B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR

Transkript

1 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR

2 12

3 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Birinci Bölüm Sosyal Güvenlik Reformunda Önemli Uygulamalar 1- Sosyal Güvenlik Reformu ile çal flanlar n statüleri nas l belirlendi? Sosyal güvenlik reformu olarak adland r lan 5510 say l Kanun 1 Ekim de yürürlü e girdi. Sosyal güvenlik reformu ile birlikte; SSK ya prim ödeyen iflçiler 4-1/a l, Ba -Kur a prim ödeyenler 4-1/b li ve Emekli Sand na tabi Memurlar ise 4-1/c li olarak adland r lacak. 2- Herkese Tek Sosyal Güvenlik Numaras Sosyal güvenlik reformuyla birlikte sigortal lar, iste e ba l sigortal - lar ile bunlar n hak sahiplerinin; genel sa l k sigortal lar ve bunlar n bakmakla yükümlü oldu u kiflilerin tescil ve di er tüm ifllemlerinde sosyal güvenlik sicil numaras olarak Türk vatandafllar için T. C. kimlik numaras sosyal güvenlik sicil numaras olarak kullan lacakt r. Yabanc uyruklulara Nüfus ve Vatandafll k flleri Genel Müdürlü ünce verilecek kimlik numaralar ayn zamanda bunlar için sosyal güvenlik sicil numaras olacakt r. 3- flyeri bildirgesi en geç sigortal çal flt rmaya bafllanan tarihte verilecek flverenler, örne i Kurumca haz rlanacak iflyeri bildirgesini en geç sigortal çal flt rmaya bafllad tarihte, SGK na vermekle yükümlü olacak. 13

4 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR fiirket kuruluflu aflamas nda, çal flt raca sigortal say s n ve bunlar n ifle bafllama tarihini, ticaret sicili memurluklar na bildiren iflverenlerin, bu bildirimleri SGK na yap lm fl say lacak. Ticaret sicili memurluklar, kendilerine yap lan bu bildirimi en geç on gün içinde Kuruma bildirmek zorunda. Böylece kay tl iflyerlerinin süre geçirmesinden dolay idari para cezas ile karfl laflmalar önlenecek. Yap lan bu düzenleme ile mevcut uygulama devam ettiriliyor. 4- fle girifl bildirgesi (istisnalar hariç) bir gün önceden SGK na verilecek flverenler, 4-1/a (eski SSK l lar) sigortal lar n, (istisnalar hariç) ifle bafllama tarihinden en az bir gün önce, sigortal ifle girifl bildirgesi ile Kuruma bildirmekle yükümlü olacak say l Kanunda herhangi bir istisna kapsam na girmeyen sigortal lar n, ifle bafllat lmadan önce sigortal ifle girifl bildirgesiyle bildirilmesi hükme ba lanm flsa da, burada ifade hatas oldu u görülmektedir. Zira, ayn gün sabah 06,00 da ifle girifl bildirgesi SGK na verilen bir sigortal n n saat 10,00 da ifle bafllamas halinde ifle bafllat lmadan önce sigortal ifle girifl bildirgesi verilmifl olmas na ra men süresi d fl nda verildi i gerekçesiyle idari para cezas uygulanacakt r. Burada herhangi bir istisna kapsam na girmeyen sigortal lar n, ifle bafllat lmadan en az bir gün önce sigortal ifle girifl bildirgesiyle bildirilece i yönünde düzenleme yap lmal d r. flveren taraf ndan sigortal ifle girifl bildirgesi; a) nflaat, bal kç l k ve tar m iflyerlerinde ifle bafllat lacak sigortal lar için, en geç çal flmaya bafllat ld gün, sigortal ifle girifl bildirgesiyle SGK na bildirilmesi, c) Yabanc ülkelere sefer yapan ulaflt rma araçlar na sefer esnas nda al narak çal flt r lanlar için, çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren en geç bir ayl k sürenin doldu u tarihe kadar, 14

5 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR d) Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verilecek iflyerlerinde; ilk defa sigortal çal flt rmaya bafllan lan tarihten itibaren bir ay içinde çal flmaya bafllayan sigortal lar için, çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren en geç söz konusu bir ayl k sürenin doldu u tarihe kadar, e) lk iflyerindeki çal flmas na ait sigortal ifle girifl bildirgesi Kuruma verilerek, tescil ifllemi yap lm fl olan sigortal n n, naklen ve hizmet akdi sona ermeden ayn iflverenin ayn ya da baflka ünitede tescil edilmifl di er iflyerinde çal flmaya bafllamas hâlinde, yasal süresi d fl nda, f) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 say l flsizlik Sigortas Kanununa göre iflsizlik sigortas na tabi olmayan sözleflmeli personel ile kamu idarelerince yurt d fl görevde çal flmak üzere ifle al nanlar n, çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren bir ay içinde, Kuruma verilmesi halinde, sigortal l k bafllang c ndan önce bildirilmifl say lacakt r say l Kanunun 4/a bendine tabi sigortal lar çal flt ran iflverenlerden ayl k prim ve hizmet belgesini zorunlu olarak e-sigorta yoluyla verenler; Yani, 2 ve üzeri iflçi çal flt ranlar: 1- fle girecek sigortal lar n tekrar ifle girifl bildirgeleri, tarihinden itibaren, 2- lk defa sigortal olacaklar n ilk ifle girifl bildirgeleri ise tarihinden itibaren zorunlu olarak e-sigorta yoluyla internet üzerinden verilmesi hükme ba lanm flt r. 3- Ayl k prim ve hizmet belgesini e-sigorta yoluyla bildirme zorunlulu u olmayan iflverenler sigortal ilk ve tekrar sigortal ifle girifl bildirgesini ka t ortam nda Kuruma verebilecekleri gibi e-sigorta yoluyla da Kuruma bildirileceklerdir. 15

6 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 5- Sigortal lar da çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren en geç bir ay içinde sigortal olarak çal flmaya bafllad klar n Kuruma bildirecek flverenler çal flt rmaya bafllayacaklar sigortal lar SGK na bildirmek zorunda oldu u gibi, Sigortal lar da, çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortal olarak çal flmaya bafllad klar n Kuruma bildirmek zorunda. Ancak, sigortal n n kendini bildirmemesi, sigortal aleyhine delil teflkil etmeyecek. Sosyal güvenlik reformuyla birlikte, eskiden de var olan sigortal lar n bildirimi uygulamas aynen devam ettirilecek. 6- Ayl k Prim Ve Hizmet Belgesi izleyen ay n 23 üne kadar verilecek Sosyal güvenlik reformunun yürürlük tarihinden önce SSK sigortal lar için izleyen ay n sonuna kadar ayl k prim ve hizmet belgesinin verilebilmesi mümkün iken, bu uygulama de ifltirilmifltir. Buna göre, 4-1/a (SSK) bendi kapsam nda sigortal say lanlar çal flt ran; - Özel nitelikteki iflyeri iflverenleri, cari aya iliflkin olarak düzenleyecekleri as l, ek veya iptal nitelikteki ayl k prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin iliflkin oldu u ay izleyen ay n 23 ünde, - Resmi nitelikteki iflyeri iflverenleri ise, cari aya iliflkin olarak düzenleyecekleri as l, ek veya iptal nitelikteki ayl k prim ve hizmet belgelerini, en geç belgenin iliflkin oldu u dönemi izleyen takvim ay n n 7 sinde, saat a kadar e-sigorta kanal yla Kuruma göndermek zorundad rlar. Belgenin gönderilmesi gereken sürenin son gününün resmi tatile rastlamas halinde, ayl k prim ve hizmet belgesi, son günü izleyen ilk ifl günü saat 23:59 a kadar, Kuruma, e-sigorta kanal yla gönderilebilecektir. Belgenin sonradan verilmesi flveren taraf ndan yasal süresi geçirildikten sonra Kuruma verilen as l, 16

