Doç. Dr. Zeynel T. KANGAL. Bursa Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KABAHATLER HUKUKU

Transkript

1 Doç. Dr. Zeynel T. KANGAL Bursa Uludağ Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KABAHATLER HUKUKU

2 İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ... IX İÇİNDEKİLER... XI KISALTMALAR... XXV BİRİNCİ BÖLÜM KABAHATLER HUKUKUNA GİRİŞ 1. KABAHAT KAVR AMI VE KABAHATLER HUKUKU...1 I. Kabahat Kavramı...1 A. Genel Olarak...1 B. Kabahatlerin Diğer Kavramlardan Farkları Kolluk Tedbirlerini Gerektiren Fiillerden Farkları Disiplin Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden Farkları Muhakeme Hukuku Yaptırımlarını Gerektiren Fiillerden Farkları Özel Hukuktan Kaynaklanan Yaptırımlardan Farkları...9 II. Kabahatler Hukuku...10 A. Genel Olarak...10 B. Kısa Tarihçe...13 C. Çeşitli Ülkelerdeki Durum...16

3 XII 1. Federal Almanya Fransa İtalya İspanya Avusturya İsviçre İngiltere Çin Güney Kore...27 D. Avrupa Birliği E. Hukuk Düzenindeki Yeri Kamu Hukukunun Alt Dalıdır Ceza Hukuku ve İdare Hukuku İle İlişkisi...32 F. Düzenleme Konuları Maddî Hukuk Usul Hukuku KABAHAT SUÇ AYRIMI...38 I. Ayrımın Önemi II. Ayrım Kriterleri...39 A. Şeklî Kriterler Yaptırım Farkı Kriteri Usul Farkı Kriteri B. Esasa İlişkin Kriterler Nitelik Kriteri Nicelik Kriteri Nitelik-Nicelik Kriteri KABAHATLER HUKUKUNUN KAYNAKLARI...50 I. Doğrudan Kaynaklar A. Anayasa B. Kanunlar...52

4 XIII 1. Kabahatler Kanunu Kabahat İçeren Diğer Kanunlar...52 C. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri...59 D. Çerçeve Kanunlar ve Düzenleyici İşlemler...59 II. Dolaylı Kaynaklar...61 A. Yüksek Mahkeme Kararları...61 B. Doktrin...61 III. Kabahatler Hukuku Kurallarının Yorumu...62 IV. Kabahatlerde Kanunîlik İlkesi A. Genel Olarak B. Örf-Âdet Hukuku Yasağı C. Belirlilik İlkesi Genel Olarak Çerçeve (Beyaz) Normlar...78 D. Kıyas Yasağı...91 E. İdarenin Düzenleyici İşlemleriyle İdarî Yaptırım Konulması Yasağı F. Geçmişe Uygulama Yasağı KABAHATLER KANUNU NUN UYGULAMA ALANI...97 I. Kabahatler Kanunu nun Konu Bakımından Uygulama Alanı II. Kabahatler Kanunu nun Zaman Bakımından Uygulanması...98 A. Genel Olarak...98 B. Derhal Uygulama İlkesi (Geçmişe Uygulama Yasağı) C. Failin Lehine Olan Kanunun Uygulanması III. Kabahatler Kanunu nun Yer Bakımından Uygulanması A. Türkiye de İşlenen Kabahatler B. Yurt Dışında İşlenen Kabahatler IV. Kabahatler Kanunu nun Kişi Bakımından Uygulanması A. Genel Olarak B. Milletvekilleri

