ESNEK ÇALIŞMA TÜRLERİ Doç. Dr. Gülsevil ALPAGUT

Transkript

1 ESNEK ÇALIŞMA TÜRLERT RLERİ Doç.. Dr. Gülsevil ALPAGUT

2 Belirli Belirli Süreli S İş Sözleşmesi Geçici İş İlişkisi Kısmi Süreli S Çalışma Çağrı Üzerine Çalışma Tele Tele Çalışma

3 Belirli Süreli S İş Sözleşmesi AB ne üye ülkelerde esneklik aracı olarak kabul edilir ve bu tür t r sözles zleşmenin kolaylaştırılmas lması arayış ışları sürerken, İşK da belirli süreli s işi sözleşmesinin kurulması ve yenilenmesi objektif nedenlerin varlığı ığına bağlı kılınmıştır.

4 Geçici İş İlişkisi (Ödünç( iş ilişkisi) İşverenin kendi işçisine i isine karşı sahip olduğu işin in görülmesini g talep hakkını geçici bir süreyle işçinin i inin de rızasr zasını almak koşuluyla bir başkas kasına devretmesidir. Üçlü iş ilişkisi niteliğindedir. indedir.

5 Geçici işi ilişkisinin türlerit İşK mad.7 de de düzenlenen; d işverenin i kendi nezdinde çalıştırmak üzere işe i e aldığı işçisinin isinin geçici süreyle s bir başka işveren i yanında nda çalışması Mesleki faaliyet olarak, bürolar b aracılığı ığıyla çalışma (işçi i temini)

6 İşK mad. 7 uyarınca gerekli koşullar İşçinin yazılı rızasının n alınmas nması Holding veya aynı şirketler topluluğuna una ait işyerinde veya yapmakta olduğu u işlere i benzer işlerde i çalıştırma zorunluluğu

7 Süresi Altı ayı geçmemek üzere yapılır r ve gerektiğinde inde en fazla iki kere yenilenebilir. -Sürenin sonunda işçi i i geri dönmek d istemez ve ödünç alan nezdinde çalışmaya devam ederse, işi sözleşmesini feshettiği i kabul edilir. Ödünç alan ile yeni sözles zleşme kurulmuş sayılır. -Ödünç veren işçiyi i iyi geri almak istemezse, işi sözleşmesinin işveren i tarafından sona erdirildiği ve ödünç alanla sözles zleşme kurulduğu u kabul edilmelidir. -Tarafların n herhangi bir beyanda bulunmaksızın işçinin inin ödünç alan nezdinde çalışmaya devamında, Yargıtay işi sözleşmesinin devrini kabul etmektedir. Yani devreden, işveren i sıfats fatını kaybeder, ödünç alan işi sözleşmesinin tarafı olur

8 Hükümleri: İşçi i ile işveren i arasında işi sözleşmesi devam eder, dolayısıyla yla devreden işveren i sıfatını taşı şımaya devam eder. İşçi i devredenin işçisi i isi kaldığı ığından, çalışan işçi i sayısında dikkate alınır. Devreden işverenin i ücret ödeme yükümlülüğü devam eder.

9 Yasada ödünç veren işverenin i ücret ödeme yükümly mlülüğünün n devamı öngörülmekle birlikte, ödünç alan işverenin işçinin inin kendisinde çalıştığıığı sürede ödenmeyen ücretinden, işçiyi iyi gözetme g borcundan ve sosyal sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumlu olduğu u kabul edilmiştir. Birlikte sorumluluğu u kaldıran anlaşmalar taraflar bakımından hüküm h m ifade ederken, işçiye iye karşı ileri sürülemez.

10 Birlikte sorumluluk kapsamındaki ücret geniş anlamda ücrettir. İkramiye, prim, sosyal yardımlar, yılly llık k izin ücreti, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günüg ücreti gibi tüm t m parasal ödemeleri içerir. i Yargıtay: geçici işçinin i inin hafta tatillerinde, genel tatillerde ve işi günlerinde yaptığı fazla çalışma ücretinden ödünç alan işverenin sorumlu tutulması gerektiğini ini kabul etmektedir.

