ORTA ÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ SEÇME VE YERLEŞTİRME SINAVININ (OKÖSYS) FAKTÖR YAPILARINA İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA

Transkript

1 XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya ORTA ÖĞRETİM KURUMLARI ÖĞRENCİ SEÇME VE YERLEŞTİRME SINAVININ (OKÖSYS) FAKTÖR YAPILARINA İLİŞKİN BİR ARAŞTIRMA Yard. Doç. Dr. Ömer KUTLU Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Uzm. İsmail KARAKAYA Şereflikoçhisar İbrahim Baltacı İlköğretim Okulu Özet Bu araştırmanın amacı, Orta Öğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavının (OKÖSYS) faktör yapılarını belirleyerek, ölçmeye çalıştığı zihinsel becerileri belirlemektir. Bunun için öğrencilerin OKÖSYS deki ham puanları kullanılmıştır. Faktör analizi için 1999, 2000 ve 2001 yıllarına ait datalar MEB-EĞİTEK Ölçme ve Değerlendirme Daire Başkanlığı ndan alınmıştır. Her yıl için, Türkiye genelinde sınavı kazananlar arasından rastlantısal olarak 5,000 kişinin verileri kullanılarak OKÖSYS nin faktör yapıları belirlenmiştir. Faktör analizi sonucunda elde edilen faktörlerin, ölçtüğü zihinsel becerileri belirlemek için ölçme ve değerlendirme uzmanları ile alan uzmanlarının görüşleri alınarak isimlendirme çalışmaları yürütülmüştür. Sonuç olarak OKÖSYS; sözcük, cümle ve parçada anlam bilgisi, öğeler - durumlar arası ilişkileri kavrayabilme, şekillere dayalı ilişkilerden sonuç çıkarma, verilen durumdan sonuç çıkarma gibi zihinsel becerileri ölçtüğü görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Akademik Yetenek, Faktör Analizi, Üst Düzey Zihinsel Beceriler A RESEARCH ON THE FACTOR STRUCTURE OF SECONDARY EDUCATION INSTITUTIONS STUDENT SELECTION AND PLACEMENT TEST (SEISSPT) The purpose of this study was to determine the factorial structure of The Secondary Education Institutions Student Selection and Placement Test and to find out the cognitive skills it intends to assess. For this purpose, the raw scores of the students in were made use of. For the factorial analysis, the data, which consisted of the scores of SEISSPT that was held country-wide in 1999, 2000, and 2001, was obtained from Ministry of Education-Assessment and Evaluation Department. The factor structures of SEISSPT were determined by analyzing the sample data from individuals that were chosen randomly from among those who achieved the test. As a consequence of the factorial analysis, labeling studies were conducted by consulting field experts and experts of assessment and evaluation in order to determine the cognitive skills that attained factors assess. As a result, it was found that SEISSPT assessed cognitive skills such as: comprehension in word, sentence and context level; understanding the relationship between elements-situations; and drawing conclusions out of illustrative relationships and given situations. Key Words: Academic Aptitude, Factor Analysis, High Level Cognitive Skills

