ANNE - BABA EĞİTİMİ 2019

Transkript

1 ANNE - BABA EĞİTİMİ 2019 OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ BÖLÜMÜNDE SORUMLU OLUNAN BU DERSİMİZ İÇİN ÖABT SINAVI VE DERSLER İÇİN BELİRLENMİŞ YÖK MÜFREDATI AŞAĞIDAKİ GİBİDİR -Anne Baba Eğitiminin Önemi -Anne Baba Eğitiminin Gerekliliği -Anne Baba Eğitiminin Hedefleri -Ülkemizde Anne Baba eğitim programları -Çocuğu sosyalleşmesine etki eden ailesel faktörler Ailede çocuğun yerinin çocuklar üzerine etkisi (Doğuş sırası Tek çocuk olma Çocuk sayısı Çocuğun cinsiyeti) -Başarılı ve mutlu çocuklar nasıl yetiştirebiliriz? -Hatalı ana-baba tutumlarının sonucunda ortaya çıkan davranış problemleri -Okul öncesi dönem çocuklarda görülen kaygı ve korkular -Dikkat eksikliği -Hiperaktivite-öfke-depresyon-saldırganlık nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm önerileri -Yatağa işeme ve dışkı kaçırma -Parmak emme-tırnak yeme nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm öneriler -Tikler-Yalan söyleme-çalma nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm önerileri -Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar -Down sendromu-otizm -İndigo-kristal çocuklar nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm önerileri -Aile içi ilişkilerin çocuğun psikolojik gelişimindeki yeri Kardeşler arası ilişkiler Dağılmış aile ve çocuk -Anne ya da babası ölen çocuk Hastalık, hastane ve çocuk -Çocuğun eğitiminde kitle iletişim araçları 598

2 Anne Baba Eğitimi Notlarımızda İşlenen konular Anne baba eğitiminin önemi Anne baba eğitiminin gerekliliği Anne baba eğitiminin hedefleri Eğitimler ailelere neler kazandırır? Anne baba eğitiminin okul çağındaki çocuklara yansımaları Okul başarısı Başarısızlık nedenleri Bireysel nedenler Ailevi nedenler Ders çalışırken dikkat edilmesi gerekenler: Ödev yapma alışkanlığı kazandırma Ders çalışma alışkanlığında velilere düşen görevler Okula uyum Okuma alışkanlığı kazandırma Okul başarısında ailelere öneriler Zamanlarda dinlenmesini sağlayın Ülkemizde anne baba eğitim programları Okul öncesi dönemler için eğitim programları uygulamaları Anne çocuk eğitim vakfı (açev) Anne çocuk eğitim eğitim programı (açep) Anne çocuk eğitim programı- açep nedir? Açep nasıl geliştirildi? Açep niçin önemli? Açep kimleri eğitmeyi hedefliyor? Açep nasıl uygulanıyor? Açep in içeriği nedir? Anne destek programı: Zihinsel eğitim programı: Üreme sağlığı ve aile planlaması: Diğer uygulamalar: Açep e nasıl başvurulur? Açep in değerlendirmesi: Baba destek programı (badep) Programın amacı nedir? Babalık ve babanın rolü Babanın çocuk gelişimine etkisi Badep Uygulama özellikleri Badep in uygulama özellikleri Uygulama şekli: Badep in amaçları Badep in konuları İşlevsel yetişkin okuryazarlığı program(iyop) Bilimsel temelli okuma yazma programı. 599