11 İşçiyi gözetme g borcu -Geçici işvereni sağlık k ve güvenlik g risklerine karşı işçiye iye gerekli eğitimi e vermekle yükümlüdür. İş sağlığı ve güvenlig venliği i tedbirlerinin alınmas nmasından, ndan, uygulanmasından, ndan, denetiminden de sorumludur. -Yönetmelik hükmh kmüne göre; g güvenlik g ve sağlık k konusunda işçiler i iler arasında farklı uygulamada bulunamaz.

12 İş sağlığı ve güvenlig venliği Geçici işi ilişkisi kurulmadan önce ödünç alan, ödünç verene yapılacak işin i in gerektirdiği i mesleki bilgi ve yetenek ile işin i in özellikleri hakkında gerekli bilgileri vermek zorundadır. r. İş sağlığı güvenliği i tedbirleri bakımından işçi, i, ödünç verene ait işyerindeki i işçi i sayısına dahil edilir.

13 İş kazası meslek hastalığı durumunda; Birlikte sorumluluk hükümleri h gereği i her iki işçi i her iki işverene i de başvurabilir. İşverenler aralarında yapacakları sözleşme ile sorumluluğun un sadece birine atfedilmesi mümkündür. Ancak bu sözles zleşme işçiyi i iyi bağlamaz.

14 Geçici işi ilişkisinin sona ermesi Sürenin bitimi gibi, belirli süreli s işi sözleşmesinin sona ermesi, süreli s fesih veya haklı nedenle fesih geçici işi ilişkisini de sona erdirir. İş sözleşmesini fesih hakkı ödünç veren işverendedir. Ancak ödünç verilen nezdinde doğan fesih nedenlerine dayanılarak ödünç veren tarafından sözleşmenin feshi mümkm mkündür.

15 Sosyal Güvenlik G Hukuku bakımından 5510 sk mad. 12/2 uyarınca; ödünç alan işveren veren bu kanunda belirtilen yükümly mlülüklerden dolayı işveren veren ile birlikte sorumludur. Sigortalının n bildirilmesi: Ödünç alan işveren i veren sigortalıyı çalıştırmaya başlamadan lamadan önce devir aldığı işverenle yapmış olduğu u sözles zleşmeyi Kuruma ibraz etmesi kaydıyla yla bu yükümlülüklerini kendisine verilecek geçici işi ilişkisi işveren i numarası ile ödünç işverene ait işyeri dosyası üzerinden yerine getirebilir. Ödünç alan işveren i adına işyeri i dosyası açılmaz.

16 Prim belgelerinin verilmesinden birlikte sorumluluk öngörülmüştür. Kural ödünç veren işverenin i aylık k prim ve hizmet belgelerini düzenlemesi d ve kuruma vermesidir. Ancak belgelerin verilmemesi durumunda ödünç alan işveren i prim borcunu ödemek zorunda kalacağı gibi, idari para cezasıyla da sorumlu tutulacaktır. Ödünç alanın, n, işveren i adına belgeleri düzenleyip vermesi mümkm mkündür.

17 Sigortalısını geçici olarak bir başka işverene devreden işverenler i aylık k prim ve hizmet belgesinin bir nüshasn shasını işyerine asılmak üzere sigortalısını devrettiği işverene verir. Ödünç alanın n kastı veya işi sağlığı ve güvenliği önlemlerine aykırı davranışı nedeniyle meydana gelen işi kazasından ödünç veren işveren i kuruma karşı rücu tazminatından ndan birlikte sorumludur.

18 Mesleki anlamda geçici işi ilişkisi AB nin 2008/104 sayılı Yönergesi mevcut. En önemli hükmh kmü,, işçinin i inin doğrudan rudan ödünç alanın işyerine alınsayd nsaydı,, ne koşullarda çalışacak idiyse, ödünç iş ilişkisi süresince s aynı koşullardan yararlanmasıdır. r. * Haziran 2009 da Türk T Hukukunda yasal düzenleme yapıld ldı. İşyerinde çalışan işçilerin i ilerin ¼ ünün n bu şekilde istihdamına olanak tanınd ndı. Ancak Cumhurbaşkan kanı veto etti.

