BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler. BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar

Transkript

1 VETERİNER HİZMETLERİ, BİTKİ SAĞLIĞI, GIDA VE YEM KANUNU TASARISI TASLAĞI BİRİNCİ KISIM Genel Hükümler BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Kanunun amacı, gıda ve yem güvenilirliğini, halk sağlığını, bitki sağlığını, hayvan sağlığı, ıslahı ve refahını, üretici ve tüketici haklarını, çevrenin korunmasını da dikkate alarak, korumak ve sağlamaktır. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Kanun, kişisel tüketim amaçlı birincil üretim ile kişisel tüketim amaçlı hazırlanan gıda ve yem hariç olmak üzere, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yemin üretim, işleme ve dağıtımının tüm aşamalarını, bitki koruma ürünü ve veteriner tıbbî ürün kalıntıları ile diğer kalıntılar ve bulaşanların kontrollerini, salgın veya bulaşıcı hayvan hastalıkları, bitki ve bitkisel ürünlerdeki zararlı organizmalar ile mücadeleyi, çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahını, zootekni konularını, veteriner sağlık ve bitki koruma ürünlerini, veteriner ve bitki sağlığı hizmetlerini, canlı hayvan ve ürünlerin ülkeye giriş ve çıkış işlemlerini ve bu konulara ilişkin resmî kontrolleri ve yaptırımları kapsar. Tanımlar MADDE 3 - (1) Bu Kanunda geçen; a) Ahşap ambalaj malzemesi: Ambalaj destek malzemesi de dâhil bir malın korunması ya da taşınmasında kullanılan kâğıt ürünleri hariç ahşap veya ahşap ürünlerini, b) Alıkoyma: İnceleme sonuçlanıncaya kadar işleme konu olan canlı hayvan veya ürüne resmî olarak el konulmasını, c) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını, ç) Balıkçılık ürünleri: Canlı çift kabuklu yumuşakçalar, canlı denizkestaneleri, canlı gömlekliler ve canlı deniz karından bacaklıları ve bütün deniz memelileri, sürüngenler ve kurbağalar dışında kalan, ister doğada isterse çiftlikte olsun, bütün deniz ve tatlı su hayvanlarının yenilebilir tüm biçimlerini, kısımlarını ve ürünlerini, d) Birincil üretim: Birincil ürünlerin hasadı, süt sağma ve kesimden önce hayvanların çiftlikte yetiştirilmesi dâhil olmak üzere, üretimi ve yetiştirilmesi ile avlanma, balıkçılık ve yabani ürünlerin toplanmasını, e) Birincil ürünler: Toprakta veya topraksız yetişen bitkisel ürünler, çiftlikte yetiştirilen hayvanlar ve hayvanlardan elde edilen işlem görmemiş ürünler, avlanma yolu ile elde edilenler, doğadan toplanan yabani ürünler ile balıkçılık ürünleri de dâhil olmak üzere birincil üretim ürünlerini, f) Bitki: Dikim amaçlı olmayanlar dışında kalan botanik anlamdaki tohumlar dâhil canlı bitkiler ile bunların derin dondurulmuş olanlar dışında botanik anlamda meyve ve sebzeler, yumrular, soğansılar, soğanlar ve rizomlar, kesme çiçekler, yapraklı dallar, budama artığı yapraklar, yapraklar, bitki doku kültürleri, canlı polen, göz, kalem ve çelik gibi canlılığını koruyan belirli parçalarını, g) Bitki koruma ürünü: Bitkileri veya bitkisel ürünleri tüm zararlı organizmalara karşı korumak veya bu tür organizmaların etkilerini engellemek, büyüme düzenleyicileri gibi 1