7 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR ek veya iptal mahiyetteki ayl k prim ve hizmet belgesi, ayl k fiilî hizmet süresi zamm prim belgesi ve y ll k itibari hizmet süresi prim belgesi muhteviyat n n iflyeri defter ve belgelerinden tespit edilecek her türlü bilgi ya da kamu idareleri taraf ndan düzenlenen belge veya al nan bilgi ile do rulanmas hâlinde iflleme konulur. Di er kanunlar gere i defter tutmakla yükümlü olan iflverenlerce yasal süresi geçirildikten sonra verilen ayl k prim ve hizmet belgelerinin fiilî tespitler sonucunda iflleme al nmas nda geriye do ru en fazla bir y ll k süre esas al n r. Defter tutmakla yükümlü olmayan iflveren, alt iflveren veya sigortal y devir alanlar taraf ndan yasal süresi geçirildikten sonra üç ay içinde verilen ayl k prim ve hizmet belgeleri, Kurumun denetim ve kontrolle görevli memurlar taraf ndan yap lacak incelemeye göre iflleme konulup konulmayaca karara ba lan r. Söz konusu üç ayl k süre d fl nda verilen ayl k prim ve hizmet belgeleri ise iflleme al nmaz. Defter tutmak zorunda olan iflveren, alt iflveren ve sigortal y devir alanlar taraf ndan yasal süresi geçirildikten sonra ve cari y l içinde verilen ayl k prim ve hizmet belgeleri için, aksine yap lm fl bir tespit yoksa ayl k prim ve hizmet belgesinde bulunan sigortal lar n, ifle girifl bildirgelerinin yasal süresi içinde verilmifl olmas hâlinde ayr ca incelemeye gidilmez. hbar, flikayet ve flüphe hâllerinde, bu maddenin birinci f kras nda belirtilen belgelerden, sonradan verilenlerin içeri i bildirimleri iflverenin yasal kay t ve belgelerinden do rulanmas kofluluyla kabul edilir. 4-1/(c) bendinde say lan sigortal lar n, ihbar, flikayet ve flüphe hâlleri bulunmad sürece sonradan verilen ayl k prim hizmet belgesi kay t incelemesine gidilmeden kabul edilir. Daha önce belge türü veya kanun numaras hatal seçilerek Kuruma verilmifl ayl k prim ve hizmet belgelerine iliflkin düzeltme amaçl olarak yasal süresi d fl nda verilen ayl k prim ve hizmet belgelerinin, belgede kay tl sigortal lar ve bu sigortal lar n prim ödeme gün say s ile prime esas kazanç tutar ayn olmak kayd yla, incelemeye gerek kalmaks z n iflleme al - 17

8 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR n r. Bu amaçla verilen ayl k prim ve hizmet belgelerine idarî para cezas uygulanmaz. 7- Eksik Gün Bilgi Formunun Verilmesinde Son Gün zleyen Ay n 23 ü oldu Ayl k prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çal flan veya eksik ücret ödenen sigortal lara iliflkin; a) Kurumca yetkilendirilmifl sa l k hizmeti sunucular ndan veya iflyeri hekimlerinden al nm fl istirahatl oldu unu gösteren raporu, b) Ücretsiz veya ayl ks z izinli oldu unu kan tlayan izin belgesi, c) Disiplin cezas uygulamas, gözalt na al nma ile tutukluluk hâline iliflkin belgeleri, ç) K smi süreli çal flmalara ait yaz l ifl sözleflmesi, d) flverenin imzas n da tafl yan puantaj kay tlar, e) Grev, lokavt, genel hayat etkileyen olaylar, do al afetler nedeniyle iflyerinde faaliyetin durduruldu unu veya ifle ara verildi ini gösteren ilgili resmî makamlardan al nan yaz örne i, sigortal lar n eksik gün bildirimine iliflkin bilgi formu (Ek-10) ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir. EKS K GÜN NEDENLER 01 stirahat 08- Grev 02 Ücretsiz/ayl ks z izin 09- Lokavt 03 Disiplin cezas 10- Genel hayat etkileyen olaylar 04 Gözalt na al nma 11- Do al afet 05 Tutukluluk 12- Birden fazla 06 K smi istihdam 13- Görevden uzaklaflt rma 07 Puantaj kay tlar 14- Di er 18

9 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Yukar da say lan hâllere iliflkin belgelerin geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanlar, ayl k prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde iflleme konulmaz. Bu durumlar n d fl ndaki otuz günden az çal fl lan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir. Toplu ifl sözleflmesi yap lan iflyerleriyle kamu iflyerlerinde çal flan sigortal lara iliflkin eksik bildirim nedenlerinin ayl k prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi flart yla ayr ca belge aranmaz. Ay içinde baz ifl günlerinde çal flt r lmayan ve çal flt r lmad günler için ücret de ödenmeyen sigortal lar n eksik çal flma nedenlerinin ayl k prim ve hizmet belgesine kaydedilmesi gerekmektedir. Eksik gün bilgi formunun da en geç ait oldu u ay n ayl k prim ve hizmet belgesini verilme süresinde verilmesi gerekmektedir. Bu durumda, Kas m 2008 ay na ait, Ek 10 Eksik Gün Bilgi Formu ve Eklerinin 23 Aral k günü verilmesi gerekmektedir. Toplu ifl sözleflmesi imzalanan iflyerleri hariç olmak üzere, ay içinde baz ifl günlerinde çal flt r lmad ve ücret ödenmedi i beyan edilen sigortal lar n eksik çal flt klar n ispatlayan belgelerin Ek 10 Eksik Gün Bilgi Formu ile ayl k prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde iflyerinin ba l bulundu u Sosyal Güvenlik l/merkez Müdürlü üne elden verilmesi veya ayn süre içinde posta ile gönderilmesi gerekmektedir. Kamu iflyerleri ile toplu ifl sözleflmesi imzalanan iflyerleri ise, sigortal - lar n eksik çal flma nedenlerini ayl k prim ve hizmet belgelerinde beyan etmeleri yeterli olup, bu durumu kan tlay c belge ibraz etmeleri zorunlu bulunmamaktad r. Sigortal lar n otuz günden az çal flt n gösteren bilgi ve belgelerin Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say lmamas halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait primler Kurumca re sen tahakkuk ettirilerek tahsil edilecektir. Sigortal lar n otuz günden az çal flt n gösteren bilgi ve belgelerin ay- 19

10 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR l k prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli say lmamas halinde belgenin Kurumca re'sen düzenlenmesi durumunda, ayl k asgarî ücretin iki kat n geçmemek kayd yla her bir ek belgede kay tl sigortal say s bafl na, ayl k asgarî ücretin yar s tutar nda idari para cezas uygulanacakt r. 8- SGK Prim borçlar izleyen ay sonuna kadar ödenebilecek SSK l lar çal flt ran özel sektör iflverenleri, bir ay içinde çal flt rd klar sigortal lar n prime esas kazançlar üzerinden hesaplanacak sigortal hissesi prim tutarlar n sigortal lar n ücretlerinden keserek, kendi hissesine isabet eden prim tutarlar n da bu tutarlara ekleyerek en geç takip eden ay/dönemin sonuna kadar Kuruma ödeyecekler. Ödeme süresinin son gününün resmi tatile rastlamas halinde ise, prim tutarlar, en geç son günü izleyen ilk ifl günü içinde Kuruma ödenecek /b (Ba -Kur) sigortal lar primini izleyen ay n sonuna kadar ödeyecek 5510 say l Kanunun yürürlü e girdi i tarihinden önce, 4-1/b (Ba -Kur) sigortal lar primini ait oldu u ay içinde ödemekteydi. Ancak bu 5510 say l kanunla de ifltirildi. 4-1/b (Ba -Kur) bendi kapsam nda sigortal olanlar, her aya ait primlerini takip eden ay n sonuna kadar Kuruma ödeyebileceklerdir /b (Ba -Kur lular) sigortal lar prim tutar n kendi belirleyecek 4-1/b (Ba -Kur) bendi kapsam nda sigortal olanlar, ayl k prim ve hizmet belgesi düzenlemeyeceklerdir. Bu kapsamdaki sigortal lar ayl k prime esas kazançlar n, beyanda bulunmak suretiyle bildireceklerdir. 20