5 XIV C. Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanlar D. Diplomatlar E. Hâkim ve Savcıların Durumu İKİNCİ BÖLÜM KABAHATLERE YAPTIRIM UYGULANMASININ KOŞULLARI 5. KABAHATİN YAPISAL UNSURLARI VE YAPTIRIM UYGULANMASININ KOŞULLARI I. Genel Olarak II. Kabahatin Yapısal Unsurları III. Failin Kusuru IV. İdarî Yaptırım Uygulanmasının Diğer Koşulları TİPİKLİK I. Kavram II. Kabahat Tiplerinin Türleri A. İcraî Hareketli Kabahatler İhmalî Hareketli Kabahatler B. Serbest Hareketli Kabahatler Bağlı Hareketli Kabahatler.142 C. Tek Hareketli Kabahatler Birden Fazla Hareketli Kabahatler D. Seçimlik Hareketli Kabahatler E. Anî Kabahatler Mütemadi Kabahatler F. Sırf Hareket Kabahatleri Neticeli Kabahatler G. Zarar Kabahatleri Tehlike Kabahatleri III. Kabahatin Maddî Unsurları A. Fail Genel Olarak Mahsus (Özgü) Kabahatler B. Mağdur

6 XV C. Kabahatin Konusu D. Tipik Hareket (Fiil) Kavram Bir Başkası İçin Hareket a. Tüzel Kişilerin Organ veya Temsilcisi ya da Faaliyeti Çerçevesinde Görev Üstlenen Kişi b. Gerçek Kişilerin Temsilcisi veya Çalışanı c. Özel Niteliklerin Sirayeti E. Netice Kavram Nedensellik Bağı ve Objektif İsnadiyet F. Nitelikli Unsurlar IV. Kabahatin Manevî Unsuru A. Genel Olarak B. Kast Kavram Kast Türleri C. Taksir Genel Olarak Taksir Türleri D. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Kabahatler E. Kabahatlerin Maddî Unsurlarında ve Nitelikli Unsurlarında Hata Kabahatlerin Maddî Unsurlarında Hata Kabahatlerin Nitelikli Unsurlarında Hata HUKUKA AYKIRILIK UNSURU I. Genel Olarak II. Hukuka Uygunluk Nedenleri A. Kanun Hükmünü Yerine Getirme B. Meşru Savunma C. Zorunluluk Hâli

7 XVI D. Yükümlülüklerin Çatışması E. Hakkın Kullanılması Genel Olarak İdarî İzinler F. İlgilinin Rızası III. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması IV. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddî Koşullarında Hata KUSUR I. Genel Olarak II. Kusuru Ortadan Kaldıran Nedenler A. Yaş Küçüklüğü B. Sağır ve Dilsizlik C. Akıl Hastalığı D. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma E. Mazeret Nedenleri Zorunluluk Hâli Cebir veya Tehdit Hukuka Aykırı, Fakat Bağlayıcı Emrin Yerine Getirilmesi Meşru Savunmada Sınırın Aşılması F. Kusuru Ortadan Kaldıran Hata Hâlleri Yasak Hatası Kusuru Ortadan Kaldıran Nedenlerin Maddî Koşullarında Hata KABAHATİN ÖZEL GÖRÜNÜM ŞEKİLLERİ I. Kabahate Teşebbüs A. Genel Olarak B. Teşebbüsün Koşulları C. Gönüllü Vazgeçme II. Kabahate İştirak

8 XVII A. Genel Olarak B. Eşitlik Sistemi (Tek Tip Fail Sistemi) C. Kabahate İştirakin Koşulları Birden Fazla Kişinin Fiile Katılması Birlikte Kabahat İşleme İradesi Fiilin Tamamlanması veya Bazı Durumlarda İcra Hareketlerine Başlanması D. Dolaylı Faillik E. Yan Yana Faillik F. Özel Faillik Nitelikleri III. İçtima A. Genel Olarak B. Fiil Tekliği ve Fiil Çokluğu C. Kabahatler Arasındaki İçtima Aynı Kabahatin Birden Fazla İşlenmesi Görünüşte İçtima Fikrî İçtima D. Kabahatler İle Suçlar Arasındaki İçtima KABAHATLERE YAPTIRIM UYGULANMASINI ENGELLEYEN VEYA SAĞLAYAN DIĞER KOŞULLAR I. Kişisel Yaptırımsızlık Nedenleri II. İdarî Yaptırımı Kaldıran veya Azaltan Kişisel Nedenler A. Gönüllü Vazgeçme B. Etkin Pişmanlık III. İdarî Yaptırımın Uygulanabilirliğinin Objektif Koşulları ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KABAHATLERE UYGULANACAK İDARÎ YAPTIRIMLAR 11. İDARÎ YAPTIRIMLAR A GENEL BAKIŞ...259

