarif eden vektör bilgilerini sunar. Relative to: açılır listesi Dünya Koordinat Sistemi (WCS) dışında varsa kullanıcı tarafından yaratılmış Kullanıcı Koordinat Sistemlerinin (UCS) isimlerini de listeler. Buradan yeni UCS nin koordinatlarının neyi temel alarak görüntülenmesini istiyorsanız onu seçebilirsiniz. Böylece kullanıcılar seçilmiş olan UCS nin diğer koordinat sistemlerine göre farklarını öğrenebilirler Reset: Listede seçili hazır standart koordinat sisteminin orijininin yeri çalışma sırasında değiştirilmiş ise standart konumuna geri döndürür. Settings: (+) (-) Settings sekmesi iki bölümden oluşur. UCS Icon settings: İçinde bulunulan aktif görünüş penceresi (bakış penceresi) için UCS sembolünün görüntülenmesi ile ilgili ayarlarının yapılmasını sağlar. : Onay kutusu aktif görünüş penceresinde UCS sembolünün görüntülenip görüntülenmemesini sağlar. : UCS sembolünü orijin noktasında veya ekranda sol alt köşede görüntülenip görüntülenmemesini sağlar. : Yukarıda yapılan UCS sembol ayarlarının tüm görünüş pencerelerinde uygulanmasını sağlar. 255

256 UCS settings: İçinde bulunulan aktif görünüş penceresi (bakış penceresi) için UCS ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. : Koordinat sistemi ayarlarını görünüş penceresi ile birlikte saklar. Bu sayede görünüş pencereleri kendi UCS si ile birlikte ekranda görüntülenir. Bu seçeneğin her zaman işaretli olmasında fayda var. AutoCAD programı açılışta varsayım ayarları ile ilgili seçenekler onaylı olarak ekrana gelir. Bu açılış ayarlarını ve ilgili kutucuklardaki seçili onayları değiştirmemeniz önerilir. : Bir görünüş penceresinden diğerine geçildiğinde, oradaki görünüşün, güncel UCS nin Plan bakışına dönüşmesini sağlar. UCS Icon Komut: ucsicon View çekme menüsü/ Display/UCS Icon/On, Origin, Properties Ucsicon komutu, Koordinat sistemi sembolünü kontrol eder. Komut çalıştırıldığında ekranda dinamik ileti olarak bu seçenekler görüntülenir. ON: Koordinat sembolünün ekranda görüntülenmesini sağlar. OFF: Koordinat sembolünün ekranda görüntülenmesini kaldırır. All: Yukarıda yapıla bu ayarların tüm görünüş pencerelerinde uygulanmasını sağlar. Noorigin: Koordinat sembolünün ekranın sol alt köşesinde görüntülenmesini sağlar. Origin: Koordinat sembolünün ekranda Orijin (0, 0, 0) noktasında görüntülenmesini sağlar. Properties: Seçeneği seçildiğinde ekrana UCS Icon diyalog tablosunu getirerek çeşitli düzenlemelerin yapılmasını sağlar. UCS Icon diyalog tablosu dört bölümden oluşur. Bölümünde UCS sembolünün hangi stilde ekranda görüntülenmesinin seçimi yapılır. Line width açılır listesinden UCS sembolünün çizgi kalınlığının ayarlanmasını sağlanır. Bölümünde ister metin kutusuna bir değer girerek isterse yan tarafındaki sürgüden UCS sembolü büyüklüğünün ayarlanması sağlanır. Bölümünde UCS sembolünün Model ve Layout sekmelerinde gösterimi sırasındaki renk ayarlarının yapılmasını sağlar. UCS için yukarıda yapılan bu ayarlar Preview ön izleme penceresinde anında görüntülenerek kullanıcının bu düzenlemelerle ilgili yapılan değişiklikleri görmesi sağlanır. Yapılan ilgili değişiklikler OK. Butonu ile onaylanarak komut sonlandırılır. UCS: Komut: ucs Tools çekme menüsü/new UCS/World UCS ve UCS II araç çubuğu/ucs AutoCAD in varsayım çalışma düzlemi, Dünya Koordinat Sistemi nin (WCS) XY düzlemidir. Kullanıcı başka bir koordinat sistemi tanımlayıp aktif konuma getirmişse çizimler Kullanıcı Koordinat Sistemi nin (UCS) XY düzleminde yapılır. (User Coordinate System) UCS ler (Kullanıcı Koordinat Sistemi) kullanıcılar tarafından yaratılan birer çalışma düzlemleridir. UCS komutu, Dünya koordinat sisteminden farklı koordinat sistemlerinin yaratılmasını sağlar. Yaratılmış olan koordinat sistemlerinden hangisi aktif duruma getirilirse aktif duruma getirilen UCS nin XY düzlemi çalışma düzlemi olur. Çizimler bu XY düzlemi üzerinde yapılırlar. UCS komutu çalıştırıldığında komut satırının görüntüsü aşağıda gösterilmiştir. Command: _ucs Current ucs name: *WORLD* Aktif koordinat sistemi görüntülenir. 256

257 Specify origin of UCS or [Face/NAmed/OBject/Previous/View/World/X/Y/Z/ZAxis] <World>: İletisinde yeni UCS oluşturmak için seçenekler sunulur. UCS komutunu girildiğinde sağ tuş menüsünden de bu seçeneklere ulaşabilirsiniz. Ayrıca Tools/New UCS seçeneğiyle veya UCS araç çubuğundan da ulaşılabilinir Yukarıdaki menü penceresindeki bu araçları şimdi sırasıyla inceleyelim. UCS Aktif UCS sistemi orijin noktasını eksen takımının yön konumlarını bozmadan yeni bir orijin noktasına konumlandırılmasını sağlar. Aynı zamanda bu komutla 3 Point yönteminde olduğu gibi imleç ile ilk işaretlenen nokta orijin noktası, ikinci işaretlenen nokta X ekseninin yönü ve üçüncü işaretlenen nokta Y ekseninin yönünü göstererek yeni bir Kullanıcı koordinat Sistemi (ucs) oluşturmanızı sağlar. Aktif UCS Aynı Yön 3 Point 3 Point World: UCS komutu çalıştırıldığında hangi Kullanıcı Koordinat Sistemi (UCS) aktif olursa olsun Dünya Koordinat Sistemi ni (WCS) aktif hale getirir UCS Previous Previous komutu, o an aktif olan UCS Kullanıcı Koordinat Sistemi ni bir önceki aktif olan UCS Kullanıcı Koordinat Sistemi konumuna geri götürür. Örneğin çalışma sırasında çok sayıda değişik konumlarda UCS kullandınız. Previous komutu her tıklandığında en son konumdan geriye doğru sırayla ilk konumuna geri getirebilirsiniz. Face UCS Face komutu, Koordinat sistemini 3D Solid model üzerinde seçilen yüze göre konumlandırır. Koordinat sisteminin XY vektörleri (aynı zamanda XY düzlemi) bir katı modele ait seçilen yüzeye paralel ve çakışık olacak bir şekilde hizalayarak konumlandırır. UCS'yi hizalamak için örneğin küp şeklinde bir katı modele ait yüzü seçmek için ilgili yüzün kenarlarından herhangi birini tıklayarak seçtiğinizde AutoCAD, o kenarı kullanan ilk yüzün sınırlarını aydınlatarak seçim yapmanızı isteyen dinamik iletileri ekranda görüntüleyecektir. Eğer seçim için tıklanan kenarın komşu yüzeyi seçildiyse Next seçeneği ile diğer yüze ulaşabilirsiniz. 257

258 Seçim yaparken dikkat edilecek husus yüzeyin ilgili kenarı tıklanarak seçildiğinde; hizalanarak konumlanacak yeni UCS nin orijin noktası, kenar üzerinde tıklanan noktaya en yakın olan köşe noktasında, X ekseni tıklanan kenar üzerinde ve yönü kenar üzerinde tıklanan noktaya doğru olacak bir şekilde konumlanır. Accept seçeneği de yapılan hizalamanın onaylanmasını içerir. Bu konumlanma sonucunda X ve Y eksenleri dilediğiniz yöne bakmıyor ise Xflip ve Yflip seçenekleri yardımıyla ayarlayabilirsiniz. Xflip seçeneği UCS yi X ekseni etrafında 180 döndürülmesini, Yflip seçeneği UCS yi Y ekseni etrafında 180 döndürülmesini sağlar. Ayrıca UCS eksen takımının yönlerini UCS komutunun X, Y ve Z 3 seçenekleri yardımıyla da istediğiniz şekilde ayarlayabilirsiniz. UCS eksen 2 4 takımının birbirlerine olan 90 lik diklik konumunu değiştiremezsiniz. Yandaki örneğimizde dört nokta verilmiştir. Sırasıyla bu noktalardan seçilerek yapılacak UCS nin yüzeye göre hizalanarak konumlanmasının nasıl gerçekleştiğini göstermek amacıyla bu örnek verilmiştir Object Oluşturulacak Kullanıcı Koordinat Sistemi, çalışma ortamının da çizili bulunan objeler seçilerek de tanımlanabilir. Yeni oluşturulacak UCS nin XY düzlemi seçilen objenin, çizilirken oluşturulmuş özgün koordinat sistemine hizalanarak oluşur. Seçilebilecek objeler aşağıda gösterilmiştir. Arc: Yay Yayın merkez noktası konumlanacak yeni UCS nin orijin noktası olarak kabul edilir. Yay seçilirken işaretlenen noktaya en yakın uç noktası ise XY düzleminin X ekseni yönünü belirler. Yeni UCS nin XY düzlemi seçilen objenin çizili olduğu XY düzlemine paralel ve çakışıktır. Circle: Çember Çemberin merkez noktası konumlanacak yeni UCS nin orijin noktası olarak kabul edilir. Yeni UCS nin XY düzlemi seçilen objenin (çember) çizili olduğu XY düzlemine paralel ve çakışıktır. Çemberin seçildiği nokta yeni hizalanarak konumlandırılacak UCS nin X ekseninin yönünü belirler. 4 1 Line: Doğru parçası Doğru parçası seçilirken işaretlenen noktaya en yakın uç noktası konumlanacak yeni UCS nin orijin noktası olarak kabul edilir. 258

259 UCS eksen takımının X ekseni yönü orijin noktasından diğer uç noktası yönünde olur. Dimension: Ölçü Ölçü yazısının Midpoint noktası konumlanacak yeni UCS nin orijin noktası olarak kabul edilir. X ekseni yönü ölçü verilirken aktif olan UCS nin X ekseni yönüdür. Seçilebilecek diğer objeler Point, 2D Polyline, Spline, Polygon, Rectangle, 2D Solid, 3D Solid, Trace, 3D Face, Text, Block ve Attribute Definition gibi objeler olabilirler. Ancak 3D Polyline ve 3D Mesh objeler olamazlar. View Bakış açısından yeni UCS oluşturmanızı sağlar. Ekranınızı XY düzlemi olarak düşünebilirsiniz. Ekranınızın alt yatay kenarı X ekseni, sol düşey kenarı Y ekseni, ekrandan size doğru dik doğrultuda Z ekseni gibi. Önemli bir komuttur. Her türlü perspektif modda aynı anda Plan bakıştaki çalışma ortamını sağlar. Origin Çalışma sırasında o anki aktif olan Koordinat Sistemini yeni tanımlanacak noktayı orijin noktası olarak kabul ederek bu tanımlanan noktaya eksen takımının yönleri sabit olacak bir şekilde konumlandırır. Origin komutu, aktif olan UCS Koordinat sisteminizi eksen takımı yön konumları korunarak çizim alanında istediğiniz bir noktaya taşımanızı sağlar. Z Axis Vector Komut çalıştırıldığında yeni oluşturulacak Kullanıcı Koordinat Sisteminin ilk önce yeni orijin noktasının yerinin (2) tanımlanmasını ardından da Z ekseni pozitif yönünün gösterilmesini (3) ister. Böylece gösterilen yeni orijin noktasında ve belirtilen yön doğrultusunda Z ekseni bakacak şekilde yeni UCS hizalanarak konumlanmış olur (4). Aşağıda işlem basamakları gösterilmiştir. 259

260 3 Point 3 nokta gösterilerek yeni Kullanıcı Koordinat Sistemi (UCS) oluşturulmasın sağlar. Komut çalıştırıldığında birinci nokta yeni orijin noktasının yerini, ikinci nokta X ekseni pozitif yönünü, üçüncü noktanın tanımlanması ile Y ekseni pozitif yönünün belirlenmesini sağlar. Böylece yeni oluşturulacak Kullanıcı Koordinat Sisteminin hem orijin noktasını hem de XY düzlemini model üzerinde istediğiniz yüzeye paralel ve çakışık olacak bir şekilde konumlandırabilirsiniz. 3 Point, UCS oluşturmada en kullanışlı yöntemdir. X Aktif olan koordinat sistemini, X ekseni doğrultusu ve yönü sabit verilecek açı değeri kadar X ekseni etrafında döndürülmesini sağlar. Girilecek açı değeri (+) değerliyse dönüş yönü saat ibresi dönüş yönünün tersi, (-) değerli ise saat ibresi dönüş yönünün de olur. Komut çalıştırıldığında varsayım açı değeri <90> derece olarak hazır gelir. Bu değerde döndürmek istenmiyorsa istenilen değeri girerek Enter ile onaylanır. Y Aktif olan koordinat sistemini, Y ekseni doğrultusu ve yönü sabit verilecek açı değeri kadar Y ekseni etrafında döndürülmesini sağlar. Girilecek açı değeri (+) değerliyse dönüş yönü saat ibresi dönüş yönünün tersi, (-) değerli ise saat ibresi dönüş yönünün de olur. Komut çalıştırıldığında varsayım açı değeri <90> derece olarak hazır gelir. Bu değerde döndürmek istenmiyorsa istenilen değeri girerek Enter ile onaylanır. Z Aktif olan koordinat sistemini, Z ekseni doğrultusu ve yönü sabit verilecek açı değeri kadar Z ekseni etrafında döndürülmesini sağlar. Girilecek açı değeri (+) değerliyse dönüş yönü saat ibresi dönüş yönünün tersi, (-) değerli ise saat ibresi dönüş yönünün de olur. Komut çalıştırıldığında varsayım açı değeri <90> derece olarak hazır gelir. Bu değerde döndürmek istenmiyorsa istenilen değeri girerek Enter ile onaylanır. 260

261 Not: Dönüş yönü tespiti için Seçilen vektörün pozitif yönü ok ucundan orijin noktasına (0, 0, 0) bakıldığındaki saat dönüş yönüne göre (+,-) değeri tespit edilir. NAmed: UCS komutunun Named seçeneği, kullanıcıya oluşturulan UCS lerin düzenlenmeleri ile ilgili dört seçenek sunar. Restore: Oluşturulup isim verilerek saklanmış olan UCS lerden istenilenin ismi girilerek o UCS nin aktif hale getirilmesini sağlar. Save: Oluşturulan UCS nin daha sonra da kullanılabilmesi için bir isim verilerek saklanmasını sağlar. İsim verilerek saklanan UCS lerden istenileni Restore seçeneğiyle aktif hale getirebilirsiniz. Delete: İsim verilerek saklanmış UCS lerden istenilenin silinmesini sağlar.? : İsim verilerek saklanmış UCS lerin hepsini birden veya ismi verilen UCS nin özelliklerini listelemek için kullanılır. Apply Aktif UCS ayarlarını seçilen veya tün görünüş pencerelerine uygulanmasını sağlar. UCS II UCS II araç çubuğu, bir çizimde kullanıcı tarafından oluşturulup kaydedilmiş tüm UCS leri ve AutoCAD programı tarafından önceden tanımlanmış hazır altı adet standart UCS seçeneklerini görüntüleyen bir liste sunar. Bu listeyi burada yer alan UCS ler arasında hızlı geçiş yapmak için kullanabilirsiniz. Araç çubuğu üzerinde iki araç bulunur. UCS Yukarıda belirttiğimiz gibi UCS araç çubuğundaki ilk araç bu UCS aracıdır. Buradaki görevi de aynıdır. Aktif UCS sistemi orijin noktasını eksen takımının yön konumlarını bozmadan yeni bir orijin noktasına konumlandırılmasını sağlar. Aynı zamanda bu komutla 3 Point yönteminde olduğu gibi imleç ile ilk işaretlenen nokta orijin noktası, ikinci işaretlenen nokta X ekseninin yönü ve üçüncü işaretlenen nokta Y ekseninin yönünü göstererek yeni bir Kullanıcı koordinat Sistemi (UCS) oluşturmanızı sağlar. Specify origin of UCS or [Face/NAmed/OBject/Previous/View/World/X/Y/Z/ZAxis] <World>: İletisiyle yeni UCS oluşturmak için seçenekler sunar. Named UCS UCSMAN komutu çalıştırıldığında ekranınızda UCS diyalog tablosunu görüntüleyerek; Yeni UCS ler oluşturup isim vererek saklamanızı sağlar. Çizim dosyanız içersindeki önceden yaratmış olduğunuz kullanıcı koordinat sistemlerini yönetmenizi sağlar. Bu yaratılmış ve isim verilerek saklanmış kullanıcı koordinat sistemlerinden istediğinizi aktif hale getirebilir istediğinizi silebilir veya adını değiştirebilirsiniz. Yukarıda UCS diyalog tablosu, sekmeleri işlev ve özelliklerine değinilmişti. UCS II araç çubuğu 3D Solid bir modeli ölçülendirirken çok işinize yarayacaktır. Modelin ölçü vereceğiniz yüzeylere ait UCS lerini oluşturunuz. Sorası listeden ilgili yüzeye ait UCS seçilerek ölçülendirmenizi veya ilgili çalışmalarınızı yapınız. 261

