ĐÇĐNDEKĐLER. Tramvay Tasarım Kriterleri

Transkript

1 ĐÇĐNDEKĐLER 1. GENEL GEOMETRĐK TASARIM YATAY GÜZERGAH Genel Düz Hat Kesimleri Kurplar Dairesel Kurplar Bileşik Kurplar Ters Kurplar Geçiş Eğrisi Dever DÜŞEY GÜZERGAH Genel Eğimler Düşey Kurplar GABARĐLER Araç Gabarisi Statik Gabari Dinamik Gabari ĐNŞAAT VE YAPISAL TASARIM GENEL HATYOLU YAPILARI Hemzemin Hatlar Köprüler-Viyadükler Tüneller Kablo Kanalı ve Yaya Yürüme Yolları Cer Gücü Trafo Yapıları HAT ĐŞLERĐ TASARIMI ALT YAPI ÜSTYAPI Balastsız Hat Balastlı Hat MANEVRA VE PARK HATTI KORUMALI HATLARA ERĐŞĐM YOLLARI RAYLAR Ray Tipleri Toleranslar Tramvay Tasarım Kriterleri i

2 4.5.3 Ray Kaynakları Karşılık Rayları (Kontrray) Makaslar BAĞLANTI ELEMANLARI Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları Beton Travers Bağlantı Elemanları TRAVERSLER BALAST DURAKLAR DURAK YOLCU YÜKÜ DURAK YERLEŞĐMLERĐ Peronlar ve Boyutları DURAK TESĐSLERĐ DURAK GĐRĐŞ TESĐSLERĐ VE KAPASĐTE HESAPLARI MERDĐVENLER MALZEMELER ENGELLĐLER ĐÇĐN EK TEDBĐRLER DEPO SAHASI, BAKIM ONARIM ATÖLYELERĐ VE ĐŞLETME MERKEZĐ DEPO SAHASI TASARIM GEREKSĐNĐMLERĐ Güvenlik Elektrifikasyon Cer Gücü Temini Enerji Temini Acil Durum Güç Kaynakları Atölyeye Güç Temini Aydınlatma Acil Aydınlatma Atölye ve Đşletme Bakım Binası Aydınlatması DEPO SAHASI KAPASĐTESĐ DEPO SAHASI DÜZENĐ VE YERLEŞĐMĐ DEPO SAHASI TESĐSLERĐ ARAÇ BAKIM BĐNASI VE ATÖLYELER Küçük Onarım ve Önleyici Bakım/Muayene Bölümü Ana Onarım Bölümü Đç Temizlik Bölümü Ana Üniteler Onarım Atölyeleri Hat Yapıları ve Hat Bakım - Onarım Bölümü Tesisat Alanı Boji ve Büyük Ünite Depolama Alanı Tramvay Tasarım Kriterleri ii

3 6.5.8 Genel Depo Alanı Ofisler Yemek Salonları, Mutfak, Tuvalet, Duş ve Giyim Mekanları ĐŞLETME MERKEZĐ Depo Đşletme Merkezi Servis Đşletme Merkezi ĐNŞAAT VE BĐNA ĐŞLERĐ ELEKTRĐK VE MEKANĐK TESĐSAT SĐSTEMLERĐ ELEKTRĐK Aydınlatma Güvenlik ve Kontrol Sistemleri Durak Elektrik Sistemleri Topraklama MEKANĐK SĐSTEMLER Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Atıksu-Pissu ve Drenaj) Isıtma, Havalandırma ve Đklimlendirme Acil Havalandırma Tüneller Duraklar Acil Kaçış ve Boşaltma Yangından Korunma Malzeme Yangın Yayılımının Durdurulması Söndürme Sistemleri Diğer Hususlar ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER ELEKTRĐFĐKASYON Enerji Temini Enerji Kaynağı Sistem Güvenilirliği Orta Gerilim (O.G.) Enerji Dağıtımı Güç Sistemlerinin Kontrolü Cer Gücü Sistemi Sistem Gerilimi Sistem Tertibi Trafo Merkezlerinin Yerleşimi Cer Gücü Sistemi Topraklaması Korozyon Kontrolü Yardımcı Güç Sistemleri Alçak Gerilim Dağıtımı Aydınlatma Topraklama ve Yıldırımdan Korunma Katener Sistem Tramvay Tasarım Kriterleri iii