2 Giriş Türk eğitim sisteminde, yükseköğretim kurumlarına ve birçok ortaöğretim kurumuna, öğrenci seçme ve yerleştirme işlemi merkezi sınavlar sonucunda olmaktadır. Sözü edilen eğitim kurumlarına öğrenci seçme ve yerleştirme işleminin sınav aracılığıyla yapılmasının bazı gerekçeleri vardır. Bunlardan ilki, bu kurumlarda eğitim görmek isteyen öğrenci sayılarının, eğitim görecek öğrenci sayısından fazla olmasıdır. Diğeri ise aynı yükseköğretimöğretim programını tercih eden birçok öğrenci arasından en uygun olanlarını belirleyerek, seçip yerleştirebilmektir (ÜSYM, 1979; Payaslıoğlu, 1985). Türkiye de yükseköğretim kurumlarına öğrenci seçme ve yerleştirme işlemi, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından, ortaöğretim kurumlarına öğrenci seçme ve yerleştirme işlemi ise Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından yapılmaktadır. Türkiye de son yıllarda, yılları arasında uygulanan seçme ve yerleştirme amaçlı sınavlarda kullanılan testlerden farklı olarak, ortaöğretim programlarına dayanan bilgi ve becerilerden oluşan ve akademik yeteneği ölçme amacı taşıyan soruların kullanıldığı görülmektedir (Oral, 1985). ÖSYM ce geliştirilerek uygulanan Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS) ve Lisansüstü Öğrenime Geçiş Sınavı (LES) ve MEB tarafından ilköğretimden ortaöğretime öğrenci geçişini sağlamak amacıyla geliştirilerek uygulanan Orta Öğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme (OKÖSYS) ve Özel Okullar Sınavı (ÖOS) bu özellikte sınavlardır. Bu çalışmanın konusu olan OKÖSYS; Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler olmak üzere dört konu alanını kapsayan sorulardan oluşmaktadır. Kısaca OKÖSYS testlerindeki sorular, ilköğretim programlarına dayandırılarak geliştirilen ve akademik yeteneği ölçen bir özellik taşımaktadır testidir (MEB, 1998). Konu alanı ne olursa olsun, söz konusu testler verilen bilgileri, a) kullanabilme, b) yorumlayabilme, c) genelleyebilme, d) yordayabilme, e) öğeleri ayırt edebilme, f) öğeler arası ilişki kurabilme, g) değerlendirebilme gibi üst düzey zihinsel süreçleri yoklamayı amaçlamaktadır. Daha ayrıntılı irdelenecek olursa, konu alanı ne olursa olsun sorulara genel olarak aşağıda verilen zihinsel süreçler değerlendirilmektedir: 1) Verilen bilgi bütününde kullanılan kavram, grafik, tablo ve ilkelerden çıkarımlar yapma, 2) Yazılı olarak ya da şekil, grafik, tablo halinde verilen bilgi örüntüsünün öğeleri arasında ilişki kurarak sonuca varma, 3) Yazılı metni okuyup anlama, 2

3 4) Verilen bir problem durumundaki öğeleri ayırt etme, öğeler arası ilişki kurabilme, ilişkileri kullanarak bir sonuca ulaşma, 5) Verilen problemi, yazılı metni, şekil, grafik yada tabloyu belli ölçütlere göre değerlendirebilme, 6) Temel kavram ve ilkeleri kullanarak günlük yaşamdaki gözlemleri çıkarma, benzer örnekler verme, olayları anlama, problem çözme gibi zihinsel süreçlerin ölçülmeye çalışıldığı görülecektir (MEB, 2003). OKÖSYS ve ÖOS testlerinin ölçmeye çalıştığı zihinsel beceriler, akademik yetenek testleriyle benzerlik göstermektedir. Akademik yetenek testlerine genel olarak bakıldığında Okul Yeteneği Testi (Scholastic Aptitude Test -SAT-), Temel Beceri Iowa Testleri (The Iowa Tests of Basic Skills -ITBS-) ve Okul ve Fakülte Yetenek Testi (School and College Aptitude Test -SCAT-) sözel ve sayısal olmak üzere çeşitli alt testlerden oluştuğu görülmektedir (Cronbach, 1984; Anastasi ve Urbina, 1997; Cohen, Montague, Nathanson, Swerdlik, 1988). Sözel bölüm, sözcük dağarcığı, sözcük ve düşünceleri anlama ve genel olarak sözlü materyalleri anlama ve sözel akıl yürütme yeteneklerini; sayısal bölüm ise sayısal olarak ifade edilen problemleri anlama ve çözme, ayrıca sayılarla hızlı ve doğru işlem yapma olarak tanımlanabilecek davranışları ölçmektedir (Anastasi, 1982). Bu testler bireylerin öğrenme kapasitelerini ve gelecekteki performanslarının kestirilmesinde kullanılmaktadır. Eğitimde yetenek testleri gelecekteki eğitimsel çalışmada elde edilecek başarıyı kestirmek için kullanılmaktadır (Walsh ve Betz, 1995). Bir testin hangi zihinsel becerileri ölçmeye çalıştığının bilinmesi testin geçerliği açısından önemlidir. OKÖSYS de kullanılan testlerin faktör yapılarına ilişkin yapılmış bazı çalışmalarda bu testlerin amacını destekleyici sonuçlar bulunmuştur (Aslan, 2000; Kutlu ve Karakaya, 2003). OKÖSYS nin faktör yapılarını belirleme amacını taşıyan bu çalışma, OKÖSYS testlerinin hangi zihinsel becerileri ölçtüğünün, dolayısıyla testin kapsamındaki zihinsel boyutun ne olduğunun bilinmesine yardımcı olacaktır. Bu da MEB tarafından belirlenen zihinsel süreçlerin, ne derece gerçekleştiğini göstermesi açısından önemli bir katkı olacaktır. Bu çalışmadan elde edilen bulgular hem MEB e hem de test geliştiricilere, test geliştirme açısından fikir verici olacaktır. 3