2 maddelerin besin öğesi olarak fonksiyonu hariç, bitkilerin yaşam fonksiyonlarını etkilemek, kendisine ait özel düzenlemesi bulunmayan ancak bitkisel ürünleri koruyucu olarak kullanılan, istenmeyen bitki veya bitki kısımlarını yok etmek, istenmeyen bitki gelişimini kontrol etmek veya önlemek amacıyla kullanıcıya bir veya daha fazla aktif madde içeren bir formülasyon halinde sunulan, aktif madde ve preparatları, ğ) Bitki pasaportu: Bitki sağlığı ile ilgili bu Kanunla istenen standartların ve özel şartların karşılandığını gösteren belgeyi, h) Bitki sağlık sertifikası: Bitki ve bitkisel ürünlerin bu Kanunda belirtilen bitki sağlığı şartlarına uygun olduğunu gösteren belgeyi, ı) Bitkisel ürün: Bitkisel orijinli, işlem görmemiş veya basit bir işlemden geçmiş, ağaç, kereste gibi bitki tanımına girmeyen ürünleri, i) Bulaşan: Gıdaya kasten ilave edilmeyen ancak, gıdanın birincil üretim aşaması dâhil üretimi, imalatı, işlenmesi, hazırlanması, işleme tabi tutulması, ambalajlanması, paketlenmesi, nakliyesi veya muhafazası ya da çevresel bulaşma sonucu gıdada bulunan, hayvan tüyü, böcek parçası, taş gibi yabancı maddeler hariç olmak üzere her tür maddeyi, j) Çıkış : Malların Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkışı ile ihracatı ve geçici ihracatı, k) Çiftlik hayvanı: İnsanlar tarafından et, süt, yumurta gibi gıda amaçlı, derisi, kürkü, yünü, tüyü veya diğer ürünleri için veya işgücü amacıyla yetiştirilen ve beslenen hayvanları, l) Damızlık: Irkına, tipine ve verimine özgü özellikleri gösteren, vasıflı ve belgeli hayvanları, m) Denetim: Yem, gıda, bitki ve hayvan sağlığı, hayvan refahı ile ilgili herhangi bir hususun bu Kanun hükümlerine uygunluğunun doğrulanması amacıyla yapılan incelemeyi, n) Doğrulama: Somut kanıtların dikkate alınarak incelenmesi yoluyla, belirlenen şartların karşılanıp karşılanmadığının tespiti için yapılan kontrolü, o) Diğer Maddeler: Bitki sağlığı açısından zararlı organizma taşıma riski bulunan, bitki ve bitkisel ürünler dışında kalan maddeleri, ö) Dikim: Bitkilerin büyümesi, üremesi ve çoğaltımını teminen bir ortama yerleştirilmesi işlemini, p) Dikim amaçlı bitki: Dikili olan ve dikili olarak kalacak bitkiler veya daha sonra şaşırtılacak bitkiler ile dikili olmayan fakat sonrasında dikilecek olan bitkileri, r) Ev ve süs hayvanı: Çiftlik hayvanı yetiştiriciliği amaçları dışında insanlar tarafından beslenen ve muhafaza edilen ancak tüketilmeyen hayvanları, s) Faydalı organizma: Biyolojik evresinin herhangi bir dönemini zararlı organizma üzerinde geçiren ve bu organizmanın popülasyonunu sınırlayabilen parazitoit, parazit, predatör, patojenleri, ş) Gıda: Yem, doğrudan insan tüketimine sunulmayan canlı hayvanlar, hasat öncesi bitkiler, tedavi amaçlı kullanılan tıbbî ürünler, kozmetikler, tütün ve tütün mamulleri, narkotik veya psikotropik maddeler hariç, içkiler, sakız ile gıdanın üretimi, hazırlanması veya muameleye tâbi tutulması sırasında kullanılan su veya herhangi bir madde dâhil, insanlar tarafından yenilen, içilen veya yenilmesi, içilmesi beklenen işlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş her türlü madde veya ürünü, t) Gıda ile temas eden madde ve malzeme: Gıda maddeleri ile temasta bulunan veya bulunmak üzere üretilen her türlü madde ve malzemeyi, u) Gıda işi: Kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından gıdanın üretimi, işlenmesi ve dağıtımının herhangi bir aşamasında yürütülen faaliyetleri, ü)gıda işletmecisi: Kontrolü altındaki gıda işinin mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi, v) Gıda kodeksi: Türk Gıda Kodeksini, 2

