PATLAYICI ORTAMLARIN Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ YÖNÜNDEN TEFTĠġĠ

Transkript

1 PATLAYICI ORTAMLARIN Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ YÖNÜNDEN TEFTĠġĠ Abdurrahman AKMAN ĠĢ MüfettiĢi Kimya Yüksek Mühendisi

2 BĠR AKSĠLĠK OLABĠLĠYORSA (ÖNGÖRÜLDÜYSE) O AKSĠLĠK OLACAK DEMEKTĠR.

3 TEHLİKE TANIMLAMA- RİSK ANALİZİ Tehlike Tanımlama Risk Analizi Açık, Net Açık, Net Bakalım ne olacak? Kontrol Listesi HAZOP TEHLĠKE Tecrübe Codes of Practice HAZAN Tehlike Tanımlama ve Risk Analizi Metotları (KLETZ, T. Hazop and Hazan, 1999)

4 Risk Anlama Ne kadar muhtemel? Ne yanlıģ gidebilir? Etkileri nelerdir? Risk Analizinin Esası GeçmiĢ Tecrübeler Sezgi, Bilgi Analitik Teknikler (Evaluating Process Safety in the Chemical Industry, D.K LORENZO, 2005)

5 ATEX Patlayıcı ortamın Fransızca karģılığı olan Atmosphere Explosible teriminin karģılığıdır.

6 ÜLKEMĠZDE MEVZUAT 1994/9/EC (ATEX 100a) sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile Ġlgili Yönetmelik 1999/92/EC (ATEX 137) sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifi ÇalıĢanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik

7 Patlayıcı ortam oluşmasının engellenmesi Tutuşma kaynaklarının engellenmesi Patlamanın etkisinin azaltılması İkame Yöntemi Yanıcı maddelerin açığa çıkmasının engellenmesi Konsantrasyonun patlama sınırları dışında tutulması İnertizasyon Tutuşma kaynaklarının tespit edilmesi Tehlikeli bölgelerle uyumlu ekipman seçimi Tutuşma kaynaklarıyla teknik ve organizasyonel olarak mücadele Kendinden emniyetli tasarım Patlama durdurma sistemleri Patlama kapakları, alev tutucular, saptırıcılar

8 Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı Statik elektrik de dâhil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimalleri Olabilecek patlama etkisinin büyüklüğü

9

10 Proses özellikleri Kullanılan maddelerin fiziksel, kimyasal ve fizikokimyasal özellikleri Tutuşma kaynakları Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması Organizasonel tedbirler(iş izin sistemleri, eğitim, talimat, denetim) Patlama Riskinin Değerlen dirilmesi Patlamanın etkilerinin azaltılması Patlamadan Korunma Dokümanı

11 YANMA ÜÇGENĠ- PATLAMA BEġGENĠ Havada asılı kalma Hacimsel Sınırlama Yakıt Oksidant Tutuşturma Kaynağı

12 BAŞLICA TUTUŞTURMA KAYNAKLARI CROWL, Daniel A., Understanding Explosions, New York: CCPS, 2003

13 Yanma Patlama Yanma Yanıcı ve/veya alevlenir maddelerin yakıcı madde ile minimum tutuģma sıcaklığında meydana getirdiği kendini idame ettiren ekzotermik kimyasal zincirleme reaksiyondur. Patlama Yanma olayının belirli koģullarda ve çok kısa zamanda meydana gelmesidir. Yanma ile patlama arasındaki temel fark patlamanın yanmaya göre çok daha kısa bir zaman diliminde meydana gelmesi ve çok daha yüksek basınç meydana getirmesidir.

14 Detonasyon-Deflagrasyon Detonasyon Yüksek enerjili bir bileşimin kapalı bir hacimde patlamasıyla birlikte çevreye süpersonik hızlarda şok dalgaları yayılmasıdır. Deflagrasyon Patlayıcı karışımın ses hızının altında bir hızla kimyasal reaksiyonla yayılmasıdır.