4 Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (EĞİTEK) Ölçme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı tarafından yapılan Orta Öğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavının (OKÖSYS) faktör yapılarını belirlemek ve ölçmeye çalıştığı zihinsel becerilerin neler olduğunu ortaya koymaktır. Bu araştırmanın temel amaç kapsamındaki alt amaçları şunlardır: Alt Amaçlar yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? Araştırmanın Yöntemi Bu araştırmanın amacı, OKÖSYS sınavının ölçtüğü zihinsel becerileri, yani testin faktör yapılarını belirlemektir. Bunun için öğrencilerin sınavda vermiş oldukları yanıtlardan yararlanılmıştır. Bu çalışma var olan bir durumu belirlemesi açısından betimsel bir araştırma özelliği taşımaktadır. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini 1999, 2000 ve 2001 yıllarında OKÖSYS ye girmiş ve herhangi bir ortaöğretim kurumunu kazanmış öğrenciler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise 1999, 2000, 2001 yıllarındaki sınavı kazanan öğrenciler arasından her yıl için rastlantısal yolla seçilmiş kişi olmak üzere toplam öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin Toplanması Araştırmada ele alınan alt problemlerin çözümü için öğrencilerin OKÖSYS den aldıkları ham puanlar kullanılmıştır. Bu puanlar, MEB-EĞİTEK Ölçme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı ndan sağlanmıştır. 4

5 Verilerin Çözümlenmesi OKÖSYS öğrenci puanları, Statistical Package for Social Science (SPSS) programı ortamına aktarılmış ve testin genel olarak faktör yapılarını belirlemek amacıyla açımlayıcı faktör analizine (explatory factor analysis) tabi tutulmuştur. Faktör analizi sonucunda elde edilen faktörlerin ölçtüğü zihinsel becerileri belirlemek için, ölçme ve değerlendirme uzmanları ile alan uzmanlarının görüşleri alınmış ve bu yolla faktörlere isim verme yoluna gidilmiştir. Faktörlerin ölçmeye çalıştığı zihinsel becerilerin neler olduğu bu yolla belirlenmiştir. Ayrıca faktörlerin soru sayıları test istatistikleri (aritmetik ortalamaları, standart sapmaları) ve güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Bulgular yorumlanırken faktör yük değerleri, güvenirlik katsayıları çizelgeler halinde verilmiştir. Bulgular ve Yorumlar Bulgular ve yorumlar alt amaçlara göre verilmiştir. 1. alt amaç: 1999 yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? Araştırmanın birinci alt amacıyla ilgili faktörleştirme işleminde, temel bileşenler analizi (principle compenent analysis) kullanılmıştır. Maddelerin öz değerleri ve açıklanan varyansı dikkate aldığımızda, faktör sayısı 8 olarak belirlenmiştir. Bu faktörler ve içerisindeki maddeler Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge Yılı Uygulanan OKÖSYS Testinin Faktör Analizi Sonuçları Faktörler Faktör 1 Madde No T3, T4, T2, T8, T20, T1, T24, T13, T15, S1, T12, T14, T18, T6, S9, T5, T25, T11, T22 Açıklanan Varyans (%) 16,54 Faktör 2 M6, M7, M8, M9, M10, M11, M12, M13, M14, M15, M17, M18, M23 4,67 Faktör 3 M1, M2, M3, M4, M22, M24, M25 2,95 Faktör 4 F3, F6, F7, F11, F12, F13, F14, F15, F16 1,66 Faktör 5 S2, S3, S5, S10, S11,S21 1,51 Faktör 6 F17, F25, F22, F19, F23, F24 1,37 Faktör 7 T7, T9, T10, T16, T21 1,29 Faktör 8 F20, S8, S19, S20 1,27 TOPLAM 31,26 T: Türkçe, M: Matematik, F: Fen Bilimleri S: Sosyal Bilimler 5