262 Layers (la): Katmanlar Komut: Layer (la) Format çekme menüsü/layer AutoCAD, proje çizim çalışmalarınızda karışıklığı önleyebilmek amacıyla kullanıcıların Layer adı verilen çalışma katmanları oluşturabilmelerini sağlar. Bu çalışma katmanlarını üst üste duran şeffaf çizim kâğıtları olarak düşünebilirsiniz. AutoCAD programı çalıştırıldığında ekranda karşınıza Drawing1.dwg isimli yeni bir çizim dosyası sunar. Bu dosyada hazır olarak sunulan Layer 0 sıfır isimli katmanıdır. Bu katmanın rengi White (beyaz), çizgi tipi Continuous (düz çizgi), çizgi kalınlığı Default (varsayım çizgi kalınlığı) ve katman On aktif konumdadır. Kullanıcılar, Layer komutunu kullanarak aktif çizim dosyası içersinde istediği kadar yeni katmanlar yaratabilirler. İstediği katmanı aktif (Current) hale getirerek objelerin bu katman üzerinde, katmana atanmış özelliklerde çizilmelerini sağlarlar. İstenirse katman özelliklerini değiştirebilirler. Bu oluşturulmuş katmanlardan istedikleri ilgili katmanları kapatarak Off veya dondurarak Frozen bu katmanlar üzerinde çizili olan objelerin ekranda görüntülenmemesini ve/veya kâğıda çizdirilmemesini sağlayabilirler. Layer komutu çalıştırıldığında ekranınızda Layer Properties Manager diyalog tablosu görüntülenir. Bu diyalog tablosunda yeni katmanlar yaratılır, seçilen katmanlara özellikler atanabilir ve katmanların kontrolünü buradan yapabilirsiniz. AutoCAD katman, renk, çizgi tipi, çizgi kalınlığı ayarlarının bu diyalog tablosu üzerinde yer alması kullanıcılara büyük kolaylık sağlar. Çizimler aktif olan katman üzerinde yapılır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; örneğin aktif olan katmanınızı Off konuma getirdiğinizi unuttunuz. Bir iki çizgi çizmeye kalktınız ekranda çizilmediğini görürsünüz. Aslında o işlemler olmuştur fakat Off konumda olduğu için ekranınızda görüntülenmezler. Aktif olan katmanınızı On konuma getirdiğinizde bu işlemlerin çizilmiş olduğunu görürsünüz. Bir başka katmanın aktif hale getirilmesi istenirse, listeden katman isminin üzeri çift tıklanarak, listeden katman ismi seçilip Set current butonuna basılarak veya klavyeden (Alt+C) basılarak aktif duruma getirilebilir. Ayrıca Layers araç çubuğundaki Layer Control açılır listesinden ilgili katman ismini seçerek aktif hale getirebilirsiniz. En kolay ve kullanışlı yol budur. 262

263 Layers araç çubuğu: Layer Properties Manager diyalog tablosunu açarak ilgili düzenlemelerin yapılmalarını sağlar. Layer Control O anki aktif olan katmanı ve özelliklerini görüntüler. Liste penceresi oku tıklandığında mevcut olan tüm katmanları listeler. Aktif katmanı On/Off konuma getirilmesini sağlar. Şu an aktif katman On konumdadır. Bu katman üstünde çizili bulunan tüm objeler ekranda görüntülenirler. İmlecinizi Layer Control penceresi üzerine getirip tıkladığınızda katman listesi penceresi açılır. Aktif olan katman isminin bulunduğu satır mavi renktedir. İmlecinizi bu satırın hizasındaki ampul işareti üzerine getirip tıklarsanız yanan ampul simgesinin sönük ampul haline (Off) dönüştüğünü görürsünüz. Aktif katman şu an Off konumdadır. Bu katman üzerinde çizili bulunan tüm objelerin ekranda görüntülenmesinin engellenmesini sağlar. / Freeze or thaw in ALL viewports: Freeze dondurmak, Thaw buzları eritmek anlamındadır. Seçili katmanın Thaw simgesi tıklandığında simgenin görünüşü bu hale dönüşerek tüm bakış pencerelerinde (Viewports) bu seçili katmanın dondurulmasını sağlar. Dondurulan katmanlar tamamen kapanır. Objeler ekranda hem görüntülenmez hem de Regen (yeniden yaratma) işlemi ve Zoom Extend işlemi sırasında hesaba katılmazlar. Yukarıdaki örnekte ekran üç bakış penceresini bölünmüştür. Koninin bulunduğu katmana Freze uygulandıktan sonraki bakış pencerelerinin görüntüsü gösterilmektedir. / Freze or thaw in current viewport: Bakış pencerelerinden aktif olanında ilgili katmanın dondurulması veya çözülmesini sağlar. Yukarıdaki örnekte ekrandaki görünüş (bakış) pencerelerinden çerçevesi kalın olan pencere aktiftir ve katmanlar thaw durumundadır. Burada Freeze uygulanmış olup sonuç yanda gösterilmiştir. / Lock or Unlock a layer: Simgenin Lock (kilitlenmiş) konumu, seçilecek katmanın (layer) kilitlenerek üzerinde çizili yer alan objelerin herhangi bir düzenleme işlemine karşı korunmasını sağlar. Kilitli katmanlar üzerinde çizim yapılabilir. 263

264 Ancak bu katmanlarda yer alan objeler üzerinde düzenleme işlemleri yapılamaz. Kilitli olan bir katmanın kilitli durumunu değiştirmek için Layer Properties Manager diyalog tablosunda ilgili katmanın kilit sembolünün üzerini tıklayınız. Veya Layers araç çubuğunda Layer Control penceresinden ayni işlemi de gerçekleştirebilirsiniz. Color of layer: Layer (katman) rengi burada görüntülenir. Bir katmana renk atamak için Layer Properties Manager tablosundan listedeki ilgili katman seçilip renk kutucuğu tıklandığında Select Color tablosu ekranda karşınıza gelir. Katmana atamak istediğiniz rengi bu tablodan seçerek atayabilirsiniz. Layer Control pencere listesi kapalıyken görüntülenen metin aktif katmanın ismidir. Make Object s Layer Current: Butonu, ekranda çizili bulanan objelerden seçilen objenin bulunduğu ilgili katmanın aktif katman olmasını sağlar. Layer Previous: Butonu, Layerp komutunu çalıştırır. Katmanların çizgi tipi, renk, çizgi kalınlığı gibi özelliklerini değiştirdikten sonra Layerp komutunu kullandığınızda katmanlarda yapılan bu özellik değişikliklerini geri alır. Ayrıca her tıklandığında o anki aktif katmandan bir önceki aktif olan katmana dönmenizi sağlar. Layerp komutu Undo komutu gibi yapılan her hareketi izler. Bu izlemenin yapılıp yapılmayacağı Layermode ile kontrol edilir. ON durumu izler. OFF duruma getirildiğinde izleme olmaz. Katmanlarda yapılan özellik değiştirmeleri geri alınmaz. Layer States Manager: Butonu, tıklandığın da aynı adlı diyalog tablosunu ekranınıza getirir. Mevcut katmanlar üzerinde yapılan çeşitli özellik ayarlarını (katmandan bazılarını Off, bazılarını Lock, bazılarını Freeze hale getirme gibi.) bir isim verilerek saklanmasını istenildiği zamanda bu saklanan ayarlara geri dönülmesini sağlar. Layer Properties Manager Komut: Layer (la) Format çekme menüsü/layer New Property Filter (Alt+P) New Property Filter butonu tıklandığında Layer Filter Properties diyalog tablosu ekranınızda açılacaktır. Burada sunulan ölçütlerden (kıstas) kullanıcının belirleyeceği ölçütlere göre mevcut katman isim listesi içersinden bu ölçütlere uyan katmanların süzülüp bunlardan yeni nitelikli katman listesi yaratılmasını sağlar. Belirli ölçütler kullanılarak katmanların filtre edilmesinin iki yolu vardır. Bunlarla ilgili birer örnek yapalım. Örneğimizde çizim dosyamızda mevcut toplam 45 adet Layer bulunmaktadır. Birinci yol: New Property Filter butonu tıklanarak açılan Layer Filter diyalog kutusunun üst kısmında yer alan Filter definition kısmında bulunan süzme ölçütlerini kullanarak. 264

265 Örneğimizde mevcut katman listesinde bulunan katmanlardan Off, Freeze ve Lock olanların süzülmesini istedik sonuç yukarıda gösterilmiştir. Bu süzülen yeni nitelikli listenin adı program tarafından otomatik verildi. Kullanıcı istediği bir ismi Filter name metin kutusuna girebilir. İkinci yol: Joker kullanarak Name bölümüne (*) yıldız joker karakteri kullanılarak *CATI* parametresi girilerek süzülmüştür. Sonuç olarak istenilen ölçütlerde nitelikli iki adet katman listesi elde edilmiştir. Yan tarafta görüntülenmiştir. All Used Layers listesinde mevcut olan tüm katmanlar görüntülenir. Properties Filter1 isimli listede birinci yol ile süzülmüş katmanlar, Properties Filter2 isimli listede de Joker karakter kullanılarak süzülen katmanlar görüntülenir. Süzülecek katmanların adlarındaki ortak karakterleri girerek veya joker kullanarak mevcut katman listesindeki katmanların arasından süzülmelerini sağlayabilirsiniz. Joker karakterler tek başlarına kullanıldığı gibi bir arada da kullanılabilinirler. Yan tarafta sıkça kullanılan joker karakterleri bir tablo halinde gösterilmiştir. 265

266 New Group Filter (Alt+G) New Group Filter aracı herhangi bir ölçüt kullanmadan çizim dosyanız üzerinde yer alan nesnelerden istenilenleri seçerek bunların ait oldukları katmanlardan yeni bir grup katman listesi oluşturmanızı sağlar. New Group Filter butonu tıklandığında Layer Properties Manager tablosu sol liste penceresinde yeni grup simgesi ve Group Filter1 adlı metin kutusu belirecektir. Programın otomatik olarak verdiği bu adı kendinize göre değiştirebilirsiniz. Simgenin üzerinde sağ tuş menüsünü açarak Select Layers/Add seçeneği tıklanır. Geçici olarak çizim içersine dönülür ve burada yer alan nesnelerden (duvar, kapı_pencere ve mahal, kot, tarama vb. gibi) istenilenler seçilerek onaylanır. Bunların ait oldukları katmanlardan yeni bir grup katman listesi oluşturulur. Yukarıda yeni oluşturulan grup katman listesi görüntülenmektedir. Layer States Manager (Alt+S) Çizim dosyası içersinde mevcut katmanlar üzerinde yaptığımız özellik ayarları çalışma ortamında işimizi kolaylaştırır. Bu ayarların farklı yapılandırmalardaki durumları birer (State) durum olarak nitelendirilebilir. Örneğin bir mimari proje üzerinde elektrik tesisatını oluştururken mimari projedeki tefriş, tarama vb. katmanların kapalı tutulması. Zayıf akım tesisatını işlerken aydınlatma ve priz lin yelerinin bulundukları katmanların kapalı olması. Katmanların renk, çizgi tipi ve çizgi kalınlıkları gibi özellikleri farklı durumlardır. Proje çalışmalarınız süresince ilgili katman ayarlarını sıkça yapmanız gerekebilir. Yoğun bir projede çokça katmanlarla çalışıyorsanız bu katman ayarlarında sıkça düzenlemeler yapmak sıkıcı ve zaman alıcı bir hale gelir. Layer State yapılan bu farklı yapılandırmalardaki ayarların bir isim verilerek saklanmasını ve daha sonra istendiğinde tekrar katman listesine uygulanmasını sağlar. 266

267 Bir örnek ile durum (State) oluşturalım. Örnek olarak katmanlarımız yukarıda gösterilmiştir. Tablo üzerindeki Layer States Manager butonunu tıklayınız. Ekranınızda aynı adlı diyalog tablosu açılır. Açılan Layer States Manager tablosu üzerindeki New butonunu tıklayınız. Karşınıza New Layer State to Save diyalog tablosu açılacaktır. Burada New layer state name metin kutusuna oluşturacağınız katman durumun için bir isim giriniz. Örneğin Aydınlatma Description bölümüne açıklama bilgisi yazabilirsiniz. Örneğin Elektrik OK butonu ile onayladığınızda Layer States Manager diyalog tablosuna geri dönersiniz. Oluşturmuş olduğunuz Aydınlatma isimli durum listede yer almaktadır. Aşağıda görüntülenmektedir. Burada Edit butonu tıklandığında karşınıza Edit Layer State: Aydınlatma adlı diyalog tablosu açılacaktır. 267

268 Burada mevcut katman listesi görüntülenmektedir. Bu tablo üzerinde yaratılacak durum da (Aydınlatma) katmanlarınızın almasını istediğiniz özellik ayarları yapılıp OK. Butonu nu tıklanarak Layer States Manager diyalog tablosuna geri dönülür. Burada Layer States Manager tablosunda o anki hallerinin saklanmasını istediğiniz özelliklerin onay kutucuklarını işaretleyiniz. Bu bilgiler çizimle birlikte saklanacaktır. Burada dikkat edilecek husus; sadece seçilen katman özelliklerinin durumu kaydedilecektir. Burada Close butonu tıklanarak Layer Properties diyalog tablosuna geri dönünüz. Burada OK. Butonu tıklanarak Layer Properties Manager diyalog tablosunu kapatınız. Böylece işlem tamamlanmış olur. Yeni yaratmış olduğunuz Aydınlatma katman durumunu Export butonu yardımıyla LAS (*.las) uzantılı bir dosya olarak aktif çizim dosyası dışında da saklayabilir ve istenildiğinde Import yardımıyla benzer katmanlara sahip başka çizim dosyalarınızda da kullanabilirsiniz. Aktif çizim dosyanızda çalışma pozisyonunuza göre istediğiniz kadar birer durum (State) yaratabilirsiniz. Yaratılan durumlardan (State) herhangi birini geri yüklemek için Layer Properties Manager diyalog tablosundan Layer States Manager butonunu tıklayınız. Açılan aynı adlı Layer States Manager diyalog tablosunda yaratılan katman durumları listesi görüntülenmektedir. Buradan istenilen durumu (State) seçiniz. Restore butonunu tıklayınız. Layer Properties Manager diyalog tablosuna geri dönersiniz. Mevcut katman listesinde özellik ayarlarının seçmiş olduğunuz durum (State) ayarlarına dönüştüğünü görürsünüz. OK. Butonu tıklanıp Layer Properties Manager diyalog tablosu kapatılarak çizim içersine dönülür. Veya tabloda listede yer alan durum isimi üzeri çift tıklanıp ta geri yükleme işini yapabilirsiniz. Aşağıda görüntülenen durum listesinde Same as DWG sütununda Yes olan durum (State) o anki Layer Properties Manager tablosunda görüntülenen aktif State durum katman listesidir. New Layer (Alt+N) New Layer komutu, yeni bir katman yaratmanızı sağlar. New Layer butonu tıklandığında Layer Properties Manager diyalog tablosunda görüntülenen katman listesinde Layer1 isimli yeni bir katman satırı belirdiğini görürsünüz. Şu an, yeni yaratılan bu Layer1 isimli katman satırı seçili ve adının yeni bir isim ile değiştirilip değiştirilmeyeceğini beklemektedir. Vermek istenilen isim klavyeden girilerek Enter ile onaylanır. İstenildiğinde 0 katmanı hariç herhangi bir katmanın adını değiştirebilirsiniz. Yapmanız gereken işlem ilgili layer satırını seçiniz. İster F2 tuşu yardımıyla veya sağ tuş menüsünden Rename Layer seçeneğini seçiniz. Seçili Layer satırında isim değiştirmeye hazır konuma gelir. Burada istenilen yeni bir isim klavyeden girerek verebilirsiniz. 268

269 New Layer VP Frozen in All Viewports Görünüş (bakış) pencerelerinde dondurulmuş olarak yeni bir katman yaratılmasını sağlar. Bu yaratılan katmanın Frozen özelliği yalnız Layout üzerindeki görünüş pencereleri için geçerlidir. Bu katman üzerinde yer alan objeler görüntülenmezler ve katman tamamen kapanır. Model ortamında ise herhangi bir etkisi olmaz. Bu katman üzerinde yer alan objeler görüntülenir ve tüm işlemlerde uygulanabilir. New Layer VP Frozen in All Viewports butonu yardımıyla a ve b isimli iki adet katman yaratılmış olup yukarıda görüntülenmektedir. Model ortamında bu yaratılan a layerinde çember, b layerinde prizma çizilmiştir. Diğer objede 0 katmanı üzerindedir. Yukarıda Model ve Layout ekran görüntüleri verilmiştir. Bu yeni yaratılan katmanın Frozen özelliğinin layoutlardaki görünüş pencerelerinde etkin olduğu gösterilmiştir. Delete Layer (Alt+D) Seçilen bir katmanın silinmesini sağlar. Dikkat edilmesi gereken hususlar; 0 Sıfır katmanı AutoCAD in hazır sunduğu katmandır silinemez ve adı değiştirilemez. Defpoints katmanı silinemez. Ölçülendirmelerle ilgili tanımlama noktalarının bulunduğu katmandır. Çalışma esnasında ilk ölçü verildiğinde program tarafından yaratılarak listede yerini alır. Aktif olan katman silinemez. Dış referanslara (Xref) bağımlı katmalar silinemez. Üzerinde obje bulunan katmanlar silinemez. İçeriği silinerek tümüyle temizlenmiş katmanları PURGE komutuyla da silebilirsiniz. Silinemez durumdaki bir katmanı silmeye kalktığınızda yukarıdaki uyarı mesajı görüntülenir. Set Current (Alt+C) Listeden herhangi bir aktif olmayan katman seçildiğinde Set Current butonu tıklandığında seçili olan o katmanı aktif katman haline getirmenizi sağlar. 269