15 Çok kolay alevlenir 0 C den düşük parlama noktası ve 35 C den düşük kaynama noktasına sahip sıvılar Kolay alevlenir Parlama noktası 21 C nin altında olan sıvılar. Alevlenir Parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvılar.

16

17 YANICI VE ALEVLENĠR SIVILAR Sınıf I Sınıf II Sınıf III Aseton Asetik asit Benzil Klorit Benzen Fuel-oil Mısır yağı Karbondisülfit Kerosen Bezir yağı Benzin Hekzil alkol Nitrobenzen Metanol Pentanol Fenol

18 Patlayıcı ortam varlığı ile maddenin özellikleri arasındaki iliģki

19 KAYNAMA NOKTASI Kaynama noktası bir sıvının buhar basıncının, havanın atmosferik basıncına eģit olduğu sıcaklık olarak tanımlanır ve sıvının sıcaklığı ve atmosfer basıncıyla doğrudan ilgilidir.

20 KAYNAMA NOKTASI Kaynama noktası ile bir kabın içindeki yada birikintideki sıvının oluģturacağı buhar miktarı arasında doğrudan bir iliģki vardır. Bir kabın içerisinde artan buhar miktarı, kabın basıncını da arttıracaktır. Eğer bir sıvı kaynama noktasının üzerinde bir sıcaklığa çıkarılırsa çok miktarda buhar oluģturur. Birikintide ise buharın daha uzak mesafeler kat etmesine neden olur. Su buharı Sıvı su

21 PARLAMA NOKTASI Parlama noktası, bir yanıcı veya alevlenir sıvının karakteristiğini anlamak için en önemli göstergelerden biri olup bir sıvının alevlenebilir buhar/hava karıģımı oluģturacak miktarda buhar çıkardığı en düģük sıvı sıcaklığı olarak tanımlanır.

22 KAYNAMA NOKTASI-PARLAMA NOKTASI Yüksek kaynama noktasına sahip sıvıların parlama noktası da yüksektir. DüĢük kaynama noktasına sahip sıvıların parlama noktası düģüktür.

23 BUHAR BASINCI Bir katının veya sıvının kendi buharıyla dengede iken oluģan basınç. Atmosferik sıcaklıkta katı veya sıvı maddelerin bir buhar fazı vardır ve bu buhar fazının miktarı kendisini saran havanın veya ortamın sıcaklığına bağlıdır. Ortam sıcaklığı arttığında sıvı tarafından oluģturulan buharın miktarı da artar. Maddenin buhar basıncı atmosfer basıncına ulaģtığında ise madde kaynamaya baģlar.

24 BUHAR BASINCI Sıvının bulunduğu ortamın sıcaklığı ve sıvının buhar basıncı sıvı tarafından üretilen buharın miktarı üzerinde çok önemli bir etkiye sahiptir. Sıvının bulunduğu ortamın sıcaklığı ne kadar fazla ise artan buhar basıncından dolayı sıvının ürettiği buhar miktarı o kadar fazla olacak dolayısıyla tehlikeli bölgenin hacmi de o kadar büyük olacaktır.

25 Buharlaşan moleküller Yoğunlaşan moleküller a) Buharlaşma b) Buharlaşma hızı > Yoğunlaşma hızı c) Buharlaşma = Yoğunlaşma hızı hızı

26 BUHAR YOĞUNLUĞU Buhar yoğunluğu buharın yayılma mesafesini etkileyen fiziksel bir parametredir. Buhar yoğunluğu aynı Ģartlardaki havanın yoğunluğuyla karģılaģtırma yapılmak suretiyle belirlenir. Buhar yoğunluğu, buharın molekül ağırlığının havanın molekül ağırlığı olan 29 a bölünmesi yoluyla belirlenir.

27 PATLAYICILIK SINIRLARI Patlayıcılık sınırları havadaki yanıcı gaz veya buhar yoğunluğunun gaz ortamının patlamasına yol açmadığı sınır değerler olarak tanımlanır.