6 Faktörler içerisindeki maddelerin içerikleri, ölçmeye çalıştıkları psikolojik özellikler dikkate alınarak adlandırılmaya çalışılmıştır. Adlandırma çalışmalarında, konuyla ilgili branş öğretmenleri ile ölçme ve değerlendirme uzmanların görüşü alınmıştır. Buna göre; a) faktör 1 : sözcük, cümle ve parçada anlam, b) faktör 2 : öğeler, durumlar (yapılar) arası ilişkileri kavrayabilme, c) faktör 3 : şekillere dayalı ilişkilerden sonuç çıkarma, d) faktör 4 : fiziksel ve kimyasal olaylarla ilgili kuralı bulma, e) faktör 5 : verilen durumdan sonuç çıkarma, f) faktör 6 : fiziksel durumlardan sonuç çıkarma, g) faktör 7 : verilen bir cümledeki kuralı bulma (cümlede kural), h) faktör 8 : verilen olayla ilgili kuralı bulma olarak belirlenmiştir. Yukarıda belirlenen ve adlandırılan faktörlerin içerisindeki madde sayıları, aritmetik ortalamaları, standart sapmaları ve güvenirlik katsayıları Çizelge 2 de verilmiştir. Çizelge OKÖSYS Faktörlerinin Soru Sayıları, Aritmetik Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayıları Faktörler Soru Aritmetik Standart Güvenirlik Sayısı Ortalama Sapma Katsayısı Faktör ,44 2,71 0,83 Faktör ,28 3,21 0,78 Faktör 3 7 3,62 2,17 0,62 Faktör 4 9 6,14 2,08 0,62 Faktör 5 7 4,96 1,57 0,60 Faktör 6 6 3,10 1,55 0,48 Faktör 7 5 3,07 1,25 0,41 Faktör 8 4 3,03 0,90 0,34 Testin Tümü 70 63,33 14,55 0,93 Çizelge 2 ye bakıldığında madde sayısı az olan faktörlerin güvenirlik katsayılarının düşük olduğu görülmektedir. OKÖSYS da kullanılan testin bütün olarak güvenirlik katsayısı 0,93 bulunmuştur. Bu değer testin ölçtüğü özellikler bakımından homojen özellikler taşıdığı, içtutarlılığı yüksek bir test olduğu biçiminde yorumlanmıştır. Faktör 3 e ve faktör 6 ya ait aritmetik ortalamaların diğer faktörlerin ortalamalarına göre daha küçük, standart sapmalarının ise daha büyük olduğu görülmektedir. 6