270 Current Layer: Görünüş penceresinde aktif olan katman adını gösterir. All: Çizim dosyasındaki tüm mevcut katmanları görüntüler. All Used Layers: Sadece kullanımda olan katmanları görüntüler. New Property Filter ve New Group Filter ile oluşturulan süzme işlemleri kaydı da burada listede yerini alır. Status: Listedeki aktif olan katmanı onay işareti ile görüntüler. Ayrıca ilgili katmanların kullanımda olup olmadıklarının da görüntülenmesini sağlar. Name: Katman adlarını listeler On/Off: Mevcut katmanların açık veya kapalı durumlarını gösterir. İstenilen ilgili katmanlar buradan açık veya kapalı konuma getirilebilinirler. Freeze/Thaw: Mevcut katmanların dondurulmuş veya çözülmüş konumlarını gösterir. İstenilen ilgili katmanlar buradan dondurulabilir veya dondurulmuş olan katmanlar çözülebilinirler. Lock/Unlock: Katmanların kilitli olup olmadıkları burada görüntülenir. İstenilen ilgili katmanlar buradan kilitli veya kilidi kaldırılmış hale getirilebilinirler. Color: Mevcut katmanların renkleri burada görüntülenir. İstenilen ilgili katmanlara buradan renk atayabilir veya atanmış rengini değiştirebilirsiniz. Linetype: Mevcut katmanlara atanmış çizgi tipleri görüntülenir. İstenilen ilgili katmanlara buradan çizgi tipi atayabilir veya atanmış çizgi tipini değiştirebilirsiniz. Lineweight: Mevcut katmanlara atanmış çizgi kalınlıkları görüntülenir. İstenilen ilgili katmanlara buradan çizgi kalınlığı atayabilir veya atanmış çizgi kalınlığını değiştirebilirsiniz. Plot Style: Mevcut katmanlara ait çizdirme stili bu sütunda görüntülenir. Renge bağlı çizdirme stili Color Dependent Plot Styles (*.ctb) kullanıyorsanız bu ayar değiştirilemez durumdadır. İsimlendirilmiş çizdirme stili Named Plot Styles (*,stb) kullanıyorsanız bu alana tıkladığınızda Select Plot Style diyalog tablosu görüntülenerek bu katman için kullanmak istediğiniz çizdirme stilini ayarlayabilirsiniz. Plot: Seçilen katman üzerindeki bulunan objelerin çizdirilip çizdirilmeyeceğini belirler. İlgili katman satırındaki Plot sembolü üzeri tıklanarak aktif veya pasif hale getirilir. Plot özelliği kapatılmış bir katman üzerinde yer alan objeler çizim dosyasında görüntülenmeye devam ederler fakat kâğıda çizdirilmezler. Bir katmanın Plot özelliği açık durumda olsa fakat bu katman dondurulmuş (Freeze) ise, bu katman üzerinde bulunan objeler de kâğıda çizdirilemezler. New VP Freeze: Seçili olan katmanın yeni yaratılacak bir görünüş penceresi içersinde dondurulmuş (Freeze) halde olmasını sağlar. İstenirse çözülmüş hale geri getirilebilinir. Descripton: Katmanla ilgili açıklama bilgisi girilmesini ve ilgili bilginin gösterilmesini sağlar. Onay kutucuğu işaretli ise ayarladığınız süzme kıstaslarının tersi değerlerini esas alarak listelenecek katmanları seçer. Refresh butonu Status sütununda ilgili katmanların boş veya dolu olduğunu (kullanımda olup olmadığını) gösterir. Koyu renkli olan katman simgeleri dolu, açık renkli olan katman simgeleri boştur. Yani o katman üzerinde herhangi bir obje yoktur. Yanda gösterilmiştir. Settings butonu Layers Settings adlı iletişim kutusunu açar ilgili bazı ayarların yapılmasını sağlar. Burada alt kısımda yer alan, onay kutucuğunu işaretleyiniz. Onay kutusunun işaretli olması Refresh butonunun görevini etkinleştirir. Katmanların kullanımda olup olmadığını Status sütunundaki simgeler ile görüntülenmesini sağlar. 270

271 Layers II LayersII araç çubuğunda katmanların kullanımını kolaylaştıran bazı komutlar yer alır. Layer Match: Seçilecek nesnenin katman bilgisini, bir diğer katmana kopyalanmasını sağlar. Change to Current Layer: Seçilen nesnenin katmanını, o anda güncel olan katmana dönüştürür. Yanlış katmana çizilmiş nesneleri kolaylıkla güncel olanla eşleştirmede kullanılır. Layer Isolate: Seçili katman dışında kalan tüm katmanları gizler veya kilitler. Sadece seçili tecrit edilmiş katman üzerinde çalışmak için idealdir. Layer Unisolate: Katmanlar üzerideki tecrit edilmişlik durumunu kaldırır. Copy Objects to New Layer: Seçilen nesneleri başka bir katmana kopyalar. Name ile katman adını seçtikten sonra yapılacak işlem sıradan bir kopyalama işlemi gibidir. Layer Walk: Sadece seçili olan katmanların çizimde görünmesini sağlar. Ekrana aynı adlı iletişim kutusunu getirerek, çizimdeki tüm katmanları listeler. Bu listeden görünür olmasını istediğiniz katman adlarını çift tıklamanız yeterlidir. Seçimi iptal etmek için yine çift tıklamak gerekir. Ayrıca Purge düğmesiyle, içinde çizim bilgisi olmayan katmanları da seçip silebilirsiniz. İletişim kutusunu terk ederken Restore On Exit onay kutusunun işaretini kaldırırsanız, yapılan değişiklikler çizime yansır. Layer Freeze: Seçili katmanları dondurur. Layer Off: Seçili katmanları kapatır. Layer Lock: Seçili katmanları kilitler. Layer Unlock: Seçili kilitli katmanların kilidini kaldırır. 271

272 Yazdırma/Çizdirme AutoCAD den basılı çıktı almak adeta bir sanattır. Çıktı cihazınızı ve AutoCAD deki ilgili ayarları tanımanız gerekir. Bilgisayarda oluşturmuş olduğumuz ilgili çizim veya projelerin kâğıt üzerine aktarılması işlemine çıktı alma diyoruz. AutoCAD ekranında çizilen resimlerin yazıcı (printer) veya çiziciye (plotter) gönderilmesi için PLOT komutu kullanılır. Bu komut çalıştırıldığında ekrana Plot isimli diyalog tablosu gelir. Çizim ile ilgili çıktı alma ayarları ve seçimler burada yapılır. Plot Komut: plot veya print File/Plot/Ctrl+P Standart A.Ç./Plot Ribbon/Output tab/plot panel/plot Plot diyalog tablosu iki kademelidir. Yan tarafta ilk kademedeki hali gösterilmektedir. Plot diyalog tablosunun ikinci kademesini açmak için diyalog tablosunun sağ alt kısmında yer alan More Options düğmesini tıklamanız veya Alt+Shift+> klavyeden basmanız gerekir. İkinci kademeyi kapamak için Less Options düğmesini tıklamanız veya Alt+< klavyeden basmanız gerekir. Sırasıyla Plot diyalog tablosunda yer alan Bölüm ve elamanların özellik ve işlevlerini inceleyelim. Page setup bölümünde aktif çizim dosyanız içersinde oluşturmuş olduğunuz çıktı ayarları ile ilgili iki seçenek sunar. Name: Açılır listesinde aktif çizim dosyanızda oluşturulmuş olduğunuz tüm sayfa düzeni setlerinin isimleri liste halinde görüntülenir. Sayfa düzeni setlerinde çıktısı alınacak çizimin kâğıt üzerinde görünümüne ilişkin tüm ayarlar saklanır. Add: Düğmesi tıklandığında ekrana Add Page Setup diyalog tablosunu getirerek, aktif çizim dosyanızda son yaptığınız çıktı ayarları varsa, bu yeni sayfa düzeni setine bir isim verilip saklamanızı sağlar. Bu bölümde, Name açılır listesinden kullanacağınız çıktı aygıtının seçiminin belirlenmesi sağlanır. Listede sisteme tanıtılmış tüm çıktı aygıtları görüntülenir. Page setup bölümünde aktif çizim dosyanız içersinde oluşturmuş olduğunuz çıktı ayarları ile ilgili iki seçenek sunar. 272

273 Preview penceresinde, yapmış olduğunuz ayarlar göre çizimin kâğıda yerleşmesiyle ilgili bir ön izleme görüntülenir. Butonu ile çıktı aygıtının özellikleri düzenlenir. Buton tıklandığında ekrana Plotter Configuration Editor diyalog tablosu gelir. Tabloda bulunan Custom Properties butonu yardımıyla yazıcı özelliklerinin yer aldığı diyalog tablosu ekrana gelir. Burada yazıcının çıktı kalitesi ve ilgili diğer ayarları yapabilirsiniz. Ayarlar tamamlandıktan sonra Plotter Configuration Editor tablosuna geri dönülür. Buradan OK butonu tıklandığında ekranınıza Changes to a Printer Configuration File isimli diyalog tablosu gelir. Biraz önce yapılan yazıcı ayarlarının kaydedilmesiyle ilgili iki seçenek sunar. saklar. Yapılan yazıcı ayarları sadece bir seferliğine geçerli. Yapılan yazıcı ayarlarını sistem yazıcısı için kaydedip Kutucuğu işaretlenirse çizimi PLT uzantılı bir dosya olarak disk üzerine yazılmasını sağlar. Dikkat edilecek husus bu tip dosyalarda tüm çıktı ayarlarının eksiksiz yapılarak oluşturulması gerekir. Çıktı alma sırasında bu dosyanın içi görüntülenemez ve üzerinde herhangi bir değişiklik yapılamaz. Bu bölümde yer alan açılır listeden çıktı alacağınız kâğıt boyutunun seçilmesi sağlanır. Burası alacağınız çıktı âdetinin belirlendiği bölümdür. Kaç adet çıktı almak istiyorsanız metin kutusundan belirleyebilirsiniz. Çıktı alınacak alanın tanımlanacağı bölümdür. What to plot açılır listesinde dört seçenek sunulur. Display: Aktif ekran görüntüsünü çıktı alanı olarak kabul eder. O andaki ekran sınırları içinde görüntülenen alanını çıktısını almanızı sağlar. Extents: Aktif ekran görüntüsünde çiziminizin tamamı ekranda görüntülenmese dahi, çiziminizin mevcut sınırlarını dikkate alarak tümünün çıktısını almanızı sağlar. Limits: Çizim alanı Limits sınırları içindeki alanın çıktı alanı olarak kabul eder ve bu alanın çıktısının alınmasını sağlar. Not: Burada dikkat edilecek husus; model ortamında çıktı alıyorsanız bu seçenek Limits olarak gelir. Layout ortamında çıktı alıyorsanız bu seçenek Limits yerine Layout olarak gelir. Layout: İçinde bulunduğunuz Layout sekmesinde yer alan görüntünün çıktısını almanızı sağlar. Window: Window seçeneği seçildiğinde; çıktı alınacak alanın kullanıcı tarafından belirlenmesi istenir. 273

274 Hemen yan tarafında Window butonu etkin hale gelir. Window butonu tıklandığında geçici olarak çizim alanına geri dönülüp çizdirilecek alan bir pencere ile tanımlanarak Plot diyalog tablosuna geri dönülür. Bu bölüm çıktı alanınızın kâğıt üzerinde yerleşimi ile ilgili ince ayar yapmanızı sağlar. X ve Y metin kutularında görüntülenen değerleri ayarlayarak çıktı alanını kâğıdın sol alt köşesinden yatay ve dikey doğrultuda ne kadar kaydıracağınızı belirleyebilirsiniz. X: Yatay doğrultuda çizdirme başlangıcını belirler. X e verilen artı bir değer çizimi kâğıt üzerinde solda sağa doğru kaydırılmasını sağlar. Eksi değer ise tam tersi işlev görür. Y: Dikey doğrultuda çizdirme başlangıcını belirler. Y ye verilen artı bir değer çizimi kâğıt üzerinde aşağıdan yukarı doğru kaydırılmasını sağlar. Eksi değer ise tam tersi işlev görür. Center the plot: kutucuğu işaretlenirse çıktınızın kâğıda tam olarak ortalanmasını sağlar. Bu seçenek layout ortamında etkin değildir. Bu bölümde çıktısı alınacak çizimin çıktı ölçeğinin belirlenmesi sağlanır. Fit to paper: Bu onay kutucuğu işaretlenirse seçili olan çıktı alanını, ölçek göz ardı edilerek paper size bölümünde seçmiş olduğunuz kâğıda sığdırılması sağlar. AutoCAD bu sığdırma işlemini, çıktısı alınacak çizim alanı küçük ise büyüterek, büyük ise küçülterek seçili olan çıktı kâğıdına en büyük boyutlarda yerleşecek şekilde otomatik olarak hesaplar ve yerleştirilmesini sağlar. Bu işlemde çizimin en ve boy arasındaki oranları sabittir. Çıktıda en ve boy arasındaki orantıda herhangi bir çarpılma veya bozulma olmaz. Scale: Bu Scale açılır listesinden çıktınız için AutoCAD in sunmuş olduğu ölçek seçeneklerinden birini seçebilirsiniz. Yalnız burada dikkat edilecek nokta, burada sunulan ölçek seçeneklerini direkt olarak kullanabilmek için çiziminizin 1/1 ölçeğinde oluşturmuş olması gerekir. Yani 1 birim = 1 milimetre. Örneğin 6 metre uzunluğundaki duvar 6000 milimetre, 0,2 metre (20cm) kalınlığındaki duvar 200 milimetre çizilmiş olması gerekir. Gerçek boyutlarında milimetre cinsinden çizilmiş olan tüm çizimlerinizde direkt olarak bu ölçek seçeneklerinden herhangi birini kullanabilirsiniz. Bu şekilde çizili bir çizimde; 1/1 ölçeğindeki çıktıda duvar kalınlığı 200 milimetre, 1/10 ölçeğindeki çıktıda duvar kalınlığı 20 milimetre, 1/50 ölçeğindeki çıktıda duvar kalınlığı 4 milimetre olarak kâğıt üzerine çizdirilir. Örneğin: Burada Scale listeden seçtiğiniz ölçek, (1/50) çizdirme birimi ile çizim birimi arasındaki orandır. Bu oran alttaki metin kutularında görüntülenmektedir. Scale açılır listesi altındaki ilk metin kutusu çizdirme birimidir ve milimetre (mm) olarak görünür. İkinci metin kutusu ise çizim ekranında kullandığımız çizim birimidir. 1/50 ölçeğinin anlamı ekrandaki çizili olan çizimi 50 defa küçülterek çizdir. Metin kutularındaki değerlerin anlamı, ekrandaki 50 mm. uzunluğu 1 mm. çizdir. Her zaman çizimlerimizi birebir gerçek boyutlarda milimetre cinsinden çizmemize de gerek yok. Örneğin mimari projeleri birebir boyutlarda çizmek hem ekranda fazla yer kaplar hem de dosya boyutunu büyütür. Çok katlı bir bina, bir stadyum veya fabrika gibi projeleri çizerken AutoCAD deki 1 birim uzunluğu = 1 santimetre veya 1 metre veya daha farklı bir ölçü olarak kabul ederek çizebilirsiniz. Bu gibi durumlarda çizilmiş olan çiziminizin çıktısını alırken buradaki hazır sunulan ölçek seçeneklerini kullanmayınız. Bu seçenekler, 1 birim = 1 milimetre olarak kabul edilmiş gerçek boyutlarında milimetre cinsinden çizilmiş olan çizimler içindir. 274

275 Projemizi çizerken AutoCAD deki 1 birim uzunluğu = 1 santimetre veya 1 metre olarak kabul edip çizdiğimizde bunu istediğimiz ölçekte çıktısını nasıl alacağız. Burada Custom ayarları devreye giriyor. Örneğin: Çizimimiz, AutoCAD deki 1 birim uzunluğu = 1 santimetre olarak kabul edilip çizilmişse bu çizimin 1/50 ölçekli çıktısını almak için: İlk metin kutusuna çizdirme birimi olarak 10, ikinci metin kutusuna 50 değeri girilir. Çıktıda elde edilen sonuç 100 santimetre uzunluğundaki duvar 20 mm, 20 santimetre kalınlığındaki duvar 4 mm olarak çizdirilir. Örneğin: Çizimimiz, AutoCAD deki 1 birim uzunluğu = 1 metre olarak kabul edilip çizilmişse bu çizimin 1/50 ölçekli çıktısını almak için: İlk metin kutusuna çizdirme birimi olarak 1000, ikinci metin kutusuna 50 değeri girilir. Çıktıda elde edilen sonuç 1 metre uzunluğundaki duvar 20 mm, 0,2 metre kalınlığındaki duvar 4 mm olarak çizdirilir. Bazen çizimimizi direkt ölçekli olarak da çizebiliriz. Örneğin 1/50 ölçeğinde bir mimari projemizi çizerken 1 metre duvar uzunluğu için 20 birim, 90 cm kapı genişliğini 18 birim gibi girerek ekranda projemizi tamamladık. Şu anda ekrandaki tamamlanmış olan projemizin scale açılır listesinden 1/1 seçeneği seçilerek çıktısını aldığınızda çıktıdaki sonuç 1/50 ölçekli çıktıdaki boyutlar ile aynı boyutlardadır. Zaten 1/50 ölçekli çizmiştik. Aynı 1/50 ölçekli bu projenin 1/100 ölçeğinde çıktısına sahip olmak istenirse, scale açılır listesinden 1/2 seçeneği seçeneğini seçmeniz yeterli olacaktır. 1/50 ölçekle çizili resmin 1/2 çıktısını aldığınızda 1/100 ölçeğine denk düşer. Bazen çizimimizi direkt ölçekli olarak da çizebiliriz. Örneğin 1/50 ölçeğinde bir mimari projemizi çizerken 1 metre duvar uzunluğu için 20 birim, 90 cm kapı genişliğini 18 birim gibi girerek ekranda projemizi tamamladık. Şu anda ekrandaki tamamlanmış olan projemizin scale açılır listesinden 1/1 seçeneği seçilerek çıktısını aldığınızda çıktıdaki sonuç 1/50 ölçekli çıktıdaki boyutlar ile aynı boyutlardadır. Zaten 1/50 ölçekli çizmiştik. Aynı 1/50 ölçekli bu projenin 1/100 ölçeğinde çıktısına sahip olmak istenirse, scale açılır listesinden 1/2 seçeneği seçeneğini seçmeniz yeterli olacaktır. 1/50 ölçekle çizili resmin 1/2 çıktısını aldığınızda 1/100 ölçeğine denk düşer. Scale lineweights: Scale lineweights onay kutucuğu Layout ortamında çıktı alırken etkin duruma gelir. Onay kutucuğu işaretlenirse, çizimde vermiş olduğunuz çizgi kalınlıkları çizim ölçeğine göre yeniden ölçeklendirilecektir. Onay kutucuğu işaretli olmazsa çizim ölçeğiniz dikkate alınmadan çizimde vermiş olduğunuz çizgi kalınlıkları ile çizdirilecektir. Açılır listesinde, AutoCAD in sunmuş olduğu hazır Plot Style seçenekleri listelenir. Buradan herhangi bir seçeneği seçebilirsiniz. Hemen yan tarafında yer alan Edit düğmesi yardımıyla seçmiş olduğunuz seçeneğin mevcut ayarlarını yeniden düzenleyebilirsiniz. Edit düğmesi tıklandığında ekranınıza Plot Style Table Editor diyalog tablosu gelir. Burada yapmış olduğunuz çizimin çıktısını siyah beyaz veya renkli alınmasını belirleyebilirsiniz. Çiziminizde çizgi ağırlıkları kullanmadıysanız, çizimde kullanmış olduğunuz çizgi renklerine göre çizgi ağırlıklarını düzenleyebilirsiniz. 275