3 İşlevsel yetişkin okuryazarlığı programı nedir? İşlevsel yetişkin okuryazarlığı programı kimleri hedefliyor? İşlevsel yetişkin okuryazarlığı programı nasıl uygulanıyor? Program "işlevsel yetişkin okuryazarlığı programı nedir? İşlevsel yetişkin okuryazarlığı programı'na nasıl başvurulur? İşlevsel yetişkin okuryazarlığı programı nasıl geliştirildi? Anne eğitimi programı (aep) Gelişimsel eğitim programı (gep) 0-2 yaş anne eğitimi ve gelişimsel eğitim programı 2-4 yaş anne eğitimi ve gelişimsel eğitim programı Anne eğitimi programının başlatılması veyaygınlaştırılması çalışmaları Anne eğitim programının yapılanma şeması Çocuğu sosyalleşmesine etki eden ailesel faktörler Anne babaların çocuklarına karşı tutumları demokratik tutum İlgisiz tutum Otoriter tutum Tutarsız tutum Aşırı koruyucu tutum Aile içi çatışmalar Aile birliğinin sona ermesi: boşanma Ailede çocuğun yerinin çocuklar üzerine etkisi (doğuş sırası tek çocuk olma çocuk sayısı çocuğun cinsiyeti) Ailede çocuğun yerinin ruh sağlığı üzerindeki etkileri İlk çocuk Ortanca çocuk Son çocuk Tek çocuk olma Başarılı ve mutlu çocuklar nasıl yetiştir Başarılı çocuk Mutlu çocuk Hatalı ana-baba tutumlarının sonucunda ortaya çıkan davranış problemleri Çocuklarda görülen uyum ve davranış bozuklukları ; Okul öncesi dönem çocuklarda görülen hiperaktivite Tedavisi İlaç tedavileri Psikolojik ve pedagojik tedaviler: Öfke-depresyon saldırganlık nedenleri ve Anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm önerileri Öfke ve saldırganlık Olumlu davranışı pekiştirme Kendi kendine konuşma Yatağa işeme ve dışkı kaçırma 600

4 Alt ıslatma ( enuresis A-Fiziksel olarak B - Psikolojik olarak; Enuresisin tedavisi için neler yapılabilir? Tuvalet eğitimi Dışkı kaçırma ( enkopresis) Tedavisi Parmak emme Tırnak yeme nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm öneriler Tırnak yeme Öneriler Alışkanlığı tersine çevirme adımları Rahatsızlıkların gözden geçirilmesi Alternatif tepki Düzeltici ve önleyici tepki Bağlantılı davranış Gevşeme çalışması: seçilebilecek bir gevşeme tekniği uygulanmalıdır. Toplumsal destek Kayıt Tikler ( seyirce) Tiklerin nedenleri Düzeltici önlemler Yalan söyleme 1- patolojik yalanlar 2- hayali yalanlar 3-taklit yalanlar 4-sosyal yalanlar 5-savunma yalanları 6- yüceltilmiş yalanlar Yalanın gelişim süreçleri 1) çocukluğun ilk yılları 2-6 2) ergenlik ) yaşlılık12-18 yaşlar arası Çocukluğun ilk yılları Ergenlik Genç yetişkinlik Çocuk yalan söylemeyi nasıl öğrenir? Çocuklar neden yalan söyler Yalanı engellemek için neler yapabiliriz? Çalma nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi öğretmenleri için çözüm önerileri çalma-hırsızlık 601

5 Hırsızlık çeşitleri 1- çalınan objenin kullanılması: 2- patolojik hırsızlıklar 1- doyumsuzluk 2- sevgi açlığı 3- arkadaşlar arasında özel bir yere sahip olmak 4- çocuğa yeterli harçlık verilmemesi 5-çocukta mülkiyet fikrinin gelişmemiş olması 4-intikam almak 5-ana-babanın çocuğun yaptığı bu davranıştan bilinç altı zevk alması 6-çocuk özdeşleşmek için kendine kötü örnek seçmiş olabilir 7-özgüvenini artırmak için Çalma davranışı karşısında neler yapılabilir? Nasıl önlenir? Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar Down sendromu-otizm Down sendrom Down sendromu nedir? Nasıl oluşur? Down sendromu da kendi içinde çeşitlilik gösteriyor. Bunlar nelerdir? Down sendromu nun tanısı nasıl konulmaktadır ve sonrasında ebeveynler neler yapmalıdır? Otizm A- fiziksel gelişim: B-sosyal gelişim özellikleri C-zihinsel gelişim özellikleri D-algısal gelişim özellikleri: Dil ve gelişim özellikleri Sözel iletişim: Belirtiler: 6-12.ay Ay Ay Otistik çocukların eğitilmesi ve tedavisi 1.çocuğu otizmden çıkarmak 2.var olan yeteneklerini kullanmasını ve çevreye uyumunu sağlamak. İndigo-kristal çocuklar nedenleri ve anne-baba ve okul öncesi eğitimi Öğretmenleri için çözüm önerileri Kristal çocuklar Kristal çocukları nasıl tanıyacağız? Kristal çocukların özellikleri Psişik duyarlılı Doğum haritası Aile içi ilişkilerin çocuğun psikolojik gelişimindeki yeri 602