11 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Bu sigortal lar n ayl k prime esas kazançlar, prime esas günlük kazanc n alt s n r ile üst s n r aras nda kalmak flart ile kendileri taraf ndan beyan edilecek günlük kazanc n otuz kat d r. Sigortal n n prime esas kazanc ile ilgili beyan, Kurumun ilgili ünitesine yaz l olarak yap labilece i gibi, ünitelere baflvurmak suretiyle beyanlar n n bilgisayarlara ifllenmesi ve bu bildirimin bilgisayardan ç kt s n n al nmas fleklinde de yap labilecektir. Sigortal lar n prime esas kazançlar ile ilgili olarak yapacaklar beyanlar n n dikkate al nma tarihi; yaz l olarak yap lan beyanda beyan n Kuruma intikal etti i tarih, bilgisayar ç kt s ile kay tl hale getirilen beyanda ise ç kt n n tarihidir. Belirtilen flekilde yap lan ve bafllang c gösterilen bu beyan, de ifltirilmedi i sürece sonraki aylar için de yap lm fl say l r. Yap lan beyana istinaden üst üste oniki aydan fazla prim ödemesinde bulunulmamas halinde, bu oniki ayl k sürenin sonundan itibaren beyan n geçerlili i ortadan kalkar. Beyanda bulunmayan, beyan n n geçerlili i ortadan kalkan veya beyanlar prime esas günlük kazanç alt s n r n n otuz kat n n alt nda kalan sigortal n n ayl k prime esas kazanc, prime esas günlük kazanç alt s n r n n otuz kat olarak dikkate al n r. 4-1/b (Ba -Kur) sigortal lar ndan, 5510 say l 1/10/2008 tarihinden önce sigortal olarak kayd ve tescili yap lm fl olanlar n, 1/10/2008 (dâhil) ilâ 31/12/2008 (dâhil) dönemine iliflkin olmak üzere, prime esas kazançlar n beyan etmemeleri hâlinde, ödeyecekleri ayl k primler, beyanda bulununcaya kadar daha önce bulunduklar en son gelir basamaklar na karfl - l k gelen tutarlar üzerinden al n r. Bu süre içinde beyanda bulunulmas hâlinde, beyan etti i prime esas kazanç üzerinden ilgili ay n prim tahakkuku yap l r. Prim tahakkukuna esas bu tutarlar, asgari günlük kazanç alt s n r na göre hesaplanan ayl k prime esas kazanç tutar ndan az olamaz. Ayr ca Ba -Kur sigortal lar n n 2009 y l Ocak ay nda yeniden gelir beyan formu vermesi gerekmektedir. Gelir beyan formu 4-1/b (Ba -Kur) sigortal lar taraf ndan her de ifliklik talebinde yeniden verilmelidir. 21

12 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 11- Y ll k izinde iflkazas primi al nacak Sigortal lar y ll k ücretli izin kullan rken, sigorta primlerinin ödenmesine devam edilecektir. Y ll k izin kullanan iflçilere izinde iken ödenen ücretlerinden, öncesindeki mevzuata göre daha önce prime tabi tutulmayan ifl kazalar ile meslek hastal klar (k sa vadeli sigorta kolu) sigortas primi de dahil olmak üzere tarihinden itibaren tüm sigorta kollar na ait primler kesilecektir. Di er bir deyiflle sigortal lar n y ll k ücretli izinli olduklar süreler için, sigortal lara y ll k ücretli izin süresi için ödenecek ücretler üzerinden k sa vadeli sigorta kolu primleri dahil olmak üzere, sigorta primlerinin, sosyal sigorta mevzuat ndaki esaslar çerçevesinde iflçi ve iflverenler yönünden ödenmesine devam olunacak. 12- flkazalar 3 iflgününde bildirilecek flkazalar n n SGK na 3 iflgünü içinde bildirilmesi yükümlülü ü geldi. flverenler, ifl kazas na u rayan 4-1/(a) bendinde say lan (SSK) sigortal lar n ifl kazas geçirmeleri halinde iflverenleri taraf ndan kazan n oldu u yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal, Kuruma en geç kazadan sonraki üç ifl günü içinde bildirilecek. fl kazas ve meslek hastal bildirgesini vermekle yükümlü olanlar e-sigorta ile Kuruma bildirecek veya do rudan ya da posta yoluyla da ilgili sosyal güvenlik merkez müdürlü üne gönderebilecek. 13- SGK Prim borçlar KDV iade alaca ndan mahsup edilebilecek flverenlerin mahsup talebinde bulunduklar ayda, muaccel olan cari aylara iliflkin prim borçlar n n KDV iade alaca ndan mahsup suretiyle ödenme süresi, prim ödeme sürelerinin sona erdi i tarihi izleyen onbefl gündür. 22

13 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Prim borçlar n n KDV iade alaca ndan mahsup suretiyle ödenmesinin talep edilmesi durumunda, primin, en geç ödenmesi gereken yasal süre, 4/(a) sigortal s çal flt ran iflverenlerden; sigortal lara ait ücretleri her ay n 1 i ila sonu aras na iliflkin olarak ödeyen özel sektör iflverenleri yönünden, primin iliflkin oldu u ay takip eden ay n sonu (vade) yerine, vadeyi izleyen onbeflinci, Sigortal lara ait ücretlerin her ay n 15 inden, ertesi ay n 14 üne kadarki döneme iliflkin olarak ödendi i resmi sektör iflverenleri yönünden ise, primin iliflkin oldu u dönemi takip eden dönemin sonu (vade) yerine, vadeyi takip eden onbeflinci gün olacakt r. Cari aya iliflkin prim borçlar n n yasal ödeme süresinin sona erdi i tarihi izleyen onbefl günlük süre içinde katma de er vergisi iade alaca ndan mahsup suretiyle ödenmesi s ras nda, mahsup edilen tutar n prim borcunun tamam n karfl lamamas durumunda, mahsup edilen k s m yasal süresi içinde ödenmifl say lacak, buna karfl n ödenmemifl k sm, onbefl günlük süre dikkate al nmaks z n, yasal ödeme süresinin sona erdi i tarihten ödemenin yap laca tarihe kadar gecikme cezas ve gecikme zamm uygulanmak suretiyle ödenecektir. Cari aya iliflkin prim borçlar n n yasal ödeme süresinin sona erdi i tarihi izleyen onbefl günlük süre geçirildikten sonra katma de er vergisi iade alaca ndan mahsup suretiyle ödenmesi halinde ise, söz konusu borçlara, yine onbefl günlük süre dikkate al nmaks z n, yasal ödeme süresinin sona erdi i tarihten ödemenin yap laca tarihe kadar gecikme cezas ve gecikme zamm uygulanacakt r. 14- Süresinde Ödenmeyen Primlere Uygulanacak Gecikme Cezas ve Gecikme Zamm Kurumun prim ve di er alacaklar süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, ödenmeyen k sm sürenin bitti i tarihten itibaren ilk üç ayl k sürede her bir ay için % 3 oran nda gecikme cezas uygulanarak art r l r. 23

