Tablo 135. Bazı Önemli Nüfus Göstergeleri (Erzincan Merkez İlçe) ,7 15,7 17,7 5,1 7,8 8,6 5,1 7,7 12,6-2,7 13,9 7,0 65,8 66,4

Transkript

1 Tablo 135. Bazı Önemli Nüfus Göstergeleri (Erzincan Merkez İlçe) Nüfus Göstergeleri Nüfus Artış Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Doğal Nüfus Artış Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Net Göç Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Genel doğurganlık Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kaba Doğum Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Ölüm Hızı (binde) Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Yıllık Doğumlar Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Yıllık Ölümler Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu ,7 15,7 7,8 8,6 13,9 7,0 65,8 66,4 15,5 16,0 7,6 7, ,7 5,1 5,1 7,7 12,6-2,7 65,2 66,2 14,0 15,3 8,9 7, ,6 5,8 3,7 7,1 5,9-1,3 67,5 68,1 13,9 15,2 10,2 8, ,3 4,9 2,7 6,1 5,6-1,3 68,1 67,9 14,0 14,8 11,3 8, ,1 3,0 0,7 4,3 5,4-1,2 62,9 62,1 13,0 13,6 12,3 9, ,9 2,2-0,4 3,5 5,3-1,2 61,3 61,3 12,7 13,4 13,1 9, ,0 1,6-1,2 2,8 5,2-1,2 60,8 62,2 12,4 13,3 13,5 10, Nüfusun Yafl Gruplar na Göre Da l m Nüfus projeksiyonlar ndan elde edilen nüfusun yafl gruplar na göre da - l m sonuçlar ayr nt l tablolar yerine, nüfus piramidi grafikleri olarak verilmifltir. Nüfus piramitlerin ba ml nüfus olarak kabul edilen 0-14 ve 65+ nüfus grubu turuncu renkli, yeflil renkli olarak verilmifltir. Nüfus piramitlerinde askerlik görevini ifa etti i hesaplanan kabaca kifli dikkate al nmam flt r. Grafik 32. Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Dinamik Büyüme Senaryosu) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 200

2 Grafik 33. Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Atalet Altında Büyüme Senaryosu) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Grafik 34. Erzincan Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Dinamik Büyüme Senaryosu) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Grafik 35. Erzincan Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonu Nüfus Piramitleri (Atalet Altında Büyüme Senaryosu) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 201

3 Nüfus piramitlerinin biçimleri baz küçük girinti ve ç k nt lar hariç, genel olarak beklentilere uygun olup projeksiyonlar n tutarl l na iflaret etmektedir. Grafiklerden, nüfusun giderek yafllanaca aç kça görülmektedir. En üst çubuklardaki afl r ç k nt lar, bu çubuklar n 75 ve üzerindeki tüm yafllara ait olmas ndan kaynaklanmaktad r. Erzincan da pozitif net göç içinde ileri yafltaki kad nlar n önemli bir pay olmas nedeniyle, grafiklerde bu kesimin ç k nt - s daha fazlad r. Erzincan n yafl ortalamas n n Türkiye genelinin üzerinde olaca söylenebilir. Nüfusun önemli yafl gruplar olan 0-14, ve 65+ yafl gruplar na göre da l m mutlak ve yüzde olarak afla da verilmifltir: Tablo 136. Nüfusun Yaş Gruplarına Göre Dağılımı (Kadınlar ve Erkekler) Yaş Grupları Erzincan İl Geneli Dinamik Büyüme Senaryosu Mutlak Yüzde Atalet Altında Büyüme Senaryosu Mutlak Yüzde Erzincan Merkez İlçe Dinamik Büyüme Senaryosu Mutlak Yüzde Atalet Altında Büyüme Senaryosu Mutlak Yüzde ,2 66,4 10, ,2 66,3 10, ,7 68,5 7, ,7 68,4 7, ,3 66,8 11, ,6 67,4 11, ,8 67,9 10, ,2 68,8 9, ,8 65,3 13, ,1 67,1 11, ,0 65,3 13, ,6 68,0 10, ,3 64,1 15, ,2 66,3 12, ,2 63,4 16, ,5 66,7 11, ,7 62,8 17, ,8 65,4 13, ,4 61,5 19, ,0 65,3 13, ,5 62,7 17, ,3 65,3 14, ,1 61,2 19, ,4 64,9 14, ,1 62,9 18, ,7 65,0 15, ,8 61,8 19, ,7 64,6 15, ,6 63,3 18, ,2 64,7 16, ,2 62,5 19, ,2 64,4 16,4 202