276 Bu bölümdeki ayarlar, Model bakış penceresinde yer alan genelde 3 boyutlu modellerin hangi görsel stilde (Visual Style) çıktılarının alınmasıyla ilgili seçenekler sunar. Çıktı alınacağı andaki Model ekranının hangi görsel stilde olması çıktı alma seçeneklerinin etkisini etkilemez. Shade plot: Açılır listesinden model bakış penceresinde yer alan modelin (o an model ekranında hangi görüntü stili aktif olursa olsun) çıktı şekillerine ait bir dizi seçenek sunar. As displayed: Model ekranındaki görüntüyü, o an ekranda aktif olan görüntü stiliyle çıktısının alınmasını sağlar. Wireframe: Model ekranındaki görüntüyü, o an ekranda hangi görüntü stili aktif olursa olsun, tel çerçeve (Wireframe) görüntü stiliyle çıktısının alınmasını sağlar. Hidden: Model ekranındaki görüntüyü, o an ekranda hangi görüntü stili aktif olursa olsun, 3 boyutlu objelerin arkasında kalan kenar ve objeleri gizleyerek Hidden görüntü stiliyle çıktısının alınmasını sağlar. Model ekranındaki görüntüyü, o an ekranda hangi görüntü stili aktif olursa olsun, buradan seçilecek olan görüntü stili (3D Hidden, 3D Wireframe, Conceptual ve Realistic) ile çıktılarının alınmasını sağlar. Alt bölümde, Model ekranındaki görüntüyü, o an ekranda hangi görüntü stili aktif olursa olsun, buradan seçilecek olan AutoCAD in hazır sunduğu render görüntü kalitesi seçeneklerinde, render görüntüsünün çıktısının alınmasını sağlar. Layout ortamındayken: Bu ayarlara; bakış penceresi çerçevesini seçip Properties (Ctrl+1) paletini ekrana getirdiğinizde, Misc bölümünde, Shaded plot seçeneği açılır listesinden ulaşabilirsiniz. Quality: Shade veya Render edilmiş bakış pencerelerindeki çıktı görüntü kalitesini DPI cinsinden düzenler. Draft: Model ortamındaki görünümleri tel çerçeve olarak çıktıya yollar. Preview: Çıktı kalitesini 150 DPI olarak düzenler. Normal: Çıktı kalitesini 300 DPI olarak düzenler. Presentation: Çıktı kalitesini iyi bir sunum için 600 DPI olarak düzenler. Maximum: Çıktı kalitesini, çıktı aygıtınızın saylayabileceği en yüksek kaliteye ayarlar. Custom: Çıktı kalitesini DPI metin kutusuna gireceğiniz değer göre alınmasını sağlar. Custom seçeneği seçildiğinde DPI metin kutusu etkin hale gelir. DPI değerleri arasında değişir. Çıktı alma esnasında, kullanılan birçok önemli çıktı alma seçenekleri sunar. Plot in background: Çıktı alma işlemi sürerken, ekranda çizim yapabilmenizi sağlar. Plot object lineweights: Çizimde objelere atanmış çizgi kalınlıklarının çıktıda uygulanıp uygulanmamasını sağlar. Plot with plot styles: Çizdirme biçemi ayarlarının uygulanıp uygulanmamasını sağlar. Plot paperspace last: Çıktı alırken önce MODEL ortamındaki objeleri, sonra PAPER ortamındaki objeleri dikkate alır. Hide paperspace objects: Layout modunda oluşturulmuş 3 boyutlu nesneler de Hide komutunun uygulanabilmesini sağlar. Plot stamp on: Çizimlerde standart bir imza kullanmak istediğinde onay kutucuğunu işaretlemeniz gerekir. Onay kutusu işaretlendiğinde hemen sağ tarafında Plot Stamp Settings düğmesi etkin hale gelir. 276

277 Düğme tıklandığında ekrana Plot Stamp diyalog tablosu gelir ve ilgili ayarlar burada düzenlenir. Plot Stamp, çıktısını aldığınız çizimlerin bir köşesinde çizime ilişkin isim, Tarih vb bilgilerin yer almasını sağlar. Plot Stamp diyalog tablosuna, Plot diyalog tablosundan ulaşıldığı gibi direkt olarak komut satırına plotstamp komut adını girerek de ulaşabilirsiniz. Standart imzada yer almasını istediğiniz bilgilerin konularını seçmenizi sağlar. Drawing name: Çizim dosyasının adı. Layout name: Çıktısını aldığınız Layout un adı. Date and Time: Çıktının alındığı Tarih ve Saat bilgisi. Login name: Windows oturumunu açanın adı. Device name: Çıktı alınan aygıtın adı. Paper size: Çıktı alınan kâğıdın boyutları. Plot scale: Kullanılan çıktı ölçeği. Standart imza bilgilerinin sembolik olarak ne şekilde konumlanacağını bu pencereden izleyebilirsiniz. Bu konumlama ayarları, Advanced butonu ile ekrana getirilen Advanced Options diyalog tablosundan yapılır. Çıktıda görünmesini istediğiniz iki ek bilgiyi standart imza içersine dâhil edebilirsiniz. Butonu yardımıyla User Defined Fields diyalog tablosunu getirerek istenilen ek bilgileri Add butonu yardımıyla listeye ekleyebilir, Edit butonu yardımıyla ilgili ek bilgi üzerinde düzenleme yapabilir, Delete butonu yardımıyla ilgili bilgileri listeden silebilirsiniz. OK butonuyla tekrar Plot Stamp iletişim kutusuna geri dönülür. Butonu tıklandığında ekrana Plotstamp parameter file name iletişim kutusunu getirir. Çıktıya eklenecek olan Plot Stamp bilgilerini bir dosya halinde saklamanızı veya mevcut olan Plot Stamp dosyalarından istediğinizi birini çağırmanızı sağlar. AutoCAD in Support klasöründe yer alan hazır standart mm.pss veya inches. pss dosyalarını veya sizin, daha önceden oluşturup kaydetmiş olduğunuz bir standart imza dosyasını seçip çizime ekleyebilmenizi sağlar. Çıktıya eklenecek olan Plot Stamp bilgilerinin saklanacağı konumu görüntüler. Plot Stamp için oluşturduğunuz ayarları bir isim vererek.pss uzantılı bir dosya olarak kaydetmenizi sağlar. Standart imza bilgilerinin çıktı kâğıdı üzerindeki yerini, metin özelliklerini ve birimlerini düzenlemek için Advanced Options diyalog tablosunu ekrana getirir. Standart imza bilgilerinin çıktı kâğıdı üzerindeki yerini belirlemek için seçenekler ve ayarların belirlendiği bölümdür. 277

278 Location: Açılır listesinde, Plot Stamp (imza) etiketinin çıktı kâğıdı üzerinde nereye konumlandırılacağını belirlemenizi sağlayan dört seçenek sunar. Çıktı kâğıdının Bottom left (sol alt), Top left (sol üst), Top right (sağ üst) ve Bottom right (sağ alt) köşelerine konumlanmasını sağlar. Orientation: Location açılır listesindeki seçenekler ile çıktı kâğıdı üzerindeki belirlenen köşelerde, Plot Stamp (imza) etiketinin Horizontal (yatay) veya Vertical (düşey) olarak konumlandırılmasını sağlar. Onay kutusu işaretlenirse İmza etiketindeki bilgilerin baş aşağı olacak biçimde yazdırılmasını sağlar. X offset: İmza etiketinin, X ekseninde ne kadar öteleneceğini belirlemenizi sağlar. Y offset: İmza etiketinin, Y ekseninde ne kadar öteleneceğini belirlemenizi sağlar. Eksenlerdeki ötelemenin çıktı kâğıdının değil, basılabilir alanın sınırlarına göre yapılmasını sağlar. Eksenlerdeki ötelemenin çıktı kâğıdının sınırlarına göre yapılmasını sağlar. İmza etiketinde yer alacak bilgilerin metin özelliklerinin düzenlenmesini sağlar. Font: Metin yazı tipinin belirlenmesini sağlar. Height: Metin yazı yüksekliğinin belirlenmesini sağlar. Onay kutusu işaretlenirse, imza etiket bilgisini tek satıra sığdırır. İmza etiket bilgilerinin oluşturulmasında ve çıktı kâğıdı üzerine yerleştirilmesinde kullanılacak birimin seçilmesini sağlar. (İnç, Milimetre ve Piksel). Create a log file onay kutusu işaretlenirse tüm imza etiket bilgileri.log adlı bir dosyaya yazdırılır. Bu dosyayı çıktı sırasında kullanabildiğiniz gibi başka kullanıcılara da ödünç verebilirsiniz. Aşağıda Plot Stamp komutu kullanılarak imza etiket bilgileri oluşturulup yerleştirilmiş çizimin baskı öncesi ön izlemesi görüntülenmektedir. Onay kutusu işaretlenirse Plot diyalog tablosunda yapmış olduğunuz ayarları, çıktısını aldığınız Layout için kaydedip saklar. Çizimin çıktı kâğıdına yerleşimine ilişkin üç seçenek sunar. Çizim çıktı üzerinde dikey yönelimli; 278

279 Çizim çıktı üzerinde yatay yönelimli; Onay kutusu işaretlenirse, yukarıdaki seçeneklerden ister yatay ister dikey işaretli olursa olsun çizimi baş aşağı çıkışa gönderilmesini sağlar. Yukarıda Plot diyalog tablosundaki tüm ayarların özellik ve işlevlerini gördük. Biraz sonra ilgili çizimimizi yazdıracağız yani çıktısını alacağız. Bu bilgilerin ışığı altında ilgili yazıcı aygıtını seçip, kalem kalınlıklarını ayarlayıp, ölçeğini ve çizimin hangi kâğıda hangi konumda yerleştirileceğini belirledikten sonra, sıra bu yapmış olduğumuz ayarlamaların çıktıda nasıl görüneceğini kontrol etmeye geldi. Bunun için Plot diyalog tablosunun sol alt kısmında yer alan Preview baskı öncesi ön izleme butonunu kullanacağız. Preview butonu tıklandığında ekranda karşınıza çıktı kâğıdınız ve üzerinde çıktısı alınacak çiziminizin son hali görüntülenir. Burada, çiziminizin çıktı alındığında kâğıt üzerinde nasıl görüneceğinin bir ön izlemesi sunulur. Burada sağ tuş menüsünde sunulan komutlar yardımıyla ön izlemede görüntülenen çiziminizi inceleyip kontrol ederek herhangi bir olumsuzluk yoksa Plot komutu ile çiziminizi direkt çıktıya yollayabilirsiniz. Daha sonra Exit komutu veya Enter tuşu ile Plot diyalog tablosuna geri dönüyoruz. Plot diyalog tablosunun Printer/plotter bölümünde, çizimin yapmış olduğunuz ayarlara göre kâğıda sığdırılma krokisi preview penceresinde görüntülenmektedir. Eğer yaptığınız ölçek ayarları sonucu çizim kâğıda sığmıyorsa, kroki üzerinde kâğıda sığmayan taraflarda kalın kırmızı bir çizgi belirir. Bu durumda Plot scale bölümüne göz atmanızda fayda vardır. Baskı öncesi ön izleme aşamasında çiziminizin paftaya yerleşim konumunda, ölçeklendirmede veya çizimdeki atamış olduğunuz çizgi kalınlıklarında unutulmuş veya beğenmediğiniz herhangi bir durum varsa ilgili ayarları bir daha gözden geçirilmesi gerekir. Bütün bu ayarlamaların sonucunda Plot diyalog tablosunun sağ alt kısmında yer alan OK butonu basılarak çizimi çıktıya gönderebilirsiniz. Çizim sırasında istediğiniz an Standart araç çubuğu üzerinde yer alan Plot Preview ön izleme aracını kullanabilirsiniz. Plot diyalog tablosundaki Preview butonunun işlevi ile aynı bir ön izleme ekranını karşınıza getirir. Burada yapılacak işlemlerde, Preview de olduğu gibi tümüyle aynıdır. Elektronik çıktı almak AutoCAD çizimlerinizi DWF uzantısıyla kaydederek web tarayıcılarında izlenebilir hale getirebilirsiniz. Autodesk DWF Viewer programı, DWF uzantısıyla kaydedilen bu dosyaları açıp izlenmesini sağlar. Bu program ücretsiz bir üründür. Autodesk in veya Sayısal Grafik in web sitesinden indirebilirsiniz. DWF uzantılı dosya oluşturmak için: Plot komutunu tıklayınız. Açılan Plot-Model diyalog tablosunda Printer/plotter bölgesindeki listeden DWF6 eplot.pc3 seçeneğini seçiniz. Paper Size bölgesinden çiziminize göre bir kâğıt büyüklüğünü seçiniz. Geri kalan diğer ayarlar, normal çıktı alırken yapmış olduğumuz ayarlar ile aynı. 279

280 Preview butonuyla oluşturacağınız elektronik çıktının ön izlemesini yapabilirsiniz. Ön izlemede sonuçtan memnunsanız, sağ tuş menüsünden Plot komutunu verebilirsiniz veya Exit komutuyla Plot-Model diyalog tablosuna geri gelip burada OK butonunu tıklayabilirsiniz. Ekranınıza Browse for Plot File diyalog tablosu gelir. Burada oluşturacağınız elektronik çıktı dosyasının adını ve yolunu belirleyiniz. Save butonu tıklanarak işlem tamamlanır. DWF uzantılı dosyalar DWG uzantılı AutoCAD çizim dosyalarına oranla diskte çok az yer kaplarlar. DWF dosyaları sonuçta bir tür görüntü dosyalarıdır. Çok karmaşık bir çizim bile DWF formatında, İnternet üzerinden sadece izleme amaçlı olarak transfer edilebilirler. DWF uzantılı dosyalar AutoCAD tarafından açılamaz ve bu dosyalar üzerinde herhangi bir çizim veya düzenleme yapılamaz. Oluşturduğunuz DWF uzantılı dosyayı izlemek için Autodesk DWF Viewer adlı program bilgisayarınızda kurulu değilse DWF uzantılı dosyanızı İnternet Explorer penceresine sürükleye birsiniz. Bu pencerede DWF uzantılı dosyaları izlemek için bilgisayarınızda AutoCAD programının kurulu olmasına bile gerek yoktur. Eğer bilgisayarınızda AutoCAD yüklüyse, Autodesk DWF Viewer programı kendiliğinden kurulmuş olmalıdır. AutoCAD programı bilgisayarınızda kurulu değilse Autodesk DWF Viewer programını ayrıca bilgisayarınıza kurmanız gerekir. 280

281 Ayrıca AutoCAD çizim dosyalarını Plot-Model diyalog tablosundan Printer/plotter bölgesindeki listede sunulan seçenekler ile PDF, JPG veya PNG uzantılı bir resim dosyası olarak oluşturabilirsiniz. Yapılacak işlemler elektronik çıktı almak için yaptığımız işlemlerden pek farkı yoktur. DWG To PDF.pc3: PDF uzantılı resimli bilgi dosyası oluşturulmasını sağlar. Dosya uzantısı: PDF Resimli bilgi dosyası. Adobe Portable Document Format Adobe firmasının geliştirdiği resimli ve yazılı doküman formatıdır. Hepsi tek bir dosyada sıkıştırılmış olarak bulunur. PDF dosyaları okumak için gerekli program ücretsizdir. PDF uzantılı dosyaları açabilen programlar: Adobe Acrobat Reader Program linkleri: PublishToWebJPG.pc3: JPG uzantılı internet veya fotoğraf tipi resim dosyası oluşturulmasını sağlar. Özellikle fotoğraf çekimde kullanılan bu resimler kaydedilirken bu adı alırlar. Herhangi bir resim açma programı ile JPG resimlere bakılabilir. Genellikle kullanılan programlar: Photoshop, Paint Shop Pro, Acdsee vb. PublishToWebPNG.pc3: PNG uzantılı Portable (Public) Network Graphic internet için geliştirilmiş resim dosyalarının oluşturulmasını sağlar. Oluşturulan resim dosyası JPG gibi kalitelidir ama GIF gibi alpha kanalı ve şeffaflık özelliği bulunur. Birçok güncel resim oynatıcı ve Internet Explorer ile açılabilir. Bu seçenekler ile oluşturacağınız resim dosyalarını sunu veya başka amaçlı kullanabilirsiniz. 281