14 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Ayr ca, her ay için bulunan tutarlara ödeme süresinin bitti i tarihten bafllamak üzere borç ödeninceye kadar her ay için ayr ayr Hazine Müsteflarl nca aç klanacak bir önceki aya ait Yeni Türk Liras cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl k ortalama faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm hesaplan r. Ancak, ödemenin yap ld ay için gecikme zamm günlük hesaplan r. 15- SGK Prim borcundan üst düzey yöneticiler de sorumlu Kurumun prim ve di er alacaklar n n süresi içinde ödenmemesi halinde, kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kiflili i haiz di er iflverenlerin flirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Kuruma karfl iflverenleri ile birlikte müfltereken ve müteselsilen sorumlu tutulmufllard r. Dolay s yla, sigorta primlerinin hakl bir olmaks z n ödenmemesi halinde, iflveren ile birlikte kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kiflili i haiz di er iflverenlerin ise flirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri aleyhine icra takibine geçilecektir. 16- flyeri kay tlar 10 y l saklanacak flverenlerin iflyeri defter ve belgelerini saklama süresi özel sektör iflyerleri için 10 y la ç kt. Ancak, 10 y l olan saklama süresi 2008 y l için 5 y l, 2009 y l için 6 y l, 2010 y l için 7 y l, 2011 y l için 8 y l, 2012 y l için 9 y l ve 2013 y l ndan itibaren de 10 y l olarak uygulanacak. Kamu sektöründeyse saklama süresi 30 y la ç kar lm fl olup, 2008 y l için 5 ve sonraki y llarda 30 y l tamamlan ncaya kadar her y l birer y l art r larak uygulanacak. 24

15 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 17- ste e ba l sigortal lar sa l k primi de ödeyecek ste e ba l sigortal olanlar, bakmakla yükümlü olunan kifli olsa dahi, genel sa l k sigortal s say lacak ve genel sa l k sigortas primini de ödemekle yükümlü. Reform öncesinde %25 olan SSK iste e ba l sigorta primi yüzde 32 oran na yükseldi. Ancak prim ödenirken sa l k yard m da al nabilecek. 1 Ekim 2008 sonras nda iste e ba l sigortaya ödenen primler 4-1/b (Ba -Kur) sigortal l nda geçmifl gibi de erlendirilecek. 18- Serbest çal flan avukatlarla noterler 4-1/b li (Ba -Kur lu) oldu Serbest çal flan avukatlarla noterlerin SSK topluluk sigortal l 1 Ekim 2008 itibariyle sona erdi. Art k avukat ve noterler Ba -Kur sigortal s say - lacak. Ba ms z çal flan vergi mükellefi Avukat larla tüm noterler, 1 Ekim 2008 itibariyle topluluk sigortas kay tlar esas al narak tescilleri Kurum taraf ndan Kanuna uygun hâle getirilecek /b linin (Ba -Kur lu) prim oran iflin tehlikesine göre de iflecek 1479 say l Ba -Kur Kanununa göre Malullük, Yafll l k ve Ölüm sigorta primi, gelir basama n n % 20'si, sa l k sigortas primleri Ba -Kur Kanununa tabi ilk sekiz basamakta bulunan sigortal lardan sekizinci gelir basama- tutar n n, dokuz ve daha yukar basamaklarda bulunan sigortal lardan ise bulunduklar gelir basama tutar n n % 20'si olarak al n yordu. Yani toplam prim oran yüzde 40 olarak hesaplanmaktayd. Sosyal güvenlik reformu ile birlikte art k Ba -Kur lular n prim oran düflürülerek, iflin tehlikesine ba l olarak yüzde 33,5 ile yüzde 39 aras nda uygulanacak. 25

16 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Bunun yüzde 20'si malûllük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi; yüzde 1 ilâ yüzde 6,5 oranlar aras ndaki k sm k sa vadeli sigorta kollar primi ve genel sa l k sigortas primi yüzde 12,5'i olacak /b li (Ba -Kur lu) sigortal lara da istirahat paras verilecek Muhtarlar ve ticarî kazanç veya serbest meslek kazanc nedeniyle gerçek veya basit usûlde gelir vergisi mükellefi olan; gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kay tl olan sigortal lar ile tar msal faaliyette bulunan sigortal kad n n anal hâlinde, do umdan önceki bir y l içinde en az 90 gün k sa vadeli sigorta primi bildirilmifl olmas halinde do um istirahat paras alabilecek. Buna göre, do umdan önceki ve sonraki sekizer haftal k sürede, ço ul gebelik hâlinde ise do umdan önceki sekiz haftal k süreye iki haftal k süre ilave edilerek çal flmad her gün, sigortal kad n n iste i ve hekimin onay ile do uma üç hafta kal ncaya kadar çal fl lmas hâlinde, sigortal n n bu sürede çal flmam fl olmas flart ile sigortal n n iste i ve hekim raporu ile do um öncesinde kullan lmayan sürenin befl haftaya, ço ul gebelik hâlinde yedi haftaya kadar olan k sm ndan do um sonras na ilave edilen her gün için geçici ifl göremezlik ödene i verilecek /b li (Ba -Kur lu) emekli yüzde 15 destek primi ödeyecek Sosyal güvenlik reformunun yürürlü e girdi i tarihinden önce, Ba -Kur dan emekli olup ticari faaliyetine devam edenlerin Ba -Kur emekli ayl ndan yüzde 10 (yaklafl k 71 TL) oran nda, Ba -Kur d fl ndaki kurumlardan emekli olanlardan ise 12. basama n yüzde 10 u oran nda sosyal güvenlik destek primi al nmaktayd say l Kanun un yürürlük tarihinden sonra, 4-1/(b) bendi kapsam nda sigortal olanlar için (eski ifadeyle Ba -Kur lular) sosyal güvenlik 26

17 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR destek primi oran almakta olduklar ayl klar n n 2008 y l nda yüzde 12 si, 2009 y l nda yüzde 13 ü, 2010 y l nda yüzde 14 ü ve 2011 y l ve takip eden her y l n Ocak ay nda bir puan art r larak yüzde 15'e ç kacak. oran nda kesilecek say l Kanun yürürlü e girdikten sonra sosyal güvenlik destek primine tabi olanlar n primleri, ayl klar ndan kesilmek suretiyle tahsil edilecektir. Ancak kesilecek olan bu tutar, 4/b sigortal lar yla ilgili y l n Ocak ay nda ödenen en yüksek yafll l k ayl ndan al nabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamayacak say l Kanunun 4/ (b) bendi kapsam nda sigortal say lanlardan, ilgili kamu kurum ve kurulufllar ndan al nacak belgelerle do rulamak kayd yla faaliyette bulunulmad na iliflkin sürelerde Ba -Kur destek primi al nmayacak. 506 say l Kanuna göre yafll l k ayl almakta iken, serbest avukat veya noter olarak çal flmalar n sürdürenler hakk nda da ilgili kamu kurum ve kurulufllar ndan al nacak belgelerle do rulamak kayd yla faaliyette bulunulmad na iliflkin süreler hariç olmak üzere çal fl lan süreleri için, sosyal güvenlik destek primi oran, Kanunun yürürlü e girdi i tarihten 31/12/ 2008 tarihine kadar % 12 olarak, takip eden her y l n Ocak ay nda bir puan art r larak uygulan r. Ancak bu oran % 15 i geçemez. Kesilecek olan bu tutar, 4-1/b bendine tabi sigortal lara ilgili y l n Ocak ay nda ödenen en yüksek yafll l k ayl ndan al nabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamaz. 22- Emekli ayl klar nafaka d fl nda haczedilemeyecek Sigortal lar ve hak sahiplerinin gelir, ayl k ve ödenekleri, sa l k hizmeti sunucular n n genel sa l k sigortas hükümlerinin uygulanmas sonucu Kurum nezdinde do an alacaklar, devir ve temlik edilemeyecek. 27