4 Erzincan da 0-14 yafl grubunun say s mutlak olarak artmakla birlikte, nüfus içindeki pay giderek azalmaktad r yafl grubu nüfus da mutlak olarak artmas na karfl n, 2015 y l ndan sonra giderek azalma göstermektedir. Bu grubun pay n n nüfus içindeki pay azalsa da, 2045 y l na kadar %60 n alt na inmemektedir. 65+ nüfus grubu ise hem nüfus büyüklü ü olarak, hem de nüfus içindeki pay olarak giderek artmaktad r. Bu durum her iki senaryoya göre tüm il geneli ve merkez ilçe için de geçerlidir. Ancak, nüfus giderek yafllanmaya bafllasa da projeksiyon dönemi boyunca nüfusun önemli bir k sm çal flma ça nda olacakt r. Bu durum tüm Türkiye genelinde de benzer olup, ülkemizin ve dolay s yla Erzincan n iktisadi geliflmesi aç s ndan büyük bir avantajd r. Tüm projeksiyon dönemi boyunca erkek nüfus kad n nüfusun üzerinde kalmaya devam etmektedir. Bunda asker say s n n ilde fazla olmas etkilidir. Asker nüfus olarak kabul edilen kifli dikkate al nmad nda, 2035 Y l ndan sonra kad n nüfus erkek nüfusu geçmeye bafllamaktad r Tekli Y llara Göre Nüfus Projeksiyonlar ( ) Erzincan il geneli için, tekli y llara iliflkin nüfus projeksiyonu sonuçlar her iki senaryoya göre afla daki tabloda verilmifltir: Tablo 137. Tekli Yıllara Göre Erzincan İl Geneli Nüfus Projeksiyonları ( ) Yaş Grubu Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam y l na kadar tekli y llara göre projeksiyon sonuçlar na bak ld nda, Erzincan il genel nüfusunun 2023 y l nüfusu dinamik büyüme senaryosuna göre yaklafl k olarak 261 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre ise 244 bin civar nda olmas muhtemeldir. Erzincan il geneli nüfusu 2011 den 2023 e 203

5 dinamik büyüme senaryosuna göre 34 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 18 bin kifli artmaktad r. Her iki senaryo için 2023 y l ndaki il genel nüfusu fark 16 bin kifli civar ndad r. Bu fark do urganl k ve ölümlülük varsay mlar ndan de il, göç varsay mlar ndaki farkl l ktan ortaya ç kmaktad r. Göçün dinamik büyüme senaryosunda öngörülenin iki kat kadar olmas durumunda, nüfusun 2023 Y l nda 10 bin kifli daha fazla olmas beklenebilir. Görülece i gibi Erzincan n nüfus bak m ndan büyük bir flehir olmas beklenmemektedir. Grafik 36. Tekli Yıllara Göre Erzincan İl Genel Nüfusu Dinamik Kadın Dinamik Erkek Dinamik Toplam Atalet Altında Kadın Atalet Altında Erkek Atalet Altında Toplam Tekli y llara göre Erzincan merkez ilçe nüfus projeksiyonlar her iki senaryoya göre afla daki tabloda verilmifltir. Tablo 138. Tekli Yıllara Göre Merkez İlçe Nüfus Projeksiyonları ( ) Yıllar Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kadın Erkek Toplam Kadın Erkek Toplam

6 2010 y l nda 148 bin olarak hesaplanan Erzincan Merkez ilçe y l ortas nüfusunun 2023 Y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 183 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 166 bin olarak hesaplanm flt r. Erzincan il geneli nüfusu 2011 den 2023 e dinamik büyüme senaryosuna göre 32 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 13 bin kifli civar nda artmaktad r. Her iki senaryo için 2023 nüfus fark 18 bin civar ndad r. Erzincan da 2009 Y l ndan itibaren bafllayan nüfus art fl n n bundan sonra da artmaya devam edece i düflünüldü ünde, nüfusun azald dönemlerde azalan il içi toplam talebinin üniversitenin büyüme aflamas nda son iki y ldaki gibi art fl göstermesi beklenmektedir. Bu talep art fl, il içi katma de er yaratma kapasitesinin art r lmas durumunda dinamik büyümeye, aksi halde atalet alt ndaki büyümeye neden olacakt r. Grafik 37. Tekli Yıllara Göre Erzincan Merkez İlçe Nüfusu Dinamik Kadın Dinamik Erkek Dinamik Toplam Atalet Altında Kadın Atalet Altında Erkek Atalet Altında Toplam Nüfusun Baz Önemli Yafl Gruplar na Göre Da l m ndan Hareketle Konut, stihdam, E itim ve Sa l k Politikalar Nüfus projeksiyonlar ndan hareketle gelecekteki konut ihtiyac n n belirlenmesi yan nda, belli yafl gruplar n n da l m ndan istihdam, e itim ve sa l k politikalar gelifltirilebilir. Konut Politikalar : Dinamik büyüme senaryosuna göre 2023 e kadar il genel nüfusunun 34 bin, merkez ilçe nüfusunun ise 32 bin civar nda artmas beklenmektedir. Bu durumda bu senaryoya göre merkez ilçe d fl ndaki nüfusun 2023 e kadar ancak 2 bin civar nda artmas beklenebilir. Merkez ilçe nüfus art fl n n da tamam n n flehir merkezinde gerçekleflmesi beklenir. Bu senaryo dikkate al narak Erzincan il merkezine 2023 e kadar flehir merkezinde 32 bin kiflinin dahil olmas beklenmektedir. Bu nüfusun 10 bin civar ndaki bir k sm n n il d fl ndan 205