282 Render Render A.Ç./Render View/Render/Render Ribbon/Render panel/render Bu bölümde Render işlemi nedir? Nasıl alınır? Kaplama nedir ne şekilde oluşturulur? Işık kaynakları ve ışık ne şekilde konumlandırılır? Kamera konumlandırma gibi bir takım işlemleri inceleyeceğiz. Render işlemi, yaratılan 3 boyutlu modellerin gerçeğe yakın foto gerçekçi görüntülerinin elde edilmesini sağlayan bir işlemdir. Rendering çeşitli aşamaları olan karmaşık bir süreçtir. AutoCAD in sunmuş olduğu ışık kaynaklarından sağlanan ışıklar ile modellerin aydınlatılması ve gölgelendirilmesi, AutoCAD in sunmuş olduğu hazır kaplama malzemeleriyle modellere malzemeler atanarak modelin gerçekten o malzemeden yaratılmış olduğu izlenimi verilmesi sağlanabilinir. Render komutu, Tel kafes olarak oluşturularak sonradan yüzey kaplanmış veya doğrudan yüzey modelleme veya katı modelleme ile oluşturulmuş 3 boyutlu modellerin, çeşitli malzemeler ile kaplanmış, çeşitli ışık kaynakları ile aydınlatılmış ve gölgelendirilmiş fotoğraf gerçekliğine yakın foto gerçekçi görüntülerinin elde edilmesini sağlar. Materials: Render kaplama malzemeleri Command: Materials Render A.Ç./Materials View/Render/Materials Ribbon/Render/Materials panel/materials Tasarımı yapılmış üç boyutlu bir modelin Render öncesi en önemli aşamalarından biri, modelinizi oluşturan objelere uygun malzeme atamalarını gerçekleştirmektir. Objeleri iyi ifade edebilen malzemeler ile kaplanması, sunumun başarısı ile doğrudan orantılıdır. Çizim içindeki iki boyutlu katı nesnelere ve üç boyut bilgisi içeren tüm tipteki nesnelere malzeme kaplanabilir. Malzeme kaplama mantığı iki şekilde düşünülebilir. İlki doku tabanlı bir görüntü dosyası seçmek ve uygulamak. İkincisi doku içermeyen ve görüntü dosyası kullanmaya gerek kalmadan, renk tabanlı malzeme oluşturup uygulamaktır. Burada dikkat edilecek husus Render sürecinde nesnelerin özgün rengi ile onlara atayacağımız malzemelerin renkleri birbirinden bağımsızdır. İkisini birbirine karıştırmayın. Materials Library yerine araç paletlerinden oluşan bir kütüphane modeli geliştirilmiş. Toolpalettes (CTRL+3) komutu ile açılan palet üzerinde sağ tuş menüsünden Materials seçeneğini açarak yeni malzeme kütüphanesine ulaşabilirsiniz. Yan tarafta gösterilmiştir. Eski çizimlerdeki kaplama malzemelerinizi Convertoldmaterials komutu yardımıyla yeni tip malzemeye çevirebilirsiniz. Eski kaplama malzemelerinizin bulunduğu bir çizimde bu işlemi yapmanız önerilir. Böylece eskiden kullanmış olduğunuz tüm malzemeler kütüphanenizde bulunacaktır. Malzeme kaplama Malzeme kaplamak için gerekli olan en önemli öğe, kaplanacak malzemenin hazır durumda olmasıdır. Scanner (tarayıcı) ile taranmış görüntünün hazır olması ve taranan görüntünün de iyi bir çözünürlüğe sahip olması gerekir. Ayrıca AutoCAD hazır şablonlu malzemeler de sunar. 282

283 Materials komutu çalıştırıldığında, Materials paleti (kaplama malzemesi kumanda paneli) ekranınıza gelir ve önce modele kaplayacağımız malzemeleri buraya depolamamız gerekir. Daha sonra bu malzemeler üzerinde dilediğiniz ayarı yapabilirsiniz. Eğer AutoCAD 2007 öncesi sürümlerde çizilmiş bir dosyayı yeni sürümde açarsanız orada kullanılmış olan eski malzemelerinizin Available Materials in Drawing bölümünde resimli listede görüntülendiğini görürsünüz. Buradan ilgili eski malzemeleri seçip sol tuş basılı sürükleyerek TOOL PALETTES - MATERIALS paleti üzerinde ilgili materyal araç paleti sekmesi üzerine aktarabilirsiniz. AutoCAD in hazır kaplama malzemeleri, çeşitli kategoriler halinde araç paletinde (Tool Palettes) yer alır. Araç paleti üzerinden herhangi bir malzemeyi seçip bir nesnenin üzerine sürükleyebilirsiniz. Bazen bu yöntem beklenmedik hatalı sonuçlara yol açabilir. İşin doğrusu malzemeyi araç paletinden seçip Materials paleti üzerindeki Available Materials in Drawing penceresine sürüklemektir. Available Materials in Drawing Bölümünde, çizim dosyasında tanımlı malzemelerin resimli bir listesi görüntülenir. Bu pencerenin görevi bu malzemeleri depolamak ve yeri geldiğinde nesnelere atanmasını sağlamaktır. Seçili olan malzeme penceresi, çerçevesi sarı renkli bir şekilde görüntülenir. Render kaplama malzemelerini çizimdeki objelere atamak (iliştirmek) iki yolla yapılır. 1. Available Materials in Drawing bölümündeki resimli listeden veya Tool Palettes Material paletinden ilgili malzeme seçilip sol tuş basılı sürüklenerek ilgili obje üzerine bırakmak. Available Materials in Drawing bölümündeki resimli listesinden ilgili malzeme sağ tuş ile seçilip açılan menüden Apply Material seçeneği seçilip Select Objects iletisinde ekranda ilgili obje veya objeleri seçerek. Veya Tool Palettes Material paletinden ilgili malzeme sağ tuş ile seçilip açılan menüden Apply Material to Objects seçeneğini seçmeniz yeterlidir. 2. Kaplama malzemesini katmanlarla ilişkilendirmek. Malzemeyi katmanlara atamak için de Materialattach komutu kullanılır. Komut çalıştırıldığında Material Attachment Options diyalog tablosu ekranda karşınıza gelir. Diyalog tablosu şekilde görüldüğü gibi iki pencereden oluşur. Sol taraftaki pencerede çizimdeki malzemeler listelenir. Sağ taraftaki pencerede çizimdeki katmanların listesi yer alır. Yapmanız gereken malzeme listesinden ilgili malzemeyi seçip sürükleyerek sağ taraftaki pencerede listelenen ilgili katmanın üzerine bırakmaktır. Katmandan atanmış olan bir malzemeyi silmek için, sağ tarafta katman listesinde görülen, iliştirilmiş malzeme adının sağında yer alan sembolünü basmak yeterlidir. AutoCAD 2007, 2008, 2009 ve 2010 da malzemeler MATERIAL kontrol panelinden yönetiliyor. Komut çalıştırıldığında ekranımıza aşağıdaki pencere çıkıyor. Burada farklı malzeme ayarlarını içeren bölümler yer almaktadır. Materials kontrol panelinde yer alan bu bölümlerin işlev ve özelliklerini inceleyelim. 283

284 Available Materials in Drawing: Malzeme Tanımla Penceresi Çizim dosyasında tanımlı malzemelerin resimli bir listesi görüntülenir. Küçük bir buton menü sağ üst kısmında yer alır. Ayrıca kullanışlı bir sağ tuş menüsü vardır. Malzeme penceresi üzerinde sağ tuş menüsünü açarak sunulan seçeneklerden faydalanabilirsiniz. Create New Material Yeni bir kaplama malzemesi oluşturulmasını sağlar. Apply Material Çizimdeki objelere listede seçili olan malzemenin atanabilmesini sağlar. Select Objects with Material: Malzeme listesinde seçili olan bir malzemeyle kaplanmış olan tüm objeleri ekranınızda seçili hale getirir. Edit Name and Description Listede seçili olan malzeme adını ve açıklama bilgisini değiştirilmesini sağlar. Purge from Drawing: Kullanılmayan malzemeleri listeden ve çizimden siler. Export to Active Tool Palette: Listede seçili olan malzemeyi, o anda açık olan araç paletine yollar. Copy: Listede seçili olan malzemenin bir kopyasını alır. Paste: Kopyalanan malzemeyi yeni bir malzeme oluşturmak üzere listeye ekler. Size: Malzeme penceresindeki simgelerin boyutlarının değiştirilmesini sağlar. Kullanıcıya, Small, Medium, Large ve Full seçeneklerini sunar. Malzeme penceresinin hemen altında komut butonları yer alır. Swatch Geometry: Malzeme simgelerinin pencerede görüntülenme biçimini belirler. Malzeme simgesini Küp, Silindir veya küre biçiminde gösterir. Yalnız seçili malzeme simgesi penceresi için geçerlidir. Checkered Underlay On/Off: Malzeme simgesinin arkasında damalı bir fonun görüntülenip görüntülenmemesini sağlar. Yansımalı veya şeffaf malzemeler üzerinde çalışırken faydalı olacaktır. Preview Swatch Lighting Model: Malzeme simgelerinin ön izleme penceresinde ışıklandırılmış görüntülenme biçimini belirler. İki seçenek sunar. Arka ışık açık/kapalı. Create New Material: Yeni bir kaplama malzemesi oluşturulmasını sağlar. Buton tıklandığında Create New Material adlı diyalog tablosu açılır ve bu malzemeye isim verilmesini ister. Purge from Drawing: Kullanılmayan malzemeleri listeden ve çizimden siler. 284

285 Indicate Materials in Use: Çizim dosyası içersinde model üzerinde kullanılan malzemelerin resimli malzeme listesi penceresinde görüntülerinin üzeri sarı renkli bir AutoCAD simgesi ile işaretlenmelerini sağlar. Apply Materials to Objects: Çizimdeki objelerinize listeden seçili olan malzemenin atanmasını sağlar. Komut çalıştırıldığında, resim fırçası biçimine dönüşen imleciniz ile çizimde bir objeyi seçmeniz gerekir. Bu durumda malzeme seçilen modelin tüm yüzeylerine kaplanacaktır. Modelinizin sadece istediğiniz yüz veya yüzlerini kaplamak için Ctrl tuşunu basılı tutarak istenilen yüzler üzerine gelip ilgili yüz etkinleştiğinde tıklayınız. Remove Materials from Selected Objects: Seçilecek objelerde atanmış olunan kaplama malzemelerini iptal eder. Nested Map Navigation: Bu kombo listesinde, Malzeme penceresi resimli listede seçili olan malzemenin adı, malzemenin alt bileşenleri ve çeşitli özellikleri görüntülenir. Material Editor: Bu bölümde mevcut veya yeni oluşturulacak bir malzemenin görsel özelliklerini düzenlemek için bir dizi seçenek sunar. İşin tüm inceliği de bu seçeneklerde gizlidir. Bu süreçte yapılabilecek hiçbir şeyin tam olarak formülünü vermek mümkün değildir. Biraz deneyimle başarılı sonuçlara ulaşabilirsiniz. Malzeme ile ilgili ana düzenlemeler burada yapılır. Malzeme penceresindeki çizimde bulunan malzemelerden bir malzeme seçtiğinizde veya yeni bir malzeme yarattığınızda, o malzeme otomatik olarak seçilmiş olur ve Material Editor (Malzeme Düzenleyicisi) bölümü aktif hale gelir. Type: Malzeme tipini gösterir. Açılır listesinde; Realistic: Gerçekçi görünüm, Realistic Metal: Gerçekçi metal, Advanced: Gelişmiş ve Advanced Metal: Gelişmiş metal seçenekleri olmak üzere 4 tip malzeme tanımı yapılabilir. Gelişmiş (Advanced) seçeneği seçimi ile malzeme özellikleri için daha çok seçenek bu bölümde yer alır. Yukarıdaki şekillerde gösterilmiştir. Template: Sadece gerçekçi (Realistic ve Realistic Metal) malzeme tiplerinde kullanılır. Eğer dokulu bir malzeme yaratacaksanız ve elinizde ilgili dokunun dijital örneği yoksa listeden size en uygun olan hazır şablon seçeneklerinden birini seçebilirsiniz. 285

286 Type ve Template bölümünden seçilecek malzeme tipi ve hazır şablon türüne göre ilgili malzemeyi düzenlemek için ilgili ayar bölümleri açılır. User Defined: Kullanıcı tanımlı Ceramic Tile, Glazed: Sırlı seramik karo. Fabric: Kumaş Glass-Clear: Saydam cam Glass-Translucent: Yarı saydam cam Ideal Diffuse: İdeal dağılmak (Eşit yayılan). Masonry: Duvar. Paint Flat: Mat boya. Paint Gloss: Parlak boya. Paint semi Gloss: Yarı parlak boya. Paper: Kâğıt. Paper- Translucent: Yarı saydam kâğıt. Plastic: Plastik. Stone: Taş. Stone Polished: İşlenmiş cilalı taş. Water: Su Wood Unfinished: Ham ahşap. Wood Varnished: Vernikli ahşap. Type bölümünden (Gelişmiş) Advanced ve Advanced Metal seçenekleri seçildiğinde Template bölümü kapanır. Color Realistic (Gerçekçi): Malzemenin yayacağı rengi belirler. By Object: Bu onay kutusu işaretlenirse, malzeme atanacak nesnenin daha önceden verilmiş özgün rengi esas alınır ve Diffuse rengi devreden çıkar. Color kutusu işaretlenerek seçilen bir renk varsa, bu sefer malzemenin kendine has doku rengi üzerine seçilen renk daha baskın tutulabilir. Bunu, renk seçimi yapıldıktan sonra Map Type ayar çubuğunu sağa çekerek uygulayabilirsiniz. Diffuse color: Malzemenin görünecek rengini belirlemek için Select Color iletişim kutusunu açar. Bu malzeme renginin yayılımı veya rengin malzemeye nüfuz etmesi anlamına gelir. Color Advanced (Gelişmiş) Ambient (Gelişmiş): Ambient; Türkçedeki karşılığı ortam demektir. Ambient için verilen renk sadece ortam ışığının çarptığı yüzeylerden yayılır. Diffuse (Gelişmiş): Nesnenin ana rengidir. Specular (Gelişmiş): Parlak bir malzemede üzerinde ışığın parlama ya da patlama noktası dediğimiz alanın rengidir. Örneğin bir çelik bilyenin üst kısmına yakın bir yerde meydana gelen parlama bölgesidir. Bu bölgenin büyüklüğü Shininess özelliği ile ayarlanır. Ambient, Diffuse ve Specular özellikleri ayrı ayrı düzenlenebileceği gibi birbirlerine kilitlenebilir. Doğal olanı da budur. Ancak Specular renk beyaz bırakılarak parlaklık etkisinin artırılması sağlanabilir. Her üçü içinde By Object nesnenin kendi rengini yayar. Shininess: Malzemenin parlaklığını ayarlar. Yapılacak parlaklık ayarı anında ekrandaki model görüntüsüne yansır. Küçük ve çok ışıyan bir yansıma noktası çok parlak bir malzemeyi anlatır. Büyük bir yansıma bölgesi ise nispeten daha mat bir nesneye karşılık gelir. (Cilalı olan ve olmayan ahşap yüzey farkı gibi) Opacity: Malzeme kaplanmış modelin matlığını, saydamlığını düzenler. 0 değeri tam saydam, 100 değeri tamamen mat sonuç verir. Opak objeler ışık geçirmezler. Opaklık azaldıkça şeffaflık artar. 286

287 Buzlu cam Opaklık değeri %90, bir camın opaklığı ise %5 civarındadır. Ayarda yapılacak değişiklik anında ekrandaki model görüntüsüne yansır. Reflection (Gelişmiş): Yansıtma özelliği %100 değerine ayarlandığında obje ayna vazifesi görür. Yansıma, sahnedeki ışık, çevreleyen diğer nesneler ve bakış açısına bağlıdır. İyi silinmiş düz yüzeyli fayanslar %20 yansıtırlar. Parlak ve temiz granitler ise %40 yansıtma özelliğine sahip olmalıdırlar. Refraction Index: Kırılma indeksi, Malzeme yüzey geçirgenliğinin ışık kırılma kat sayısını düzenler. Havanın kırılma indeksi 1 dir. Cam bir küre ise 1,5 değerine sahiptir. Kırılma indeksi verilen bir cam daha gerçekçi gözükecektir. Translucency: Malzemenin yarı saydam olarak oluşturulmasını sağlar. Saydamlık değeri 0 ile 100 arasında değişir. Yarı saydam bir obje ışığı geçirir ancak birazda ışığı dağıtır. (Buzlu cam gibi.) Self- illumination: Malzemenin kendi aydınlatma (ışıma) miktarını ayarlar. Bu nesneler sanki kendileri ışık kaynağıymış gibi görünürler. Bu durumda, yüzey daha iyi aydınlatılmış gibi görünür ve kendiliğinden aydınlatma sağlayan bir malzeme tipi oluşturabilirsiniz. (Bir cep telefonu, bilgisayarı ekranı veya bir ışık kaynağı gibi) Luminance (Gerçekçi): Malzeme üzerine Photometric birimde girilen değer kadar bir aydınlatma miktarı ekler. Yüzeyler tarafından ışığın ne kadar yansıtılacağını belirler. Bu seçenek işaretliyse Self- illumination değeri kullanılamaz. Two Sided Material (Gerçekçi): Malzemenin iki taraflı render işleminden geçirilmesini sağlar. Cam malzeme kaplanmış bir nesneyi dışından gördüğünüz gibi camın kalınlığını da fark edebileceğiniz bir etki yaratacaktır. Render ayarlarında Force 2 sided: On konumunda ise bu seçenek otomatik olarak kullanımdadır. Bu durumda Onay kutucuğu etkin değildir. Maps: Maps, malzeme dokularının kontrol edildiği bölümdür. Burada, Material Editor bölümündeki Type listesinden Gerçekçi veya Gelişmiş seçenekleri seçimine göre Gerçekçi de üç, Gelişmiş de dört kanal için malzeme dokuları tanımlanmaktadır. Maps bölümünde yaratılacak olan kaplama malzemesinin genel dokusu, Opaklık dokusu, yansıtma ve kabartma dokularınla ilgili bazı özelliklerinin planlanmasına ilişkin ayarlar sunar. Render sürecinin en önemli konularından birisidir. Diffuse map: Malzemenin genel dokusudur. Diffuse map onay kutucuğu işaretli olduğunda model ekranda üzeri kaplanmış doku malzemesi ile görüntülenir. Onay işareti kaldırıldığında önceki özgün hali ile görüntülenir. Map type listesinde hazır doku kaplama (doku eşleme) tipleri seçenekleri yer alır. Doku kaplama (eşleme) tipi Texture Map seçildiğinde, doku resmini siz tanımlamak zorundasınız. Texture Map: Model üzerine atanacak kaplama malzemesini (dokusunu) bir resim olarak tanımlayabilirsiniz. Bu kullanıcıya herhangi bir (tga, bmp, png, jpg, jpeg, tiff) vb. formatlardaki resimleri model yüzeyinde doku kaplama malzemesi olarak kullanılmasını sağlar. Diğer doku tipleri ise hazır şablonlardır. Select Image ile dosyayı AutoCAD e tanıtın. Resmi seçtikten sonra, dokunun malzemeye ne kadar nüfuz edeceğini ayar çubuğundan düzenleyebilirsiniz. Checker: Dama Marble: Mermer Noise: Düz, desensiz Speckle: Ufak benekli, çilli, lekeli Tiles: Kiremit Waves: Dalga, kıvrım Wood: Ahşap Hazır doku şablonları yerine varsa kendi doku resimlerinizi de kullanabilirsiniz. Doku tipi seçildiğinde modelin kaplanmış hali anında ekranda görüntülenir. 287