6 Kardeşler arası ilişkiler Dağılmış aile ve çocuk Boşanma: Üvey anne-baba: Ölüm: Kardeş kıskançlığı Kardeş kıskançlığını belirli bir düzeye indirgeyebilmek için neler yapılabilir? Çocuğun eğitiminde kitle iletişim araçları Görsel kitle iletişim araçları Sinema Tv kullanımı Şimdi Başlayabiliriz ; 603

7 ANNE BABA EĞİTİMİNİN ÖNEMİ Çocuğumuzu eğitirken aslında kendimizi de eğitir ve yetiştiririz. Çocuklarımızı yetiştirirken öncelikle içgüdülerimiz ve kendi anne babamızdan öğrendiklerimizle hareket etsek de aslında doğru anne baba olmayı öğrenebiliriz. Aile çocuk arasındaki pek çok sorunun temelinde iletişim bozuklukları vardır. Hayatta en değerli varlıklarımız dediğimiz çocuklarımızla mutlu, huzurlu bir aile ortamında yaşayabilmek için onlara kendimizi anlatabilmeyi ve onları anlamayı öğrenmeliyiz. Onlara sağlıklı, nitelikli iletişim kurma becerilerini kazandırmayı öğrenmeliyiz. Anne babalık bilgi ve sorumluluk gerektirir. Çocuklarımızda görmeyi istediğimiz olumlu davranışları onlara anlatarak değil, model olarak kazandırabiliriz. Çocuklar anlatılanlardan çok gördüklerini uygulayarak kişiliklerini oluştururlar. Günümüzde kişisel gelişim hayatın her aşamasında ve alanında gereklidir. Çağdaş anne babalar, anne baba eğitiminin çocukların yetiştirilmesinde oynadığı rolün artık bilincindeler. Daha mutlu çocuklar yetiştirebilmek için bu alandaki kişisel gelişim olanaklarını değerlendirmek anne-baba olarak hepimizin sorumluluğudur. ANNE BABA EĞİTİMİNİN GEREKLİLİĞİ Doğum öncesinden başlayarak, çocuğun gelişiminde önemli rol oynayan anne babanın çocuğuna en iyi imkânları yaratması, çocuğun eğitimine etkin olarak katılabilmesi, onunla sağlıklı bir etkileşime girmesi ve gelişimini destekleyici uyarıcı bir ortam hazırlayabilmesi gibi konularda desteklenmesi gerekmektedir. Günümüzde yaşamın getirdiği zorluklar ve riskler nedeniyle çocukları ve ergenleri yaşama hazırlamak, onlara gerekli becerileri kazandırmak ve ayakları üzerinde durmalarını sağlamak eskisinden daha fazla çabayı gerektirmektedir. Bu bağlamda ailenin gerekli becerileri kazanmasının desteklenmesi önemlidir. Bir insanın bu dünyada sahip olabileceği en değerli varlığı çocuklarıdır. Anne babanın çabası ve endişesi çocuklarını en iyi şekilde yetiştirmektir.bunu yaparken de desteğe, onlara yol gösterecek bilgiye ihtiyaç duyarlar.7-19 yaş aile eğitimi programı ailelerin var olan bilgi ve becerilerini geliştirerek daha sağlıklı çocuklar yetiştirmelerini destekler. Yapılan birçok araştırma anne babanın eğitimine katılımının, çocukları ile iletişiminin artmasına, kendileri ve çocukları hakkında daha olumlu tutumlar geliştirmelerine yardımcı olduğunu göstermektedir. ANNE BABA EĞİTİMİNİN HEDEFLERİ Aile eğitimi anne babaların çocuklarını sağlıklı bir şekilde yetiştirmelerini sağlamak amacıyla geliştirilmiş etkinliklerin tümüdür.anne babalar çocuğun yeni şeyler öğrenmesini sağlayan bilişsel psiko-motor, dil, sosyal ve duygusal özelliklerinin gelişmesi açısından çocukların ilk eğitimcileridirler. Çocuk doğduğu andan itibaren öğrenmeye başlar ve bu dönemin çoğunluğunu ailede geçirir. Bu nedenle anne babalar çocukların büyüme ve gelişiminde çok önemli bir 604