4 8.1.4.A1 Kontak Teli A2 Askı Teli A3 Katener Tellerinin Asılması B Rijit Katener Dönüş Hattı SĐNYALĐZASYON VE HABERLEŞME Makas Sinyalizasyon Sistemi Sinyalizasyon Genel Prensipleri Kapsam Makas Sistemi Haberleşme Sistemleri Telsiz Sistemi ile Haberleşme Telefon Sistemi ile Haberleşme Anons Sistemi Đle Haberleşme KAPALI DEVRE TELEVĐZYON SĐSTEMĐ (CCTV) Genel Teknik Özellikler TELSĐZ SĐSTEMĐ Genel Sistem Bileşenleri Anahtarlama Birimi ( Switcher) Baz Đstasyonu Ağ Yönetim Sistemi (Network Management System - NMS) Dişpeç Ünitesi (Operatör Konsolu) Ses Kayıt Cihazı Mobil Araç Telsiz Terminali Mobil (El) Telsiz Terminali SCADA SĐSTEMĐ (Supervisory Control And Data Acquisition System) Genel Kapsam Merkezi Kumanda Elemanları Bilgisayar Donanımı SCADA Yazılımı (Türk alfabesine uyumlu olacaktır) Sistem Görevi ÜCRET TOPLAMA SĐSTEMĐ Sistem Elemanları Sistem Çalışma Kavramı ĐLETĐŞĐM AĞI (COMMUNICATION NETWORK) Genel Sistem Kapsamı Sistem Yapısı Tramvay Tasarım Kriterleri iv

5 9. ARAÇLAR TASARIM ARAÇ GÖVDESĐ Araç Gövdesi Đmalat Özellikleri Körük Bölümü Camlar ve Pencereler Araç Zemini Araç Koltukları Araç Đzolasyonu Isıtma, Havalandırma ve Klima Yangın Söndürme Krikolama ve Kaldırma Kapılar Dikmeler, Tırabzanlar, Tutamaklar Araçlarda Engelliler Đçin Ek Önlemler AYDINLATMA Đç Aydınlatma Yedek Aydınlatma Dış Aydınlatma OTOMATĐK KOŞUM TAKIMLARI CER SĐSTEMLERĐ Yol Verme Düzeni Akım Toplama Elemanları - Pantograf Hat Kesicisi Cer Motoru Ana Kontrolör Performans Karakteristikleri Fırçalıklar FRENLER Servis Freni Đmdat Freni Đmdat Fren Şalteri Otomatik Durma Manyetik Ray Freni Park Freni Patinaj/Kızaklama Önleme Sistemi Kumlama Sistemi Hat ve Ray Temizleme YARDIMCI ELEKTRĐK SĐSTEMLERĐ Alternatif Akımla Besleme Düşük Gerilimli Güç Temini ve Batarya Şarj Cihazı Batarya Tramvay Tasarım Kriterleri v

6 9.7.4 Elektrik Kuplörleri BOJĐ VE BAĞLI TEÇHĐZATI Boji Amortisörler Havalı Askı Sistemi Tespit Mili Tekerlekler HAVA KOMPRESÖRLERĐ DĐĞER HUSUSLAR Ekipman Seri Numaraları ve Parça Tanımları Titreşim Kıstasları Titreşim Ölçme Usulleri EKLER Ek-1: Gabari Hesapları Ek-2: Köprü Tasarımında Yararlanılacak Standart ve Kurallar Ek-3: Tramvay Sistemi Tasarımında Yararlanılacak Standartlar, Yönetmelikler ve Teknik Şartnameler Ek- 4:Kısaltmalar Tramvay Tasarım Kriterleri vi

7 ŞEKĐLLER Şekil 2.1: Tramvay Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi - Katener Direği Ortada... 6 Şekil 2.2: TramvayAracı Statik ve Dinamik Gabarisi - Katener Direği Yanda... 7 Şekil 3.1: Hemzemin Hat Enkesiti - Katener Direği Ortada... 9 Şekil 3.2: Hemzemin Hat Enkesiti - Katener Direği Kenarda Şekil 3.3: Hemzemin Hat Enkesiti - Katener Direği Caddede Şekil 3.4: Yarmada Hat Enkesiti Şekil 3.5: Aç-kapa Hat Enkesiti - Tek Hat Şekil 3.6: Aç-kapa Hat Enkesiti - Çift Hat, Tek Göz Şekil 3.7: Aç-kapa Hat Enkesiti - Çift Hat, Çift Göz Tramvay Tasarım Kriterleri vii

