E Dil (2) Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi nde Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi

Transkript

1 E Dil (2) 2014 Entschew Z. 1 Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi nde Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Yazının bilimsel içeriğinden yazarı sorumludur. Bu çalışma referans gösterilmeden kullanılamaz. Referans için aşağıdaki adresi kullanabilirsiniz: Entschew, Z. (2014). Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi nde Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi. E-Dil Dergisi, Sayı 2, dil.net bilgi@e dil.net 1 Okutman Entschew Zehra. Berlin Humboldt Üniversitesi (zehra.entschew@hu-berlin.de).

2 Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi nde Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi The teaching of Turkish as a Foreign Language in Language Centre of Humboldt- University, Berlin Özet Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi son yıllarda Almanya da büyük önem kazanmıştır. Özellikle Türk ve Alman üniversiteleri arasındaki iletişim ve etkileşimin artması sonucu farklı öğrenci değişim programları çerçevesinde Türkiye deki üniversitelerde öğrenim görmeye gelen Alman öğrenci sayısında büyük artış gözlenmiştir. Buna paralel olarak Almanya da uluslararası kaliteye ve yükseköğretim standartlarına uygun Türkçe dil derslerine verilen önem farklı bir boyut kazanmıştır. Bu durum birçok Alman üniversitesinin dil merkezlerinde yabancı dil olarak Türkçe öğretimini artık vazgeçilmez kılmaktadır. Öte yandan yaklaşık 200 bin Türkiye ve Türk kökenli insanın yaşamakta olduğu Berlin şehri, bulunduğu konum itibariyle de Türkçe dili açısından ayrı bir önem teşkil etmektedir. Berlinlilerin çoğu Berlin de Türkçe bilgisiyle çok daha fazla insanla iletişim kurmanın mümkün olduğunu belirterek Türkçe dilini öğrenilmesi gereken ilk yabancı diller arasında görmektedir. Bütün bu gelişmeler 2009 yılında Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi nin yabancı diller programına Türkçe dilini de dahil etmesine neden olmuştur. Bu tarihten itibaren Türkçe kurslarının sayısında daimi bir artış gözlenmiş, serbest çalışan okutmanlarla başlayan Türkçe bölümü yaklaşık sekiz ay önce açılan daimi Türkçe kadrosuyla üniversitenin dil merkezinde yerini iyice sağlamlaştırarak kurumun vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Bu derlemenin amacı Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi ni ana hatlarıyla tanıtarak buradaki Türkçenin yabancı dil olarak öğretimini başlangıcından bugüne kadar ele almaktır. Türkçenin yabancı diller programına dahil edilmesinin nedenlerinden başlayarak veriler eşliğinde kurslar ve ders programı tanıtılacak, ardından karşılaşılan zorluklara değinilecektir. Son olarak Türkçe bölümünün vizyon ve misyonuna göz atılarak bölümün gelişmesinin önemi tekrar vurgulanacaktır. Anahtar Sözcükler: Yabancı dil olarak Türkçe eğitimi, Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi, Alman üniversitelerinde Türkçe dilinin önemi, Humboldt-Üniversite sinde Türkçenin gelişimi ve önemi

3 Abstract The teaching of Turkish as a foreign language has gained significant importance in Germany in the last years. Especially the strong growth of cooperation between German and Turkish universities has encouraged more and more German students to study in Turkey via an official exchange program. The standards for high quality and international orientated Turkish teaching have developed parallel to that. As a consequence the teaching of Turkish as a foreign language has become indispensable for many language centres of the German Universities. Having almost Turkish residents Berlin plays a special role in Turkish language learning. Therefore, many inhabitants consider Turkish as one of the most important languages to know in the city as reaching people requires more than German only. Some of them need Turkish for their everyday professional life as members of public administrations or medical healthcare. All that led the Language Centre of the Humboldt-University of Berlin to establish Turkish language curses as part of their regular education program in Since that moment the Turkish language offers have been widely extended and the attendance has been fast growing. At the beginning the syllabus of instruction could be exclusively hold by assistant lecturers (highly qualified freelancers). But it was the strong will of the management of the Language Centre of the Humboldt- University of Berlin to also establish a salaried position expanding the Turkish language teaching. In October 2013 this position was realized. The aim of this article is to introduce the Language Centre of the Humboldt-University and to explain how the teaching of the Turkish language has developed in that institution from the beginnings until today. It focuses on the actual content and the structure of teaching Turkish as a foreign language as well as on the difficulties and the challenges still to be tackled. Keywords: Teaching of Turkish as a Foreign Language, Language Centre of the Humboldt-University of Berlin