288 Doku tipi listesinin yanında yer alan buton, seçilen doku ile ilgili ayarların yapılacağı pencereye ulaştırır. Her doku için ayrı ayarlar yer alır. Doku tipi ayar penceresinden bir önceki pencereye dönmek için üst kısımda bulunan ana liste yanındaki butona basılır. Kaydırma çubuğu, doku resminin ekranda model üzerinde ne oranda gösterileceğini kontrol eder. Sola doğru kaydırıldıkça malzeme dokusu silikleşecektir. Butonu, PC nizin hard diskinde bulunan bir doku resmini seçmenizi sağlar. Bu seçenek sadece Texture Map doku tipinde vardır. Buton tıklandığında doku ile ilgili bir ön izleme penceresi açılır. Reflection map: Doku bilgisini malzemeden silinmesini sağlar. Senkronizasyon butonu. Aç/kapa mantığı ile çalışır. Senkronizasyon açıksa yapılan doku ayarları tüm kanalları etkiler. Malzeme dokusunun yansıtma özelliğinin düzenlenmesini sağlar Opacity map: Modelin ve seçilen kaplama dokusunun matlığını, saydamlığını düzenlenmesini sağlar. 0 değeri tamamen saydam (şeffaf), 100 değeri tamamen mat (opak) sonuç verir. Malzemenin saydamlığını ayar çubuğunu kullanarak belirleyebilirsiniz. Select Image butonu ile gösterdiğiniz resim dosyası malzeme üzerine uygulanırken, resmin bütünündeki siyah kısımlar saydam beyaz kısımla ise mat (dolu) bir görünüme sahip olacaktır. Bump map: Malzeme üzerinde kabartma dokusu yer alacaksa kullanılması kaçınılmazdır. Kaplama malzemesi görüntüsü olarak bir resim dosyasını kullanmak isterseniz Select Image ile bu dosyanın yerini bulup, daha sonra ayar çubuğunu kullanarak malzemeyle olan karışımını ve yüzeye döşeme şeklini düzenleyebilirsiniz. Bump Map, gerçekçi görünüm elde edilmesi açısından son derece önemlidir. Advanced Lighting Override: Sadece Realistic ve Realistic Metal malzemelerde açık olan bu özellik, fotometrik ışıkla aydınlatıldığında malzemenin nasıl tepki vereceğini tanımlamaya yarıyor. 288

289 Material Scaling & Tiling: Bir kanaldaki (Diffuse, Opacity v.b.) ya da senkronize olarak tüm kanallardaki malzeme dokusunun döşeme ve ölçek değerlerini değiştirmeye yarar. Material Offset & Preview: Malzeme dokusunun hangi orijine göre nesneye yerleştirileceğini, dönme açısını ve ön görümünü içeren bölümdür. Kaplama malzemelerinin önemli bileşeni dokulardır. Maps bölümü, Diffuse map bölümünde Eşleme tipini (Map type) Texture Map olarak seçtiğimizde doku resmini biz belirliyorduk. Bu aşamada belirlediğimiz dokunun, ilgili yüzeyler üzerine hangi ölçek ve dizilim modeli ile kaplanacağını belirlemek için gerekli ayarları, kontrolleri inceleyelim. Şu anda Available Materials in Drawing malzeme penceresinde görüntülenen materyal seçili konum yan tarafta gösterilmiştir. Material Editor bölümündeki seçimlerde yukarıda görüntülendiği gibidir. Buradaki Template seçeneği Sadece gerçekçi (Realistic ve Realistic Metal) malzeme tiplerinde kullanılır. Eğer dokulu bir malzeme yaratacaksanız ve elinizde ilgili dokunun dijital örneği yoksa listeden size en uygun olan hazır şablon seçeneklerinden birini seçebilirsiniz. Maps bölümü malzeme dokularının kontrol edildiği bölümdür. Diffuse map malzemenin temel dokusudur. Click for Texture Map settings butonu basıldığında seçili olan malzemenin ilgili doku ayarlarının yapılması için Texture Map, Scaling & Tiling ve Offset & Preview bölümleri etkin hale gelir. 289

290 Texture Map bölümünde kaydırma çubuğu (Slider bar) doku resminin ekranda model üzerinde ne oranda gösterileceğini kontrol eder. Burada yapılan ayar değişikliği anında ekranda görüntülenir. Select Image butonu ile Texture Map olarak ayarladığınız doku resmini değiştirip yenilerini atayabilirsiniz. Scaling & Tiling bölümünde kaplama dokusunun yüzeye yayılma ölçek ve tekrarları ayarlanır. Scale units: Bitmap resmi yüzeye döşerken ölçek birimlerini seçmemizi sağlar. Açılan listeden ölçeklemede kullanılacak ölçü birimini seçebilirsiniz. Fit to Gizmo seçeneğini tercih ederek, seçilen resmin, yüzeyin veya nesnenin tamamının doku resmi ile kaplanmasını sağlayabilirsiniz. U Tile: Bitmap resmini döşeme sıklığını yatay eksen boyunda değiştirir. None: Bitmap resminin kendi büyüklüğünü yüzeye veya nesneye yaymadan uygular. Tile: Bitmap resmini yüzeye veya nesneye yayarak uygular.(resim, nesne üzerinde bir dizi şeklinde birbirini takip eder). Mirror: Bitmap resmini yüzeye veya nesneye simetrik döşeyerek uygular.( Parke desenlerinde işe yarayacak bir özellik) V Tile: Bitmap resminin döşeme sıklığını dikey eksen boyunda değiştirir. U Tile ayarlarındaki seçeneklerin aynısını içerir. Offset & Preview: Bu bölümdeki komut grubu, malzeme üzerinde döşeme ayarlarını yaparken daha görsel bir parametrik ayar girişi yapmanıza olanak sağlar. Aynı zamanda kaplamanın nesne üzerinde başlama noktalarını belirleyebilirsiniz. Auto-regen: Parametre değişikliklerini, etkileşimli yolla ön izlemeye yansıtır. Update: Parametre değişikliklerini, bu düğmeye tıklandığında gösterir. Previw size: Önizleme penceresine Zoom yaparak daha rahat algılanmasını sağlayabilirsiniz. Nümerik değer girebileceğiniz gibi + ve düğmelerini de kullanabilirsiniz. V Tile: Material Scaling & Tiling başlığındaki V Tile parametresini ortak kullanır. Tek fark görsel bir düzenleme oluşudur. U Tile: Material Scaling & Tiling başlığındaki U Tile parametresini ortak kullanır. Tek fark görsel bir düzenleme oluşudur. Locks the shape of map: V Tile ile U Tile ayar çubuklarının kesişimindeki bu kilit simgesinin tıklanması ile kaplamada eşit orantılı bir hareket kontrolü sağlar. U Offset: Resminizin yatay eksende başlama noktasını girmenize yarar. V Offset: Resminizin dikey eksende başlama noktasını girmenize yarar. Rotation: Resim sizin belirleyeceğiniz bir açı ile yüzeye veya nesneye döşenmesini sağlar. 290

291 Ana pencereye döndüğünüzde, aşağı kısımda bulunan Material Scaling & Tiling ve Material Offset & Preview bölümleri yukarıda anlatılan kontrollerle aynı görünse de işlevleri farklıdır. Dikkat edilecek husus Maps bölümünden Click for Texture Map settings butonu ile açılan Material Scaling & Tiling ve Material Offset & Preview bölüm ayarları seçilen malzemenin doku resmi (jpg) ile ilgilidir. Ana penceredeki aynı adlı pencerelere direkt olarak girip yapılacak ayarlar malzemenin tamamına etki eder ve doku için yaptığınız ayarları geçersiz kılar. Bölüm başlığına dikkat ediniz. Advanced Lighting Override: Burada Realistic ve Realistic Metal tipi malzemeler için geçerli olan gelişmiş ışıklandırma özellik ayarlarının yapıldığı bölümdür. Işık, Kaplama Render işinin en önemli öğesidir. Normal değer 100 ve ayar Aralığı değerleri arasındadır. Bu bölümde dört adet gelişmiş ışıklandırma seçeneği sunulmaktadır. Seçenekler kaydırma çubukları ile kontrol edildiği gibi metin kutusuna istenilen değer klavyeden girilebilmektedir. Color Bleed Scale: Yansıtılan rengin doygunluğunu belirliyor. Normal doygunluk değeri 100. Ancak buradaki renk doygunluğu, ışığın yansıtılması ile ilgili. Bunu malzemenin genel özellikleri ile karıştırmayın. Indirect Bump Scale: Malzeme için verdiğiniz kabartma resminin, dolaylı ışık vuran yerlerde etkisinin ne oranda değiştirileceğini ayarlamanızı sağlar. Dolaylı ışıklar, diğer nesnelere çarparak konu nesnemize gelen ışık demetleridir. Dolayısı ile doğrudan ışık alan bir nesnemiz varsa, burada yapacağımız ayar kabartma resminin etkisini değiştirmeyecektir. Reflectance Scale: Malzemenin yansıttığı enerji miktarını belirler. Yansıtma sadece dağınık ışık enerjisi ile oluşur. Transmittance Scale: Malzemenin enerji geçirgenliğini ayarlanmasını sağlar. Opak (mat) malzemeler ışık enerjisini geçirmezler. Işık enerjisi, fotonların yüzeylere çarparken ya da yüzeylerden geçerken oluşturdukları enerjidir. Bildiğiniz gibi ışık hem foton parçacıkları ile hem de dalga boyları ile açıklanabilmektedir. Dalga boyları ışığın rengini belirlerken fotonlar da sıcaklığını belirler. Başarılı ve gerçekçi bir ışık hem sıcaklığı (Kelvin) hem de rengi tam vermelidir. Bu konuda detaylı bilgi sahibi profesyonel ışıkçılar hem gerçek stüdyolarda hem de render işinde çok başarılı sonuçlar alırlar. 291

292 Kaplama (Render) Malzemesi Oluşturmak AutoCAD de malzemeler MATERIALS panelinden yönetiliyor. Yeni bir düz renkli malzeme yaratmayı görelim. Malzeme oluşturmak için mini menünün Create New Material butonunu tıklayınız. Açılan aynı adlı diyalog tablosunda oluşturacağımız malzeme için Kırmızı Plastik adını verelim. Yeni malzeme tanımlama pencere listesinde hemen yerini alır. Kaplama malzemelerinin en önemli özelliği yaydıkları ışıktır. Gerçek hayatta da yüzeyler çeşitli şekillerde ışığı yansıtırlar. Render işleminde de malzemenin bu özelliğine Diffuse adı verilir. Yaratılan malzememiz pencerede görüldüğü gibi ilk olarak gri varsayılır. Material Editor bölümünde renk kutucuğu (Diffuse color) tıklanarak Select Color tablosundan kırmızı rengi seçiniz. 292

293 Malzeme tanımlama penceresinde gri olarak görüntülenen malzeme resmindeki renginde değiştiğini görürsünüz. Ekran görünüm özelliği Realistic, bakış SW Isometric konuma getiriniz. Şimdi ekrana bir küre çizip oluşturduğumuz malzemeyi onun üzerine atayalım. %50 %16 %95 Atama işleminden sonraki elde edilen ekrandaki görüntü gösterilmektedir. Bu şekle baktığımızda hafif bir parlaklık etkisi görülmektedir. Bunun sebebi ışık özelliklerinde Shininess etkisinin %50 ayarlanmış olmasıdır. Parlaklık azaldıkça (%16) ışık daha yumuşak ve daha fazla alana yayılır. Parlaklık arttırıldıkça (%95) ışık bilardo topunda olduğu gibi daha küçük bir alandan daha keskin bir şekilde yayılacaktır. Parlaklık değerini değiştirerek etkisini ekrandan izleyebilirsiniz. Şu ana kadar malzemenin renk ve parlaklık özelliklerini kavramış olduk. Yukarıdaki görüntüler Render edilmemiş ekran görüntüleridir. Şimdi kürenin altına bir yüzey çizelim ve bu yüzeye Maps bölümünde hazır malzemelerden siyah beyaz dama tahtasını desenini (Checker) atayalım. Parlaklık özelliğinden sonraki ayarlarımızın sonucunu tam görebilmek için Render işlemi yapmamız gerekir. İlk önce aşağıda sağ taraftaki (kımızı plastik ve dama) Material Editor pencerelerindeki ayarlar ile bir render işlemi gerçekleştirelim. Yukarıdaki soldaki aktif ekran görüntüsü, sağdaki render edilmiş görünümü. Şu anda yukarıda görüldüğü gibi ekranımızdaki sahnede iki kaplanmış nesne bulunmaktadır. Yeni oluşturduğumuz malzemenin parlaklık (Shininess) değerini %70 ve yansıtma, kırılma (Refraction index) değerini de 1.75 olarak ayarlayıp render ediniz. Bu ayarlar malzememizi yansıtma yapacak kadar parlak bir hale getirir. Bu ayarlar ile render edilmiş görüntü yan tarafta gösterilmektedir. Gördüğünüz gibi sadece üç ayar yaparak (Diffuse color, Shininess ve Refraction index) bilardo topu kadar parlak bir malzeme elde ettik. 293

294 Opak (mat) nesneler ışık geçirmezler. Opaklık azaldıkça şeffaflık artar. Yukarıda elde edilen render görüntülerinde yeni oluşturduğumuz kırmızı plastik malzememizin (Opacity) Opaklık değeri %100 idi. Şimdi diğer değerler sabit sadece bu Opacity değerini %1 olarak ayarladığımızda ekran ve render edilmiş görünümüne etkisi aşağıda gösterilmiştir. Opacity:%1 Opacity:%1 Opacity:%1 Ekran görüntüsü Render edilmiş görüntüleri Shininess: %90 Yukarıda en sağdaki render edilmiş görüntüde parlaklık (Shininess) değerini %70 den %90 çıkarılarak elde edilmiştir. Elde edilen iki render görüntüsü arasındaki farka dikkat ediniz. Shininess değeri arttıkça nesne üzerindeki yansıma noktası küçülür ve çok parlak ışıyan bir malzemeyi anlatır. Opaklık %1 olduğu için nesneden daha fazla ışık geçip arkadaki nesnenin görüntüsü netlik kazanır. Refraction index: %1 Refraction index: %3 Yukarıdaki ayarlar sabit, Refraction index ayarlarını yandaki şekildeki gibi değiştirdiğimizde elde edilen render görüntüleri gösterilmektedir. Değer %1 olduğunda nesne ışık kırılması ve yansıtması yapmaz. Değeri yükselttikçe yansıma ve kırılma artar. Refraction index :%1.75 ile %3 olan render görüntülerini inceleyiniz. Kırılma, yansıma değeri arttıkça nesnenin arka kısmındaki dama karelerinin görüntülerinin küçüldüğüne dikkat ediniz. Self illimunation kendi kendine ışıma değeridir. Kendinden ışıyan malzemeler oluşturmak için kullanılır. Yukarıda gösterildiği gibi diğer değerler sabit, Self illimunation değerini %100 ayarlanıp render edilerek elde edilmiştir. Malzemenin ışımasından dolayı arka kısımda kalan damalı bölümün artık görünmediğine ve ön taraftaki damalı yüzeye akseden yansımaya dikkat ediniz. Şimdi sahnemizdeki kürenin önünde, damalı yüzeyden bir miktar yukarıda olacak konumda bir dikdörtgen şeklinde 6 7 birim kalınlıkta bir nesne oluşturalım. 294

295 Oluşturduğumuz nesne için yeni bir cam malzemesi oluşturup ilgili nesneye atayalım. Yeni oluşturduğumuz cam malzemesi ayarlarında Type: Advanced seçeneğini seçerek diğer seçenek ayarlarını aşağıdaki değerlere getiriniz. Kırmızı Plastik ayarları da yan tarafta gösterildiği değerlere ayarlayarak render ediniz. Ekran görüntüsü Translucency: 3 Translucency: 12 Translucency değeri 0 ile 100 arasında değişir. Malzemenin yarı saydamlığını ayarlamanızı sağlar. Yukarıda görüntülenen pencerelerdeki (Kırmızı Plastik, cam) ayarlar ile render edilerek temiz bir cam elde edilmiştir.(ortadaki görüntü) Yukarıda sağdaki render görüntüsü camın yarı saydamlık ayarı Translucency: 3 den 12 ye çıkarılarak elde edilmiştir. Camların görünümü arasındaki farka dikkat ediniz. Sahnemizdeki cam nesneni biraz boyutunu genişletip yan şekildeki gibi kürenin yanına dama yüzeyi üzerine oturtarak yeni konumuna getirelim. Sahnede bulunan nesnelerin malzemelerinin yeni ayarlarını Type: Advanced (Gelişmiş) seçeneği seçilerek ilgili ayar seçeneklerini aşağıdaki değerler olacak şekilde değiştiriniz. Reflection: Yansıtma özelliği. Değer %100 e ayarlandığında nesne ayna vazifesini görür. Yansımayı etkileyen faktörler sahnedeki ışık, ortamdaki diğer nesneler ve sahneye bakış açısıdır. Self-illumination: Kendi kendine ışıma değeridir. Bu iki değer yapacağımız render işleminde elde edilecek görüntü için önemli. Yukarıdaki Material Editor pencerelerindeki ayarları ilgili malzemeler için yaparak render işlemini gerçekleştiriniz. 295