7 2. alt amaç: 2000 yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? Araştırmanın ikinci alt amacıyla ilgili faktörleştirme işleminde de, temel bileşenler analizi (principle compenent analysis) kullanılmıştır. Maddelerin özdeğerleri ve açıklanan varyansı dikkate alındığında, faktör sayısı 9 olarak belirlenmiştir. Bu faktörler ve içerisindeki maddeler Çizelge 3 te verilmiştir. Çizelge Yılı Uygulanan OKÖSYS Testinin Faktör Analizi Sonuçları Faktörler Madde No Açıklanan Varyans (%) Faktör 1 M15,M6,M13,F10,M14,F16,F17,M16,M3, M1,T8,M2,S17,M12 14,803 Faktör 2 S19,S23,S20,S6,S22,S9,S16,F7,S10,F4,S15 S11,F11 3,138 Faktör 3 T1,T22,T3,T13,T11,T10,T2,T4,T12 1,681 Faktör 4 T17,F9,T20,T5,T14,T19,S3,T7,S2,T15 1,630 Faktör 5 F21,F22,F20,M11,M20,F12,M4,S12,F24,M8 1,589 Faktör 6 F2,F1,S18,T25,M23,S1,S8 1,505 Faktör 7 F3,F23,F8,M7,F19,F15,M19 1,458 Faktör 8 S5,T16,S21,S7,M5 1,437 Faktör 9 M21,M22,F14,M25 1,426 TOPLAM 28,667 T: Türkçe, M: Matematik, F: Fen Bilimleri S: Sosyal Bilimler Faktörler içerisindeki maddelerin içerikleri, ölçmeye çalıştıkları psikolojik özellikler dikkate alınarak alan uzmanlarından ve ölçme ve değerlendirme uzmanlarından görüş alınarak adlandırılmaya çalışılmıştır. Buna göre; a) faktör 1 : öğeler, durumlar ve yapılar arası ilişkileri kavrayabilme, b) faktör 2 : verilen bir durumdan sonuç çıkarma, c) faktör 3 : sözcük, cümle ve parçada anlam, d) faktör 4 : verilen olayla ilgili kuralı bulma, e) faktör 5 : fiziksel, sayısal ve sosyal durumlardan sonuç çıkarma, f) faktör 6 : temel kavram ve ilkeleri kullanarak günlük olayları anlama, g) faktör 7 : fiziksel ve kimyasal olaylarla ilgili kuralı bulma, h) faktör 8 : şekillere ya da yazıya dayalı ilişkilerden sonuç çıkarma, i) faktör 9 : verilen problemi belirli ölçütlere göre değerlendirme olarak belirlenmiştir. 7

8 Yukarıda açıklanan faktörlere ait madde sayıları, aritmetik ortalamaları, standart sapmaları ve güvenirlik katsayıları Çizelge 4 te verilmiştir. Çizelge OKÖSYS Faktörlerinin Soru Sayıları, Aritmetik Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayıları Faktörler Soru Aritmetik Standart Güvenirlik Sayısı Ortalama Sapma Katsayısı Faktör ,59 3,04 0,80 Faktör ,32 3,04 0,78 Faktör 3 9 6,51 1,88 0,66 Faktör 4 9 3,95 2,11 0,62 Faktör ,92 1,64 0,57 Faktör 6 6 2,49 1,47 0,51 Faktör 7 7 3,17 1,73 0,62 Faktör 8 5 1,52 1,11 0,28 Faktör 9 4 1,75 1,10 0,40 Testin Tümü 77 34,22 12,17 0,93 Çizelge 4 e bakıldığında, 2000 yılında uygulanan OKÖSYS nin 9 faktörden oluştuğu ve bu faktörlerde toplam 77 soru yer aldığı görülmektedir. Faktörlerin güvenirlik katsayıları soru sayısındaki artışa bağlı olarak artmaktadır. Testin tümüne ait güvenirlik katsayısının ise oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Bu durum testin ölçtüğü özellikler bakımından homojen olduğu, yüksek bir içtutarlılığının bulunduğu ve uygulama koşullarından gelen tesadüfi hatalardan arınık olduğu biçiminde yorumlanmıştır. Faktör 1, 5 ve 8 e ait aritmetik ortalamalar oldukça düşük bulunmuştur. Bu durum testi yanıtlayan öğrencilerin bu boyutta yer alan soruları yeteri düzeyde yanıtlayamadıklarını göstermektedir. Faktör 4, 6, 7 ve 9 a ait aritmetik ortalamalar ise soru sayılarına bağlı olarak yüzde elli civarında, diğer faktörlerin ortalamaları ise daha büyük olarak bulunmuştur. Bu faktörlerde yer alan maddelere verilen puanlar toplanarak her faktör için toplam puan elde edilmiştir. Faktörlerle, faktörlere ait maddeler arasındaki ilişkileri bulmak için Sperman Brown Sıra Farkları Korelasyon Katsayısı ile hesaplanmıştır (Ek - 1). Elde edilen sonuçlara göre, korelasyon değerlerinin tamamı,05 düzeyinde anlamlıdır ve aralarında genel olarak orta düzeyde bir ilişkinin olduğu görülmektedir. 8