7 gelen üniversite ö rencisi oldu u kabul edilirse, ilave 22 bin kiflinin ikamet edece i konut ihtiyac n n oldu u söylenebilir. Erzincan da 2009 y l itibariyle ortalama hane büyüklü ünün 3,62 oldu u dikkate al n rsa, Erzincan il merkezinde yaklafl k 6 bin civar nda ilave konut ihtiyac olaca hesaplanabilir. Bu arada eski konutlar n yenilenmesi durumu da dikkate al nd nda, 2023 e kadar yaklafl k toplam 8-10 bin civar nda konut üretilmesinin uygun olaca söylenebilir. Bu durumda 1000 konut üretilen y llar n baflar l, 500 ün alt nda konut üretilen y llar n ise baflar s z y llar oldu u kabul edilmelidir. Merkez ilçe d fl ndaki ilçelerde de benzeri bir hesaplamayla, 2023 y l na kadar toplam 500 civar nda ilave konut ihtiyac n n olaca düflünülebilir. Bu ihtiyac n da büyük ölçüde ilçe merkezlerinde gerçekleflmesi beklenir. Ancak ço unlu u k rsal alanlarda yaflayan merkez ilçe d fl ilçe nüfusunun sosyal dönüflüm alt nda yeni konut ihtiyac oldu u aç kt r. Bu, sosyal dönüflüm projeler yoluyla sa lanmal d r. Tablo 139. Bazı Önemli Yaş Gruplarına Ait Nüfus Projeksiyonları Erzincan Geneli Kadınlar ve Erkekler TOPLAM Kadınlar TOPLAM Erkekler TOPLAM Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Ayr ca, 2023 Y l na kamu veya özel ö renci yurtlar nda kalabilece i düflünülen 10 bin üniversite ö rencisi için de, kamu ve özel sektör taraf ndan ö renci yurtlar infla edilmesi gerekmektedir. Bunun en az ndan yar s için özel sektör taraf ndan iflletilen apart tarz konaklama imkan sa layan yurtlarla sa lanmal d r. 206

8 stihdam Politikalar : stihdam politikalar bak m ndan önemli yafl grubu aras yafl grubudur. Y l ortas nüfus büyüklü ü olarak Erzincan il genelinde 2011 y l nda yaklafl k 142 bin olan yafl grubu nüfus 2023 y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 160 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 155 bin civar nda olmas beklenmektedir. Buna göre istihdam ça ndaki nüfusun 2023 y l na kadar dinamik büyüme senaryosu alt nda yüzde 14, atalet alt nda büyüme senaryosu alt nda yüzde 10 civar nda büyümesi beklenmektedir. Erzincan Merkez lçe de ise 2011 y l nda yaklafl k 93 bin olan yafl grubu nüfus 2023 Y l nda dinamik büyüme senaryosuna göre 109 bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre 103 bin civar nda olmas beklenmektedir. Buna göre istihdam ça ndaki nüfusun 2023 y l na kadar dinamik büyüme senaryosu alt nda yüzde 18, atalet alt nda büyüme senaryosu alt nda yüzde 12 civar nda büyümesi beklenmektedir. Tablo 140. Bazı Önemli Yaş Gruplarına Ait Nüfus Projeksiyonları Merkez İlçe Dinamik Büyüme Senaryosu Atalet Altında Büyüme Senaryosu Kadınlar ve Erkekler TOPLAM Kadınlar TOPLAM Erkekler TOPLAM Bu gruba ö renciler dahil edilmiflken, subay astsubay d fl ndaki askerler dahil de ildir. Ö rencilerin iflgücünde yer almamas nedeniyle ö renci nü- 207

9 fusun istihdam ça ndaki nüfustan düflülmesi gerekir. lde ikamet eden lise ve üniversite ö rencisi say s yaklafl k bin civar ndad r. Bunun yaklafl k bininin merkez ilçede ikamet etti i söylenebilir y l nda Erzincan il genelinde lise ve üniversite ö renci say s n n yaklafl k bin aras nda olmas beklenebilir. Bunun sonucu çal flma ça ndaki nüfusun 2023 y l nda il gelinde dinamik büyüme senaryosuna göre bin, atalet alt nda büyüme senaryosuna göre bin civar nda olmas beklenebilir. Halen %52 olan istihdama kat l m oran n n artmas durumunda, ilin kalk nmas n sa layacak önemli bir nüfusun bulundu u anlafl l r. Bu iflgücü potansiyelinin daha verimli üretim yapmas e itim düzeyindeki art flla yak ndan ilgilidir. flgücüne kat l m n bayanlarda daha düflük oldu u dikkate al nd nda, kad nlar n istihdama kazand r lmas için daha fazla gayret ve teflvikler sa lanmal, bu konudaki gayretler toplumun tüm kesimleri taraf ndan desteklenmelidir. E itim Politikalar : Kuflkusuz e itim yaflam boyu sürdürülmesi gereken bir gayrettir. Ancak düzenli e itim kurumlar ndaki e itim bak m ndan okul öncesi, ilkö retim, orta ö retim ve üniversite ça ndaki nüfusun büyüklü ü önem kazanmaktad r. Okul öncesi e itim ça n oluflturan 5-6 yafl grubundaki nüfusu dinamik büyüme senaryosu alt nda tüm il genelinde 2011 de yaklafl k olarak 6200 den 2023 de 6700 e, merkez ilçede ise 4100 den 4500 e ç kmaktad r. Bu yafl grubundaki toplam 500 kiflilik art fl n 300 ü merkez ilçede, 200 ü di er ilçelerde gerçekleflmektedir. Atalet alt nda büyüme senaryosuna göre ise, tüm il genelinde yaklafl k olarak 2011 de 6200 den 2023 de 6600 e, merkez ilçede ise 4100 den 4400 e yükselmektedir. Bu varsay m alt nda bu yafl grubunun nüfusu di er varsay m alt ndakinden 100 kifli daha azd r. lde ilkö retim ve orta ö retim ça ndaki nüfus halen 43 bin civar nda olup 2023 y l na kadar fazla de ifliklik göstermeyece i hatta bir miktar düflece i söylenebilir. Bu bilgilere göre Erzincan da bundan böyle ilk ve orta ö retim ça ndaki nüfus de iflmeyece inden, daha fazla nüfusa yönelik e itim hizmeti gerçeklefltirmek yerine, mevcut e itimin kalitesini ve eriflilebilirli ini gelifltirmeye yönelik bir planlamaya gidilmelidir. Sa l k politikalar : Sa l k politikalar da e itim politikalar gibi tüm nüfusu ilgilendirmekle birlikte, 0-4 yafl grubu bebeklik ça n 65+ yafl grubu yafll kesimi ve aras yafl kad n nüfusu do urganl k ça ndaki nüfusu göstermektedir. Günü- 208

