II. DİN ŞÜRASI (I) TEBLİG VE MÜZAKERELERİ (23-27 KASIM 1998) DİYANET İŞLERi BAŞKANLIGI YAYlNLARI. Tas. No:

Transkript

1 DİYANET İŞLERi BAŞKANLIGI YAYlNLARI II. DİN ŞÜRASI TEBLİG VE MÜZAKERELERİ (23-27 KASIM 1998) (I), TUı'4lyc Pljii!i1N ıt 'fi Isitım Mıışıınnıtlnrı M~rktıl;i KUtUphtHHıııi Tas. No: ANKARA-2003

2 ,, 1 Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınlan ilmi Eserler 1 93 Tashih Abdi! AKTAŞ Mustafa KAYA Yusuf APAYDIN Ali Osman PARLAK Dizgi Mehmet KARAVAŞ Hasan EKİNCİ HüseyinDiL Grafik RecepKAYA Baskı Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Mat. Tıc. İşl. Tel: (0.312) 354 9I Y ISBN: TkNo: 975-I ISBN: 975-I Diyanet İşleri Başkanlığı Dini Yayınlar Dairesi Başkanlığı Derleme ve yayın Şubesi Müdürlüğü Tel: (0.312)

3 554 II. DİN ŞÜRASI TEBLİÖ VE MÜZAKERELERİ YURT DIŞINDAKi VATANDAŞLARIMIZIN MİLLİ VE DİNİ KiMLiKLERİNİN KORUNMASINDA UYGULANACAK YENİ İRŞAD USULLERİ OsmanBARIŞ Allah a haıml, Resulüne selatu sc bm ile sözlerime başlarım. Sayın Başkan, Değerli Kurul Üyeleri! Bu konuyu seçmiş olmamın sebebi, yurt dışında beş yıl görevli olarak bulunmuş olmamdır. Tebliğimi gözlem ve tecrübelerime dayanarak hazırladım. İsHim kabalığı ve cehaleti yok etmek için gelmiş, ilmeve ahhika dayalı bir sistemdir. Kur'an-ı Kerim ilmin temel vasıtası olan ''kalem"i ismen zikrederek ve "oku" emriyle nazil olmaya başlamıştır. Peygamberimiz'e, nazil olan ilk ayetlere baktığımızda, İslam binasının "rab-insan-ilim" üçlüsü üzerine tesis edildiğini göiürüz: "Yaratan rabbinin adıyla (besmele ile) oku! O, insanı bir kan pıhtısından yarattı. Oku ve öğren! İnsana bilmediklerini öğreten ve kalemle yazdıran rabbin ekremdir (en cömerttir)"<ıı. İnsamn Yaratılış Gayesi İnsanı yarattıklarının pek çoğuna üstün kılan Cenab-ı Allah; "Biz, hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kı/dık. Onları (çeşitli nakil vasıtaları ile) karada ve denizde taşıdık; kendilerine güzel güzel rızıklar verdik; yine onları, yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık."<ıı İnsanın yaratılış gayesi de Kur'an-ı Kerim'de "Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım"<3> şeklinde açıklanmaktadır. "Allah'a kulluk etmek" olarak ifade edilen bu gayeye hangi yolla ulaşabileceğimiz de Kur'an'da çok net bir biçimde ortaya konulmuştur. Kulları içinden ancak bilenler, Allah'tan gereğince korkar. Şüphesiz Allah, daima üstündür, çok bağışlayandır.< 4 ı Mekke'de nazil olan ayetlerden birinde, Peygamberimiz'e Allah şöyle öğütte bulunur: "Deki; Rabbim, benim ilmimi artırır"< 5 >Yine Kur'an-ı Kerim insanlar arasında tek üstünlük ölçüsü (1) A1ak 96/1-5. (2) İsrii 17n0. (3) Zfuiyat (4) Fatır 35/28. (5) Taııa 20/14.