8 Tramvay Tasarım Kriterleri viii

9 1. GENEL Bu bölümde kentçi toplu taşım sistemleri içerisinde yer alan Tramvay, Cadde Tramvayı, Hızlı Tramvay vb. adlarla anılan Tramvay Sistemlerine ilişkin asgari tasarım kriterleri verilmektedir. Ancak, çalışma alanındaki yerel şartlar, topoğrafik özellikler, tarihi ve doğal sit alanların bulunması gibi etkenlerden kaynaklanan kısıtlılıklarda; alternatif güzergahlar da incelenmiş olmak kaydıyla, hat eğimi ve kurp yarıçapı kriterlerinde farklı değerlerin kullanılması durumunda, gerekçe raporu ile birlikte DLH nın onayına sunulabilecektir. Mevcut raylı sistem hatlarının uzantılarının planlanması durumunda ise; Ray Açıklığı, Depo Sahası Ray Đşleri (betona tespitli veya travers-balastlı hat yapımı) gibi kriterler mevcut sistem özellikleri ile uyumlu olacaktır. Tramvay Sisteminde tek yönde saatlik yolcu kapasitesi ila arasındadır. Enerji gereksinimi katener veya rijid katener şeklinde havai hattan sağlanacaktır. Sistem tasarımı; ekte yer alan ulusal-uluslararası standartlar ile kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili yönetmelik ve teknik şartnameleriyle uyumlu olacaktır. Tramvay Tasarım Kriterleri 1

10 2. GEOMETRĐK TASARIM Projelerde kullanılacak ölçekler Bayındırlık Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Müdürlüğü Mimari Proje Düzenleme Esaslarına ve ilgili standartlara uyulacaktır. 2.1 YATAY GÜZERGAH Genel Bu kriterler hatyolu yatay güzergahının bütün tasarım aşamalarında ana hat ve depo alanı üzerindeki bütün ray işlerine uygulanacaktır. Ana hat üzerindeki yatay güzergah, dairesel kurplara geçiş eğrileriyle bağlanan düz hat (aliyman) bölümlerinden oluşmaktadır. Ana hat üzerindeki gelir getiren işletme hattı için maksimum tasarım hızı, tramvayın taşıt yolunda seyretmesi durumunda taşıt yolu hız kurallarına uygun olmalıdır. Korumasız hatta (cadde tramvayı) tasarım hızı 50 km/saattir. Taşıt yolundan ayrılmış, yaya girişi önlenmiş korumalı hatlarda (örneğin refüjde ve tünellerde) tasarım hızı 70 km/saat, depo ve atölye alanı üzerindeki hatlarda (ana hattan depo alanına giden hatlar hariç) ise15 km/saattir. Korumalı hatta tasarım 70 km/saate göre (korumasız hatlarda 50 km/saat) hazırlanmalı, fakat konfor kriterlerine uyulduğunu garantilemek için 80 km/saatlik (korumasız hatlarda 60 km/saat) test hızına göre kontrol edilmelidir Düz Hat Kesimleri a) Hatlar Ana hat tasarımında kullanılan kriterler aşağıda yer almaktadır: Konfor Katsayısı maksimum mutlak maksimum (Yanal Đvme: m/s²) 0,65 1,0 Eğimler maksimum mutlak maksimum %7,0 %12,0 Geçiş Eğrileri minimum mutlak minimum 25 m 10 m Not: Mutlak minimum değer, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2 saniye süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. b) Duraklar Yatay güzergah, peron boyunca düz hat olacaktır. Peron ile araç arasında sabit bir mesafe bulundurmak için düz hat kesimi, peronun her iki ucundan da ileriye uzanacaktır. Tramvay Tasarım Kriterleri 2

11 c) Özel Hat Đşleri Bütün özel hat işleri düz hat üzerinde yapılacaktır. Gerek ana hatta gerekse Đşletme ve Bakım Merkezinde, bir makas noktasından önce bulunan düz hattın minimum uzunluğu 5,0 m olacaktır Kurplar Dairesel Kurplar Dairesel kurplar, metre olarak yarıçaplarına göre tanımlanacaktır. Rahat ve güvenli bir seyir sağlamak için, kurplarda imkan ölçüsünde büyük yarıçaplar kullanılacaktır. Ana hattın minimum kurp yarıçapı ile ilgili kısıtlamalar aşağıda verilmiştir: YATAY KURPLAR Minimum Mutlak Minimum Minimum yatay yarıçap Kurplar arasındaki düz hat minimum uzunluğu Yatay kurp uzunluğu 25 m 20 m 25 m 6 m 25 m 10 m Not: Mutlak minimum düz hat ve yatay kurp uzunluk değerleri, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2 saniye süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. Depo hatları, depo bağlantı hatları ve manevra hatları tasarımında da yukarıdaki kriterlere uyulacaktır Bileşik Kurplar Bileşik kurp kullanımı tavsiye edilmemekle birlikte, maddi veya işletmeyle ilgili zorlamaların üstesinden gelmek için gereken yerlerde kullanılabilecektir. Yarıçapları 1600 m veya daha az olan iki veya daha fazla dairesel kurp, bileşik kurp oluşturmak üzere birbirine bağlanacak olduğu takdirde, dairesel kurplar geçiş eğrileri ile birleştirilecek ve izin verilen maksimum hız bileşik kurbun bütün kısımlarında aynı kalacak şekilde ayarlanacaktır Ters Kurplar Ters kurp kullanımı tercih edilmeyecektir. Fakat gereken yerlerde, iki kurp madde de belirtilen kriterleri karşılayacak şekilde birbirinden ayrılacaktır Geçiş Eğrisi Düz hat ile dairesel kurplu hat arasında geçiş eğrisi uygulanacaktır. Tramvay Tasarım Kriterleri 3