18 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Gelir, ayl k ve ödenekler; SGK n n takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçlar d fl nda haczedilemeyecek. 23- Askerlik borçlanmas artt Sosyal güvenlik reformunun bugün yürürlü e girmesiyle birlikte askerlik borçlanmas nedeniyle yap lacak ödeme tutar artt. Askerlik borçlanmas art k; günlük asgari ücret ile günlük asgari ücretin 6,5 kat aras nda olmak üzere, sigortal n n kendisinin belirleyece i günlük kazanc n yüzde 32 sinin, borçlan lacak gün say s ile çarp lmas suretiyle hesaplanacak den itibaren askerlik borçlanmas prim oran 5510 say l yasa ile yüzde 32 ye ç kt. Asgari ücret tarihinden itibaren 666,00.-TL oldu. Bu tutar üzerinden hesaplama yap ld nda, reformdan sonra 18 ayl k askerlik borçlanmas yapan bir SSK l ; en az 666,00 X 0,32 = 213,12 TL üzerinden 18 ayl k askerlik borçlanmas karfl l 18 X 213,12 =3.836,16 TL olacakt r. 24- ste e ba l sigortal lar Ba -Kur lu oldu ste e ba l sigortal olabilmek için uluslararas sosyal güvenlik sözleflmelerinden do an haklar sakl kalmak kayd yla, Türkiye de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleflmesi imzalanmam fl ülkelerde bulunan Türk vatandafllar ndan; a) 18 yafl n doldurmufl olmak, b) Kanuna tabi zorunlu sigortal olmay gerektirecek flekilde çal flmamak veya Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda sigortal olarak çal flmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çal flmak ya da tam gün çal flmamak, c) Kendi sigortal l nedeniyle ayl k ba lanmam fl olmak, ç) ste e ba l sigorta girifl bildirgesiyle Kuruma baflvuruda bulunmak, flartlar aranacak. 28

19 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR ste e ba l sigorta primi ödenmifl süreler, malullük, vazife malullü ü, yafll l k ve ölüm sigortalar ile genel sa l k sigortas hükümlerinin uygulamas nda dikkate al n r ve bu süreler 4-1/(b) bendi (Ba -Kur) kapsam nda sigortal l k süresi olarak kabul edilecek say l Kanunun yürürlü e girdi i tarihten önce; 506 say l Kanunun 85 inci, 1479 say l Kanunun 79 uncu, 2926 say l Kanunun 60 nc maddelerine tabi iste e ba l sigortal l devam edenlerin sigortal l, yeni bir yaz l talep al nmaks z n ve Türkiye de ikamet flart aranmaks z n 5510 say l Kanunun iste e ba l sigortal l na iliflkin hükümlerine göre devam ettirilecek. 25- Part-time çal flana iste e ba l ödeme hakk Ay içerisinde 30 günden az çal flan ya da tam gün çal flmayan sigortal lara eksik günlerini iste e ba l sigorta primi ödeyerek tamamlama hakk geldi. Ay içerisinde 30 günden az çal flan veya prim ödeme gün say s, ay içindeki toplam çal flma saatinin fl Kanununa göre belirlenen günlük normal çal flma saatine bölünmesi suretiyle hesaplanan sigortal lar n ayn ay içerisinde iste e ba l sigorta primi ödemeleri halinde, ödenen primler zorunlu sigortal l a iliflkin prim ödeme gün say s na 30 günü geçmemek üzere eklenecek. ste e ba l sigorta girifl bildirgesi ya da talep dilekçesi ekinde ay içinde zorunlu sigortaya tabi çal fl lan gün say s n n beyan edilmesi, iste e ba l sigortaya müracaat eden yabanc ülke vatandafllar ndan ise Türkiye de kald klar sürenin belgelendirilmesi istenecek. Ancak, bu flekilde ödenen iste e ba l primler de 4-1/(b) bendi (Ba - Kur) kapsam nda sigortal l k süresi olarak kabul edilece inden ayda 15 günden az part time çal flanlar için daha geç emeklilik söz konusu olabilecek. 29

20 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 26- ste e ba l sigortal lar prim borcunu en geç 12 ay içinde ödeyecek 1 Ekim öncesinde SSK iste e ba l sigortal lar n n 3 ay üst üste prim borçlar n aksatmalar halinde iste e ba l sigortalar sona erdirilmekteydi. Reformla birlikte, iste e ba l sigorta primi, ait oldu u ay takip eden ay n sonuna kadar ödenecek. Ancak ait oldu u aydan itibaren en geç 12 ay içinde kendileri veya hak sahipleri taraf ndan gecikme cezas ve gecikme zamm yla birlikte ödenmeyen süreler, hizmet olarak de erlendirilmeyecek. Bu 12 ayl k süreden sonra ödenen primler sigortal n n veya hak sahiplerinin talebi üzerine 5510 say l Kanunun 89 uncu maddesinin üçüncü f kras hükümlerine göre iade veya do acak borçlar na mahsup edilebilecek. 27- Gelir vergisinden muaf olan kad nlar n iste e ba l sigorta primi düflük hesaplanacak 01/10/2008 tarihinden önce 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 say l kanunlara göre sigortal /ifltirakçi olarak tescilleri yap lm fl olup zorunlu sigortal klar sona ermifl kad n sigortal lardan 31/12/1960 tarihli ve 193 say l Gelir Vergisi Kanununun 9 uncu maddesinin birinci f kras n n (6) numaral bendinde belirtilen iflleri hizmet akdiyle herhangi bir iflverene tabi olmaks z n sürekli ve kazanç getirici nitelikte yapt klar n ve 01/10/2008 tarihinden sonra da yapmaya devam ettiklerini belgeleyenler 5510 say l Kanuna göre iste e ba l sigortal olabilecek. Bu flekilde iste e ba l olan kad n sigortal lar 2008 y l için prime esas günlük kazanç alt s n r n n onbefl kat üzerinden bafllan larak, takip eden her y l için bir puan artt r lmak suretiyle otuz kat n geçmemek üzere malullük, yafll l k, ve ölüm sigortalar ile genel sa l k sigortas primi ödeyecekler. Gelir vergisinden muaf olmalar nedeniyle iste e ba l sigortaya de- 30

21 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR vam eden kad n sigortal lar n bu durumlar n n devam edip etmedi i hususu Kurum kontrol memurlar nca araflt r labilecek. 28- Kamudaki müfettifllere denetim yetkisi Kamu idarelerinin denetim elemanlar (müfettifl, Kontrolör, Denetçi, Denetmen vb), kendi mevzuatlar gere ince iflyerlerinde yapacaklar her türlü soruflturma, denetim ve incelemeler s ras nda, iflyerlerinde çal flt ranlar n sigortal olup olmad n tespit ederek sigortas z çal flt r lanlar veya ücret ve gün say lar n n eksik bildirildi ini tespit ettiklerini en geç bir ay içinde SGK na bildirecek. 29- Alt (6) ay içinde Bankadan çekilmeyen emekli maafllar kesilecek Her ay hesaplar kontrol edilerek, geriye yönelik 6 ayl k periyotlarda hareket görmeyen kay tlar elektronik ortamda Kuruma bildirilecek. Bir defaya mahsus ödenmek üzere gönderilen toptan ödemeler ve vereselerin, her ay geriye yönelik 6 ayl k periyotlarda kontrol edilmesi sonucunda ödemesi yap lmayanlar n tespiti yap larak elektronik ortamda Kuruma iadesi sa lanacak. 30- Befl y ldan fazla borcu olan Ba -Kur lunun borcu silinecek Kendi Ad na ve Hesab na Ba ms z Çal flanlardan 5 Y l Aflan Süreye liflkin Prim Borcu Bulunanlar çin Yap lacak fllemlerle lgili SGK Tebli i tarih ve say l Resmi Gazete'de yay nland ve 2926 say l kanunlara göre tescilleri yap ld hâlde, tarihi itibar yla befl y l aflan süreye iliflkin prim borcu bulunanlar n, bu sürelere iliflkin prim borçlar n, prim borçlar n n ödenmesine iliflkin kurumca 31