9 3. alt amaç: 2001 yılı uygulanan OKÖSYS nin ölçtüğü zihinsel beceriler (faktör yapıları), test istatistikleri ve güvenirlikleri nelerdir? Araştırmanın ikinci alt amacıyla ilgili faktörleştirme işleminde de, temel bileşenler analizi (principle compenent analysis) kullanılmıştır. Maddelerin özdeğerleri ve açıklanan varyansı dikkate aldığımızda, faktör sayısı 8 olarak belirlenmiştir. Aşağıda belirlenmiş faktörler ve içerisindeki maddeler Çizelge 5 te verilmiştir. Çizelge Yılı Uygulanan OKÖSYS Testinin Faktör Analizi Sonuçları Faktörler Faktör 1 Madde No T17,T12,T21,T25,T22,T5,T18,T7,T15,T11, S11,T8,T10,T20,T1, Açıklanan Varyans (%) 14,271 Faktör 2 S4,S7,S10,S5,S6,S2,S9,S3,S12,S16,S18,S1, 3,706 S14,S19,S13,S15 Faktör 3 M9,M11,M10,M4,M8,M7,M13,M5,M16 2,102 Faktör 4 F1,F3,F2,F8,M25,M24,M14,F4,M19,F24 1,808 Faktör 5 F11,M15,F13,F9,F5,F12,M22,M2,M12,F14, 1,620 M3,F10,T24 Faktör 6 T2,T23,T13,T3,T16 1,519 Faktör 7 S25,S23,S22,S24 1,452 Faktör 8 F17,F18,F19,F23,F16,F15,F20 1,403 TOPLAM 27,881 T: Türkçe, M: Matematik, F: Fen Bilimleri S: Sosyal Bilimler 2001 OKÖSYS nin faktör analizi çalışması, temel bileşenler analiz yöntemiyle yapılmıştır OKÖSYS testi 8 faktörden oluşmaktadır. Bu faktörler içerisindeki maddelerin içerikleri, ölçmeye çalıştıkları psikolojik özellikler dikkate alınarak adlandırılmaya çalışılmıştır. Buna göre; a) faktör 1 : verilen bir cümledeki ya da durumdaki kuralı bulma, b) faktör 2 : verilen durumdan sonuç çıkarma, c) faktör 3 : verilen bir problemdeki ilişkileri kullanarak sonuca ulaşma, d) faktör 4 : şekillere dayalı ilişkilerden sonuç çıkarma, e) faktör 5 : sayısal, fiziksel ve sözel durumlarla ilgili kuralı bulma, f) faktör 6 : sözcük, cümle ve parçada anlam, g) faktör 7 : yazılı metni okuyup anlama, 9

10 h) faktör 8 : fiziksel ve doğal olaylardan sonuç çıkarma olarak belirlenmiştir. Yukarıda ölçmeye alıştıkları psikolojik özellikler boyutunda alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda isimlendirilen faktörlere ait aritmetik ortalamalar, standart sapmalar ve güvenirlik katsayıları çizelge 6 da verilmektedir. Çizelge OKÖSYS Faktörlerinin Soru Sayıları, Aritmetik Ortalamaları, Standart Sapmaları ve Cronbach Alfa Güvenirlik Katsayıları Faktörler Soru Aritmetik Standart Güvenirlik Sayısı Ortalama Sapma Katsayısı Faktör ,16 3,29 0,73 Faktör ,53 3,52 0,76 Faktör 3 9 3,03 2,27 0,61 Faktör ,91 2,53 0,70 Faktör ,42 2,54 0,66 Faktör 6 5 3,67 1,18 0,47 Faktör 7 4 2,27 1,51 0,59 Faktör 8 7 3,11 1,75 0,54 Testin Tümü 77 41,60 15,72 0,92 Çizelgeden de görüleceği gibi testin tümüne ait güvenirlik katsayısı diğer yıllarda olduğu gibi yüksek bulunmuştur. Bu değer testte yer alan maddelerin aynı yeterliği ölçen, içtutarlılığa sahip homojen bir test olduğunu göstermektedir. Faktör 3 ve özellikle 5 e ait aritmetik ortalamalar oldukça düşük bulunmuştur. Bu durum testi yanıtlayan öğrencilerin bu boyutta yer alan soruları yeteri düzeyde yanıtlayamadıklarını göstermektedir. Diğer faktörlere ait aritmetik ortalamalar ise soru sayılarına bağlı olarak yüzde elli civarında daha büyük olarak bulunmuştur. Bu faktörlerde yer alan maddelere verilen puanlar toplanarak her faktör için toplam puan elde edilmiş; faktörlerle, faktörlere ait maddeler arasındaki ilişkileri bulmak için Sperman Brown Sıra Farkları Korelasyon Katsayısı ile hesaplanmıştır (Ek 2). Elde edilen sonuçlara göre, korelasyon değerlerinin tamamı,05 düzeyinde anlamlı ve aralarında genel olarak orta düzeyde bir ilişki bulunmuştur. Sonuçlar Açımlayıcı faktör analizi sonucunda, 1999 ve 2001 yıllarında uygulanan OKÖSYS nin 8 faktörden, 2000 yılında uygulanan OKÖSYS nin ise 9 faktörden oluştuğu görülmüştür. 10