28

29 YANMA NOKTASI Parlama noktası bir sıvının alevlenebilir buhar/hava karıģımı oluģturacak miktarda buhar çıkardığı en düģük sıvı sıcaklığı olarak tanımlanır. Ancak, buharın yanması ateģleme kaynağı kaldırılır ise durur. Sıvı parlama noktasında yanmayı sürdürmeye yetecek miktarda buhar oluģturamaz. Yanma noktası, parlama noktasından biraz daha yüksek olup, tutuģma kaynağı uzaklaģtırıldığında bile yanıcı sıvının buharlarının yanmaya devam ettiği sıcaklıktır. Genel olarak sıvının parlama noktasından 10 o C fazlası yanma noktası olarak kabul edilir.

30 KENDĠLĠĞĠNDEN TUTUġMA NOKTASI Kendiliğinden tutuģma noktası alev veya kıvılcım gibi bir tutuģma kaynağı olmadan yanıcı madde ile havanın yaptığı karıģımın tutuģabileceği minimum sıcaklıktır.

31 Madde Kendiliğinden tutuşma sıcaklığı( o C) Silan gazı 21 Odun numaralı fuel-oil 229 Kağıt 230 Beyaz un 398 Asetilen 305 Mısır 400 Etil alkol 400 Propan(gaz) 466 Madde Tutuşma kaynaklarının sıcaklıkları ( o C) Yanan sigara 288 Yanan sigara(içim anında) 732 Kibrit alevi Elektrik arkı

32 Robert BURKE, Hazardous Materials Chemistry for Emergency Responders

33 BUHARLARIN YAYILMA MESAFESĠ Gaz veya buharların uzun yatay mesafelere yayılmasına neden olan koşullar: Yüksek ortam basıncı veya yüksek ortam sıcaklığı Yüksek akıģ hızına neden olan büyük sızıntılar veya kırıklar Yüksek molekül ağırlığı Yanıcı gaz veya buharın yüksek miktarlarda boģalması DüĢük LEL Düz bir arazide, yön değiģtirmeyen, düģük rüzgar hızı

34 BUHARLARIN YAYILMA MESAFESĠ Gaz veya buharların kısa yatay mesafelere yayılmasına neden olan koşullar: DüĢük ortam basıncı veya düģük ortam sıcaklığı DüĢük akıģ hızına neden olan küçük sızıntılar veya kırıklar DüĢük molekül ağırlığı Yanıcı gaz veya buharın düģük miktarlarda boģalması Yüksek LEL Engelli bir arazide, yön değiģtiren, yüksek rüzgar hızı

35 Bölge sınıflandırma Patlayıcı gaz atmosferinin oluģabileceği ortamlarda kullanılacak ekipmanların uygun bir Ģekilde seçimini ve kurulumunu kolaylaģtırmak için yararlanılan bir analiz yöntemidir.

36 Bölge 0, Bölge 1 ve Bölge 2 tanımlarına uygun bir Ģekilde patlayıcı atmosfer oluģturacak salım olasılıklarının değerlendirilmesi Salımın frekansı ile süresi (salım derecesi), salımın hızı, konsantrasyonu, havalandırma durumu ve bölge geniģliğini etkileyen diğer faktörler belirlenmesi

37 Bölge 0 ve Bölge 1 alanlarının sayısı tasarım veya uygun iģletme süreçleri ile azaltılmalı Yada salımların miktar ve hızları sınırlandırılmalıdır

38 Bölge Sınıflandırma Süreci Yanıcı maddenin bulunup bulunmadığının belirlenmesi Yanıcı maddenin nasıl yayılacağının tespit edilmesi Proses ekipmanlarının her bir parçasının olası salım kaynağı olarak değerlendirilmesi (tank, pompa, ) Salım frekansı ve süresi ile salım derecesinin tespit edilmesi

39 Salım Türleri Yüksek sıcaklık veya basınçtaki gaz, Basınç altında sıvılaģtırılmıģ gaz, ör. LPG, Soğutularak sıvılaģtırılmıģ gaz, ör. Metan, Yanıcı buhar salımına neden olan sıvı,

40 Gaz Salımları Gaz salımı salım noktasındaki basınca bağlı olarak (ör. pompa contası, boru bağlantısı veya buharlaģan havuz alanı) bir gaz jeti veya duman bulutu Ģeklinde olacaktır. Gazın bağıl yoğunluğu, türbülanslı karıģma derecesi ve hakim olan rüzgar hareketi gaz bulutunun sonraki hareketini etkileyecektir.