19 Halen Yargıtay kararları uyarınca mesleki anlamda geçici işi ilişkisi, işi aracılığı ığı olarak nitelendirilmektedir. Dolayısıyla, yla, işçi i i baştan itibaren nezdinde çalıştığıığı (ödünç alan) işverenin işçisi i isi sayılmaktad lmaktadır.

20 Kısmi Süreli S Çalışma İşK mad. 13/1 e e göre; g işçinin i inin normal haftalık çalışma süresinin s tam süreli s emsal işçiye iye göre g önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözles zleşme kısmi k süreli işi sözleşmesidir. Önemli ölçüde az çalışma: emsal tam süreli çalışmanın üçte ikisine kadar yapılan çalışmadır.

21 Ayırım m yasağı İşK mad.5/2 ve 13/3 uyarınca işveren i veren esaslı sebepler olmadıkça a tam süreli s çalışan işçi i karşı şısında kısmi k süreli s işçiye i iye farklı işlem yapamaz. Emsal işçi i işyerinde aynı veya benzer işte i tam süreli çalıştırılan işçidir. i idir. İşyerinde böyle b bir işçi i bulunmadığı takdirde, o işkolunda i şartlara uygun bir işyerinde i aynı veya benzer işi i üstlenen tam süreli işi sözleşmesi ile çalıştırılan işçi i i esas alınır.

22 Orantılı ödeme Kısmi süreli s çalışan işçinin i inin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri tam süreli s emsal işçiye i iye göre çalıştığıığı süreye orantılı olarak ödenir. Örneğin haftada 45 saat çalışan işçiye i iye 300 TL ödeniyorsa, 15 saat çalışan işçiye i iye 100 TL ödenmesinde olduğu u gibi. Bölünebilir olmayan menfaatler tam olarak sağlanacakt lanacaktır.

23 Ayırım m yasağı ğı; ücret, ikramiye, parasal edimlerin yanısıra servis, kreşten yararlanma gibi sosyal yardımlar bakımından da sözkonusudur. Ayırım m yasağı ğına aykırılık k halinde; İşçi i yoksun kaldığı hakları ile birlikte dört d aya kadar ücret tutarında tazminat talep edebilir. * İşverenin eşit e davranma ilkesine aykırı davrandığı ığını işçi i ispat etmekle yükümly mlüdür. Ancak işçi, i i, ihlalin varlığı ığını güçlü bir biçimde imde gösteren bir durumu ortaya koyduğunda unda işveren i böyle bir ihlalin bulunmadığı ığını ispat etmekle yükümlü olur.

24 Kısmi süreli s tam süreli s işçiler i iler arasında işi sözleşmesinin feshinde ayırım m yapılm lmışsa, iş güvencesinin kapsamı içindeki indeki işçiler i iler hem işe i e iade ve sonuçlar larını hem de 5. maddedeki ayırımc mcılık k tazminatını talep edebilirler. İş güvencesinin kapsamı dışındaki işçiler i iler ise, ya İşK mad. 17 uyarınca kötüniyet tazminatı veya İşK mad.5 deki deki dört d aya kadar ücret tutarındaki ayırımc mcılık tazminatını talep edebileceklerdir.

25 Fazla çalışma ve Fazla Saatlerle Çalışma Yönetmeliği nde nde kısmi k süreli s işi sözleşmesi ile çalışan işçilere i ilere fazla sürelerle s çalışma yaptırılamayaca lamayacağı öngörülmüştür. Düzenleme D hukuka uygun değildir. Haftada 45 saate kadar yapılan çalışma fazla sürelerle çalışma, 45 saati aşan a an çalışma fazla çalışma niteliğindedir. indedir. Fazla sürelerle s çalışma ücreti % 25 zamlı,, fazla çalışma ücreti ise % 50 zamlı olarak ödenir.