4 II. DİN ŞÜRASI TEBLİG VE MÜZAKERELER1 555 olarak ilmi göstermiştir. "Hiç bilenler/e bilmeyenler bir olur mu? Doğrusu ancak akıl sahipleri bunları hakkıyla düşünür."<6l Dinde İrşad ve Tebliğin Önemi İnsamn yaratılış gayesi "Allah'a kulluli' olunca, ona bu gayeyi hatırlatınale ve vazifesini )'erine getirmede yol göstermek için bizzat Cenab-ı Hak peygamberler ve kitaplar göndermiştir. Peygamber ve onların getirmiş olduğu ilahi' mesaj insanları yaratılış gayelerine ve kulluğa irşad amacım taşır. "Emir bi'l-ma'rufve nehiy ani'l-münker" bütün semavi dinlerin özünde mevcuttur. Hz. Adem hem ilk insan hem de ilk nebfdir. İnsanlık hiçbir dönemde uyarıcısız (nezir) bırakılmamıştır. "Emir bi'l-ma'ruf nehiy ani'l-münker" yolund::ı ni c nehller ~e h id olm u~ e w \'l' cef~,y~ı k~ıtlaııınl)brdır. ( HL. Zckcrıyy~ ı. Yahya gibi). Peygamberlerin bile uğruna şehid olmaktan geri durmadığı "tebliğ ve irşad" vazifesinin önemine Kur'an-ı Kerim'in birçok ayetinde de işaret edilmektedir. "Size rabbimin vahyettiği gerçekleri tebliğ ediyorum ve size öğüt veriyorum ve ben sizin bilmediğiniz şeyleri Allah tarafindan gelen vahiy ile biliyorum?> "Size rabbimin gönderdiği gerçekleri tebliğ ediyorum ve ben sizin için güvenilir bir öğiitçüyiim."<sı Muhatap olarak bütün insanlığı hedefleyen Kur'an-ı Kerim ve O'nun tebliğeisi Hz. Muhammed davet ve irşadda belli bir metot takip etıniştir. "Ey Resul! Rabbinden sana indiri/eni tebliğ et. Eğer bunu yapmazsan onun elçiliğini yapmamış olursun. Allah seni insanlardan koruyacaktır. Doğrusu, Allah, kiifirler topluluğuna rehberlik etmez."(9> Konumuz "irşad" usulleriyle" alilkah olunca Kur'an ve Hz. Peygamber'in metpduna dair birkaç nokta üzerinde durmak uygun olacaktır. Kur'an ve Sünnetle Tebliğ ve İrşad Usulü Allah'ın mesajımn insanlığa intikalinde beşeri bir varlığın (Peygamber'in) ve beşerf bir vasıtanın (!isan) kullanılmasının zarureti açıktır. Bu hususu açıklamak için Kur'an-ı Kerim'de şu ayetin yer aldığım görmekteyiz." (Allah'ın emirlerini) Onlara iyice açıklasm diye her peygamberi yalnız kendi kavminin diliyle gönderdik. Sonra da Allah dilediğini saptırır, dilediğini de doğru yola iletir. Çünkü o, güç ve hihnet sahibidir."< 10 > İsrailoğulları'na ilahi kitaplar nasıl Hz. Davfid ve Hz. İsa'nın Iisam ile gelmişse, "İsriiiloğullan 'na ilahi kitaplar nasıl Hz. Davfid ve Hz. İs1l'nın li sam ile gelmişse, "İsriiiloğulları'ndan kiifir olanları da, Davfid ve Meryem oğlu İsa diliyle lanetlenmişlerdir. Bunun sebebi, söz dinlememeleri ve sının aşmalarıdır." 01 > İslam Peygamberi'nde Kur'an-ı Kerim, toplumun konuştuğu dil ile yani ana dili ile (6) Zümer 39/9. (7) A 'raf 7/62. (8) A'rfıf 7/62. (9) Milide 5/67. (1 O) İbrahim 14/4. (ll) Mrude 5n&.