10 müzden 2023 Y l na kadar her iki varsay m alt nda da gerek 0-4 gerekse 65+ yafl grubu nüfus art fl göstermekte ve dolay s yla bu yafl gruplar na yönelik sa l k hizmetlerinin kalitesi yan nda kapasitesinin de art r lmas gerekmektedir. Özellikle 65+ yafl grubunun nüfusu dinamik büyüme senaryosuna göre il genelinde 22 binden 37 bine ulaflmaktad r. Hatta merkez ilçedeki art fl daha çarp c bir flekilde 11 binden 26 bine ulaflmaktad r. Dolay s yla bu yafl grubundaki nüfus art fl n n daha çok merkez ilçede gerçekleflmesi beklenmektedir. Bu yafl grubuna yönelik sa l k hizmetlerinin daha çok merkez ilçede gelifltirilmesine büyük önem verilmelidir. Benzer flekilde yafllar aras kad n nüfusun da her iki varsay m alt nda 2023 Y l na kadar art fl göstermesi beklenmektedir. Do um ve ana bebek sa l hizmetlerinin kalitesinin iyilefltirilmesi yan nda hizmet kapasitesinin az da olsa art r lmas gerekmektedir. 209

11 EKONOMETR K ANAL Z Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) taraf ndan Erzincan ili için sadece y llar aras nda Gayri Safi Yurt çi Has la (GSY H) verileri yay nlanm flt r döneminde ise, Erzurum-Erzincan ve Bayburt Bölgesi için bölgesel katma de erler hesaplanm flt r. Her ne kadar yeterli olmad düflünülse de, öncelikle verilerinden yararlanarak 2001 y l ndan sonraki dönem tahmin edilmeye (öngörülmeye) çal fl lm flt r. Daha sonra y llar aras bölgesel verilerden Erzincan n pay hesaplan lmas suretiyle, bu dönem için Erzincan n ortalama büyüme oran hesaplanm fl ve öngörüde bulunulmufltur. ki ayr dönem için sonuçlar n karfl laflt r lmas ile analiz, sa lam bir temele dayand r lm flt r. Ekonometrik analizlerde öngörü ikiye ayr lmaktad r: expost öngörü ve exante öngörü. Ba ml ve ba ms z de iflkenin gerçek de erlerinin bilindi- i dönemdeki öngörüye (örne imizde y l aras ) expost öngörü ; gerçek de erlerinin bilinmedi i (örne imizde 2001 y l sonraki) dönemin öngörüsüne de exante öngörü ismi verimektedir. Kurulan öngörü modeli öncelikle expost dönemde tahmin edilmekte, gerçe e yak nl, verileri iyi temsil edip etmedi i s nanmakta ve daha sonra exante öngörü yap lmaktad r. Öngörülmek istenilen dönem say s artt kça öngörü baflar s n n azald - bilinmektedir. Ayr ca politika de ifliklikleri, kriz gibi önceden kestirilemeyen olaylar da öngörü baflar s n olumsuz yönde etkilemektedir. Büyüme modellerini tahmin ederken GSY H n n ba ml zaman n ba ms z de iflken oldu u modeller kullan lmaktad r, bir baflka ifade ile zaman d - fl ndaki faktörler sabit kabul edilmektedir. Modeli tahmin ederken ise, GSY H n n zaman içerisindeki de iflimini bir do ru ile ifade etmek yerine e risel formda ifade etmenin daha do ru oldu u görüflü yayg nd r. Çünkü do rusal model uygulayabilmek için, geçmifl verilerin do rusal bir trend izlemesi gerekmektedir. Aksi halde, do rusal olmayan e rilerin kullan lmas gereklili i do maktad r. Gelir gibi de iflkenlerin zaman içerisinde grafikleri de genelde do rusal de il e risel formda gözlenmektedir. Literatürde büyüme modellerini tahmin ederken, do rusal modelden ziyade e risel modellerden yar logaritmik (üssel) modeller kullan lmaktad r. Bu modelde, GSY H de iflkeninin zaman içerisindeki birleflik büyüme h z kolay bir biçimde tahmin edilebilir ve model do rusal de il J tipi bir e ri ile ifade edilmifl olur. Bu çal flmada, Erzincan ilinin ileri do ru (exante) öngörü tahmininde do rusal modellerin yan nda birbirlerine karfl çeflitli avantaj ve dezavantajlar olan, S tipi e ri için logaritmik do rusal ve logaritmik modeller bir baflka ifade ile üssel (exponensiyel) modeller, J tipi e ri için lojistik ve gompertz mo- 210

12 deller denenmifl ve en uygun model üzerinde tart fl lm flt r. Daha sonra model sonucuna göre ilin gelecek dönem GSY H lar tahmin edilmifltir Modeller 1. Ortalama Büyüme Oran na Göre Yaklafl k Tahmin: Erzincan ilinde y llar aras nda ortalama büyüme oran 3.37 dir. Grafik 38 de y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve bu sabit büyüme oran - n n devam etti i varsay m alt nda y llar aras için ortalama de- erler Seri 2 de ifade edilmifltir. Böylece bu seviyenin devam etti i ve hiçbir politik de iflikli in, krizin vs. olmad varsay m alt nda, GSY H de erleri Tablo 2 de yer almaktad r, 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla Bin TL olacakt r. Büyüme oran sabit kabul edilmifl, ekonometrik model kurulmam flt r. Grafik 38. Ortalama Büyüme Oranı İle Tahmin Seri 1 Seri Do rusal Model: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin do rusal bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Kullan lan ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 t+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = t Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve do rusal modelin 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erlerini gösteren Seri 2 görülmektedir. Grafikte, Seri 2 sürekli artan do rusal bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r. 211