12 Dever Güzergah üzerinde karma trafik olması durumunda dever öngörülmeyecektir. Ancak diğer trafikten ayrılmış korumalı hatlarda zorunlu hallerde dever uygulaması yapılabilecektir. 2.2 DÜŞEY GÜZERGAH Genel Hat ekseni, alçak kottaki rayın üst kotunu hat merkezinde gösteren boyuna kesittir Eğimler a) Ana Hatlar Maksimum devamlı eğim %7 olacaktır. Ardı ardına gelen eğimler kullanıldığında hat estetiği olumsuz yönde etkilenmeyecektir. Geometrik mecburiyetler, tarihi yapılar, çevre dokusu vb. gibi kısıtlılıklar altında, %7 yi aşan eğimler ancak %12 ye kadar ve yalnız kısa mesafelerde kullanılabilecektir. b) Depo ve Bakım Atölyeleri Sahası Depo alanındaki istenilir eğim %0,0 dir. Zorunlu hallerde maksimum eğim %0,3 olacaktır. Atölyedeki bütün hatlar %0,0 eğimli olacaktır. Depo ve atölye hatlarını ana hatta bağlayan hatlar ile depo hatlarını atölyelere bağlayan hatlar çıkış yönünde rampalı olacaktır. Alan dahilinde, depo hatlarını atölyelere bağlayan irtibat hatlarının eğimi maksimum %1,5 olacaktır. Depo ve Atölye hatlarında dever olmayacaktır. Atölyede ray üstü yer tabanıyla aynı düzeyde olacak ve gömülmüş rayı çevreleyen beton, asfalt ya da başka bir malzemede flanş yolu tesis edilecek veya oluklu ray kullanılacaktır. Depo giriş hatları tasarımı, ana hat standartlarını izleyecektir Düşey Kurplar Hat eğiminde değişiklikler olması halinde düşey kurplar ile yumuşak bir geçiş sağlanacaktır. Düşey kurplar dairesel veya parabolik eğrilerle oluşturulacaktır. Düşey Kurp Yarıçapı: Ana hatta minimum düşey kurp yarıçapı R= V²/4 formülü ile hesaplanacaktır. V: tasarım hızı (km/saat) DÜŞEY KURPLAR Minimum Mutlak Minimum Düşey kurp yarıçapı 1000 m 625 m Düşey kurp uzunluğu 20 m 10 m Tramvay Tasarım Kriterleri 4

13 Mutlak minimum kurp uzunluğu, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2 saniye süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. 2.3 GABARĐLER Ray açıklığı 1435 mm olacaktır. Hatlar ve hat boyu yapılarda uygulanacak minimum gabariler ve diğer özellikler, araç ve güzergah özellikleri esas alınmak üzere belirlenecektir. Esas alınacak araç özellikleri: Araç mafsallı veya mafsalsız, pantograf ile katenerden aldığı 750 V DA ile çalışacaktır. Tekli araç veya çoklu araçtan oluşan diziler kullanılabilecektir. W3 yükü altında izin verilen dingil yükü (maksimum): kg Bu maddede belirlenen kriterler depo ve atölye alanlarını içeren bütün sistemin tasarımlanmasında uygulanacaktır. Aşağıdaki maddelerde hatyolu enkesitlerinden örnekler ve bunların tramvay aracı ile olan ilişkisi gösterilmektedir Araç Gabarisi Araç gabarisi dinamik gabarinin etrafına 100 mm'lik bir yedek pay ilavesiyle, aracın işgal ettiği mekan olarak tanımlanır. Yedek pay, sistemin herhangi bir yerinde sabit bir yapının cephesi ile araç arasında kalan minimum boşluk mesafesini ifade eder. Durak peronları bunun dışında bırakılmıştır. (Ölçülendirmeler için bkz. EK-1) Statik Gabari Aracın statik gabarisi örneği Şekil 2.1 ve Şekil 2.2 de gösterilmiş olup aracın hareketsiz haldeki ölçüleridir. Statik gabaride araç ayna veya kamera yerleri dikkate alınacaktır Dinamik Gabari Şekil 2.1 ve Şekil 2.2 de gösterilen örnek dinamik gabari, aracın çeşitli durumlardaki düşey, yanal ve döner kaymalarını etkileyen tüm güçlere ve şartlara cevap verecek şekilde tasarımlanacaktır. Dinamik gabari, karoseri kenar hattının maksimum kaymasıdır. Karoseri kenar hattının maksimum kayması ise, araç genişliği ve yüksekliği açısından olabilecek en kötü durumda araç tarafından işgal edilen maksimum yer olarak tanımlanmaktadır. Yeri değiştirilemez herhangi bir yapının bu zarfa olan mesafesi 100 mm den az olmayacaktır. Duran bir aracın platforma olan uzaklığı 50 mm 80 mm arasında olacaktır. Araç dinamik zarfları arasındaki minimum uzaklık (en kötü durumda) 0,20 m olacaktır. Tramvay Tasarım Kriterleri 5