5 556 II. DİN ŞÜRASI TEBLİÖ VE MÜZAKERELERİ gönderilmiştir. Zira, maksat onun anlaşılmasıdır. "(Resulüm!) Biz Kur'an-ı sadece, onunla Allah'tan sakınanları müjdeleyesin ve inat edenleri uyarasın diye senin dilinle (in dirilip oku tarak) kolaylaştırdık".cııı "Anlayabilesiniz diye, Biz onu Arapça bir Kur' an olarak indirdik."cm (Bu) ayetleri, bilen bir toplum için Arapça bir ok:unuşla açıklanmış bir kitaptır."cı 4 ı Bu noktada şu tesbiti yapmamız mümkündür. Cenab-ı Hak Kur'an-ı Kerim'i inzal huyururken muhataplarımn dil ve kültür durumlarına büyük bir önem atfetmiştir. Bu tesbit diğer semavf kitaplar için de geçerlidir. "Biz bunu yabancı dilde Kur'an yapsaydık diyeceklerdi ki ayetleri açıklanmalı değil mi? Bir Arap yabancı dilden (ne alar)? De ki; bu kitap inananlar için hidayet ve şifadır".cısı Peygamberimiz de hayatı boyunca ishim'a davet mektupları ile gönderdiği elçilerini, gidilen yerin dilini bilen kimselerden seçmiştir.<'6) Kısaca belirtmek gerekirse, günümüzde tebliğ \ e ir~ad faaliyetleri yürütülürken dikkate alınması lazım gelen en önemli husus; muhatabı iyi tammak ve ona hangi noktalardan ve ne şekilde yaklaşılacağını iyi tesbit etmektir. Kur'an ve Sünnet bu ölçüye dikkat çekmektedir. "Biz peygamberler, insanlara mertebelerine göre muamele etmek ve onlann anlayış ölçülerine göre konuşmakla emrolunduk".(17> Tebliğcilere de "insanlara mertebelerine göre muamele edeniz."cıııı tavsiyesinde bulunmuştur. Avrupa'da Takip Edilecek İrşad Usulleri İrşad usullerinin belirlenmesinde esas alınacak en önemli ölçü; muhatabın sosyal, kültürel ve psikolojik konumudur. Bu açıdan yurt dışında ve bu arada Avrupa'da yaşayan vatandaşlarımızla ilgili irşad hizmetlerinde takip edilecek metot ve usulleri düşünürken, bu insanlar sosyal ve kültürel problemlerini öncelikle tesbit etmemiz gerekir. Bilhassa Avrupa'da bu problemleri şu şekilde sıralamamız mümkündür. 1- Dinf Problemler: Günümüzde Avrupa'da dinf sahada sunulan hizmetler oldukça sınırlı bir alana inhisar etmekte ve genelde yaşlı kesimi muhatap almaktadır. Bilhassa üçüncü ve dördüncü nesil ve bayanlarla bir iletişim kopukluğu söz konusudur. Birçok dindar ailenin çocuğu inançsızlık bataklığına düşmüş ve düşmeye de devam etmektedir. Zira bu çocuklarla iletişim kuracak, onların diliyle kendilerine hitap edecek ve onların sosya psikolojik durumuna vakıf ve onlara hizmet sunacak ehliyetli irşad elemanlarının sayısı oldukça azdır. Bu vatandaşlarımızın bütün problemlerini kendi problemi gibi değerlendiren, çareler arayan, bu yüzden uykuları kaçan vatandaşının derdi ile hem dert olan görevliler, problemleri çözme yolunda mesafe katedecektir. Allah Peygamber'ine hitaben; "Demek bu söze (Kur'an'a) inanmazlarsa bir üzüntü duyarak arka- (12) Meryem 19/97. {13) Yfisuf 12/2. {14) Fussilet (15) Fussilet 41/44. (16) İbn Sa'd, et-tabakat, I, 258. (17) İhyaü Ulfimi'd-din, I, 63, 105. (18) Ebfi Davtld, Sünen, nr. 4842; Beyhaki, Adab, nr