13 Grafik 39. Doğrusal Model ile Öngörü Seri 1 Seri Bazen seriler do rusal bir trend izlemezler. Bu durumda seriyi en iyi temsil edecek do rusal olmayan e rilerin kullan lmas gerekmektedir. Gelir gibi de iflkenlerin zamana göre modellenmesinde do rusal olmayan yap lar n uygun oldu u görüflü hakimdir. Afla da do rusal olmayan durumlar için önerilmifl çeflitli modellerden elde edilen e riler yer almaktad r. 3. Yar Logarimik Model: Bu modelde zaman de iflkeni do rusal ve GSY H de iflkeni logaritmik olarak düflünülmüfltür ve logaritmik do rusal modelden hareket edilmifltir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. Log(GSY H) = ß 1 +ß 2 t+u burada ß 2 GSY H n n anl k büyüme h z d r, birleflik büyüme h z ise (antilogß 2-1)*100 formülüyle hesaplanmaktad r. Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: Log(GSY H) = t Buna göre anl k büyüme h z : %3,86 d r ve ortalama büyüme h z ndan yüksektir. Birleflik büyüme h z ise, %3,94 dür. Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve logaritmik do rusal modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r. 212

14 Grafik 40. Logaritmik Doğrusal Model İle Öngörü Seri 1 Seri Üssel (Tam Logaritmik) Model 1: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 ß 2 t+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = * t Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r Grafik 41. Üssel Model 1 İle Öngörü Seri 1 Seri

15 5. Üssel Model 2: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür, bir öncekinden daha farkl bir formda model kurulmufltur. Üssel model 1 de çok h zl art fllar görülmektedir, art fl h - z n yavafllatabilmek amac yla, modele sabit parametre ilave edilmifltir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 ß t 2+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = ( * t ) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir, fakat görüldü- ü gibi art fl h z nda yavafllama vard r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H Bin TL olacakt r. Grafik 42. Üssel Model 2 İle Öngörü Seri 1 Seri Üssel Model 3: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin üssel bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür, önceki iki modelden daha farkl bir formda model kurulmufltur. Önceki iki üssel modelde, üssel art fllar söz konusuydu, bu modelde J tipi ni daha iyi yans tan bir model ele al nm flt r. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 (1-ß t 2)+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: 214

16 GSY H = *( t) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 2 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve üssel modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, GSY H n n tahminleri Seri 2 de ilk dönemde düflükten bafllayan h zla yükselen, daha sonra ise art fl h z yavafllay p sonuna do ru neredeyse sabitlenen bir biçimde görülmektedir. Bir baflka ifade ile, ilk dönemlerde büyüme oran çok yüksekken h zla doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu model daha çok boy gibi kiflisel özelliklerdeki büyümeleri ifade etmek için uygundur. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r. Grafik 43. Üssel Model 3 İle Öngörü Seri 1 Seri Lojistik Model 1: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin lojistik bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Üssel modelde J tipi art fllar görülmekte iken, lojistik modellerde S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 /1+exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = /(1+exp(( *(t )))) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve lojistik modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte görül- 215

17 dü ü gibi GSY H n n tahminleri Seri 2 de S fleklindedir. Fakat üssel forrmun son modelinde de karfl lafl ld gibi çok çabuk doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla Bin TL olacakt r. Grafik 44. Lojistik Model 1 İle Öngörü Seri 1 Seri Lojistik Model 2: Bu modelde zaman de iflkeni GSY H de iflkeninin lojistik bir fonksiyonu olarak düflünülmüfltür. Bu modelde de daha farkl formda S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla da yer almaktad r. GSY H = ß 1 /1+exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Modelin tahmin sonuçlar ise flöyledir: GSY H = /(1+ÜS(( *(t )))) Exante ve expost öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve lojistik modelden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Lojistik modelin çok h zl doyum noktas na ulaflmas gerekçesi ile bu modelde sabit parametre d fllanarak daha farkl bir form yakalanmaya çal fl lm flt r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla Bin TL olacakt r. 216

18 Grafik 45. Lojistik Model 2 İle Öngörü Seri 1 Seri Gompertz E risi Modeli: Bu modelde gompertz e risi formu kullan lm flt r. Bu modelde de S tipi art fllar görülmektedir. Ekonometrik model afla - da yer almaktad r. GSY H = ß 0 +ß 1 /1+exp (-exp(-ß 2 (t-ß 3 )))+u Model lojistik modelin ilk haline benzemektedir, fakat 2 kez üs al nm flt r. Tahmin sonuçlar flöyledir: GSY H = *ÜS(-ÜS( *(t ))) Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve gompertz modelinden elde edilen 2001 y l na kadar expost ve 2001 y - l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 9) görülmektedir. Lojistik model gibi S flekillidir ve çok h zl doyum noktas na ulaflmaktad r. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r. 217