41 Gaz Salımları Durgun koģullarda havadan daha az yoğun olan düģük hızlı gaz salımları (hidrojen, metan vb.) yukarıya doğru gitme eğilimindedir. Havadan önemli derecede yoğun olan gaz ise yer seviyesinde veya herhangi çukur veya çöküntülerde birikme eğilimi gösterir. Zamanla atmosferik türbülans salınan bu gazın hava ile karıģmasına ve nötral bir Ģekilde hareket etmesine (hava ile eģit yoğunluktaymıģ gibi) neden olacaktır.

42 Basınç Altında Sıvılaştırılmış Gazlar Salım noktasındaki bir sıvı sızıntısı kısmi olarak buharlaģacaktır. Bu durum ani buharlaģma olarak bilinir. BuharlaĢan sıvı etrafından enerji çekeceğinden kendini ve bulunduğu ortamı soğutmaya baģlar. Ortamın soğuması tam buharlaģmayı önleyeceğinden aerosol oluģumuna neden olacaktır. Sızıntı yeterince büyükse zamanla buharlaģacak ve gaz salımına eklenecek soğuk bir sıvı havuzu oluģacaktır. Soğuk aerosol bulutu yoğun bir gaz bulutu gibi davranacaktır.

43 Soğutmayla Sıvılaştırılmış Gazlar SoğutulmuĢ gazların küçük sızıntıları çevrelerinden ısı çekerek havuz oluģturmaksızın buharlaģacaktır. Sızıntı büyükse soğuk bir sıvı havuzu oluģturacaktır.

44 Aerosollar Aerosolün dağılması yoğun bir gazın veya nötral olarak hareket eden bir gazın davranıģı arasında değiģir. Aerosol damlacıkları birleģebilir ve bulut veya dumandan yağmur Ģeklinde yağabilir. Genellikle çevrelendikleri ortamdan ısı çektiklerinden buharlaģacak gaz ve buhar bulutu oluģturacaklardır.

45 Buharlar Sıvılar bulundukları ortamla denge halinde yüzeylerinde bir buhar katmanı üreteceklerdir. Kapalı bir sistemde bu buharın uyguladığı basınç buhar basıncı olarak bilinir sıcaklığın artmasıyla lineer olmayan Ģekilde artar

46 Sıvı Salımları TutuĢabilir sıvı sızıntıları, zemin emici olmadığı sürece normal olarak havuz oluģturacaklardır. Buhar bulutunun boyutu maddenin özelliklerine ve ortam sıcaklığında onun buhar basıncına bağlı olacaktır. Su ile karıģmayan sıvıların su birikintileri, drenajlar, boru kanalları ile yayılabileceği ve ince bir film katmanı Ģeklinde geniģ bir yüzey oluģturarak buharlaģma hızlarının artacağı dikkate alınmalıdır.

47 Muhtemel BoĢalma Kaynakları Sürekli boşalma derecesi veren kaynaklar Sabit bir çatı tankında bulunan ve atmosfere kalıcı havalandırması olan yanıcı bir sıvının yüzeyi, Atmosfere devamlı olarak veya uzun sürelerle açık olan yanıcı bir sıvının yüzeyi (su/yağ ayırıcısı gibi).

48 Muhtemel BoĢalma Kaynakları Ana boşalma derecesi veren kaynaklar Normal çalıģmada yanıcı madde yayması beklenen pompa, kompresör ve vana keçeleri, Kaplarda bulunan ve normal çalıģmada su tahliye edilirken atmosfere yanıcı madde yayması mümkün olan su tahliye noktaları, Normal çalıģmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen numune alma noktaları, Normal çalıģmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenen tahliye vanaları, havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.