22 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR ç kar lan genel tebli in yay m tarihi olan 14 Ocak 2009 tarihini takip eden aybafl ndan itibaren 6 ay içinde ödememeleri hâlinde, prim ödemesi bulunan sigortal lar n daha önce ödedikleri primlerin tam olarak karfl lad ay n sonu itibar yla, hiç prim ödemesi bulunmayan sigortal lar n ise tescil tarihi itibar yla sigortal l durdurulur say l ve 17/10/1983 tarihli, 2926 say l kanunlara göre tescilleri yap ld halde 30/04/2008 tarihi itibar yla befl y l aflan süreye iliflkin prim borcu bulunan sigortal larla bunlar n hak sahipleri söz konusu geçici 17'nci madde hükümlerinden yararlanabilirler. 30/4/2008 tarihi itibariyle befl y l aflan süreye iliflkin prim borcu bulunan sigortal veya bunlar n hak sahipleri hakk nda, tebli in yay m tarihini takip eden aybafl ndan itibaren alt ay içerisinde bunlar n kuruma müracaat ederek ibraz ettikleri belgelerden veya kurum taraf ndan yap lan incelemeler sonucu yeniden belirlenen sigortal l k süreleri ve borç tutarlar esas al narak ifllem yap l r say l kanunun mülga ek 19'uncu maddesine göre talepte bulunarak sigortal l klar durdurulan sigortal lar ve bunlar n hak sahipleri de durdurulan sürelere ait borçlar n ödemek istemeleri halinde 5510 say l kanunun geçici 17'nci madde hükmünden yararland r l rlar. Prim borcuna iliflkin süreler sigortal l k süresi olarak de erlendirilmez. Bu sürelere iliflkin kurum alacaklar takip edilmez ve kurum alacaklar aras nda yer verilmez. Ancak, sigortal ya da hak sahipleri daha sonra müracaat etmeleri hâlinde müracaat tarihindeki prime esas kazanç tutar üzerinden hesaplanacak borç tutar n n tamam n, borcun tebli tarihinden itibaren üç ay içinde ödedikleri takdirde, bu süreler sigortal l k süresi olarak de erlendirilir. Sigortal l klar önceki kanunlara göre durdurulanlar için de bu f kra hükmü uygulan r. Borç silinme kapsam nda olan Ba -Kur'lular 1-2/9/1971 tarihli, 1479 say l ve 17/10/1983 tarihli, 2926 say l kanunlara göre tescilleri yap ld halde 30/04/2008 tarihi itibar yla befl y l aflan 32

23 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR süreye iliflkin prim borcu bulunan sigortal larla bunlar n hak sahipleri söz konusu geçici 17'nci madde hükümlerinden yararlanabilirler. 2 - Sigortal larla bunlar n hak sahipleri befl y l aflan süreye iliflkin prim borçlar n n bulunup bulunmad na iliflkin bilgileri, Sosyal Güvenlik Kurumu web sitesinden internet üzerinden ö renebilecekleri gibi sosyal güvenlik il müdürlükleri veya sosyal güvenlik merkezlerinden de alabilirler. 3-30/4/2008 tarihi itibariyle befl y l aflan süreye iliflkin prim borcu bulunan sigortal veya bunlar n hak sahipleri hakk nda, tebli in yay m tarihini takip eden aybafl ndan itibaren alt ay içerisinde bunlar n kuruma müracaat ederek ibraz ettikleri belgelerden veya kurum taraf ndan yap lan incelemeler sonucu yeniden belirlenen sigortal l k süreleri ve borç tutarlar esas al narak ifllem yap l r say l kanunun mülga ek 19'uncu maddesine göre talepte bulunarak sigortal l klar durdurulan sigortal lar ve bunlar n hak sahipleri de durdurulan sürelere ait borçlar n ödemek istemeleri halinde 5510 say l kanunun geçici 17'nci madde hükmünden yararland r l rlar. 31- Vergi aç l fl kontrol edilecek Vergi dairelerince; a) Kurumdan gelir ve ayl k alanlardan 5510 say l Kanun kapsam nda yeniden çal flmaya bafllayanlar n tespiti için talep edilmesi halinde sigortal l a iliflkin bilgi ve belgeler Kuruma verilecek. b) Kurumdan gelir ve ayl k almakta iken ölen ve hak edilip de al namayan gelir ve ayl klar n varislere ödenmesi için 15/6/1959 tarihli ve 7338 say l Veraset ve ntikal Kanunu gere ince vergiden muaf olundu una dair bilgi ve belgelerin elektronik ortamda Kuruma verilmesi sa lanacak. c) Vergi kay tlar, muhtasar beyanname ve yoklama fiflleri bilgileri elektronik ortamda Kuruma verilecek. Gelir daresi Baflkanl nca; teflvik kanunlar ndan yararlanmak için Ku- 33

24 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR ruma müracaat edecek olan iflverenlerin gelir vergisi mükellefi olup olmad klar bilgisinin Kuruma verilmesi sa lanacak. 32- Özürlü çocu u olan annelere erken emeklilik 5510 say l Kanunla sosyal güvenlik sistemimize getirilen yeni bir düzenleme ile 1 Ekim 2008 günü ve sonras çal flmalara uygulanmak üzere, baflka birinin sürekli bak m na muhtaç derecede malul çocu u bulunanlar n, bu Kanunun yürürlü e girdi i tarihten sonra geçen prim ödeme gün say lar n n dörtte biri, prim ödeme gün say lar toplam na eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yafl hadlerinden de indirilir. denilerek, erken emeklilik hakk tan m fl r. Kanun un yürürlük günü olan 1 Ekim 2008 günü ve sonras nda geçen çal flmalar için fiili hizmet zamm (yafltan düflülecek süre) verilecek. Yani baflka birinin sürekli bak m na muhtaç derecede malul çocu u bulunan annelerin 1 Ekim 2008 öncesi çal flma y llar na ilave süre-fiili hizmet zamm uygulanmayacak. 33- Yeni sigortal lar en fazla prim ödedikleri statüden emekli olacak lk defa tarihinden sonra sigortal olan ve çal flma hayat nda 4-1/(a) (SSK), 4-1/(b) (Ba -Kur) ve 4-1/(c) (Memur) bentlerinden birden fazlas na tabi olarak çal flan veya prim ödeyen sigortal lar n yafll l k ayl ba lanmas na iliflkin talepleri, sigortal l k süresi içinde en fazla sigortal l n n geçti i sigortal l k hâli esas al narak sonuçland r lacak. Sigortal - l k hâllerindeki hizmet sürelerinin eflit olmas ile yafl haddinden re sen emekli olma, süresi kanunla belirlenen vazifelere atanma veya seçilme ve ba l olduklar sigortal l k hâlinin kanunla de ifltirilmesi durumunda ise son sigortal l k hâli esas al nacak. Ancak, lk defa tarihi ve öncesinde sigortal veya iflti- 34