19 Grafik 46. Gompertz Eğrisi Modeli İle Öngörü Seri 1 Seri Modellerin Karfl laflt r lmas 1. Grafik Yöntemi: fiimdiye kadar ele al nan modellerin performanslar n karfl laflt rmak için her bir modelden elde edilen ba ml de iflkenin tahmini de erlerini ve gerçek de erleri grafik üzerinde afla da gösterilmifltir. Grafi e göre Üssel Model 3 ün bafllang ç dönemi gerçekleflen de erlerin çok alt ndan bafllam flt r. Bu model d fl ndaki modellerin performans tahmin dönemi içerisinde benzer görünmektedir. Grafik 47. Tahmin Dönemi İçerisinde Modellerin Grafikleri Ortalamaya göre doğrusal log-doğ üssel1 üssel2 üssel3 lojistik1 lojistik2 Gompertz Gerçek Ekonometrik Yöntem: Ele al nan modellerin performanslar n karfl laflt rmak için grafik incelemesi ço u zaman yeterli olmamaktad r. Model 218

20 tahmin sonuçlar ndan öngörü hata varyans ve ortalama mutlak hata ölçüleri elde edilerek, hangi modelin tahmininden kal nt lar n minimum oldu u, hangi modelin expost öngörü tahmin dönemi içerisinde gerçe e daha iyi uyum sa lad araflt r labilmektedir. Modellerden elde edilen öngörü hata varyans ve ortalama mutlak hata de erleri Tablo 143 de özetlenmektedir. Modeller 2015 yılı tahmini (Bin TL) Tablo 141. Modellerin Performansları 2023 yılı tahmini (Bin TL) Ortalama mutlak Öngörü hata varyansı hata Ortalamaya göre (%3.37) Doğrusal model e Yarı Logaritmik Model e Üssel Model e Üssel Model e Üssel Model e Lojistik Model e Lojistik Model e Gompertz Eğrisi Modeli e Başarı Sırası Yukar daki tabloya göre, expost tahmin dönemi içerisinde en baflar l model gompertz e risi modeli iken, 2. ve 3. s ray lojistik modelin iki versiyonu almakta ve 4. s ray üssel modelin 2.si almaktad r. fiimdi bu modeller tek tek inceleyelim. 1. Gompertz E risi Modeli (fiekil 8), y llar aras n iyi temsil etmifl bir baflka ifade ile bu dönemdeki art fllar güzel yans tm flt r, bu sebeple de model baflar s güzel ç km flt r. Fakat bu dönemden sonra yap - lan exante öngörü döneminde art fl h z doygunluk düzeyine ulaflm fl ve neredeyse hiç art fl olmam fl gibi bir yap sergilemifltir. Zaten bu modelin en önemli elefltirisi doygunluk noktas na çabuk ulaflmas d r. 2. Lojistik Model 1 de de (Grafik 43) durum gompertz e risindeki gibidir, gompertz e risi gibi S flekilli bir modeldir ve çabuk doygunlu a ulaflmaktad r. Dolay s yla gompertz e risi ve lojistik model 1 in exante tahmin dönemini iyi temsil etti i öngörülerin baflar l oldu u, fakat expost dönemin öngörülerinde yetersiz kalaca söylenebilmektedir. ktisadi büyümenin modellenmesinde çok uygun de illerdir. 3. Lojistik Model 2 (Grafik 44), çabuk doygunluk noktas na ulaflan lojistik model 1 ve gompertz e risine alternatif olarak gelifltirilmifltir, sabit parametre olmadan tahmin yapmaktad r. fiekil incelendi inde, expost tahmin döneminde h zl art fllar varken exante dönemde art fl h z azalmakla birlikte devam etmektedir. Doyum noktas na daha yavafl ulafl- 219

21 maktad r. S tipi e rileri tahmin etmekte kullan lan lojistik ve gompertz modelleri çabuk doyum noktalar na ulaflt için elefltiri almaktad r ve baz modellerde kullan lmas çok uygun olmamaktad r. Üssel modellerle ifade edilebilecek J tipi e riler, S tipi e rilerin bu dezavantaj n bertaraf etmektedir. 4. Üssel Model 2, lojistik model 2 ye benzemektedir, fakat art fl h z biraz daha fazlad r, doyum noktas na ulaflmamaktad r. 5. Do rusal Model, zaman GSY H n n do rusal bir fonksiyonu olarak düflünmektedir, iliflki genelde do rusal olmad ndan büyüme modellerinde pek kullan lmamaktad r. 6. Üssel Model 1, büyüme modellerinde kullan lmas uygun olan modllerdendir. 7. Logaritmik Do rusal Model: Büyüme modellerinde en çok kullan lan, anl k ve birleflik büyüme h z n kolayca ölçebilen bir modeldir. 8. Üssel Model 3 ise, kat bir J tipi modeli göstermektedir, çok düflük noktadan bafllay p h zla yükselen ve h zla doygunluk noktas na ulaflan bir e risi vard r. Analizimiz için baflar s en düflük modeldir. Bu modellerin hepsi farkl büyüme modellerini (bireysel özelliklerdeki (boy gibi), sektörlerdeki vb. gibi) temsil etmek için uygundur. Ekonominin büyümesini temsil etmek için, doyum noktas na ulaflmayan ve do rusal olmayan modeller daha uygundur. En çok kullan lan model, logaritmik do rusal dir, ekonomideki büyümeyi en iyi yans tt görüflü hakimdir. Grafik 48. Expost Öngörü Döneminde Modellerin Grafikleri Ortalamaya göre doğrusal log-doğ üssel1 üssel2 üssel3 lojistik1 lojistik2 Gompertz dönemini kapsayan çal flmay tamamlamak ve do rulamak 220