4 Giriş Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi, yaklaşık 60 yıllık profesyonel geçmişiyle üniversitenin tüm fakülte ve yüksekokul öğrencileri ile çalışanlarına uluslararası yükseköğretim standartlarına uygun yabancı dil kursları ve sertifikaları sunan bir eğitim kurumudur. Bu anlamda kurumumuzun en önemli hedefi, öğrencilerimizi hem yüksek öğrenimleri sırasında katılacakları yurt dışı eğitim ve öğretim programlarına, hem de ilerideki iş hayatlarına en iyi şekilde hazırlamaktır. Yabancı dil eğitim ve öğretiminin sadece dilsel becerileri değil, aynı zamanda kültürlerarası duyarlılık ve yeterliliğin de kazanılmasını kapsadığı gerçeğinden yola çıkarak ilkelerini belirleyen dil merkezimiz, öğrencilerimize en çağdaş teknik, metot ve yaklaşımlarla yabancı dil öğrenme fırsatı sunmakta ve kendi öğrenme stratejilerini geliştirme imkanı sağlamaktadır. Her yarıyıl yaklaşık 5000 öğrenciye yüksek kalitede yabancı dil eğitim ve öğretimi sunan kurumumuz Almanya çapında eşsiz bir Kendi Kendine Öğrenme Merkezi ne (Selbstlernzentrum) sahiptir. Mediothek adı altında hizmet veren ve dil merkezine bağlı olan bu bölüm, dil, edebiyat, sanat, kültür, bilim ve teknik gibi çok çeşitli konularda dil öğrenimini destekleyici görsel ve işitsel materyaller sunmaktadır. Buna ek olarak öğrencilerimize kişisel danışma ve dil öğrenimlerini kendi ihtiyaçlarına uygun şekilde planlama hizmeti sunuyor, Rusya başta olmak üzere birçok ülkede gerçekleşen yoğun dil kursu programları düzenliyoruz. Kurumumuzdaki yabancı dil öğretimi, öğrencilerin yüksek öğretim sürecinin değişmez bir öğesi olarak planlanmıştır. Merkezimizdeki dil kursları bu anlamda öğrencilerimizin üniversite öğreniminin bir parçası olarak haftalık ders programlarına dahil edilmektedir. Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi 14 dilde ve farklı düzeylerde genel, bilimsel ve mesleki kurslar sunmaktadır. Bunlardan 9 u UNIcert 2 adıyla üniversiteler için yürütülen öğretim, akreditasyon ve sertifika sistemine bağlıdır. Kurumumuzdaki kurslar ve seviyeler hakkında aşağıdaki tablo daha ayrıntılı bilgiler sunmaktadır. 2 UNIcert hakkında daha geniş bilgi için bakınız:

5 Tablo 1: Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi Yabancı Dil Programı * UNIcert sertifika sistemine göre yürütülen kurslar Yabancı Dil Olarak Almanca A1 C2 Almanca İşaret Dili Başlangıç Seviyesi İngilizce* B2 C2 Arapça* A1 B2 Fransızca* A1 C1 Türkçe A1 B2 İtalyanca* A1 C1 Çince A1 A2 İspanyolca* A1 C1 Rusça* A1 C1 Latince Başlangıç Seviyesi Latinum Lehçe* A1 A2 Çekçe* A1 B1 Macarca* A1 A2 Kurumumuzda Yabancı Dil Olarak Türkçe Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi dil merkezimizde 2009 yılında başlamıştır. Türkçeyi dil öğretim programımızın içine almak istememizin en önemli nedenlerinden birisi, bu dilin özellikle Berlin şehri için olan önemidir. Günümüz itibariyle Almanya nın tümünde bulunan yaklaşık 3 milyon Türkiye ve Türk kökenli insanın den fazlası Berlin şehrinde yaşamaktadır. Bu durum Türkçeyi Berlin de en çok konuşulan yabancı dil haline getirmiş, insanların Türk diline ve kültürüne olan ilgisini iyice artırmıştır. Bunun yanında Türk ve Alman üniversiteleri arasındaki işbirliğinin son yıllarda hızla gelişmesi sonucu farklı eğitim programları çerçevesinde Türkiye ye giden Alman öğrenci sayısındaki büyük artış da Türkçeyi yabancı dil olarak programımıza alma ihtiyacını doğurmuştur. Bütün bunlara ek olarak bizi bu konuda harekete geçiren diğer bir sebep ise, Almanya daki bütün üniversitelerin dil merkezlerinde eğitim ve öğretimi sunulan kalıplaşmış Avrupa Dillerinin dışına çıkma isteğimizdir. Çok dillilik ve kültürlülük ilkesi ışığında Avrupa merkezci bakış açısının dışına çıkarak öğrencilerimize hem günlük ve mesleki hayatta, hem de öğrenim hayatında gerekli olacak ve büyük faydalar sağlayacak olan başka dilleri de programımıza dahil etmek kalite standartlarımızın bir parçasıdır. Bu amaçla talebe bağlı olarak Türkçe dil kurslarının yanı sıra Türk dili, kültürü ve tarihi konulu hafta sonu gerçekleşen seminerler de sunulabilmektedir.

6 Sayılarla Türkçenin Kurumumuzdaki Tarihçesi 2009 yılı temmuz ayında başlattığımız iki haftalık bir yoğun kursla Türkçe dili öğretimine başlandı. Aynı yılın eylül ayında da benzer bir kurs gerçekleştirildi. Bu iki kursa gösterilmiş olan ilgi sonucu 2010 yılı itibariyle hem yaz hem de kış öğretim yarıyılına entegre edilmiş üç kurs daha düzenlendi. İlk yıl A1 seviyesi üzerine çıkmayan kurslar 2010/11 kış döneminde A2 ye geçilmesiyle ivme kazandı. Dönemden döneme artan katılımcı sayısı daha üst düzeylerde kurs ihtiyacı doğurdu. İki kurs ile başlayan program, her yarıyıl büyüyerek dönem başına ortalama beş ila altı kurs olmak üzere gelişmeye başladı yaz dönemi itibariyle şu anda farklı düzeylerde ve kurs başına ortalama 20 katılımcıyla 8 kurs gerçekleşmektedir. Şu anda yürütülen kurslardaki öğrenci sayımız 170 civarındadır. Dil merkezimizde yürütülen yabancı dil olarak Türkçe öğretimi programına ait kurs seviyeleri ve kapsamı ile ilgili bilgiler tablo 2 de görülmektedir. Tablo 2: Berlin Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi ndeki Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminin İçeriği A1* Düzeyi (60 Ders saati) Haftada 4 saat A2.1* Düzeyi (60 Ders saati) Haftada 4 saat A2.2* Düzeyi (30 Ders saati) 3 Haftada 2 saat B1.1* Düzeyi (60 Ders saati) Haftada 4 saat B1.2* Düzeyi (60 Ders saati) Haftada 4 saat B2.1* Düzeyi (60 Ders saati) Haftada 4 saat * Dil düzeyleri Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi nin belirlediği seyivelere göre tanımlanmaktadır. 3 A2.2 nin kapsamı yakında yapılacak yeni bir düzenlemeyle haftada 4 saat olmak üzere toplam 60 saate çıkarılacaktır.