8 role sahiptirler. Anne babalar çocuğun zihinsel, duygusal,sosyal, psikomotor, dil gelişimlerini destekleyen en önemli kişilerdir. Ailenin içinde bulunduğu sosyal kültürel ve ekonomik koşullar, doğum öncesinden başlayarak çocuğun gelişimini etkilemektedir. Ailenin içinde bulunduğu kültürel, sosyal ve ekonomik koşullar birbirlerini etkilediği gibi çocuk yetiştirme değer ve tutumlarını dolayısı ile de çocuğa sağlanan eğitim sağlık beslenme koşullarını etkilemektedir.evrensel görüşe göre, sosyo ekonomik düzeyi düşük ailelerin çocuklar uygun olmayan ebeveyn tutumları ve olumlu eğitim yaşantılarının eksikliği nedeni ile bilişsel, dil ve sosyal gelişim yönünden yaşıtlarını geriden izlemekte, ileriki yaşamlarında sosyal ve akademik başarı gösterememektedirler. Everensel görüş altsosyo ekonomik düzeydeki ailelerin çocuklarının gelişim geriliği riski ile doğduğunu savunmaktadır. Ancak riskli doğan çocuklar beş yaşından önce erken çocukluk eğitimi alırlarsa ya da ebeveynleri çocuk yetiştirme konusunda eğitilirse, okul uyumu ve akademik başarı için gerekli becerileri geliştirebilmektedirler.günümüzde çocuğun ailesini de içine almayan bir eğitim programı ile istenen amaca ulaşmanın çok zor olduğu bilinmektedir. Bu nedenle son yıllarda aile eğitimine verilen önem gittikçe artmaktadır. Anne babaları çocuğun eğitimine dahil etmenin, pek çok erken çocukluk eğitim programının önemli bir öğesi olduğuna ve çocukların okul başarısını artırdığına inanılmaktadır. Ailenin katılımının etkisine ilişkin farklı görüşler bulunmaktadır.eğer aile katılımı etkileşimsel görüşler taşırsa, bunun yararlı olacağı öne sürülmektedir.bu durumda çocuğun gelişimi ve eğitiminde bu derece belirleyici etkileri olan aile bireylerinin çocuk gelişimi ve eğitimi konularında bilgilendirilmeleri ve öğrendiklerini davranışa dönüştürebilmeleri için belli bir program çerçevesinde eğitilmeleri gerekmektedir. Bu amaçlarla hazırlanan anne baba eğitim programları var olan hizmetlerin daha etkili kullanımına yol açacak teşvik ve bilgiyi sağlar. Ancak anne baba eğitim programlarının asıl amacı; anne babaların özgüvenini güçlendirmek ve küçük çocuklarının fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimini teşvik için kendi yeteneklerini geliştirecek şekilde onları bilgi ve becerilerle donatmaktır. EĞİTİMLER AİLELERE NELER KAZANDIRIR? Aile eğitim programlarının bazı avantajları vardır. Bunlar: Çocuğa bakan kişileri desteklemek ve eğitmek, çocuğun yanında çocuğa bakan kişilere de yarar sağlayabilir. Bu programlar yoluyla ebeveynlerin çocuğun eğitimi ve gelişimi konusundaki sorumluluğu artar. Anne babalar evde var olan imkânlarla çocuğun zihinsel, duygusal, sosyal, psikomotor ve dil gelişimlerini destekleyebilirler. Anne babalara güç vermek, gelişmelerin uzun dönemde sürmesine yardım eder. Bu tür programlar bütünleyici bir yaklaşımı teşvik ederler. Sağlık beslenme ve psikososyal gelişim alanlarından farklı unsurları bir araya getirerek anne babaları etkili ve verimli hale getirir. Özellikle bir merkez kurma ile karşılaştırıldığında anne baba eğitimi daha ucuz şekilde yaygınlaştırılabilir. 605