296 Şimdi yukarıda yapmış olduğumuz ayarlarda hiçbir değişiklik yapmadan sahnemize Güneş ışığı ekleyelim. Bu menüye ulaşmak için Render menüsünden, Lights araç çubuğundan Sun Properties veya Ribbon/Render/Sun % Location panelden Sun Properties komutu seçilerek ulaşılır. Komut çalıştırıldığında güneş özelliklerini düzenlemek için SUN PROPERTIES araç paneli açılır. Burada General bölümünde Status ve Shadows seçeneğini On yapmanız yeterli olacaktır. Status: Güneş ışığını etkin hale getirir. Shadows: Gölgelerin oluşmasını sağlar. Bu iki ayarları yaptıktan sonra render komutunu veriniz. Şekil:1 Render işlemi sonucu yan tarafta gösterilmiştir. Yukarıda ilgili malzemeler için yapılan özellik ayarlarının render işlemi sonucunda elde edilen görüntüdeki Cam, küre ve damalı yüzey nesnelerinin birbirileri üzerlerine yansımalarını, parlaklık, saydamlık, kendi kendine ışıma vb. etkilerini inceleyiniz. Şu ana kadar çalışmalarımız AutoCAD in standart görüntüleme aydınlatması ile yapılmıştır. Herhangi bir ışık veya gün ışığı kaynağı kullanılmamıştır. Yukarıdaki render görüntülerini incelerseniz küre nesnesinin gölgesi damalı yüzey üzerinde yoktur. AutoCAD in standart görüntüleme aydınlatmasında gölgeler oluşmaz. Şekil:2 Yukarıda yaptığınız render işlemi sonucunu görüyorsunuz (Şekil:1). Sun Properties panelindeki ilgili diğer ayarları hiç dokunmadan sadece Status ve Shadows seçeneklerini açarak elde edilmiş bir render görüntüsü. Gölgenin damalı yüzeye düştüğüne dikkat ediniz. Gölgenin küre nesnesinin ne tarafına düşeceği coğrafik konum, mevsim ve saat ile ilgilidir. Işıklar konusunda tüm ayrıntıları göreceğiz. Şekil:2 deki render görüntüsünün elde edilmesinde Sadece Kırmızı plastik malzemesi penceresinde Opacity ve Self-illumination seçenekleri ayarlarında değişiklik yaparak sonuca gidilmiştir. Burada Opacity (geçirmezlik, saydamlık) ayarını %100 den %48 indirerek küreye biraz saydamlık, şeffaflık kazandırılmıştır. Bunun etkisi ile gölgenin renginin değiştiğine dikkat ediniz. 296

297 VSMATERIALMODE Sistem değişkeni: Çizim sırasında her zaman gerçekçi görüntü ile çalışmak gerekmez. Malzeme kaplamaları ve dokular çizime yüklendikçe zamanla programı yavaşlatabilir. AutoCAD bunu önlemek için kullanıcıya üç çalışma seçeneği sunar. Bu çalışma seçeneklerini VSMATERIALMODE sistem değişkeni ile kontrol edebilirsiniz. görüntülenmezler.<0> görüntülenmezler.<1> Material Map Malzeme ve dokular kapalı. Ekranda Ekranda Malzemeler görüntülenir, Dokular Malzeme ve dokular ekranda görüntülenirler.<2> AutoCAD malzemeleri 3 boyutlu modellerin tüm yüzeylerine eşit olarak dağıtır ve döşer. Modelinizin sadece istediğiniz yüzü veya yüzlerini kaplamak için Ctrl tuşunu basılı tutarak seçebiliyorduk unutmayınız. Bu döşeme sırasında nesnenin geometrik özelliklerini standart olarak dikkate alınır ve AutoCAD mantıklı bir döşeme sağlar. Döşenmiş olan kaplama malzemelerinin döşeme ayarlarını sonradan değiştirmek gerekebilir ve bu durumda Material Map ayarlarının yapılması gerekir. İlgili model küresel, kübik veya silindirik olabilir. Hatta aynı kaplama malzemesinin, bir modelin farklı yüzeylerine farklı ölçek ve yönlerde döşenmesi de gerekebilir. Material Map uygulanabilen nesneler aşağıda sunulmuştur. 3D Solid (katı model) 3D Surface (yüzey model) Face (yüz) Thickness verilmiş 2 boyutlu nesneler. Planar Mapping: Malzeme döşemeyi düzlemsel olarak düzenler. Örneğimiz yan tarafta gösterilmektedir. Şekil:1. Bu küpümüzün ZX ve ZY yüzeyindeki malzeme döşeme ayarlarını değiştirelim. Planar Mapping komutunu veriniz. Select faces or objects: iletisinde klavyeden Ctrl tuşunu basılı tutarak imleç ile ZX yüzeyini arayıp yüz etkinleştiğinde üzerini tıklayıp Enter ile onaylayınız. Yüze paralel olarak bir döşeme düzlemi belirecektir. Şekil:2 Bu konumdayken komut satırında da Accept the mapping or [Move/Rotate/reseT/sWitch mapping mode]: iletisi görüntülenmektedir. Şu anda Move modu aktif konumdadır ve mavi grip noktalarından sürükleyerek döşeme boyutlarını küçültülmesini sağlayacağız. Şekil:3. Şekil:4 de ZY yüzeyinde döşeme ayarı Rotate seçeneğini kullanılarak değiştirilmiştir. 297

298 Reset: Model yüzeyinde yapılan döşeme ayarı değişikliklerini ilk ayarına döndürür. Switch: Materialmap menü seçeneklerini sunar. Box Mapping: Genelde dikdörtgen prizma, küp biçimli nesnelerin yüzeylerindeki malzeme döşemeyi düzenler. Cylindrical Mapping: Silindir ve benzeri nesnelere malzemeyi döşemeyi düzenler. Spherical Mapping: Küresel döşenmiş malzemelerin döşeme ayarlarını düzenler. Attach By Layer Komut çalıştırıldığında ekrana Material Attachment Options iletişim tablosunu açar. Malzemelerin katmanlara atanmasını sağlar. Materials Materials paletini ekrana getirir. Copy Mapping Coordinates: Bir nesne veya nesne yüzüne ait döşeme koordinatlarını bir başka nesneye kopyalamamızı sağlar. Önce ilk nesne veya yüzü seçip, sonra diğerini seçmek yeterli olacaktır. Reset Mapping Coordinates: Sonradan yapılmış döşeme koordinatlarını ve ayarlarını devreden çıkartarak ilk haline döndürülmesini sağlar. 298

299 Lights: Işıklar Işık, render işleminde sahnenin en önemli elamanıdır. Sahnede model yüzeylerini ne kadar başarıyla kaplarsanız kaplayın, doğru bir ışık kullanmazsanız, kafanızda canlandırdığınız görüntüyü yakalamanız zorlaşır. İyi temizlenmiş bir camı uygun ışık ortamında fark etmeyip çarptığımız olmuştur. Aynı cam daha uygun ışıklı bir ortamda fark edilebilir hale gelmektedir. Bundan dolayı ışıkları doğru kullanmak çok önemlidir. Varsayılan aydınlatma sistem değişkeni Modelin ışık kaynakları kullanılarak aydınlatılması gerektiğinde, AutoCAD varsayılan bir aydınlatmayı kendisi sağlar. Varsayılan aydınlatma, görüş penceresindeki modelin yönüne bağlı iki mesafe ışığı setinin kullanılması ile yapılan otomatik bir aydınlatmadır. Lights komut grubunda bulunan Default Lighting düğmesine tıklayarak varsayılan aydınlatmayı devrede tutmak veya kapamak mümkündür. DEFAULTLIGHTING: AutoCAD in standart görüntüleme aydınlatması modudur. <0> Kapalı, <1> Açık. Bu moda Ribbon/Render/Lights panelden ulaşabilirsiniz. Varsayılan aydınlatma devrede iken, kullanıcı tanımlı bir ışık yerleştirmek istenirse, ekrana Lighting- Viewport isimli iletişim kutusu gelir. Turn off the default lighting (recommended): Varsayılan aydınlatmayı kapatır. Keepbthe default lighting tyrned on: Var sayılan aydınlatmayı açık tutar. Eğer kendi aydınlatmanızı ekleyerek modeli ışıklandıracaksanız, önerilen birinci seçeneği tercih ediniz. Gün ışığı aydınlatması Gün ışığı aydınlatmasının diğer aydınlatmalardan en belirgin farkı tek başına kullanılan bir aydınlatma tipi olarak tercih edilmesidir. Aydınlatılmak istenen model (özellikle dış mekân sunumları) üzerinde gereken günışığı ayarları girildikten sonra, Sun Status düğmesini tıklayarak, günışığı aydınlatmasını açık veya kapalı konuma getirebilirsiniz. Sunstatus: <0> Kapalı, <1> Açık. Sun Status sistem değişkeni açık durumda ise, Date ve Time seçenekleri etkin durumdadırlar. Buradan taklit edilecek gün ışığının zaman diliminin belirlenmesi sağlanır. Date: Yılın dilediğiniz gününü seçebilirsiniz. Time: Günün dilediğiniz saatini seçebilirsiniz. Sky off düğmesi Perspective görüntü moduna iken aktif hale gelir. Modele arka plan ve aydınlatma efektlerinin eklenmesini sağlar. SKYSTATUS sistem değişkeni <0> Gökyüzü kapalı, <1> Gökyüzü arka planı, <2> Gökyüzü arka planı ve aydınlatma seçenekleri ile kontrol edilir. Sky off: Gökyüzü kapalı Sky Background: Gökyüzü arka planı Sky Background and Illumination: Gökyüzü arka planı ve aydınlatma. Sky Off modunda ekran görüntüsünü Parallel Projection/Perspective Projection paralel veya perspektif izdüşümü olarak görüntüleyebilirsiniz. 299

300 Yukarıdaki render görüntülerinde Sky butonu seçenekleri kullanıldığında elde edilen render görüntülerine etkisi gösterilmiştir. New Point Light Modele noktasal bir ışık kaynağı eklemenizi sağlar. Noktasal ışığın özelliği yalnızca kendisinin parlaması ve çevresindeki nesneleri aydınlatmasına karşın üzerine gölge atmamasıdır. Noktasal ışık bulunduğu konumdan tüm yönlere aydınlatma yapar ve aydınlatma için bir hedef içermez. Noktasal ışığa yakın nesneler uzaktakilerden daha çok ışık alıp aydınlanacaklardır. Işık şiddetini dilediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz. Komut çalıştırıldığında çizime dönülüp, noktasal ışığın yerini belirlenmenizi ister. Işığın yeri belirlenirken kısayol menüsünde çeşitli seçeneklerden yararlanabilirsiniz. New Point Light komutunu çalıştırın Çizimde noktasal ışığın yerini belirleyin. Enter ile onaylayın. Render araç çubuğundan Light List düğmesini tıklayın. Modelde yer alan ışık kaynaklarını listeleyen Light in Model paleti açılacaktır. Burada ışığınızın üzerini çift tıklatınız. Işığınıza ait tüm ayarların yer aldığı Properties paleti açılacaktır. 300

301 Noktasal ışık kaynağı üzerinde yapılabilecek ayarlar. General bölümünde ışık kaynağının genel ayarlarını yapmanızı sağlar. Name: Işık kaynağınızın adını buraya girebilirsiniz. Type: Işık kaynağınızın türünü açılır listeden değiştirebilirsiniz. (Point/Spotlight/Web) On/Off Status: Işık kaynağını kullanıma açar veya kapatır.(on/off) Shadows: Işık kaynağının, nesneler üzerine gölge atıp atmamasını belirler.(on/off) Intensity Factor: Işık kaynağının şiddetini belirler. Filter Color: Işık kaynağının rengini değiştirir. Plot Glyph: Işık kaynağının da çizimle beraber çıktısının alınmasını sağlar.(yes/no) Glyph Display: Işık gösterimi için kullanılacak sembolik figürün ekranda görüntülenme durumunu ayarlar. (Mesafe ışığı ve Gün ışığının çizim içersinde gösterimi bulunmamaktadır). Photometric properties bölümünde gerçek dünyada kullanılan ve belirgin değerleri içeren ışık kaynaklarının sahip olduğu tüm fiziksel etkileri sahne üzerinde kullanmaya yarar. Sahnenizde 100 Watt lık bir ampul kullanmaya ihtiyacınız varsa, model üzerinde gerçek sonucunu görebilirsiniz. Lamp Intensity: Ölçülebilir bir ışık kaynağının şiddetini belirlemek için üç değişik ışık yoğunluğu tipi vardır. Candela (mum), Lumen (lümen) ve Lux (lüks). Resulting Intesity: Lamp Intensity iletişim kutusundaki yapılan tercihe bağlı olarak sahneye uygulanacak ışık şiddetini gösterir. Lamp Color: Aydınlatma için seçilen her ışığın bir renk sıcaklığı vardır. Satırın yanındaki düğme tıklandığında, açılan Lamp Color iletişim kutusundan standart renk sıcaklıklarını seçebileceğiniz gibi, Kelvin değeri girerek renk sıcaklığı seçebilirsiniz. Resulting Color: Lamp Color iletişim kutusundaki yapılan tercihe bağlı olarak sahneye uygulanacak renk sıcaklığını gösterir. Geometry bölümünde ışık kaynağının konumu, koordinatlarını vererek ayarlayabilirsiniz. Position X: Işığın X eksenindeki konumunu belirler. Position Y: Işığın Y eksenindeki konumunu belirler. Position Z: Işığın Z eksenindeki konumunu belirler. Targeted: Işığın bir hedefe yönelip yönelmediğini belirler. Noktasal ışık kaynağında (No) yani (Hayır) olarak geçer. Diğerlerinde bir hedef söz konusudur. Attenuation bölümünde ışığın uzaklığa bağlı olarak zayıflamasını düzenler. Bir nesne ışıktan ne kadar uzaksa, o kadar karanlık kalır. Bu ayarın etkin kullanımı, ışıklandırmanın kalitesini belirgin olarak arttırır. Type: Zayıflama türünü belirlemek için seçenekler sunar. Işığın şiddetine yönelik matematiksel hesaplara dayanan bu seçeneklerin etkisini biraz da deneme yanılma ile bulabilirsiniz. None: Zayıflamayı durdurur, ışığın uzaklığa bağlı olarak güçten düşmesini engeller. Inverse Linear: Işık şiddetini uzaklığa ters orantılı olarak zayıflatır. Inverse Square: Işık şiddetini karesiyle orantılı olarak zayıflatır. Use Limits: Işık kaynağı ile hedefinin konumlarını sınırlamak için bu ayarı etkinleştirebilirsiniz. Bu sayede ışık hattının başını ve sonunu hayali bir kesme düzlemi ile daraltabilirsiniz. Böylelikle özellikle uzak ışık kaynakları için gereksiz hesaplamalar yapılmadığından bir miktar hız kazandırır. Start Limit Offset: Hayali kesme düzleminin ışık kaynağından olan uzaklığını belirler. End Limit Offset: Hayali kesme düzleminin hedef noktasına olan uzaklığını belirler. Rendered Shadow Details bölümünde Render sonucu oluşacak gölgelere ait ayar ve bilgileri içerir. Type Soft (shadow map): Gerçeğe uygun gölgeleri yumuşak kenarlarla görüntüler. Sharp: Gölgeleri keskin kenarlarla görüntüler. Performansı arttırmak için bu seçeneği tercih edebilirsiniz. Bu tercih ile birlikte, bitişik seçeneklerden Map Size ve Softness seçeneği değiştiremez konumuna gelecektir. Soft (sampled): Gerçeğe uygun gölgeleri yarı aydınlık yarı gölge olarak gösterir. Bu tercihle birlikte, bitişik seçeneklerden örnek gölge uygulama şekli ve boyutları girilebilir. Map Size: Gölgelerin kaç karecikten oluşacağını ve buna bağlı olarak da yayılma büyüklüğünü gösterir. Optimal değer için 256 seçeneğini tercih edebilirsiniz. Softness: Gölge hesaplaması sürecinde kullanılacak hafıza miktarı girilir. En hızlı hesaplama değeri için 1, en hassas sonuç için 10 değeri girilebilir. 301

302 Create a Point Light: Nokta ışık. Siperliği olmayan tavan ampulü olarak düşünebilirsiniz. Nokta ışığın doğrultusu olmadığından sadece yerleşim noktası belirlenir. Kapalı mekânlar için çok uygundur. Sert veya yumuşak gölge atabilir. Bu ışıkların yoğunluk ayarı yapılabilir. Aşağıda soldaki şekilde render görüntüsünde nokta ışığımız sahnedeki nesnelerin ön tarafında, belirli bir yükseklikte konumlandırılmıştır. Sağdaki render görüntüsünde nokta ışığın yükseklik (Z) ve (X) değeri sabit, (Y) değeri pozitif yönde arttırılarak izdüşümü nesnelerin arkasına gelecek şekilde konumlandırılarak elde edilmiştir. Aydınlanmaya ve gölgelerin atılmasına dikkat ediniz. Create a Spotlight: Spot (Projektör) ışık. Tiyatro ve film setlerinde gördüğümüz spot tipi ışık kaynağıdır. İlk önce spot ışığın yerleşim noktası tanımlanır sonrasında hedef noktası (target) seçilir. Işık kaynağının konumunu tanımlamadan önce sağ tuş menüsünde veya hedef nokta tanımlandığında spot ışıkla ilgili çeşitli ayarlar yer alan menü ekranınızda görüntülenir. Burada spot ışıkla ilgili ayarlar yapılır. Name: oluşturulan spot Işığınıza bir ad verebilir veya adını değiştirebilirsiniz. Eğer seçenek Enter ile geçilirse AutoCAD otomatik olarak (Spotlight1, Spotlight2 gibi) sırasıyla birer ad verir. Intensity factor: Işık şiddeti (yoğunluk) faktörü. 0 1 arası değerler zayıflatma, 1 den büyük değerler daha çok aydınlatma sağlar. Status: ON/OFF Spot ışığın açık/kapalı durumunu belirlemenizi sağlar. Photometry: Fotometrik ışık seçim ve ayarlarının yapılmasını sağlar. Hotspot: Sert ışık. İç ışık konisinin açısını düzenler. Işık şiddetinin en etkin olduğu yer hedef noktanın (target) olduğu yerdir. Bu nokta ışık konisi tabanı merkezidir. Koni taban merkezinden uzaklaşıldıkça ışık şiddeti azalır. İç ışık koni açısı dış ışık koni açısından büyük olamaz. Falloff: Yumuşak ışık. Dış ışık konisinin açısını düzenler. Dış ışık koni açısı iç ışık koni açısından küçük olamaz. Her iki ışık konisinin açısal değeri derece arasında değişebilir. ShadoW: Sahnede kullandığınız ışığın gölge düşürüp düşürmeyeceği buradan ayarlayabilirsiniz. Birden çok ışık kullanıyorsanız bazı ışıkların gölge vermesini istemeyebilirsiniz. Attenuation: Işığın uzaklığa bağlı olarak zayıflamasını düzenler. Bir nesne ışık kaynağından ne kadar uzaksa, o kadar az aydınlanır. Bu ayarın etkin kullanımı, ışıklandırmanın kalitesini belirgin olarak arttırır. filltercolor: Işık kaynağı renginin ayarlanmasını sağlar. Exit: Komutu sonlandırır. 302