9 XVIII I. İdarî Yaptırım Kavramı II. İdarî Yaptırımların Ceza Yaptırımlarından Farkları İDARÎ PAR A CEZASI I. Genel Olarak II. İdarî Para Cezasının Çeşitleri A. Maktu İdarî Para Cezası B. Nispî İdarî Para Cezası C. Alt ve Üst Sınırları Kanunda Gösterilen İdarî Para Cezası Genel Olarak İdarî Para Cezasının Belirlenmesi a. Kabahatin Haksızlık İçeriği b. Failin Kusuru c. Failin Ekonomik Durumu III. Yerine Getirilmesi A. Derhal Ödeme B. Cebri İcra Yoluyla Tahsil Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları Sosyal Güvenlik Kurumlarının ve Mahallî İdarelerin Bütçelerine Gelir Olarak Kaydedilen İdarî Para Cezaları Genel Bütçeye Gelir Olarak Kaydedilmeyen İdarî Para Cezaları Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Verdiği İdarî Para Cezaları Cumhuriyet Savcıları ve Mahkemeler Tarafından Verilen İdarî Para Cezaları C. Tahsil Şekli İDARÎ TEDBIRLER I. Genel Olarak II. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi A. Genel Olarak

10 XIX B. Mülkiyeti Kamuya Geçirilebilecek Eşya veya Değerler C. Elkoyma veya Muhafaza D. Kararın Geciktirilmesi E. Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesinin Sonuçları III. Diğer İdarî Tedbirler A. Bir Meslek ve Sanatın Yerine Getirilmemesi B. İşyerinin Kapatılması C. Ruhsat veya Ehliyetin Geri Alınması Sürücü Belgesinin Geri Alınması Avcılık Belgelerinin İptali Yetki Belgesinin İptali Lisans Belgesinin İptali Diğer Ruhsat veya İzinlerin İptali D. Faaliyetin Durdurulması E. Kara, Deniz veya Hava Nakil Aracının Trafikten veya Seyrüseferden Alıkonulması F. Spor Müsabakalarını Seyirden Yasaklama TÜZEL KIŞILERE UYGULANACAK İDARÎ YAPTIRIMLAR I. Tüzel Kişilere Kabahatlerden Dolayı İdarî Yaptırım Uygulanması A. Genel Olarak B. Tüzel Kişilerin Kapsamı C. Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler D. Kabahatin Gerçek Kişinin Görevi Kapsamında İşlenmesi E. Tüzel Kişilere Uygulanabilecek İdarî Yaptırımlar II. Tüzel Kişilere Bazı Suçlardan Dolayı İdarî Para Cezası Uygulanması A. Genel Olarak B. Tüzel Kişilerin Kapsamı C. Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler

11 XX D. İlgili Suçların İşlenmesi E. Suçun Tüzel Kişi Yararına İşlenmesi F. İdarî Para Cezasına Karar Verecek Makam G. Tüzel Kişi Hakkında Sadece İdarî Para Cezası Uygulanabilmesi III. Suçu Bildirme Yükümlülüğünün İhlâli Suçundan Dolayı Bazı Tüzel Kişilere İdarî Para Cezası Uygulanması A. Genel Olarak B. Tüzel Kişilerin Kapsamı C. Tüzel Kişinin Sorumluluğuna Yol Açacak Gerçek Kişiler D. Suçu Bildirme Yükümlülüğünün İhlâli Suçunun İşlenmesi.352 E. İdarî Para Cezasına Karar Verecek Makam F. Tüzel Kişi Hakkında Sadece İdarî Para Cezası Uygulanması İDARÎ YAPTIRIMLARDA TEKERRÜR I. Genel Olarak II. Tekerrürün Sonuçları YERINE GETIR ME ZAMANAŞIMI I. Kavram II. Süreler DÖRDÜNCÜ BÖLÜM İDARÎ YAPTIRIM KARARI VE YARGISAL KORUNMA 17. İDARÎ YAPTIRIM KAR ARI I. Hukukî Niteliği II. Unsurları A. Sebep Unsuru B. Konu Unsuru C. Amaç Unsuru