14 Şekil- 2.1: Tramvay Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi - Katener Direği Ortada (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır. Tramvay Tasarım Kriterleri 6

15 Şekil- 2.2: Tramvay Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi - Katener Direği Yanda (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır. Tramvay Tasarım Kriterleri 7

16 3. ĐNŞAAT ve YAPISAL TASARIM 3.1 GENEL Yapısal tasarım Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Teknik Şartnamesi ve ilgili ulusal-uluslararası standartlarla uyumlu olacaktır. 3.2 HATYOLU YAPILARI Hemzemin Hatlar Hemzemin yapıları genel olarak; a) Mevcut yağmur drenaj kanalına bağlanan eksiksiz bir drenaj sistemi, b) Kesintisiz kablo hattı, c) Gerekli geçiş elemanları ile traverslerdir. Aracın yüksek hızda seyredebilme olanağı olan bölgelerde korumalı hatlar tesis edilebilecektir. Korumalı hatlarda, ray hattına izinsiz girişleri engellemek üzere her iki yanda emniyet parmaklığı tesis edilecektir. Parmaklık, en yüksek yerden veya bordürden 2,0 m yüksekte, üst kısmı dikenli tırmanılamayan standart galvanizli tel olacaktır. Hemzemin ve yarmada hat enkesit örnekleri Şekil 3.1, 3.2, 3.3 ve 3.4 te gösterilmiştir. Tramvay Tasarım Kriterleri 8

17 Şekil- 3.1: Hemzemin Hat Enkesiti - Katener Direği Ortada (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 9

18 Şekil- 3.2: Hemzemin Hat Enkesiti - Katener Direği Kenarda (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 10

19 Şekil- 3.3: Hemzemin Hat Enkesiti - Caddede (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 11

20 Şekil- 3.4: Yarmada Hat Enkesiti (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 12

21 3.2.2 Köprüler -Viyadükler Köprü/viyadük hesaplarında, trafik yükü ve buna ait kuvvetler dahil tüm yükler göz önüne alınacaktır. Kurp yarıçapı 300 m'nin altındaki köprülerde başka bir emniyet önlemi yoksa kontrray kullanılacaktır. Köprü/viyadüklerde yaya yolundan düşme tehlikesi olan yerlerde 1 m yüksekliğinde korkuluk yapılacaktır. Orta perona sahip köprülerde, ters taraf kapılarının açılma ve yolcu düşme ihtimaline karşı önlem alınacak veya köprünün her iki tarafına yaya yolu yapılacaktır. Köprü/viyadük ayakları, taşıt trafiği ile yan yana olan hatlarda herhangi bir araç çarpmasında sağlam kalacak şekilde tesis edilecek ve yan destekler, yer seçimi veya özel önlemlerle çarpmalara karşı korunacaktır. Köprü/viyadüklerde gerçek sehim, hesaplanan sehimi aşmayacaktır. Köprü/viyadükler işletmeye açılmadan önce yükleme deneyine tabi tutulacaktır. Tramvay araçlarını taşıyacak yapı ve yapı kısımlarının hesaplarında alınacak yükler şunlardır: a) Ölü yük Yapının kendi ağırlığı ile birlikte yapı üzerinde sürekli bulunan yol malzemesi, kablo, direk, elektrifikasyon teçhizatı, refüj, parapet vb. dir. b) Hareketli Yük Tramvay araçlarının dingil yükü, dingil aralığı, araç boyu ve dizi boyu dikkate alınarak gayri müsait yüklenmesidir. Dinamik etki katsayısı; - 40 m'ye kadar olan basit mesnetli köprülerde: 1,30 - Sürekli kiriş köprülerde, mesnetlerde ve negatif moment bölgesinde: 1,45 - Süreklilik göstermeyen mesnet ve pozitif moment bölgesinde 1,30 alınacaktır. Lase Kuvveti: Dingil yükünün %10'u alınacaktır. Etki noktası, en düşük ray üst seviyesinden 1,10 m yüksekliğinde hat eksenine dik alınacaktır. Fren ve Demeraj Kuvveti: Dingil yükünün %20'sidir. Köprülerin ve viyadüklerin yapımında EK-2'de yer alan standart ve kriterlere uyulacaktır Tüneller Tramvay hatlarının, normal araç trafiğinin kesintiye uğramasının istenmediği otoyol vb. gibi yapıları geçmek zorunda olması halinde, bu tip yapıların geçişi için tünel yapımı tercih Tramvay Tasarım Kriterleri 13