303 Yukarıda soldaki render görüntüsünde sadece spot ışık kullanılmıştır. Sağdaki render görüntüsünde hem spot hem de point ışık beraber kullanılmıştır. Aydınlanma ve gölgeler arasındaki farklılığa dikkat ediniz. Aşağıda sahneye yerleştirilmiş olan spot ışık kaynağı ve bileşenleri görüntülenmektedir. Ekrandaki ışık kaynağı (nokta ve spot) simgelerinin görünürlüğünü Light Glyphs On butonu ile kontrol edilir. Işık kaynağı simgelerinin çizim üzerinde görüntülenmesini geçici olarak açar veya kapar. Sahneye yerleştirilen ışık kaynağı (Spot) simgesi üzerine tıklandığında ışık konileri ve grip noktaları ekranda kalıcı görüntülenmeye başlar. Esc tuşu yardımıyla bu görüntü kapatılır. Işık kaynağının (Spot) yerinde görüntülenen mavi kare grip (Position), ışık kaynağının yerini ve sahneye bakış doğrultusu açısının istenilen yönde değiştirilebilmesini sağlar. Işık kaynağının arkasında görüntülenen mavi üçgen grip (Position Along Line), ışık kaynağının hedef noktası (Target) ile yaptığı doğrultu üzerinde ışık kaynağının (Spot), sahneye (yani hedef noktasına) yakınlaştırılması veya uzaklaştırılmasını sağlar. Hedef noktasında görüntülenen mavi kare grip (Target), hedef noktası konumunun değiştirilmesini sağlar. Buna bağlı olarak da sahneye bakış doğrultusu açısı da değişir. Hedef noktası arkasında görüntülenen mavi üçgen grip (Target Along Line), hedef noktasının ışık kaynağı ile yaptığı doğrultu üzerinde hedef noktasının (Target), ışık kaynağına yakınlaştırılması veya uzaklaştırılmasını sağlar. 303

304 İç kısımda bulunan ışık konisinin tabanında Quadrant noktalarında görüntülenen mavi üçgen gripler (Hotspot), iç ışık konisi açısının genişletilip daraltılabilmesini sağlar. Dış kısımda bulunan ışık konisinin tabanında Quadrant noktalarında görüntülenen mavi üçgen gripler (Falloff), dış ışık konisi açısının genişletilip daraltılabilmesini sağlar. Create a distant light: Uzak ışık. Gün ışığına yakın etki veren bu ışık yine güneş ışığı olarak kullanılabilir. Aynı yönden gelen biri birine paralel ışık huzmeleri şeklindedir. Sonuç benzer olmasına karşın, gölgeler daha keskindir. Yan tarafta Distant light ışık kaynağı kullanılarak elde edilmiş render görüntüsü yer almaktadır. Bu ışık kaynağının (Distant light) sahneye olan yakınlığı veya uzaklığından çok ışığın sahneye geliş doğrultusu önemlidir. Distant Light ışığının çizim içersinde sembolik gösterimi yoktur. Yinede yerleştirilen uzak ışığına müdahale etmek istediğinizde, Light komut grubunda bulunan Light List seçeneği ile ışık üzerinde düzenlemeler yapabilirsiniz. Mesafe ışığının özellikle zemin aydınlatmalarında kullanımı etkili bir ışıklandırmadır. Burada dikkat edilecek husus, Distant Light (uzak ışık) ışığının ölçülebilir bir ışık kaynağı olmadığıdır. Sahneye bir uzak ışığı yerleştirilmek istendiğinizde, ekrana Light-Photometric Distant Lights iletişim kutusu gelir. İletişim kutusundaki uyarıda; ışık birimi sistem değişkeni Photometric (Ölçülebilir) olarak ayarlanmışsa, aşırı pozlama türü bir sonuç elde edebileceğinize dikkat çekilir. Disable Distant lights when the lighting unitis Photometric (recommended): seçeneğinin işaretlenmesi durumunda, ışık kaynağı birimi Photometric ayarlarda ise uzak ışıkları devre dışı kalacak ve ışık yerleşiminden vazgeçilerek çıkılacaktır. Allow distant lights: seçeneğinin işaretlenmesi durumunda, çizimde Photometric ışık kaynağı kullanılmışsa da mesafe ışıklarına izin verilecektir. Kendinize göre bir sahne oluşturun. Create distant light komutunu tıklayın. Sahnenize ışık kaynağının hangi konum ve yönden geleceğini tanımlayan ışık hattı doğrultusunun başlangıç noktası yerini belirtiniz. Işık hattı doğrultusunun bitiş noktası yerini sahne üzerinde belirleyiniz. Ekrana gelen menüden ilgili ayarları yaparak işlemi sonlandırınız. Veya ekrana gelen menüyü exit ile geçildiğinde ilgili ayarları; Light List komut butonunu tıklayınız. Modelde kullanılan ışık kaynaklarını listeleyen Lights in Model paleti ekrana gelir. Burada ilgili ışığınızın üzerini çift tıklayınız. Işıkla ilgili tüm ayarları içeren Properties paleti açılacaktır. İstediğiniz ayarları buradan da yapabilirsiniz. 304

305 Aydınlatma birimi ayarını LIGHTINUNITS sistem değişkeni kullanarak da yapabilirsiniz. Lightingunits <0>: Aydınlatma birimi kullanılmaz. Standart ışıklar devrededir. Lightingunits <1>: Photometric aydınlatma devrededir; uluslar arası birimi kullanır. Lightingunits <2>: Photometric aydınlatma devrededir; Amerikan birimi kullanır. Light Glyphs Noktasal ve Spot ışık kaynaklarının simgelerinin çizimde görünüp görünmemesini düzenleyen sistem değişkenidir. LIGHTGLYPHDISPLAY:<0> Off (Çizimde ışık simgelerini gösterir). LIGHTGLYPHDISPLAY:<1> On (Çizimde ışık simgelerini göstermez). Güneş ışığı: Belirleyeceğiniz coğrafik konuma göre, yılın herhangi bir ayında, herhangi bir gününde, istediğiniz saat dilimindeki güneş ışığı açısının taklit edilmesini sağlar. View/Render/Light/Sun Properties Lights A.Ç./Sun Properties Render A.Ç./Lights/Sun Properties Ribbon/Render/Sun & Location/ Sun Properties: /Sun Properties Komutunu veriniz. Güneş özelliklerinin ayarlarının yapılabilmesi için SUN PROPERTIES paneli ekranınızda karşınıza açılır. General: Güneş ışığı kaynağını açma kapama, ışık yoğunluğu, gölgelerin görüntülenmesi ile ilgili ayarları sunar. Status: ON/OFF Güneş ışığını açar veya kapar. Bu işlem, Ribbon/Render tab/sun&location panelinde bulunan Sun Status komut butonuyla da yapılabilir. Intensity Factor: Güneşin ışık yoğunluğunu ayarlar. 0 değeri karanlık demektir. Bu değer arttırıldıkça güneşin de aydınlatması çoğalacaktır. Color: Güneş ışığının rengi görüntülenir. Bu rengi Sun Angle Calculator bölümünde seçilecek Date ve Time değerlerine bağlı olarak AutoCAD tarafından otomatik olarak ayarlanır. Shadows: Oluşacak gölgelerin görüntülenip görüntülenmemesini sağlar. Sky Properties: Gökyüzü ortamı ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Status: Üç seçenek sunar. Ribbon /Render tab/ Sun&Location panel üzerindeki Sky Off ile aynı işlevi görür. Intensity Factor: Gökyüzü yoğunluk faktörü. Haze: İnce sis, duman, pus. 0 ile 15 arasında değere sahiptir. Değer yükseldikçe pus artar. 305

306 Başlık çubuğundaki buton basıldığında Adjust Sun & Sky Background diyalog tablosu açılarak Güneş ve Gökyüzü arka plan ayarlarının ön izleme penceresinden de etkilerini izleyerek yapabilirsiniz. Horizon: Ufuk hattı ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Height: Ufuk hattı pozisyonu 0 dır. Blur: Blur değeri 0 ile 10 arasında değişir. 0 iken yeryüzü ile gökyüzünün birleştiği bölge (ufuk hattı) belirgindir. Değer yükseldikçe Gökyüzü ile yeryüzü ufuk hattında birbirine karışır. Net görülmesini zorlaştırır, bulandırır. Ground Color: Sky Background ve Sky Background and illumination seçeneklerinde işlev görür. Yeryüzü renginin belirlenmesini sağlar. Advanced: Gelişmiş gece ışık yoğunluğunun ayarlanmasını sağlar. Night color: Gece renginin belirlenmesini sağlar. Aerial perspective: Havai perspektif görüşünü açıp kapar. Visibility distance: Görüş netliği (derecesi) mesafesi değerinin ayarlanmasını sağlar. Gece renginin ayarlanmasında Coğrafi konum, Tarih (Date) ve Saat (Time) faktörü seçimi çok önemlidir. Sun disk appearance: Gökyüzündeki güneş diskinin görünümü ile ilgili ayarların yapılmasını sağlar. Disk scale: Güneş diskinin (çemberinin) gökyüzündeki görünüm büyüklüğünün ayarlanmasını sağlar. Bu değer 0 ile 25 arasında değişir. 1 değerinde güneş gökyüzünde en küçük boyutta görüntülenir. Değer arttırıldıkça güneşin boyutları büyür. Disk scale: 2 Disk scale: 7 Disk scale:

307 Glow intensity: Güneşin sıcaklık/ışık verme yoğunluğunun belirlenmesini sağlar. Bu değer 0 ile 25 arasında değişir. Değer arttırıldıkça güneşin sıcaklık/ışık verme yoğunluğu artar Disk intensity: Güneş disk yoğunluğunu ayarlar. Bu değer 0 ile 25 arasında değişir. Değer arttırıldıkça güneş diskinin yoğunluğu artar. Bu ayarların sonuçları örnek bir model üzerinde aşağıda gösterilmiştir. Sun Angle Calculator: Güneşin açısına ilişkin ayarları ve bilgileri içerir. Date: Tarihi gösterir ve tarihin değiştirilmesi sağdaki düğme ile ekrana gelen Calendar adlı mini takvim kullanılarak yapılır. Time: Açılan listeden saati değiştirmemizi sağlar. Daylight Saving: Gün ışığının kaydedilmesini sağlar. Azimuth: Girdiğiniz zamana göre güneşin Azimuth açısını gösterir. Bu değer değiştirilemez. Altitude: Girdiğiniz zamana göre güneşin deniz seviyesi ile yaptığı açıyı gösterir. Bu değer değiştirilemez. Source Vector: Kaynak vektör(yöney). Girdiğiniz zamana göre güneşin doğrultusunu gösterir. Bu değer değiştirilemez. Ancak tarih ve saat değiştirildiğinde seçtiğiniz zaman dilimine göre AutoCAD tarafından otomatik olarak o seçtiğiniz zaman dilimine göre Azimuth, Altitude ve Source Vector değerleri değişir. Render Shadow Details: Render işlemi sonucu oluşacak gölgelere ilişkin ayar ve bilgileri içerir. Type: Oluşacak gölgelerin keskin (sharp) veya yumuşak (soft) olmasını sağlar. Samples: Oluşacak gölgelerin yayılma büyüklüğünü gösterir. Samples değeri 1 İle 1000 arasında değişir. 1 değerinde oluşacak gölge en büyük boydadır. Değer arttırıldıkça gölgenin yayılımı küçülür. Softness: Oluşacak gölge kenarlarının yumuşaklığını gösterir. Softness değeri 1 ile 10 arasında değişir. Değer 1 iken gölge kenarları net (keskin) bir şekilde görünür. Değer arttırıldıkça gölge kenarlarındaki netlik bozulur. Aşağıda örnek olarak gösterilmiştir. 307

308 Geographic Location: Render uygulanacak sahnenin, yeryüzündeki konumunu belirleyerek, taklit edeceğimiz güneş ışığının gerçeğe daha yakın bir görselleştirme yapılabilmesini sağlar. launch Geographic Location butonu tıklandığında ekranda ilgili konumun belirlenmesi için Geographic Location diyalog tablosu açılır. Komutu ilk kez verdiğinizde ekrana Uyarı penceresi gelir. Import a.klm or.kmz file: klm veya kmz uzantılı koordinat bilgisi içeren dosyalardan konum bilgisi alınabilmesini sağlar. Import the current location from Google Earth: Google firmasının uydu görüntülerinden oluşan dünya haritası üzerinden konum bilgisini çizime dâhil eder. Enter the location values: Konum bilgilerinin elle girilebilmesini sağlamak için Geographic Location iletişim kutusunu ekrana getirir. Biz bu seçenekten yola çıkacağız. Geographic Location iletişim kutusundan, render işlemini uygulayacağınız coğrafi konumu sayısal olarak da belirleyebilirsiniz. Latitude & Longitude: Sahnenin coğrafi konumunu belirlerken hangi birimin kullanılacağını belirler. Decimal Lat/Long: Enlem ve boylamları ondalık olarak ifade eder. Degrees Minutes Seconds Lat/Long: Enlem ve boylamları derece/dakika/saniye cinsinden ifade eder. Latitude: Render edilecek sahnenin yeryüzü üzerinde yer aldığı Paralel görüntülenir. 0 ekvator,90 ise bulunduğunuz yarım kürenin kutupları anlamına gelir. Direction: Burada yukarıda seçmiş olduğunuz bölgenin hangi yarım kürede (Kuzey/Güney) yer aldığı görüntülenir. Listeden ilgili olanı seçebilirsiniz. Longitude: Render edilecek sahnenin yeryüzü üzerinde yer aldığı Meridyen görüntülenir. 0 Greenwich meridyeni, 180 ise küre üzerinde onun tam karşısına denk gelen meridyeni temsil eder. Direction: Burada yukarıda seçmiş olduğunuz bölgenin hangi yarım kürede (doğu/batı) yer aldığı görüntülenir. Listeden ilgili olanı seçebilirsiniz. Time Zone: Kullanmak istediniz zaman dilimini bu açılan listeden seçebilirsiniz. Coordinates and Elevation: Konumun AutoCAD in dünya koordinat sistemi üzerinde XYZ koordinatlarıyla ve Elevation (yükseklik) olarak tanımlanabilmesini sağlar. Gerektiğinde Pick Points düğmesi yardımıyla geçici olarak çizime dönerek konum belirleyebilirsiniz. Değişen konum, gün ışığının geliş yönünden etkilenecektir. North Direction: Kuzey yönünün açısını gösterir. İstendiğinde değiştirilebilinir. Gölge çalışmaları yapmak üzere güneşi çiziminize ışık kaynağı olarak ekliyorsanız, çiziminizi doğru şekilde yöneltmeniz önemlidir. Çiziminizde kutupsal kuzeyin (Polar North) doğrultusunu isteğinize göre belirlenmesini sağlar. 308

309 Sağ yandaki render görüntümüzde kuzey yönü açısı 0 ile elde edilmiştir. Tüm bu render görüntüleri elde edilirken bütün diğer ayarlar ve saat 07, tarih sabit tutulmuştur. Aşağıdaki render görüntülerinde kuzey yönü açısı değiştirildiğinde elde edilen sonuçlar gösterilmiştir. ND: 0 ND: 45 ND: 293 ND: 233 ND: 162 Up Direction: Dikey yöndeki açıyı değiştirmeyi sağlar. Standart olarak XYZ değerlerini (0,0,1) olarak kabul eder. Seçenekler aşağıda gösterilmiştir. +Z: Artı yönde yükseklik -Z: Eksi yönde yükseklik Custom Direction: Bu durumda Pick Points düğmesini tıklayarak geçici olarak çizime dönüp bir yükseklik tanımlayabilirsiniz. Ayrıca Render uygulanacak coğrafi bölgeyi haritadan seçmek için, Geographic Location iletişim kutusunun sağ üst köşesinde yer alan Use Map düğmesini tıklamanız yeterlidir. Region: Açılır listede kıtalar ve çeşitli bölgeler yer alır. Burada örneğin Europe seçeneği seçilerek üst kısımdaki ön izleme penceresine Avrupa haritasının yerleştirilmesi sağlanmıştır. Nearest City: İşaretlendiğinde program tarafından harita üzerinde belirlenmiş olan büyük şehirleri otomatik seçer. Yapmanız gereken imleç ile harita üzerinde ilgili ülkelerin üzerindeyken tıklamanız. Onay kutusu işaretli değilse imleç ile ilgili ülke üzerinde istediğiniz yeri işaretlemenizi sağlar. Time Zone: Burada seçilen kente göre bu ayar program tarafından otomatik olarak yapılır. Nearest Big City: harita üzerinde işaretlerken, en yakın büyük kentin yakalanabilmesini sağlar. OK düğmesini tıkladığınızda ekrana, Geographic Location Time Zone Updated iletişim kutusu gelecektir. Accept Updated time zone: seçeneği ile tüm durumları kapsamasa da yaklaşık olarak doğru sonuçlar veren bir formül ile güncellenmiş bölge zamanına erişebilirsiniz. 309

310 Return to Previous dialog box: seçeneği ile bir önceki iletişim kutusuna geri dönebilirsiniz Yukarıdaki örnekte render görüntüleri, Contrast ve Mid Tones değerleri sabit tutularak sadece Brightness değeri değiştirilerek elde edilmiştir. Brightness: Günışığı ve ışık ayarlarınız ne olursa olsun, dilediğiniz anda ortamın parlaklığını bu ayar çubuğundan azaltabilir veya arttırabilirsiniz. Contrast: Renkler arasındaki geçişlerin yumuşaklığının veya keskinliğinin ayarlanmasını sağlar. Mid Tones: Orta renk tonlarının ayarlanmasını sağlar. 310