49 Muhtemel BoĢalma Kaynakları Tali boşalma derecesi veren kaynaklar Normal çalıģmada yanıcı madde yayması beklenmeyen pompa, kompresör ve vana keçeleri, Normal çalıģmada yanıcı madde yayması beklenmeyen flanģlar, bağlantılar ve boru bağlantı parçaları, Normal çalıģmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenmeyen numune alma noktaları, Normal çalıģmada atmosfere yanıcı madde yayması beklenmeyen tahliye vanaları, havalandırma vanaları ve diğer açıklıklar.

50 Açıklıkların sınıflandırılması Açıklığın bölge Bölge 0 Bölge 1 Bölge 2 yukarısındaki Açıklık tipi Parantez içinde gösterilen boģalma dereceleri için tasarımda açıklıkların çalıģtırılma sıklıkları dikkate alınmalıdır. A B C D A B C D A B C D Boşalma kaynağı sayılan açıklıkların boşalma derecesi Sürekli (Sürekli)/Ana Tali Yayılma yok Ana (Ana)/Tali Tali/(Yayılma yok) Yayılma yok Tali /(Yayılma yok) Yayılma yok Yayılma yok Yayılma yok

51 Bölge Tipi Normal olarak boģalma dereceleri ve oluģturdukları bölgeler Ģu Ģekildedir: Sürekli BoĢalma Derecesi Bölge 0 Ana BoĢalma Derecesi Bölge 1 Tali BoĢalma Derecesi Bölge 2

52 Bölge Genişliği Bölgenin geniģliği, patlayıcı atmosferin uygun güvenlik faktöriyle alt patlama limitinin altında bir konsantrasyona yayılmadan önce patlayıcı atmosferin mevcut olduğu tahmin edilen veya hesaplanan mesafeye bağlıdır.

53 Bölge Genişliği BoĢalma kaynağının bölgenin dıģında veya bitiģikteki baģka bir bölgede olması hâlinde, bölgeye önemli miktarda gaz sızıntısı olması aģağıdakilere benzer tedbirlerle önlenebilir: Fiziki engellerin kullanılması Bölgede bitiģik tehlikeli bölgeye nazaran yeterli seviyede yüksek basıncın tutulması suretiyle patlayıcı gaz ortamının sızmasının önlenmesi Bölgenin yeterli taze hava akımı ile tahliye edilmesi, böylece yanıcı gaz veya buharın girebileceği bütün açıklıklardan havanın dıģarı çıkmasının sağlanması

54 Bölge Genişliğini Etkileyen Faktörler Gazın veya buharın boşalma hızı: BoĢalma hızı ne kadar yüksek olursa bölge yayılma sınırı da o kadar büyük olur. BoĢalma hızının kendisi de aģağıdaki parametrelere bağlıdır: Boşalma kaynağının geometrik şekli Boşalma hareket hızı Yoğunluk Yanıcı sıvının uçuculuğu Sıvının sıcaklığı Alt Patlama Limiti (LEL) LEL düģtükçe bölgenin geniģliği artacaktır.

55 Bölge Genişliğini Etkileyen Faktörler Havalandırma: Havalandırma arttıkça, bölgenin geniģliği normal olarak azalacaktır. Gaz veya Buharın Bağıl Yoğunluğu: Bölgenin zemin seviyesinde yatay yayılma sınırı bağıl yoğunluk arttıkça artar, kaynağın yukarısında ise bağıl yoğunluk azaldıkça artar. İklim şartları: Gaz veya buharın atmosferde dağılma hızı rüzgâr hızıyla doğru orantılı olarak artar. Topografya

56 BoĢalma Hızları

57

58

59

60

61 Havalandırmanın Değerlendirilmesi Havalandırma yanıcı gaz ve buhar boģalmalarının dağılmasının kontrolü için çok büyük öneme sahiptir. GeliĢtirilen metot aģağıdaki iģlemlerle bölge tipinin belirlenmesini sağlamaktadır: Patlayıcı gaz ortamının ciddi seviyede birikmesini önlemek için gereken asgari havalandırma hızının tahmin edilmesi, Havalandırma derecesinin belirlenmesini sağlayan Vz teorik hacminin hesaplanması, BoĢalmanın kalıcılık zamanının tahmin edilmesi, Havalandırmanın derecesini, kullanılabilirliğini ve boģalma derecesini kullanarak Bölge tipinin tespit edilmesi, Bölge ile kalıcılık zamanının tutarlı olduğunun kontrol edilmesi.