22 amac yla, y llar aras nda Erzurum-Erzincan ve Bayburt Bölgesini kapsayan bölgesel katma de erler kullan larak da analiz yap lm flt r. Öncelikle geçmifl y llarda ortalama olarak Erzincan n bu bölgenin katma de erindeki pay hesaplanm flt r, pay %28 civar ndad r. Bu oran kullan larak Erzincan ilinin bu y llardaki katma de eri hesaplanm flt r y llar aras ndaki veriler kullan larak ortalama büyüme oran na göre ve y llar aras için büyümeyi modellemede en uygun model olan logaritmik do rusal model kullan larak afla daki sonuçlara ulafl lm flt r. Ortalama Büyüme Oran na Göre Yaklafl k Tahmin: Erzincan ilinde y llar aras nda ortalama büyüme oran 3.49 dur. fiekil 1 de y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve bu sabit büyüme oran - n n devam etti i varsay m alt nda y llar aras için ortalama de- erler Seri 2 de ifade edilmifltir. Böylece bu seviyenin devam etti i ve hiçbir politik de iflikli in, krizin vs. olmad varsay m alt nda, GSY H de erleri Tablo 144 de yer almaktad r, 2023 y l nda GSY H 1998 fiyatlar yla Bin TL olacakt r. Büyüme oran sabit kabul edilmifl, ekonometrik model kurulmam flt r. Grafik 49. Ortalama Büyüme Oranı İle Tahmin Seri 1 Seri Yar Logarimik Model : Logaritmik do rusal modelin tahmini afla da yer almaktad r. Log(GSY H)= t Buna göre anl k büyüme h z : %3,87 dir ve ortalama büyüme h z ndan yüksektir. Birleflik büyüme h z ise, %3,95 dir dönemi için hesaplanan hem anl k hem de ortalama büyüme h z, y llar için hesaplananlarla ayn d r. Bu çok önemli sonuç, tahminlere güvenebilece imizi gös- 221

23 termektedir. Expost ve exante öngörü tahmin sonuçlar Tablo 144 de yer almaktad r. Afla daki grafikte y llar aras nda gerçek de erleri gösteren Seri 1 ve logaritmik do rusal modelden elde edilen 2008 y l na kadar expost ve 2008 y l ndan sonra exante öngörü tahmin de erleri (Seri 2) görülmektedir. Grafikte, Seri 2 üssel bir biçimde sürekli artan bir fonksiyonu ifade etmektedir. Bu tahmin sonucuna göre 2023 y l nda 1998 fiyatlar yla GSY H Bin TL olacakt r. Grafik 50. Logaritmik Doğrusal Model İle Öngörü Seri 1 Seri 2 Son olarak gerçek de erler, her iki dönem için ortalama büyüme oranlar ve uygunlu u kabul edilen logaritmik do rusal model grafikleri karfl laflt rmak amac yla afla da verilmektedir. Grafik 51. Seçilen Tahminlerin Grafikleri Gerçek büyüme oranına göre logaritmik doğrusal logaritmik doğrusal büyüme oranına göre Yukar daki grafikte gerçek veriler dikkatli olarak incelendi inde, Erzincan 222

24 GSY H n n krizlerinden etkilenip düflüfl gösterdi i izlenmektedir. TÜ- K in iller baz nda verileri tam da bu dönemde kesilmifltir. Halbuki gerçekleflen de erlerin devam na bak ld nda 2001 krizinden de sonra y llar aras nda artan trendinin devam etti i görülmektedir y llar aras ndaki iller baz nda veriler dikkate al narak tahminin bitifl y l aç s ndan risk tafl d görülebilmektedir. Zira, 2001 y l nda biten verilerle yap lan tahminlerde grafikten izlenebilece i gibi büyüme oran ve öngörüler düflük tahmin edilmifltir y l verileri de analize dahil edildi inde ise, hem büyüme oran n n hem de öngörülerin daha yüksek oldu u dikkat çekmektedir, art fl trendi devam etmektedir. Grafikte y llar için hesaplanan büyüme oran ve logaritmik do rusal modelin sonuçlar bu aç dan doyurucudur ve yorumlarda kullan labilir. Sonuç Çal flmada Erzincan ilinin 2001 y l sonras performans ve özellikle 2023 y - l ndaki GSY H s tahmin edilmeye çal fl lm flt r. Büyüme modellerini tahmin etmek için do rusal modellerden ziyade, do rusal olmayan modellerin daha uygun oldu u bilinmektedir. Bu çal flmada do rusal modelin yan nda çeflitli e risel modeller denenmifltir. J tipi e rilerden çok, h zla doyum noktas na ulaflmayan S tipi e rilerin büyüme oranlar n ifade etmekte daha makul oldu u sonucuna var lm flt r. Sonuçta tercih edilen logaritmik do rusal modele göre Erzincan n anl k ekonomik büyüme h z %3.87 ve birleflik büyüme h - z 3.95 dir. lde ortalama büyüme oran ise y l verileriyle %3.37 ve y l verileriyle %3.49 olarak kaydedilmifltir. Buna göre, 2001 y l ndan sonra büyüme oran nda art fl görüldü ü söylenebilmektedir, bu art fl da dikkate al narak, 1998 sabit fiyatlar yla 2023 y l tahmini GSY H rakam Bin TL dir Erzincan nüfusu dikkate al narak, kifli bafl na GSY H yine 1998 fiyatlar yla Bin TL olacakt r y l reel fiyatlar yla %3.49 büyüme oran dikkate al nd nda ise, Erzincan n 2023 y l GSY H s tahmini Bin TL ve kifli bafl na GSY H s Bin TL olacakt r. 223