25 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR rakçi olup bu tarihten sonra ayl k talebinde bulunanlardan, farkl sosyal güvenlik kurumlar na tabi hizmetleri bulunan ya da Kanunda belirtilen 4-1/(a) (SSK), 4-1/(b) (Ba -Kur) ve 4-1/(c) (Memur) bentlerindeki sigortal - l k hâllerinden birden fazlas na tabi olanlar n tahsis taleplerinde, birlefltirilmifl hizmet süreleri toplam üzerinden, ilgililere; son yedi y ll k fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan statüye göre, hizmet sürelerinin eflit olmas halinde ise eflit hizmet sürelerinden son statüye göre ayl k ba lanmaya ve ödenmeye devam edilecek. 34- Gazetecilerin y pranma pay kald r ld Bugüne kadar itibarî hizmetten faydaland r lan bas n ve gazetecilik ifl yerlerinde ifl ve bas n kanununa göre çal flanlar, hava yollar uçufl personeli, lokomotif makinistleri, infaz koruma memurlar, posta da t c lar, TRT'de haber hizmetinde çal flanlar, Devlet Tiyatrosu sanatkarlar, Cumhurbaflkanl Senfoni Orkestras 'n n flef ve üyelerinin fiilî hizmet süresi zamm haklar kald r ld. Bu kifliler için kanunun yürürlü e girdi i tarihe kadar kazand klar süreler 3600 gün say s na bak lmaks z n dikkate al nacak. Yeni düzenlemeye göre, TSK, emniyet ve M T mensuplar ile dalg çlar, radyoaktif maddelerle yap lan ifllerde çal flanlar, asit üretimi yap lan yerlerde, demir ve çelik fabrikalar nda ve kurflun izabe f r nlar nda çal flanlara bir y lda 90 gün fiili hizmet zamm verilecek. Kurflun ve arsenik iflleri, cam fabrikalar, çimento fabrikalar, kok fabrikalar ve termik santralleri, alüminyum fabrikalar, döküm fabrikalar ile itfaiye ve yang n söndürme ifllerinde çal flanlar ise 60 günlük fiili hizmet zamm ndan yararlanacak. Fiili hizmet zamm ndan yararlanmak için belirtilen ifl kollar nda en az 10 y l (3600 gün) çal flma koflulu aranacak. Yer alt nda çal flanlarda ise bu süre 5 y l (1800 gün) olacak. Yer alt nda çal flanlar hariç, fiili hizmet zamm almaya hak kazananlar n süreleri, 3 y l geçmemek üzere emeklilik yafl hadlerinden indirilecek. Daha önce bu düzenleme, 5 y l olarak uygulan yordu. 35

26 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 35- Y prat c ifllerde daha fazla prim ödenecek Fiili hizmet süresi zamm kapsam ndaki yukar da say lan ifllerde çal flan sigortal lardan tahsil edilecek malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi; a) 4-1/(a) (SSK) bendine tabi olanlardan; 1) 60 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 12 iflveren hissesi olmak üzere % 21, 2) 90 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 12,5 iflveren hissesi olmak üzere %21,5, 3) 180 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 14 iflveren hissesi olmak üzere % 23, b) 4-1/(c) (Memur) bendine tabi olanlardan; 1) 60 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 14,33 iflveren hissesi olmak üzere % 23,33 2) 90 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 16 iflveren hissesi olmak üzere % 25, 3) 180 gün ekleneceklere % 9 sigortal, % 21 iflveren hissesi olmak üzere % 30, oran nda tahsil edilecek. 36- K sa Vadeli Sigorta Kollar Prim Tarifesi ve fl Kollar Kod Numaralar de iflti 5510 say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanunun 83. maddesi hükmü uyar nca, iflkollar n n ve iflyerlerinin hangi tehlike s n f - na girdi ini, tehlike s n f ve derecesine ait prim oranlar n n ve tehlike derecesinin belirlenmesinde uygulanacak usul ve esaslar düzenleyen K sa Vadeli Sigorta Kollar Prim Tarifesi, Bakanlar Kurulunun tarih ve 2008/14173 say l karar yla yeniden belirlenmifl ve tarihinden itibaren yürürlü e girmifltir. Buna göre; 36

27 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR 1- K sa Vadeli Sigorta Kollar Prim Tarifesi ile fl Kollar 12 tehlike s n - f na ayr lm fl olup, bu iflkollar n n Kod Numaralar de ifltirilmifl ve iflin tehlike derecesine göre k sa vadeli sigorta kolu prim (ifl kazalar ve meslek hastal klar sigorta primi) oranlar % 1 ile % 6,5 olarak belirlenmifltir. (Daha önce % 1,5 ile % %7 olarak uygulanmaktayd ) Buna durumda, ifl kazalar ve meslek hastal klar sigorta prim oranlar nda % 0,5 (yar m) puan indirim yap lm flt r Söz konusu kararla de ifltirilmifl olan bu iflkollar kod numaralar, (Örne in: nflaat 4003 iken 4323, elektrik 4008 iken 4321, büro 8320 iken 7022 olmufltur.) Kurum taraf ndan elektronik ortamda otomatik olarak yenileri ile de ifltirilmifltir. 2- Bu nedenle; Ekim 2008 ay ndan itibaren daha önce ödenmekte olan ifl kazalar ve meslek hastal klar sigorta primi, % 0,5 (yar m) puan düflülerek ödenecektir. 37- Malullük Yafll l k ve Ölüm Sigortalar Primi de iflmedi 5510 say l Kanunun 81.maddesine göre, özel sektör iflverenlerinin, malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primlerinden, iflveren hissesinin ( % 11) befl puanl k k sm na isabet eden tutar Hazine taraf ndan karfl lanaca ndan, 2008/Ekim ay ndan itibaren ayl k prim ve hizmet belgesi düzenlenirken, malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primi, iflveren hissesi oran % 11 de il, % 6 olarak dikkate al nacakt r. 38- lk Defa tarihinden önce sigortal olan 4-1/a l larda (SSK) SGDP Uygulamas Emekli oldu u halde 4/a kapsam nda (SSK l ) çal flan ve emekli maafl n n kesilmemesi yönünde tercihte bulunanlardan, Ekim ay ndan itibaren SGDP olarak %30 ve bu orana çal flt iflkolunun ifl kazas primi oran da 37

28 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR eklenerek kesilecektir say l Kanunun 4 / (a) bendi kapsam nda (SSK l ) çal flanlar için sosyal güvenlik destek primi prime esas kazançlar üzerinden k sa vadeli sigorta kollar prim oran na yüzde 30 oran n n eklenmesi suretiyle bulunan toplamd r. Yüzde 7,5 sigortal, 22,5 iflveren hissesidir. SGDP haricinde ayr ca KVS eklenecektir. (yüzde 1-6,5) Emekli primi= 30 + KVS (1-6,5) Bunlar hakk nda sadece ifl kazas ve meslek hastal sigortas hükümleri uygulan r. (Örnek: % 30 SGDP + büro iflyeri için % 1 K sa Vadeli Sigorta =% 31 gibi) 39- Befl Puanl k Prim ndirimi nas l uygulanacak? Malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar prim oran n n iflveren hissesine ait k sm ndan yap lmas öngörülen befl puanl k indirimden, 4-1/a kapsam ndaki sigortal lar çal flt ran, özel sektör iflyeri iflverenleri yararlanabileceklerdir. Dolay s yla, resmi nitelikteki iflyerleri için sözkonusu prim indiriminden yararlan lmas mümkün bulunmad ndan, mahiyet kodu (1) ve (3) olarak tescil edilen iflyerleri ile resmi nitelikte oldu u halde mahiyet kodu (2) olarak tescil edilen iflyeri iflverenleri sözkonusu indirimden yararlanamayacaklard r say l Kanunun 81 inci maddesinin ( ) bendine göre; malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar prim oran n n iflveren hissesine ait k sm ndan yap lmas öngörülen befl puanl k indirimden, özel nitelikteki iflyerlerinde, ayn Kanunun 4 üncü maddesinin birinci f kras n n (a) bendi kapsam nda çal flt r lan ve uzun vadeli sigorta kollar na tabi bulunan sigortal lardan dolay yararlan labilecektir. Buna karfl n, sosyal güvenlik destek primine tabi çal flanlar ve yurt d - fl nda çal flan sigortal lardan dolay Kanunun 81 inci maddesinin ( ) bendi- 38