9 ANNE BABA EĞİTİMİNİN OKUL ÇAĞINDAKİ ÇOCUKLARA YANSIMALARI Okul Başarısı Öğrencinin bulunduğu okul, sınıf ve derse göre belirlenmiş sonuçlara ulaşmada göstermiş olduğu ilerlemedir. BAŞARISIZLIK NEDENLERİ Bireysel Nedenler -Bilişsel,fiziksel ve duygusal açıdan yetersizlik, - Kaygının çok düşük ya da çok yüksek olması, - Motivasyon eksikliği, - Öğrenme güçlüğü, - Düşük benlik saygısı, - Gelişim dönemi özellikleri, - Psikolojik düzensizlikler vb. Ailevi Nedenler - Anne baba arasında sağlıksız iletişim, huzursuz ev ortamı, - Gerçekçi olmayan beklentiler, - Anne babanın olumsuz model olması, - Ailenin okula karşı olumsuz tutumları, - Çocuğa sınır koyamama, - Uygun çalışma ortamının sağlanamaması, - Anne babanın baskıcı tutumları DERS ÇALIŞIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER: -Yeterli ışık alan ve uygun ısıda bir yerde çalışmak, -Televizyon, müzik vb. uyarıcılardan uzakta çalışmak, -Günlük, haftalık, aylık tekrarlar yapmak, -Birbirine benzeyen dersleri arka arkaya çalışmamak ÖDEV YAPMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMA -Ödeve ne zaman başlanılacağına karar vermesini isteyelim. -Zamanında başlarsa ödüllendirelim. -İlk beş dakika çocuğumuzun yanında oturalım. -Ödevde kendisinden istenileni anlamada ona yardımcı olalım. -Yeterli dinlenme araları verdiğinden emin olalım. DERS ÇALIŞMA ALIŞKANLIĞINDA VELİLERE DÜŞEN GÖREVLER -Sorumluluk bilinci aşılamak, -Uygun çalışma ortamı hazırlamak, -Çalışma hevesini arttırmak, -Çok çalışmak yerine etkili çalışmasını sağlamak. OKULA UYUM -Onunla konuşun ve rahatlatıcı çözümler bulun. -Okulun güvenli bir yer olduğunu ona aktarın. -Çocuklarınızın olumlu yönlerini görüp,onlar üzerinde durunuz. -Öğretmeniyle olumlu ve uyumlu bir ilişki kurun. 606

10 OKUMA ALIŞKANLIĞI KAZANDIRMA Çocuğunuza okuma konusunda model olun. Tüm aile hep birlikte ortak okuma saatleri düzenleyin. İlk başta dikkatini çekebilecek kitapları okumasını sağlayın. Kendi kitabını kendisinin seçmesine izin verin. OKUL BAŞARISINDA AİLELERE ÖNERİLER - Sorumluluk duygusunu artırmaya çalışın - Yaşına uygun yapabileceği görevler verin - Başarılı olmuş kişileri ona sevdirin ve örnek gösterin - Kendine güvenmesini sağlayın - Okul arkadaşları ile iyi ilişkiler kurmasını sağlayın - Ondan yapamayacağı şeyleri istemeyin - Ona yaşından ve olduğundan daha küçükmüş gibi davranmayın. - Onunla birlikte vakit geçirin,kendini ifade etmesini sağlayın - Uygun olmayan arkadaşlarını onunla konuşun - Onun okul başarılarını uygun bir şekilde ödüllendirin - Ona her zaman cesaret verin, destekleyin - Başarısızlıkları için konuşun, onu başarıya motive edin - Öğretmeni ile onun hakkında sık sık iletişime girin - Öğretmeninin onun hakkındaki önerilerini dikkate alın - Hayatta düzenli ve programlı olmasına yardımcı olun - Onun stres faktörlerini hesaba katın, psikolojik durumuna dikkat edin - Anne ve baba birlikte dersleri konusunda destek olun ZAMANLARDA DİNLENMESİNİ SAĞLAYIN - Onu okumaya teşvik edin, okuma alışkanlığı