6 II. DİN ŞÜRASI TEBLİÖ VE MÜZAKERELERİ 557 larından kendini adeta tüketeceksin."<' 9 > Bu ayetten mürşid ve diğer görevlilerin kendi payianna çıkaracağı dersler vardır. 2- Dil Problemi: Bugün Avrupa'da yaşayan bilhassa üçüncü ve dördüncü nesil, ciddi bir ana dili problemi ile karşı karşıyadır. Bu çocuklanmız ebeveynleri ile Türkçe anlaşmakta güçlük çekmektedir. Kültürlerin aktanınında vazgeçilmez unsur olan "dil" probleminin bir şekilde çözümlenememesi halinde bu gençlerimizin millf ve dinf kimliklerinin muhafazası zorlaşacak ve irşad hizmetlerinden de gereği gibi faydalanamayacaklardır. 3- Kültürel Problemler: Avrupa'da yaşayan insanımızdan özellikle Avrupa'da doğanlar veya çok küçük yaşta Avrupa'ya gidenler ciddi bir ikilem ve kültür çatışmasıyla karşı karşıyadır. Evde anne babasından aldığı kültür değerleri ile toplum ve eğitim kurumiarından :..ıldığı kültür değerleri arasındaki ciddi uyuşmazlık onları bunalımiara sevketmektedir. Bu sebeple üstün nitelikli, hafızası sağlam, bilgili "özel personel" yetiştirilip ve atamalan yapılmalıdır. Gerek Diyanet İşleri Başkanlığı ve gerekse diğer kuruluşlar tarafından sunulan hizmetler cami çevrelerinde odaklaşmış ve yaşlı kesimi muhatap almaktadır. Bu hususta oradaki yaşlı vatandaşlann, din görevlilerinin gençlerle ilgilenmesini hazmedemedikleri bir vakıadır. Görevlilerin gençlerle özel ilgisi, yaşltiann çeşitli iftira ve şikayetlerine sebep olmaktadır.. Çözüm Önerileri 1- Din Eğitimi Bu güne kadar Avrupa'da sunulan dinf hizmetler faydadan uzak olmamakla beraber oldukça sınırlı biralanda kalmıştır. Üçüncü ve dördüncü neslin dil ve kültürel problemleri göz önüne alındığında bu hizmetlerin etki alanı daha da daralmaktadır. Bu durumda yapılması gereken "yerinden" hizmete yönelmek ve buna ağırlık vermektir. Yani dini ve ilim adarnlannı yetiştirmek dahil, Avrupa' daki insanımızın kendi eğitim ve öğretim müesselerini kurmasında devlet olarak onlara öncülük etmeliyiz. Bu vatandaşlanmız her bakımdan kendi ayarlan üstünde durabilecek konuma getirilmelidir. Bu durumda dil problemi olmayan ve yaşadığı toplumun kültürüne vakıf din ve ilim adamlan yetişecektir. Bu noktada Gibb ve Renon gibi müsteşriklerin şu sözünü hatırlamakta fayda görüyorum. "biz Gazzalf kadar devrinin kültürüne hakim ikinci bir insan bilmiyoruz." 2- Dil Probleminin Halledilmesi Biraz önce Kur'an ve Sünnet'te muhatabın "din" probleminin dikkate alındığım örnekleriyle ortaya koymaya çalıştık. Zira dil muhataba ulaşmakta en önemli iletişim aracı olma özelliğini korumaktadır. Bu sebeple; dinin ve millf kimliğin vatandaşianınıza anlatımında ana dilin önemi izahta~ varestedir. Bu açıdan ilgili ülkelerin konum ve yönet- (19) Kehf 18/6.