29 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR nin aç k hükmü nedeniyle; aday ç rak, ç rak ve ö rencilerden, harp malulleri ile 3713 ve 2330 say l Kanunlara göre vazife malullü ü ayl alanlardan yaln zca k sa vadeli sigorta kollar na tabi olanlardan, ceza infaz kurumlar ile tutukevleri bünyesinde oluflturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çal flt r lan hükümlü ve tutuklulardan, Türkiye fl Kurumu taraf ndan düzenlenen meslek edindirme, gelifltirme ve de ifltirme e itimine kat lan kursiyerlerden dolay ise uzun vadeli sigorta kollar na tabi bulunmamalar nedeniyle; befl puanl k prim indiriminden yararlan lmas mümkün bulunmamaktad r. Malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primlerinin iflveren hissesinin befl puanl k k sm n n Hazinece karfl lanabilmesi için, iflverenlerin, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas primi, idari para cezas ve bunlara iliflkin gecikme cezas ve gecikme zamm borçlar n n bulunmamas gerekmektedir. flverenlerin muaccel borçlar n n bulunup bulunmad hususu ise, her bir iflyeri baz nda ayr ayr de erlendirilecektir. flverenin Türkiye genelindeki tüm iflyerleri baz nda de il, sigorta prim indiriminden yararlan lacak iflyeri baz nda yap lacak olup, kapsama giren bir iflverenin ayn veya farkl Sosyal Güvenlik l/merkez Müdürlü ünde ifllem gören birden fazla iflyeri dosyas n n bulunmas halinde, befl puanl k prim indiriminden, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas primi, idari para cezas ile bunlara iliflkin gecikme cezas ve gecikme zamm borcu bulunmayan iflyerlerinden dolay yararlan labilecek, buna karfl n, muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas primi, idari para cezas ile bunlara iliflkin gecikme cezas ve gecikme zamm borcu bulunan iflyerlerinden dolay ise, (sözkonusu borçlar ödenmedi i sürece) bahse konu sigorta prim indiriminden yararlan lamayacakt r say l Kanun türünün seçilememesi ve yukar da belirtilen nitelikteki borç türlerinin bir veya birkaç ndan dolay 1,00 TL veya üzerinde muaccel borcun bulundu u yönünde uyar mesaj ile karfl lafl lmas durumunda, bu nitelikteki iflyeri iflverenlerinin ayl k prim ve hizmet belgelerini 5510 say l Kanun türünü seçerek gönderebilmeleri için bahse konu borçlar n, 39

30 SORU VE CEVAPLARLA SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR hesaplanacak gecikme cezas ve gecikme zamm ile birlikte iflyerinin ba l bulundu u Sosyal Güvenlik l/merkez Müdürlü üne ödemeleri gerekmektedir say l Kanun türü seçilmek suretiyle tahakkuk etmifl sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesine ra men, iflsizlik sigortas primlerinin ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde ise, ilgili ay için sözkonusu indirimden yararlan labilecek, buna karfl n ödenmemifl veya eksik ödenmifl iflsizlik sigortas primleri gecikme cezas ve gecikme zamm ile birlikte ödenmedi i sürece takip eden aylarda befl puanl k prim indiriminden yararlan lmas mümkün olamayacakt r. Alt iflverenlerin (arac lar n) Kuruma olan borçlar ndan, alt iflveren ile birlikte, as l iflveren de sorumlu tutulmaktad r. Buna karfl n, alt iflverenler, yaln zca kendi çal flt rm fl olduklar sigortal lara iliflkin borçlardan sorumlu tutulabilece inden, as l iflverenin veya di- er bir alt iflverenin Kuruma muaccel sigorta primi, iflsizlik sigortas primi, idari para cezas ile bunlara iliflkin gecikme cezas ve gecikme zamm borcu bulunmas na ra men, kendi alt iflverenli inden kaynaklanan muaccel borçlar n n bulunmamas halinde sözkonusu indirimden yararlanabilecektir. hale konusu iflyeri iflverenleri, aran lan flartlar sa lam fl olmalar kayd yla, befl puanl k prim indiriminden yararlanabileceklerdir say l Sosyal Sigortalar ve Genel Sa l k Sigortas Kanununun 81 inci maddesinin birinci f kras na eklenen ( ) bendinde; özel sektör iflverenlerinin, malullük, yafll l k ve ölüm sigortalar primlerinden, iflveren hissesinin befl puanl k k sm na isabet eden tutar n Hazinece karfl lanaca hüküm alt na al nm flt r. 40- Sigortal l n Bafllang c ve Kuruma Bildirilmesi Sigortal Say lanlar, Say lmayanlar, Sigortal l n Bafllang c, Kuruma 40

31 B R NC BÖLÜM SOSYAL GÜVENL K REFORMUNDA ÖNEML UYGULAMALAR Bildirilmesi Hakk nda Tebli gere ince; iflverenlerin 5510 say l Kanunun 4-1/a bendine tabi sigortal lar ifle bafllatmadan önce Kuruma bildirmesi gerekmektedir. Ancak, nflaat, bal kç l k ve tar m iflyerlerinde ifle bafllat lacak sigortal lar için, en geç çal flmaya bafllad gün, yap lacak bildirimler süresi içinde say lacakt r. Kuruma ilk defa iflyeri bildirgesi verecek iflyerlerinde; ilk defa sigortal çal flt rmaya bafllan lan tarihten itibaren bir ay içinde çal flmaya bafllayan sigortal lar için, çal flmaya bafllad klar tarihten itibaren en geç söz konusu bir ayl k sürenin doldu u tarihe kadar, ifle girifl bildirgeleri verilebilecektir. Ayr ca, önemli bir yenilik: lk iflyerindeki çal flmas na ait sigortal ifle girifl bildirgesi Kuruma verilerek, tescil ifllemi yap lm fl olan sigortal n n, naklen ve hizmet akdi sona ermeden ayn iflverenin ayn ya da baflka ünitede tescil edilmifl di er iflyerinde çal flmaya bafllamas halinde, yasal süresi d fl nda Kuruma verilen ifle girifl bildirgesi, yasal süresinde yap lm fl say lacakt r. 41- SGK flten Ayr l fl Bildirgesinin sigortal l n sona ermesini takip eden on gün içinde e-sigorta ile yap lmas gerekecek. Örne i SGK taraf ndan haz rlanan sigortal iflten ayr l fl bildirgesi de 1 Ekimden itibaren verilecektir. Sigortal l n sona ermesine iliflkin bildirimlerin sigortal iflten ayr l fl bildirgesiyle sigortal l n sona ermesini takip eden on gün içinde e-sigorta ile yap lmas gerekecek. Sigortal iflten ayr l fl bildirgesine kaydedilen bilgiler, ayr ca ilgili ayl k prim ve hizmet belgesinde de gösterilir. Ayl k prim ve hizmet belgesi ile sigortal iflten ayr l fl bildirgesi aras ndaki mutabakats zl k, iflverenle yap lacak yaz flma sonucunda giderilecek. Yasal süresi dolmad için henüz kuruma verilmeyen ayl k prim ve hizmet belgesinde yer alacak sigortal çal flmalar n n kurumca bilinmesini 41