kazanmasına yardımcı olun - Ona uygun dikkatini dağıtmayacak bir ders çalışma ortamı hazırlayın - Dikkatini devam ettirme konusunda eksikliği olup olmadığını kontrol edin - Onun kapasitesinden daha fazla beklentilere girmeyin - Okulu sıradan bahanelerle aksatmasına izin vermeyin, bu durumu denetleyin - Madde kullanımından uzak kalmasını sağlayın27- ders için yeterli vakit ayırmasında ona yardımcı olun - Onu ders ve sınavlar konusunda paniğe sevk etmeyin - Her gün düzenli ders çalışmasını sağlayın - Düzenli öğünler, gıda alımı ve çeşitliliğini sağlamaya çalışın - Onun kabiliyetlerini yönlendirin ve gelişmesini sağlayın - Onunla mümkün olduğu kadar nitelikli zaman geçirin - Hafta sonları ve yaz tatillerinde yeterince dinlenmesini sağlayın - Yaşıtları ve başkaları ile onu kıyaslamayın - Onunla okul ve dersler hakkında belli aralarla durum değerlendirmesi yapın - Onu arkadaşları ile rekabete sürüklemeyin - Çok aşırı ders çalışmasını sınırlayın - Onun hobilerini artırın, ders dışında hobileriyle ilgilenmesini sağlayın - Onun her zaman için yanında olduğunuzu devamlı hissettirin - Küçük problemler büyümeden zamanında müdahale edin - Ders çalışırken belli aralarla dinlenmesini sağlayın - Defter ve kitaplarını düzenli ve temiz kullanmasını sağlayın 607

11 - Kapasitesinin altında uyarı düzeyi düşük bir sınıfta ise okul ile durumunu görüşün - Bazı derslerde birlikte çalışarak ona destek olun - Çocuğunuzun görme ve işitme problemi olup olmadığını değerlendirin -Beklenenin çok altında başarı durumunda özel öğrenme güçlüğüne dikkat edin ÜLKEMİZDE ANNE BABA EĞİTİM PROGRAMLARI OKUL ÖNCESİ DÖNEMLER İÇİN EĞİTİM PROGRAMLARI UYGULAMALARI ANNE ÇOCUK EĞİTİM VAKFI (AÇEV) Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV), 1993 yılında Prof.Dr.Sevda Bakman'ın yaptığı bilimsel bir araştırma projesinin devamlılığını sağlamak amacıyla kurulmuş olan bir vakıftır. Vakfın kuruluş amacı anneler ve çocukları eğitmektir, ancak bugün bu amacını aşarak babalara, çocuksuz kadınlara ve ailelere de eğitimler vermektedir. AÇEV'in, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği ile ortak yürüttüğü projeler mevcuttur. Ayşen Özyeğin başkanlığında, Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı ve Prof. Dr. Sevda Bekman'ın bilimsel araştırmalarının etkileri sonucunda kurulmuştur yılları arasında Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde okul öncesi çağdaki çocukların eğitim durumlarıyla ilgili Bekman, Kağıtçıbaşı ve Diane Sunar tarafından yapılan bir araştırma sonucunda, Anne-Çocuk Eğitim Programı geliştirilmiş ve uygulanmaya başlamıştır. Programın oldukça olumlu sonuçları üzerine, programın yaygınlaştırılmasına çalışılmıştır. Program, 1993 yılında AÇEV ile kurumsal bir yapıya kavuşturuldu. AÇEV; Anne Çocuk Eğitim Programı Anne Destek Programı Okul öncesi Veli-Çocuk Eğitim Programı TAKTİR ALMA Anne Programı "7 Çok Geç" kampanyası İşlevsel Yetişkin Okur Yazarlığı ve Baba Destek Programı gibi birçok etkinlik yapmaktadır. ANNE ÇOCUK EĞİTİM EĞİTİM PROGRAMI (AÇEP) Her çocuğun potansiyelini en üst noktaya kadar geliştirmeye hakkı vardır. Bu temel hakkın korunması, tüm çocukların erken çocukluk eğitimi programlarından yararlanabilmesiyle yakından ilgilidir. Ülkemizde