12 XXI D. Yetki Unsuru Genel Olarak İdarî Yaptırım Kararı Vermeye Yetkili Kişi ve Makamlar a. İdarî Organ ve Makamlar aa. Kişi Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar bb. Konu Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar. 387 cc. Yer Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar aaa. Türkiye de İşlenen Kabahatlerde Yetki bbb. Yurtdışında İşlenen Kabahatlerde Yetki ccc. Bağlantılı Kabahatlerde Yetki ddd. Yer Bakımından Yetki Uyuşmazlığı eee. Yetkisizlik İddiası ve Yetkili Olmayan İdarî Makamların Yaptıkları İşlemler dd. Zaman Bakımından Yetkili Organ ve Makamlar b. Cumhuriyet Savcısı c. Mahkeme E. Usul-Şekil Unsuru Genel Olarak İdarî Soruşturma Koşulları a. Şikâyet b. Talep İdarî Soruşturma Engelleri a. Ölüm b. Af c. Aynı Fiilden Dolayı Aynı Anda Yürütülen Başka Bir İdarî Soruşturmanın Varlığı d. İdarî Yaptırıma İlişkin Daha Önceden Verilmiş Bir Kararın Bulunması aa. Fiilin Ceza Mahkemesi Tarafından Karara Bağlanması...416

13 XXII bb. Fiilin Cumhuriyet Savcısı Tarafından Karara Bağlanması cc. Fiilin İdarî Makamlar Tarafından Karara Bağlanması e. Soruşturma Zamanaşımı aa. Kavram bb. Süreler Uyarı Koşulu İdare Önünde Savunma İdarî Yaptırım Kararının Şekli ve Gerekçesi Kararların Bildirilmesi İDARÎ YAPTIRIM KARARLARINA KARŞI YARGISAL KORUNMA I. Genel Olarak II. Adlî Yargı Yolu A. Başvuru Yolu İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu Aleyhine Başvurulabilecek İdarî Yaptırım Kararları Görevli ve Yetkili Merci Başvurabilecek Kişiler, Başvurunun Süresi ve Şekli Başvurunun Etkisi Ön İnceleme Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi Huzurda Dinleme Deliller ve İspat Son Kararın Verilmesi B. İtiraz Yolu İtiraz Edilebilecek Kararlar İtiraz Merci İtiraz İstemi, Süresi ve Şekli

14 XXIII 4. İtirazın İncelenmesi ve İtiraz Üzerine Verilebilecek Kararlar C. Olağanüstü Kanun Yolları D. Masraflar ve Vekâlet Ücreti III. İdarî Yargı Yolu A. İptal Davası Genel Olarak İdarî İtiraz Yoluna Başvurulması Sorunu İptal Davası Açılabilecek İdarî Yaptırımlar İptal Davası Açabilecek Kişiler ve Başvuru Şekli Dava Açma Süresi Görevli Mahkeme Yetkili Mahkeme Geçici Yargısal Korunma İlk İnceleme Cevap Dilekçesi ve İşlem Dosyasının Gönderilmesi Duruşma Açılması İnceleme ve Deliller İptal Davasında Karar B. Tam Yargı Davası Genel Olarak Görevli ve Yetkili Mahkeme C. Kanun Yolları IV. Adlî Yargı İle İdarî Yargı Arasındaki Görev Uyuşmazlıkları A. Genel Olarak B. Olumsuz Görev Uyuşmazlığı C. Olumlu Görev Uyuşmazlığı V. Bireysel Başvuru Yolu A. Genel Olarak B. Adil Yargılanma Hakkı Bakımından

15 XXIV EK : AVRUPA KONSEYİ BAKANLAR KOMİTESİ NİN İDARÎ YAPTIRIMLARLA İLGİLİ TAVSİYE KARARI KAYNAKÇA K AVR A M DİZİNİ