7 558 II. DİN ŞÜRASI TEBLİÖ VE MÜZAKERELERİ melikleri de göz önünde bulundurularak bu ülkelerdeki bilhassa üçüncü ve dördüncü nesle ana dilleri ile millf ve dinf eğitim ve öğretimikanlan sunulmaya çalışılmalıdır. Bu hizmet cami lokallerinde üçbeş ihtiyarla meşgul olmaktan çok daha hayırlı bir hizmet olacaktır. Yalnız bu problemin çözümü bir günlük ve kolay bir mesele değildir. Bu açıdan problemin halline kadar geçecek zaman zarfında yeni kayıplann doğmasını önlemek için ara çözümlere ihtiyaç vardır. Bu noktada en erken yapılabilecek olanı, Avrupa ülkelerinde hizmet verecek olan din görevlisi ve öğretmenierin mutlaka gidecekleri ülkenin dilini öğrenmeleri gerekmektedir. Peygamberimiz'in tatbikatı da böyle olmuştur. Aynca bu husus cihanşümul bir din olan İslam dininin Avrupa'lılar arasında da tanınmasını kolaylaştıracaktır. Bir imam, en azından bir Batılı din adamı kadar Arapça'ya ilaveten bir Batı dili bilmelidir. Aksi halde dinf hizmetler birinci kuşakla yani yaşlı kesimle sınırlı kalacak \C gcııo;lıkk araınwjaki u.,:uruııı gıtllk<;c lıüyüyccektir. 3- Kültürel Alanda Verilmesi Gereken Hizmetler Avrupa'da doğan veya çok küçük yaşta yurt dışına giden çocuklaiı.mızın ciddi bir kültür çatışmasıyla karşı karşıya olduğunu yukanda belirttik. Türk-İslam kültürünün bu nesillere aktanlmasında en önemli rolü oynayacak müesseseler eğitim ve öğretim kurumlandır. Ama ne yazık ki bazı ülkelerde (Hollanda gibi) özel eğitim kurumlan açma imkanı bulunmasına rağmen, bu konuda gerekli ve yeterli girişimler bu zamana kadar yapılmamıştır. Kurulmuş olan İslam okullan da genelde Arap müslümaniann idaresinde olduğu için Türkler'in bu okullardan istifadeleri sınırlı kalmaktadır yılı sonlannda kurulmuş Avrupa'nın ilk ve tek İslam Üniversitesi "Rotterdam İslam Üniversisetisi" ile ciddi ve müsbet ilgimiz olmamıştır. Bu alanda hızlı okullaşmanın lüzumu bizce izahtan varestedir. Cami çevrelerinde verilen kültürel hizmetler yetersizdir. Kültürel hizmetlerde basın ve yayın kurumlannın önemi bilindiğine göre bu ülkelerde de millf kültür ve irşad hizmetlerinde bii kururnlardan azami ölçüde yararlanılmalıdır. Teklif ve Temenniler * Carniler, sosyal hizmetleri ihtiva eden birimleri de içerecek tarzda yapılmalı bu konuda tip projeler geliştirilmelidir. * Tatiller dikkate alınarak, irşad ekipleri daha sık gönderilmelidir. *Gezici vilizler ve Kur'an kursu öğretmeni tayinleri yapılmalıdır. *Nüfusu yoğun, cemaati çok olan camilere ihtiyaca yetecek kadar görevli tayin olunmalıdır. (V aiz, Kur'an kursu öğretmeni ve imam gibi.) * Aileler arası diyalogun geliştirilmesi için ev sohbetlerine ağırlık verilmeli, bu konuda bille programlar takip edilmelidir. (Dinf ve millf hikaye ve romanlar gibi.) * Cami demekleri ve okul aile birlikleri problemlere beraber çareler aramalıdır. *Yaşlı nüfusun (kadın-erkek) vakitlerini değerlendirip sosyal etkinlikleri sürdürfibilecekleri kıraathane ve şark kahvesi gibi yerler yaygınlaştınlmalıdır. * Din görevlisi olarak gönderilecek personelin yurt içindeki kurslan, gidecekleri til-