ise, okulöncesi programlarından yararlanabilen 5-6 yaş grubu çocukların oranı sadece % 14 tür. Yapılan araştırmalar; sosyal ve ekonomik yönden olumsuz koşullarda yetişen çocukların zihinsel, sosyal, duygusal ve bedensel yönlerden gelişimlerinin eksik kalabildiğini, bundan dolayı okul başarılarının ve özellikle okula devam etme oranlarının düşük olabildiğini göstermektedir. Ancak, yine araştırmalar gösteriyor ki; çocuğun yakın çevresinin çocuk eğitimi ve gelişimi hakkında eğitilmesi bu olumsuz koşulları ortadan kaldırabilmektedir. Anneler, çocuk eğitimi ve gelişimi konularında bilinçlendirildiğinde, çocuklarına 608

12 anlamlı bir destek verebilmekte ve onların okula hazır başlamalarını sağlayabilmektedirler. Anne Çocuk Eğitim Programı- AÇEP nedir? AÇEP, Türkiye deki erken çocukluk eğitimi sorununa bir çözüm olarak geliştirilmiş, bilimsel temelli bir okulöncesi eğitim programıdır. AÇEP te doğrudan annelere ulaşılarak, annenin eğitici potansiyelini geliştirmesi için eğitim desteği verilir. Böylece, kadının birey olarak güçlenmesi ve anne olarak eğitici rolünün gelişmesi mümkün olmakta ve çocuğunun gelişim ihtiyaçları, ev ortamında karşılanmaktadır. AÇEP nasıl geliştirildi? AÇEP, yılları arasında uygulanan Erken Destek Araştırma Projesi nin verileri ışığında; Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı, Prof. Dr. Diane Sunar, Prof. Dr. Sevda Bekman ve AÇEV uzmanları tarafından geliştirilmiş ve 1993 yılında bu amaçla kurulan Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) bünyesinde yaygın uygulama fırsatı bulmuştur. AÇEP niçin önemli? 8 yıllık temel eğitimin başarısı, nitelikli ve yaygın bir okulöncesi eğitimine bağlıdır. İşte AÇEP; yaygın kurumsal hizmetlere ulaşamayan aileleri, eğitimin içine çekmeyi başaran düşük maliyetli bir okulöncesi eğitim programı olarak, ülkemizdeki 8 yıllık temel eğitime en temel desteklerden birini vermektedir. AÇEP kimleri eğitmeyi hedefliyor? AÇEP, sosyal ve ekonomik yönden olumsuz koşullarda yaşayan, anasınıfına gitmeyen 6 yaşındaki çocuk ve annelerini hedefliyor. AÇEP nasıl uygulanıyor? AÇEP kursları halen, MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ne bağlı 200 ü aşkın Halk Eğitim Merkezi nde devam etmektedir. Bir AÇEP kursu, 25 hafta sürmekte ve yaklaşık 3 saatlik haftalık grup toplantılarıyla gerçekleştirilmektedir. AÇEP in uygulamasında AÇEV, bakanlığa bağlı öğretmen ve il koordinatörlerine eğitim seminerleri vererek bu ekipleri yetiştirme sorumluluğunu üstlenmektedir. AÇEV tarafından düzenlenen dört haftalık seminerlere katılan öğretmenlerin temel görevi, her yıl 25 er kişilik iki kurs açmak, kurs programlarını aksatmadan uygulamak ve annelere ve çocuklara düzenli ev ziyaretleri yapmaktır. Bu çerçevede, bugüne kadar 400 ü aşkın öğretmen eğitilmiştir. AÇEP in içeriği nedir? AÇEP 3 bölümden oluşmaktadır: -Anne Destek Programı -Zihinsel Eğitim Programı (ZEP) -Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması. Anne Destek Programı: Her hafta, annelerle sohbet şeklinde işlenen bu bölümde anneler, çocukların zihinsel, sosyal ve bedensel gelişimi, beslenme, hastalıklar, tuvalet alışkanlığı, disiplin yöntemleri, çocuğu dinlemek, annenin kendini duyurması gibi çeşitli konularda bilinçlendirilmektedir. Bu yolla, annelerin, çocuklarının gelişimini daha bilinçli ve daha rahat desteklemeleri sağlanmaktadır. Zihinsel Eğitim Programı: Bu programda, anneyle çocuk evde her gün beraber çalışmaktadır. Annelere, çocuklarına uygulamaları için verilen 8 hikaye kitabı ve 25 çalışma formuyla, çocuğun 609