11 Sonuç olarak OKÖSYS; sözcük, cümle ve parçada anlam bilgisi, öğeler - durumlar arası ilişkileri kavrayabilme, şekillere dayalı ilişkilerden sonuç çıkarma, verilen durumdan sonuç çıkarma gibi üst düzey zihinsel becerileri ölçtüğü görülmektedir. Bu durum test maddelerinin, testin genel olarak amaçladığı psikolojik özellikleri ölçtüğünü göstermektedir. 1999, 2000 ve 2001 yıllarında uygulanan OKÖSYS testlerinin toplamda güvenirliği yüksektir. Faktörlere ait güvenirlik değerlerinin 0,28 ile 0,83 arasında değiştiği, bu değişmede de faktörlerde bulunan madde sayılarının önemli bir etken olduğu görülmektedir. Madde sayıları arttıkça güvenirlikler artmakta, madde sayıları azaldıkça güvenirlikler azalmaktadır. Çizelge 1, 3 ve 5 incelendiğinde OKÖSYS testlerinin 8 ve 9 faktörden oluşmaktadır. Faktörlerin oluşturduğu toplam varyans,30 civarındadır; bu durum testin yaklaşık üçte birinin bu faktörlerce açıklanabileceğini göstermektedir. OKÖSYS de her faktörde yer alan maddelerin, faktör puanı ile korelasyonlarını gösteren Sperman Brown Sıra Farkları Korelasyon katsayısı sonucunda tüm korelasyon değerleri,05 düzeyinde anlamlı bulunmuş ve bu durum, her maddenin faktör toplam puanını yordama özelliği gösterdiği biçiminde yorumlanmıştır.. Kaynakça Anastasi, A. (1982). Psychological Testing (5 th Ed.). New York: Macmillan Publishing Co. Inc. Anastasi, A. ve Urbina, S. (1997). Psychological Testing (7 th International. Inc. Ed.). USA: Prentice-Hall Aslan, Ö. (2000). The Construct Validity of The 1998 Secondary School Institutions Student Selection and Placement Test. Unpublished MSc Thesis, METU, Ankara. Cohen, R. J., Montague,, P., Nathanson, L. S. Ve Swerdlik, M. E. (1988). Psychological Testing. USA: Mayfield Puslishing Company. Cronbach, L. J. (1984). Essentials of Psychological Testing (4 th ed.). New York: Harper & Row Publishers. Kutlu, Ö. ve Karakaya, İ. (2003). Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavının Faktör Yapısına ve Yordama Gücüne İlişkin Bir Araştırma. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 2(4), MEB. (1998). Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı Kılavuzu (OKÖSYS). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 11

12 MEB. (2003). Ortaöğretim Kurumları Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı Kılavuzu (OKÖSYS) ve Özel Okullar Sınavı (ÖOS) Tanıtım Kitapçığı. Ankara: MEB EĞİTEK Ölçme ve Daire Başkanlığı. Payaslıoğlu, A. (1985). Türkiye de Yükseköğretim Kurumlarına Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi. Ankara: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Araştırma, Geliştirme Birimi, AGB ÜSYM. (1979). Yükseköğretime Geçişte Fırsat Eşitliği. Ankara: Üniversitelerarası Seçme Yerleştirme Merkezi. Walsh, W. B. ve Betz, N. E. (1995). Tests and Assesment. (3 rd ed.). New Jersoy: Pretice Hall, Erglewood Cliffs. 12