26 Kıdem tazminatı,, ihbar tazminatı ve yılly llık izin bakımından kıdem; k işçinin i inin çalışmaya başlad ladığı tarihten itibaren her geçen en tam yıl y dikkate alınmak suretiyle hesaplanır. Yeni işi arama izni nasıl l kullandırılacakt lacaktır? Henüz z Yargıtay tay ın n kararı yok. Ancak orantılı olarak kullanma düşünülebilir. d Örneğin günde 7,5 saat için i in 2 saat yasal izin süresinin günde g 3 saatlik çalışma karşı şılığının n hesaplanması gibi.

27 Kısmi süreli s işi sözleşmesinde yılly llık k izin: tam süreli işçiden i iden farklı bir muameleye tabi tutulamaz. İzin süresi s çalışılan ve çalışılmayan günlerin g toplamı. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde g çalışma; tıpkt pkı tam süreli s işi sözleşmesi gibi. Çalışma gününe g ne denk gelmişse, işçiye i iye çalışma karşı şılığıığı olmaksızın ücreti, çalışırsa ilave olarak çalıştığıığı saatlerin karşı şılığıığı ücreti ödenir. Hafta tatili ücreti talep hakkı bulunmaz.

28 Kısmi süreli s çalışanlarda prim ödeme gün g sayısının n hesaplanması 5510 sk mad. 80 uyarınca işveren i ile sigortalı arasında kısmi k süreli s işi sözleşmesinin yazılı olarak yapılmas lması koşuluyla, ay içerisinde i günün g n bazı saatlerinde çalışan ve çalıştığıığı saat karşı şılığında ücret alan sigortalının n ay içindeki indeki prim ödeme gün g n sayısı, toplam çalışma saatinin 4857 sayılı İşK na göre hesaplanan günlg nlük çalışma saatine bölünmesi suretiyle bulunur.

29 Ay içinde i inde 30 günden g az çalışılan işlerde i sigortalılar ların n genel sağlık k sigortasından yararlanabilmeleri için i in eksik günlere g ait GSS primlerinin kendileri tarafından ödenmesi gereklidir.

30 Çağrı üzerine çalışma Kısmi süreli s işi sözleşmelerinin özel bir uygulamasıdır. Taraflar önceden belirli bir süre içinde i inde (hafta, ay, yıl) y işçinin i inin toplam ne kadar süre s çalışacağını belirlerler ve işveren ihtiyaç olduğunda unda belirli bir süre s önceden işçiyi i iyi çağırarak işçinin i inin çalışacağı zamanı belirler.

31 Çağrı üzerine çalışma sözles zleşmesi yazılı yapılmak zorundadır. r. İşK 14/2 uyarınca taraflarca işçinin i inin hafta, ay veya yıl y l içerisinde i ne kadar süreyle s çalışacağı belirlenmemişse, haftalık çalışma süresi s 20 saat kararlaştırılm lmış sayılır. Ancak aksinin kararlaştırılmas lması örneğin haftada 10 saatlik çalışma süresinin kararlaştırılmas lması mümkündür.

32 Taraflarca aksi kararlaştırılmad lmadığı takdirde, işveren çağrıyı,, işçinin i inin çalıştırılacağı zamandan en az dört d gün g önce yapmak zorundadır. r. Yine sözles zleşmede günlg nlük çalışma süresi s kararlaştırılmam lmamışsa, işveren i her çağrıda işçiyi iyi en az dört d saat üst üste çalıştırmak zorundadır. r.

33 Kıdem tazminatı,, yılly llık k izin ve ihbar tazminatı bakımından işçinin i inin işe i e başlad ladığı tarihten itibaren geçen en süre s dikkate alınır. Hafta tatili ücreti talep hakkı bulunmaz. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde g işçi i çağırılmamışsa, orantılı olarak ödeme yapılmas lması gerekir. Çağırılmışsa, ilave olarak çalışılan sürenin s ücretinin ödenmesi gerekir.

34 Tele çalışma Konuya ilişkin yasal mevzuat bulunmamakta. İşin teknolojik imkanlar vasıtas tasıyla merkez ofisten veya üretim biriminden uzakta yerine getirilmesidir. İş organizasyonu kapsamında bağı ğımlılık unsurunun varlığı halinde işi sözleşmesi niteliğindedir. indedir. Kural İşK daki hak ve yükümly mlülüklerin uygulanmasıdır.