13 zihinsel gelişiminin desteklenmesi ve okula iyi hazırlanması amaçlanmaktadır. Uygulama, ev ziyareti yapan öğretmenlerce de desteklenmektedir. Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması: Sohbet şeklinde işlenen bu bölümde de anneler, kadın üreme sistemi, gebelikler ve doğum kontrol yöntemleri konularında bilinçlendirilmektedir. Diğer uygulamalar: AÇEP, MEB dışındaki kurumlarla işbirliği içinde de uygulanmaktadır. Sosyal Hizmetler, Çocuk Esirgeme Kurumu ile işbirliği çerçevesinde, kurumun sosyal hizmetler uzmanlarına açılan eğitim seminerlerinden yetişen uzmanların Toplum Merkezleri nde açtıkları kurslar da başarıyla yürütülmektedir. Bunun yanı sıra, İstanbul da çeşitli sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği içinde yürütülen uygulamalar ile okullarda velilere yönelik özel seminerler de düzenlenmektedir. AÇEP ayrıca, Fransa, Almanya, Hollanda ve Belçika da da Türk işçi aileleri ile ve Bahreyn de de Arapça olarak uygulanmaktadır. AÇEP e nasıl başvurulur? Tamamen ücretsiz AÇEP kurslarına 6 yaşında çocuğu olan ve okuma-yazma bilen her kadın başvurabilir. Katılmak için en yakın Halk Eğitim Merkezi ne, Toplum Merkezi ne veya AÇEV e başvurarak kurs programları hakkında bilgi edinilebilir. AÇEP in Değerlendirmesi: Anne Çocuk Eğitim Programı'nın çocuklar ve anneler üzerindeki etkilerinin ve işleyişinin incelendiği en kapsamlı değerlendirme araştırması Prof.Dr. Sevda Bekman tarafından yazılan "Eşit Fırsat" kitabında toplanmıştır. Araştırmadan çıkan tüm bulgular AÇEP'in: çocuklara okulda kullanacakları sözel ve sayısal becerileri etkili biçimde kazandırarak, onları okula hazırlamakta etkin olduğunu ve AÇEP'e katılan çocukların olumsuz sosyo-ekonomik koşullara ve cinsiyete bağlı eşitsizliklerin üstesinden gelerek, okula eşit fırsat ile başladıklarını, bunun da okuldaki başarıyı getirdiğini göstermektedir. Prof.Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı, Doç.Dr. Sami Gülgöz ve Yrd.Doç.Dr. Fatoş Gökşen tarafından yürütülen bir diğer araştırmada ise AÇEP in kadınlar üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir. Bu araştırmada AÇEV in İşlevsel Yetişkin Okuryazarlık Programı nın da kadınlar üzerindeki etkisi incelenmiştir. " İki Farklı Güçlendirme Programının İstanbul'da Düşük Gelirli ve Düşük Eğitimli Alanlarda Kadınlar Üzerindeki Etkileri " başlıklı araştırmada bu iki program tarafından özel olarak amaçlanmadığı halde, programlara katılan kadınların sosyal ilişkilerinin geliştiği, kent yaşantısıyla daha bütünleşik hayatlar yaşadıkları, kendilerinden daha fazla memnuniyet duydukları, aile içinde daha uyumlu ortamların kurulmasına neden oldukları ve eşleriyle daha iyi iletişim kurabildikleri gözlemlenmiştir. İlginç olan nokta, birbirinden farklı bu iki eğitim programına katılmış olan kadınların kurs başlangıcı ile sonu arasında yaşadıkları büyük değişim ve gelişimin benzer nitelikte olmasıdır. 610