22 edilebilecektir. Tünel yapımında HRS Tasarım Kriterleri geçerli olacaktır. Tünelde durak yapımından kaçınılacaktır. Ancak zorunlu hallerde tünellerde durak/istasyon yapımı söz konusu olduğunda HRS Tasarım Kriterleri geçerli olacaktır. Hatyolunun aç-kapa tünel enkesit örnekleri Şekil 3.5, 3.6 ve 3.7 de gösterilmiştir. Şekil 3.5: Aç-Kapa Hat Enkesiti - Tek Hat (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 14

23 Şekil 3.6: Aç-Kapa Hat Enkesiti - Çift Hat, Tek Göz (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 15

24 Şekil 3.7: Aç-Kapa Hat Enkesiti - Çift Hat, Çift Göz (Örnektir) Tramvay Tasarım Kriterleri 16

25 3.2.4 Kablo Kanalı ve Yaya Yürüme Yolları Korumalı hatlarda, madde ve gereği yapılacak olan tünellerde, köprüler ve viyadüklerde ana hat boyunca hat yatağının en azından bir yanında yürüme yolları tesis edilecektir. Hat yapılarında yürüme yolları; yolcular ve personel için emniyetli, rahatça geçişi sağlayacak seviyede, minimum 70 cm genişlikte olacaktır. Yürüme yolu üzerindeki güvenli bölgenin temiz yüksekliği ise minimum 200 cm olacaktır. Yürüme yolları beton veya çelik kafesli olabilecek ve kablo kanalları ile kombine gerçekleştirilebilecektir. Tünellerde ve yükseltilmiş hatlarda, ray hatlarından uzakta yolcu tutunma tırabzanları temin edilecektir. Ana hat boyunca hat yatağının en azından bir yanında kablo kanalı tesis edilecektir. Kablo kanalları; iletişim ve kontrol için ayrı bölümlü ve kendinden tahliyeli olacak, yaya yollarının desteklenmesi için kullanılabilecektir. Kablo kanalları ve yürüme yolları makasların, makas makinelerinin, kablo eklerinin ve diğer ray hattına monteli teçhizatın bakımını kolaylaştıracak şekilde tasarımlanacaktır Cer Gücü Trafo Yapıları Hat boyunca ihtiyaç duyulacak cer gücü trafoları, yüzeyde tesis edilecek Cer Gücü Trafo Yapıları içinde yer alacaktır. Tasarımda; bu yapıların yangına dayanıklı, su geçirmez, yeterli havalandırma ve aydınlatmaya sahip ve drenajının sağlanmış olması gözetilecektir. Bu yapıların gereksinimleri madde de belirtilmiştir. Tramvay Tasarım Kriterleri 17