8 II. DiN ŞÜRASI TEBLİÖ VE MÜZAKERELERİ 559 kelere kaydınlmalıdır. Vakıf merkezleri bu iş için el verişle hala getirilip ülke, çevre ve çalışacağı yer hakkında bilgi sahibi olduktan sonra göreve başlatılmalıdır. *Yurt dışında izlenmesi mümkün olan TV yayınlarında Türkiye'yi tanıtıcı, belgesel ve bölgesel yayınlarla birlikte izlenme saatleri de dikkate alınarak rnillf ve dinf programlara ağırlık verilmeiedir. * Diyanet Dergisi ve Diyanet Çocuk Dergisi okullara, camilere ve kıraathanelere görevliler vasatısıyla ücretsiz olarak ulaştınlmalıdır. * Gençlerin ve çocukların!isan durumları da göz önünde bulundurularak Kur'an, Sünnet ve rnillf kültürümüzü ihtiva eden bol resimli, süreli yayıniann neşrine ağırlık verilmelidir. * Türk çocuklan için ana okulu, çocuk yuvası, kolej ve yurtlar belli bir proje dahilinde yapılıp işietilmelidir. *Yurt dışındaki üniversitelere devam eden gençlerirnizde her yıl bir artış olmaktadır. Bu gençlerle yakından ilgilenecek özel bir birim oluştıırularak uygun görüleniere burs tahsisleri yapılmalıdır. * Din görevlileri ile ilgili yapılan şikayetler incelenmeden görevli hakkında işlem yapılmamalıdır. * İrşad mevzularının güncel, aktüel, hurafelerden arınmış, gerçekçi ve ilrnf olmalarına hassasiyet gösterilmelidir. * Veli-Öğretmen ve din görevlisi iş birliği temin edilerek öğrenciler yakından izlenmelidir. * Gençlik şuraları tertip edilerek bu şuralarda problemierin tesbiti ve çareleri aranmalıdır. Şuralarda problemlere yönelik kapsamlı anketleryapılmalı ve değerlendirilmelidir. * Kütüphanelerde dinf ve rnillf kitaplada zenginleştirilmelidir. * Boyama kitaplan, yap-boz ve logolarla kültürümüzü tanıtan ve öğreten malzemeler üretme li ve çocuklara ulaştınlmaladır. *Ders araç ve gereçleri ile kitaplar basit, sade, kolay, anlaşılır ve uygulanır tarzda hazırlatılmalı. Bu kitaplarınher bölümünün sonuna test usulü soru ve cevapları konmalıdır. Zaman zaman görevliler milrifetiyle yapılacak anketlerle tesbit edilen problemlere çareler üretilmelidir. *Hz. Peygamber'in "işlerin en sevimiisi az da olsa devamlı olanıdır."ı:wı sözünden hareketle, "yurt dışında yaşayan Türk vatandaşının" 121 ı asimile olmalarını önlemek Türk ve müslüman kimliklerini koruyabilmelerini sağlamak için, devletin ilgili birimlerindenmüteşekkil, sahalarında uzman şahıslardan oluştıırulmuş vatandaşın meselelerini sürekli izleyip takip eden, plan ve programlar geliştiren bir kurumun kanunla çok acil olarak kurulmasında zaruret vardır. (20) Buhfui, İman, 32; Müslim, Müniifıkun, 78. (21) Çalışma Bakanlığına Bağlı Yurtdışı İşçi Hizmetleri Gen. Müd. Son. Raporu. (Hürriyet, 22 Ekim 1998), Tarihli sayası.

9 560 II. DİN ŞÜRASI TEBLİG VE MÜZAKERELERİ l \ 1 * Düğün, nişan, sünet, mevlid, doğum ve cenazeye gerekli hassasiyet gösterhip özel programlar geliştirilerek uygulanmalıdır. * Vatandaşlarıınız tarafından inşa edilmekte olan yapılar için Türk mimarisi uygulama çalışmaları başiatılmalıdır. * Mahallf radyo ve televizyonlardan istifade edilerek millf ve dinf prograrnlar yapılmalıdır. * Millf ve dinf günlerin mana ve ehemmiyetini belirten broşürler hazırlanarak vatandaşıara ulaştırılmalı ve bu şuur canh tııtıılmalıdır. * Gönderilecek personelde aşağıdaki vasıfların aranılınasımn faydalı olacağı kanaatindeyim. a) Kendi ile barı~ık, çevresi ile uyumlu, b) Sabırlı, hoşgörülü ve üstün karakterli, şecaatli. c) Bencil olmayan, hislerine hakim, insiyatif sahibi. d) Objektif, halkı ile bütünleşmiş, yapıcı ve bütünleştirici şahsiyetler olmalıdır. * Dünyanın muhtelif yerlerinde yaşayan vatandaşlarıınızı dinf ve millf konularda tenvir edecek programlar İNTERNET' e yüklenıneli ve irşadın bu yolla yaygınlaştırılınası sağlanmalıdır. Saygılarımla...