25 Yıllar Sabit fiyatlarla GSYİH (1998 baz yıllı) Tablo 142. Erzincan İli İçin GSYİH nın Gerçek Değerleri ve Modellerin Öngörü Değerleri Ortalama Büyüme Oranına göre (%3.37) Doğrusal Logaritmik Doğrusal Üssel 1 Üssel 2 Üssel 3 Logistik 1 Logistik 2 Gompertz Ortalama Büyüme Oranına Göre (%3.49) Logaritmik Doğrusal 224

26 Yıllar Sabit fiyatlarla GSYİH (1998 baz yıllı) Tablo 142. Erzincan İli İçin GSYİH nın Gerçek Değerleri ve Modellerin Öngörü Değerleri (Devamı) Ortalama Büyüme Oranına göre (%3.37) Doğrusal Logaritmik Doğrusal Üssel 1 Üssel 2 Üssel 3 Logistik 1 Logistik 2 Gompertz Ortalama Büyüme Oranına Göre (%3.49) Logaritmik Doğrusal

27 ERZ NCAN L TARIMSAL ÜRET M M KTAR, PROJEKS YONLARI Bu bölümde, bitkisel ve hayvansal üretime iliflkin verilen zaman serisi verileri yard m yla, gelece e iliflkin projeksiyonlar ortaya konulmufltur. Projeksiyonlar, tar m ile ilgili trendler bölümünde belirlenen esaslar çerçevesinde belirlenen istatistiki metotlar yard m yla belirlenmifltir. TARLA BİTKİLERİ SEBZE VE MEYVE Büyükbaş Hayvan Küçükbaş Hayvan Küçükbaş Süt Üretim Trendi Büyükbaş Süt Üretimi Et Üretimi Yumurta Bal Buğday Arpa Şeker Pancarı Kuru Soğan Patates Kuru Fasulye Domates Salatalık Kavun Karpuz Lahana Biber Dolmalık Biber Elma Kayısı Armut Kiraz Ceviz Zerdali Erik Dut Üzüm Kültür Melez Yerli Manda Koyun Keçi Koyun Keçi Kültür Melez Yerli Koyun Keçi Sığır Yumurta Bal Tablo 143.Trend Projeksiyonları Özet Buğday, Arpa üretimi sabit trend takip ederken şeker pancarı üretimi dalgalı seyir takip etmiştir. Kuru Soğan ve Patateste düşüş eğilimi, Kuru fasulye dalgalı ancak sabit seyir takip etmiştir Salatalık üretimi sabit seyir takip etmiş, Domatesin artış eğiliminde olduğu görülmüştür Her iki üründe bir düşük oranda artış eğilimi görülmüştür 2000 yılına kadar üretiminde düşme gösteren bu sebzeler son iki yılda artış eğilimi göstermiştir. Buğday, Arpa ve şeker pancarı üretiminde artış beklenmekte, buğday üretimindeki artışın diğerlerinden daha büyük olacağı tahmin edilmiştir Kuru fasulyenin sabit seyir takip edeceği, Kuru Soğan ve Patates üretiminin azalacağı tahmin edilmiştir Domates üretiminde yaklaşık üç kat artış, salatalık üretimi ise aynı düzeyde olacağı tahmin edilmektedir Karpuz üretiminde artışın daha yüksek olmasına karşın kavun üretimindeki artışın daha düşük oranda seyredeceği tahmin edilmektedir Lahanada düşme, dolmalık biberin aynı seviyede seyretmesi diğer biber çeşitlerinde artış görüleceği tahmin edilmektedir Başlangıçta elma üretimi dalgalı trend son dönemde Elma ve armut üretiminde düşme, kayısı ise durağan trend göstermiştir. Kayısı ve armut ta aşırı üretiminde artış görüleceği tahmin dalgalanma görülmüş, son dönemde ise armut üretimi edilmektedir artış göstermiştir Erikte düşüş, zerdali dalgalı, kiraz ve ceviz üretiminde artış eğilimi görülmüştür Dut ta azalış üzümde artış yönünde dalgalanma görülmüştür Kültür ırkında artış eğilimi, yerli ırkı ve manda da düşüş eğilimi görülmüştür Son yıllarda düşüş eğilimi göstermiştir Hayvan sayısındaki azalışa paralel olarak süt üretiminde düşüş göstermiştir Erik üretiminde düşüş kiraz, zerdali, cevizde artış tahmin edilmektedir Dut ve üzümde azalış görüleceği tahmin edilmektedir Melez ve yerli manda sayısında azalma, kültür ırkında artış olacağı tahmin edilmektedir Azalış trendi devam edecek te bugünkü sayının yarısına düşeceği tahmin edilmekte 2023 yılında bu hayvanlardan elde edilecek süt üretiminde büyük oranda düşüş görüleceği tahmin edilmektedir Kültür ırkından elde edilen süt üretiminde artış, yerli ve Bu grupta yer alan hayvanlardan elde melez ırkta hayvan sayısındaki azalmaya paralel düşüş edilecek süt üretiminde azalış tahmin göstermiştir edilmektedir Keçi eti üretimi son derece düşük olup büyükbaş ve küçükbaş hayvan et üretiminde düşüş göstermiştir Koyun, sığır et üretimi 2023 te büyük oranda düşüş göstereceği tahmin edilmektedir Yumurta ve bal üretiminde dalgalanma gösterirken bal Yumurta üretimi artacak, bal üretimi büyük üretiminde azalma, yumurta üretiminde yükseliş trendi ölçüde azalacağı tahmin edilmektedir görülmektedir 226