62 Tabii havalandırma Açık hava durumlarında tabii havalandırma çoğu zaman bölgede oluģan patlayıcı gaz ortamlarının dağıtılması için yeterlidir. Tabii havalandırma bazı bina içi durumlarda da etkili olabilir (örneğin binanın duvarlarında ve/veya çatısında açıklıklar olması hâlinde). Kapalı alanlarda havalandırma değerlendirmesi normal olarak 0,5 m/s asgari rüzgâr hızı varsayımına dayandırılır.

63 Tabii havalandırma örnekleri aģağıdadır: Açık hava durumları, özellikle kimya ve petrol sanayiinde, örneğin açık yapılar, boru dizileri, pompa istasyonları ve benzerleri, Ġlgili gazların ve buharların bağıl yoğunluğuna nazaran duvarlarında ve çatısında bulunan açıklıkların ebatları ve yerleri bölge sınıflandırması bakımından açık hava durumuna eģdeğer sayılabilecek açık binalar, Açık olmayan fakat havalandırma maksadıyla yapılmıģ kalıcı açıklıklar ile tabii havalandırması (genellikle açık binadan daha az) olan binalar.

64 Suni havalandırma Havalandırma için gereken hava hareketi vantilatörler veya aspiratörler gibi suni yollarla sağlanır. Suni havalandırma esas olarak oda veya kapalı hacimlerde uygulanırsa da manialardan dolayı tabii havalandırmanın engellendiği veya kısıtlandığı hallerde telafi edici unsur olarak kullanılabilir. Suni havalandırma ile aģağıdakilerin elde edilmesi mümkün olabilir: Bölgelerin tipinde ve yayılma sınırlarında azalma, Patlayıcı gaz ortamlarının kalıcılık süresinin azalması, Patlayıcı gaz ortamının oluģmasının önlenmesi.

65 Havalandırma Derecesinin Tehlikeli Bölgeye Etkisi

66 Kalıcılık Zamanın (t) Hesaplanması

67 Havalandırma Derecesinin Tahmin Edilmesi Ġlk tahminler sürekli boģalmanın Bölge 0, ana boģalmanın Bölge 1 ve tali boģalmanın Bölge 2 ile sonuçlanacağı yönündedir. Ancak, havalandırmanın etkisi sebebiyle bu her zaman böyle olmaz. Yüksek havalandırma (VH): V z değeri 0,1 m 3 den küçük iken geçerlidir. Bu durumda tehlikeli bölge hacminin V z ye eģit olduğu düģünülür.

68 Orta havalandırma (VM): Eğer havalandırma ne yüksek ne de düģükse orta olarak (VM) görülmelidir. Normal olarak V z değeri V 0 dan küçük veya ona eģit olur. Orta havalandırma yanıcı buhar veya gaz boģalmasının dağılmasını kontrol edebilmelidir.

69 Düşük havalandırma (VL): V z değeri V 0 ı aģarsa havalandırma düģük olarak kıymetlendirilmelidir. DüĢük havalandırma genellikle açık havada meydana gelmez. Bunun istisnası çukur gibi hava akıģının kısıtlı olduğu durumlardır.

70 Havalandırmanın kullanılabilirliği Havalandırmanın kullanılabilirliğinin patlayıcı gaz ortamının mevcut olması ve oluģması üzerinde etkisi vardır. Havalandırma için üç kullanılabilirlik seviyesi düģünülmelidir : Ġyi: Havalandırma pratik olarak sürekli mevcuttur, Orta: Havalandırmanın normal çalıģmada sürekli mevcut olması beklenir. Kesintilere seyrek oluģmaları ve kısa süreli olmaları kaydıyla izin verilir. Kötü: Ġyi veya orta standardını karģılamayan havalandırmadır, fakat kesintilerin uzun sürelerle oluģması beklenmez.