7 Karşılaşılan Zorluklar Genel olarak Alman üniversitelerine ayrılan bütçeler sınırlı olduğundan bu durum dil merkezlerine de yansımaktadır. Dil merkezleri kendilerine ayrılan bu kısıtlı bütçe çerçevesinde programlarını belirlemek durumundadırlar. Bu durum Avrupa dilleri dışındaki Türkçenin de dahil olduğu küçük diller için yeterli ve sabit öğretim elemanı alınamaması sorununu beraberinde getirmektedir. Bütçe yetersizliğinden dolayı bu diller için genelde Lehrbeauftragte denilen, sabit bir sözleşmesi bulunmayan ve saat ücretiyle çalışan okutmanlar alınmaktadır. Bu durum yakın bir tarihe kadar bizim üniversitemiz için de geçerliydi. Türkçe diline olan talebin son yıllarda olağanüstü bir hızla artması sonucu bu dil için bir kadro açılması gerektiğinin önemini gören kurumumuz, Ekim 2013 tarihi itibariyle sabit bir sözleşmeyle Türkçe dili için bir kadro açmış bulunmaktadır. Türkçe, dil merkezimiz için o kadar önemli bir hale gelmiştir ki, bu kadroyu açabilmek için kurumun diğer bir bölümünde personel kısıtlaması yapmak göze alınmıştır. Bu yolla Türkçe programının geliştirilip iyileştirilmesi, sunulan eğitim ve öğretim hizmet kalitesinin en az Avrupa dillerinin bulunduğu düzeye ulaştırılması amaçlanmaktadır. Diğer bir önemli nokta ise Türkçe için dil düzeylerini belirleme sırasında ortaya çıkmıştır. Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi nin tanımladığı dil seviyelerine Türkçede ulaşabilmek için gerekli olan ders saatinin belirlenmesinde Avrupa dillerinin eğitim ve öğretim sürecini temel almanın uygun olmadığı görülmüştür. Örneğin birçok Avrupa dilinde ortalama ders saatiyle A2 seviyesi bütünüyle tamamlanırken Türkçede bu sayı neredeyse 180 e çıkmaktadır. Böylece ders programını buna göre ayarlama zorunluluğu doğmuştur. Almanya daki yabancı dil olarak Türkçe dili eğitim ve öğretimi sırasında karşılaşılan diğer bir sorun ise uygun ders kitaplarıyla ilgilidir. Özellikle yükseköğretim kalite standartlarına uygun, üniversite öğrencilerinin ve Türkçe öğretim elemanlarının ihtiyaçlarına cevap verecek, bütün dil becerilerinin geliştirilmesine imkân veren, otantik diyalog ve metinler içeren, aynı zamanda da Türkiye ve Türk kültürü hakkında bilgilendiren ders kitabı ve materyallerin eksikliği üzücü bir durum yaratmakta, Türkçe eğitim ve öğretiminin yurt dışındaki kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.

8 Türkçe Bölümü Olarak Vizyon ve Misyonumuz Bir önceki bölümde de belirtildiği üzere Türkçe için sabit bir kadronun açılmasıyla bazı engeller ortadan kalkmış, birimin geliştirilerek diğer dillerle aynı seviyeye getirilmesi için gereken asgari ortam sağlanmıştır. Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi, üniversiteler için yürütülen UNIcert öğretim, akreditasyon ve sertifika sistemine bağlıdır. Bu bağlamda programımızda yer alan 14 yabancı dilin 9 u UNIcert sistemine göre yürütülmektedir. Bu sertifika sistemini Türkçe dili eğitim ve öğretimine dahil etmek en büyük hedeflerimizden biridir. Böylece dil eğitim ve öğretimini Almanya daki yükseköğretim standartlarına uygun olarak birleştirip bütünleyen UNIcert sertifika sistemi kurumumuzda Türkçe için de geçerli olacak, yabancı dil olarak Türkçenin kalitesini yurt dışında Avrupa dilleriyle aynı seviyeye çıkaracaktır. Humboldt-Üniversitesi Dil Merkezi Türkçe Birimi olarak hem Türkiye hem de diğer ülkelerdeki üniversitelerin Türkçe bölümleriyle işbirliği yaparak fikir alışverişinde bulunmak, yabancı dil olarak Türkçe alanlarındaki projelere katılmak ve özellikle Alman öğrencilerin ihtiyaçlarına karşılık verecek modern ders materyalleri geliştirmek de hedeflerimiz arasındadır. Dil merkezimizin hedef ve amaçlarını Türkçe birimine de uyarlayarak modern ve nitelikli bir Türkçe öğretimi vermek bizim için en ön sırada yer almaktadır. Bu bağlamda amacımız öğrencilerin hem bilimsel çalışma alanlarında, hem iş hayatlarında, hem de öğrenim hayatlarında ihtiyaç duyacakları Türkçe dil becerisini kazandırmak, onların bu süreçte kendine güvenen, sorumlu ve bağımsız öğrenen bireyler olmalarını sağlamaktır. Kaynakça