26 4. HAT ĐŞLERĐ TASARIMI 4.1 ALT YAPI Altyapı tasarımında yerel jeolojik ve hidrolik özellikler göz önüne alınacak, yağmur ve sel sularının işletmeyi etkilemeyecek şekilde yönlendirilmesi sağlanacaktır. 4.2 ÜSTYAPI Araçların üzerinde hareket ettiği raylar, bunları traverslere ve birbirlerine bağlayan bağlantı malzemesi, mevcut ise travers ve balast üstyapıyı teşkil eder. Üstyapı, aşağıdaki fonksiyonlar emniyetle yerine getirilecek şekilde tasarımlanacaktır: a) Projede belirtilen en fazla araç yükünde ve maksimum hızda statik ve dinamik kuvvetlerin etkisinden dolayı kalıcı şekil değişiklikleri olmayacaktır, b) Hat boyutları ile araç ölçüleri birbiriyle istenen hızda ve kabul edilen aşınma paylarında, güvenli bir seyir sağlayacak şekilde uyuşacaktır, c) Kurp yarıçapı, sistemin ortalama hızını sınırlamayacak kadar büyük tutulacaktır, d) Kurplar; müsaade edilen hıza ulaşıldığında, dengeleme, yan ivme ve onun zamanla değişimi en az olacak şekilde tesis edilecektir, e) Yüzey suları üst yapıdan kolayca uzaklaştırılacaktır. Standart raylı sistem üst yapısının balastlı ve balastsız olmak üzere iki yapım şekli vardır Balastsız Hat Balastsız hat; rayların bağlantı malzemesi ile doğrudan ana yapıya bağlanması, tek ya da ikişerli blok halinde elastik tabana oturan prefabrik beton traverslere bağlanması veya prefabrik levhalarla bağlanması şeklinde olacaktır. Ray hattı gömme ankastreler kullanılarak beton ray yatağına direkt olarak tespit edilecektir. Direkt tespit ray hattı ve balastlı ray hattı arasındaki bağlantı yerinde transfer dilimleri tesis edilecektir. Balastsız hatlarda; yol elastikliğinin sağlanması, titreşim ve gürültünün azaltılması için gerekli önlemler alınacak, beton ve ray temel kaidesi arasında elastik malzeme kullanılacaktır Balastlı Hat Balastlı hat; rayların balast tanımına uyan, gerektiği gibi tesviye edilmiş agrega içerisine oturtulmuş beton veya ahşap traverse monte edildiği hattır. Balastlı hat, motorlu taşıt trafiğini üzerinde taşımayan veya eşdüzey kesişmesiz hatlarda kullanılabilecektir. Balastlı hat yol tabanı, ray yapısından yapılacak pozitif drenaja göre tasarımlanacak ve araç ile yol tabanı mukavemetinin yüküne istinaden minimum bir derinliği olacak, balast yüksekliği traverslerin alt kısmından itibaren minimum 30 cm olacaktır. Tramvay Tasarım Kriterleri 18

27 4.3 MANEVRA VE PARK HATTI Manevra ve Park Hattı, sinyalize edilmiş hattın dışında kalan, yolcu taşıma amacında kullanılmayan, manevra ve park alanının belirlenmiş sınırları içindeki hat kesimidir. 4.4 KORUMALI HATLARA ERĐŞĐM YOLLARI Acil durumlarda karayolundan gerekli ekipmanın hatta erişimi için uygun aralıklarla erişim yolları tasarlanacaktır. 4.5 RAYLAR Ray Tipleri Raylar, UIC Standartlarına ve EN Railway Applications - Track - Rail - Part 1: Vignole Railway Rails 46 kg/m and Above - Demiryolu Uygulamaları - Bölüm 1:Vignole Demiryolu Rayı 46 kg/m ve Üstü - Standardına uygun şekilde, R 260 kalitesinde olacaktır. Çalışan tüm raylar, UIC Standartlarının veya dengi standartların en yeni versiyonlarının gereklerine uygun olarak imal, monte, muayene ve test edilecektir. Rayların her türlü kesilişi ve aktarılışı, UIC Standartlarının veya dengi standartların gereklerine uygun olacaktır. Raylar kaynaklı olacak ve kaynak aralıkları mümkün olduğu kadar uzun tutulacaktır. Kaynağa ait teknik özellikler ise aşağıda verilmiştir: Raylara cebire delikleri delinmemiş olacaktır. Ray eğimi tasarım ayrıntılarına uymak için sıfır olacaktır. 150 m veya daha küçük yarıçaplı kurplarda kullanılacak olan raylar, standart atölye yöntemleri ya da diğer onaylanmış yöntemlerle önceden bükülmüş veya kavislendirilmiş olacaktır Toleranslar Tüm hat ve hat donanımı aksamı, sıcaklık değişmelerini karşılayan ve yapım hassasiyetini sağlayan hat yapım toleranslarına uyan minimum toleranslara göre monte edilecektir. Ana hat ve depo hat donanımına ilişkin tüm yapım toleransları, aşağıdaki tabloda verilmiştir. Hat Yapım Tolersansları Ana Hatta Depoda Hat Boyunca 16 m ray boyunda, ray eksenleri arasında 3mm 20 m ray boyunda, ray eksenleri arasında 3 mm Ekartman (Ray Açıklığı) 1435 mm ± 3 mm 1435 mm ± 3 mm Boyuna Kot Farkı 50 m de ± 3 mm 50 m de ± 10 mm Enine Kot Farkı ± 2 mm ± 3 mm Fleş Toleransı ± 2 mm ± 2 mm Tramvay Tasarım Kriterleri 19