71 HAVALANDIRMA BOŞALMA DERECESİ DERECE YÜKSEK ORTA DÜŞÜK İyi Orta Kötü İyi Orta Kötü İyi, orta veya kötü Sürekli (Bölge 0 NE) Tehlikesiz a (Bölge 0 NE) Bölge 2 a (Bölge 0 NE) Bölge 1a Bölge 0 Bölge 0 + Bölge 1 Bölge 0 + Bölge 1 Bölge 0 Ana (Bölge 1 NE) Tehlikesiz a (Bölge 1 NE) Bölge 2 a (Bölge 1 NE) Bölge 2a Bölge 1 Bölge 1 + Bölge 2 Bölge 1 + Bölge 2 Bölge 1 veya Bölge 0 c Tali b (Bölge 2 NE) Tehlikesiz a (Bölge 2 NE) Tehlikesiz a Bölge 2 Bölge 2 Bölge 2 Bölge 2 Bölge 1 ve Bölge 0 c Not + etrafında anlamına gelmektedir. a Bölge 0 NE, Bölge 1 NE ve Bölge 2 NE normal Ģartlarda ihmal edilebilir yayılma sınırına sahip teorik Bölgeları gösterir. b Tali boģalma tarafından oluģturulan Bölge 2 bölgesi ana veya sürekli boģalma derecelerine atfedilebilecek olanı aģabilir. Bu durumda daha büyük olan mesafe kullanılmalıdır. c Eğer pratike havalandırma çok zayıf ve yayılma sürekli gaz ortamı oluģacak Ģekilde ise (havalandırma yok durumuna yaklaģık ise) Bölge 0 kullanılır.

72 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI Patlamadan korunma dokümanı iģyerlerinde oluģabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalıģanların sağlık ve güvenliğini korumak amacıyla hazırlanması gereken bir dokümandır. Patlamadan korunma dokümanı patlamadan korunma konusunda eğitim almıģ ve/veya deneyimli ehil kiģilerce yapılmalıdır.

73 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI İşyeri hakkında bilgiler(işyeri bina ve eklentileri, iş ekipmanları, kimyasal maddeler, prosesler, vardiya düzeni, işletme organizasyonu v.b) Yönetmeliğin 6. maddesi kapsamında yapılan risk değerlendirmesi çalışmaları Yapılan risk değerlendirmesi çalışması sonucunda işyerinde alınan veya alınması gereken önlemler

74 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI İşverenin patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanları koruması için alması gereken teknik ve organizasyonel önlemler(eğitim, çalışma iş izin sistemi, mevcut ve muhtemel tutuşma kaynakları ve bunların ortadan kaldırılması veya azaltılmasına yönelik önlemler, patlamanın etkisinin azaltılmasına yönelik alınan kendinden emniyetli tasarım, patlama sönümleme sistemleri patlama kapakları v.b gibi tedbirler) Ulusal ve uluslar arası standart ve iyi uygulama örneklerinden elde edilen bilgiler ve tavsiyeler

75 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI Tesiste kullanılan bütün proses teçhizatının bölge sınıflandırmasıyla ilgili olan özelliklerinin listesi (molekül ağırlığı, parlama noktası, kaynama noktası, kendiliğinden tutuşma sıcaklığı, buhar basıncı, buhar yoğunluğu, patlayıcılık sınırları, gaz grubu ve sıcaklık sınırı v.b) Havalandırmanın etkinliğinin değerlendirilebilmesine imkan sağlayacak şekilde, yanıcı madde boşalma parametreleriyle ilişkili olarak havalandırma karakteristiklerinin etüdü

76 PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılmasında kullanılan bilgiler ve bu sınıflandırmaya ilişkin bölge haritası Çalışma yerleri ve uyarı cihazları da dahil olmak üzere iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi, kontrolü ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığına yönelik bilgi ve belgeler Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmeliğe uygun olarak seçilmiş ekipmanların sertifikaları

77 TEġEKKÜR EDERĠM Abdurrahman AKMAN ĠĢ MüfettiĢi Kimya Yüksek Mühendisi