28 4.5.3 Ray Kaynakları Ray kaynağı işlemleri, UIC ve TS EN Demiryolu Uygulamaları - Demiryolu - Rayların Alumino Termik Kaynağı - Bölüm 1: Kaynak Đşlemlerinin Onayı - Standartlarına uygun olacaktır. Raylar; seyyar direnç ray kaynak makinesi veya sabit direnç ray kaynak makinesi ile alın kaynağı veya alüminotermit ray kaynağı ile kaynaklanacaktır. Kaynaksız ek mecbur kalınmadıkça kullanılmayacaktır. Kullanılması gerekirse kaynaksız tüm ekler ilgili standartlara göre; her ekte en az 4 delik açılıp, ölçülü torkta sıkıştırılacak, yüksek çekme mukavemetli en az 25 mm çaplı cıvatalarla tespit edilmiş, epoksi yapıştırmalı çubuk cebireler (ray tespit demirleri) kullanılacak şekilde tasarımlanacaktır. Bu ekler ray mantarında 0 mm tolerans ile yapılacak, gerekirse elektrik yalıtımları sağlanacaktır. Kaynak Yapılacak Minimum Ray Uzunlukları Proje hızı 70 km/saat olan hatlarda kaynakla birleştirilebilecek minimum ray uzunluğu ana hatlarda 18 m ve seçilen imalatçının normal olarak çekebileceği ve kontrol altında soğutacağı maksimum uzunlukta olacaktır. Yine aynı hız değeri için kaynak edilerek birleştirilecek toplam ray uzunluğu 120 ile 180 m arasında olacaktır. 50<V<70 km/saat proje hızı aralığında kaynakla birleştirilebilecek minimum ray uzunluğu 5m ve V<50 km/saat için ise 3 m olacaktır. Makaslarda, bağlantı bölümlerinde daha kısa ray kaynak boyu kullanılabilecektir. Geçiş Raylarında Kaynak Birbirini takip eden raylar farklı özellikte ise geçiş rayları kullanılacaktır. Ray Döşenmesinde Kaynak Boşluğu Rayların döşeme durumuna ve o günkü hava şartlarına göre kaynak için bırakılacak mesafeler tespit edilecektir. Makasların Montajı ve Kaynağı Makaslara, montaj yerinde veya inşaatın olduğu yerde kaynak yapılabilecektir Karşılık Rayları (Kontrray) Deraymanı ve araçların devrilmesini önlemek amacıyla, a) Makas göbeklerinde, b) 270 m veya daha küçük yarıçaplı kurplarda iç rayın iç tarafında, Tramvay Tasarım Kriterleri 20

29 c) Deraymanın kesinlikle önlenmesi gereken yükseltilmiş yapıların üzerinde hattın her iki rayı boyunca kontrray döşenecektir Makaslar Makaslar sistemin işletme hızlarını karşılayacak şekilde tasarlanıp yerleştirilecektir. Tramvay hattında hatyolunun geometrisine uygun olarak kesişme açısı 1/4, 1/6, 1/7 ve 1/9 olan makaslar kullanılabilecektir. Makasların, sabit eğimli aliyman bölümlerinde kullanılması tercih edilecektir. Oluklu ray kullanılan güzergah bölümünde makas kullanılmayacaktır. Yerel iklim şartlarının gerekli kıldığı durumlarda, depo alanındaki manüel makaslar hariç bütün özel hat donanımı, buz oluşumunun makasın hareketini engellemesine mani olmak için ısıtıcı elemanlarla teçhiz edilecektir. 4.6 BAĞLANTI ELEMANLARI Bağlantı elemanlarının özellikleri aşağıda verilen standartlara uygun olacaktır: - TS EN : Demiryolu Uygulamaları - Demiryolu - Bağlantı Sistemleri Đçin Performans Özellikleri - Bölüm 1: Tarifler - TS EN : Demiryolu Uygulamaları - Demiryolu - Bağlantı Sistemleri Đçin Performans Özellikleri Bölüm 2: Beton Traversler Đçin Bağlantı Sistemleri - TS EN : Demiryolu Uygulamaları - Demiryolu - Bağlantı Sistemleri Đçin Performans Özellikleri Bölüm 3: Ahşap Traversler Đçin Bağlantı Sistemleri Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları Ray bağlantı elemanları; raya araç tekerlek yüklerinden, ray uzamasından ve rayın mesnetlendiği yapılardan ortaya çıkan yüklere karşı bir direnç sağlayacaktır. Doğrudan tespitli hat kesimlerinde hattın tüm esnekliği esnek ray pedi veya üstyapıda alınan diğer fiziki önlemler ile sağlanacaktır. Bağlantı Elemanlarının Özellikleri a) Ray Mantarı Yanal Sapması Bağlantı elemanı; ısı genleşmesi ve doluluk oranı izdiham hali kriterindeki (W4 yük durumu, bkz: Bölüm 9.2) araçtan gelen düşey ve yatay yükler altında (buz yükü dahil) en fazla 6 mm lik bir gabari açılmasından daha fazla bir açılmaya meydan vermeyecek şekilde seçilecektir. Normal merkezkaç kuvvetinin maksimum değerini seyir konforu kriteri belirleyecektir (yanal 0,1xg). Tramvay Tasarım Kriterleri 21