3 y) Giriş: Malların Türkiye Gümrük Bölgesine ve serbest bölgelere girişi, ithalatı ve transit rejimine tabi tutulması, z) Gözetim: Herhangi bir gıda veya yem işletmesinin, işletmecisinin veya bunların faaliyetlerinin dikkatli bir şekilde gözlemlenmesi, aa) Gözetim bölgesi: Hastalık çevresinde, koruma bölgesini de içine alacak biçimde, koruma bölgesi dışında hastalığın yayılmasını önlemek için gerekli ön tedbirlerin uygulandığı ve hastalığın etkileyebileceği tüm türlerin sağlık durumunun dikkatlice izlendiği bölgeyi, bb) Hayvan: Suda yaşayan hayvanlar, sürüngenler ve amfibik hayvanlar dâhil omurgalı ve omurgasız canlıları, cc) Hayvansal ürün: İnsan tüketimine sunulan hayvansal gıda, hayvansal yan ürün ve üreme ürünleri dâhil tüm hayvansal ürünleri, çç) Hayvansal yan ürün: Üreme ürünleri dâhil, insanlar tarafından tüketimi amaçlanmayan hayvan kökenli ürünler veya hayvanların bütün vücut veya parçaları ile artıkları, dd) Hijyen: Tehlikenin kontrol altına alınması ve gıda ve yemin kullanım amacı dikkate alınarak insan ve hayvan tüketimine uygunluğunun sağlanması için gerekli her türlü önlem ve koşulu, ee) İstenmeyen etki: Bir veteriner sağlık veya bitki koruma ürününün, etiket ve tanıtıcı bilgilerine uygun olarak kullanımı sonucu, hayvanlarda, insanlarda, bitkilerde veya çevrede görülen zararlı etkileri veya istenmeyen durumları, ff) İthalat: Malların serbest dolaşıma giriş rejimi, gümrük antrepo rejimi, dâhilde işleme rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalât rejimi prosedürlerine tâbi tutulmasını, gg) İzleme: Bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerin, Kanunla belirlenen kurallara uygunluk durumu hakkında genel bir görüş edinmeye yönelik, planlanmış bir dizi gözlem ve ölçümlerin yürütülmesini, ğğ) İzlenebilirlik: Üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamaları boyunca bitkisel ürünlerin, gıda ve yemin, gıdanın elde edildiği hayvanın veya bitkinin gıda ve yemde bulunması amaçlanan veya beklenen bir maddenin izinin sürülebilmesi ve takip edilebilmesini, hh) Kalıntı: Bitki veya bitkisel ürünler, yenilebilir hayvansal ürünler içinde veya üzerinde veya çevrede bulunan, bir bitki koruma ürününün veya veteriner tıbbî ürününün kullanımı sonucu ortaya çıkan, metabolitler ile degradasyon veya reaksiyon sonucunda oluşan, dönüşüm ürünleri de dahil olmak üzere bir veya birden fazla maddeyi, ıı) Karantina: Hastalık veya zararlı organizmaların ülkeye girişini veya ülke içinde yayılmasını önlemek amacıyla, hayvan, hayvansal ürün, bitki ve bitkisel ürünler ile madde ve malzemenin kontrol altına alınmasını, ii) Kontrol görevlisi: Bakanlık tarafından resmî kontrol yapma yetkisi verilen kişiyi, jj) Kordon: Hayvan hastalığı görülen alanın gözetim altında tutulması, giriş ve çıkışların kontrol altına alınmasını, kk) Koruma Bölgesi: Hayvan hastalığının ve zararlı organizmanın yayılmasını önlemek amacıyla hastalık görülen alanın çevresinde oluşturulan ve gerektiğinde insan hareketlerinin kısıtlanması dâhil, canlı hayvan, bitki, hayvansal ve bitkisel ürünlerin hareketlerinin kısıtlanması ve imha ve itlaf gibi yoğun tedbirlerin uygulandığı bölgeyi, ll) Korunmuş bölgeler: Bakanlıkça belirlenecek zararlı organizmalar yönünden temiz olduğu belirlenen, bir veya daha çok zararlı organizmanın o alana girişine karşı özel önlemin alındığı bölgeyi, mm) Numune alma: Bu Kanun kapsamındaki ürünlerin mevzuat hükümlerine uygunluğunun doğrulanması ve kontrol amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın herhangi bir 3

4 aşamasında veya ortamdan alınanlar da dâhil ürünlerin veya herhangi bir maddenin alınmasını, nn) Özel tıbbî amaçlı diyet gıdalar: Belli beslenme uygulamaları için hastaların diyetlerini düzenlemek amacıyla, özel olarak üretilmiş veya formüle edilmiş ve tıbbî gözetim altında kullanılacak olan, alışılmış gıda maddelerini veya bu gıda maddelerinin içinde bulunan belirli besin öğelerini veya metabolitlerini vücuda alma, sindirme, absorbe etme, metabolize etme veya vücuttan atma kapasitesi sınırlı, zayıflamış veya bozulmuş olan hastalar ya da diyet yönetimleri, yalnızca normal diyetin modifikasyonu ile veya diğer gıdalarla ya da her ikisinin de birlikte kullanımı ile sağlanmayan kişiler için hazırlanmış gıda maddelerini, oo) Perakende: Ana dağıtım merkezleri, hazır yemek hizmeti, işyeri ve kurum yemekhaneleri, restorantlar ve diğer benzeri gıda hizmetlerinin sunulduğu yerler, dükkânlar, toptan satış yerleri, süpermarket dağıtım merkezleri dâhil olmak üzere son tüketiciye satış ya da dağıtım noktasında gıdanın işlenmesi veya muameleye tabi tutulması veya depolanmasını, öö) Piyasaya arz: Bu Kanun kapsamındaki her türlü ürünün, bedelli veya bedelsiz, piyasaya sunulmasını, pp) Resmî kontrol: Bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerin bu Kanun hükümlerine uygunluğunun doğrulanması için, kontrol görevlilerinin, verilen yetki çerçevesinde gerçekleştirdikleri izleme, gözetim, denetim, muayene, karantina, numune alma ve analiz dâhil her türlü kontrolü, rr) Resmî veteriner hekim: Bu Kanun kapsamında verilen görevleri Bakanlık adına yapan Bakanlık personeli veteriner hekim ss) Risk: Sağlık üzerinde olumsuz etki yaratma ihtimali ve bu etkinin tehlike ile sonuçlanabilecek şiddeti arasındaki fonksiyonel ilişkiyi, şş) Risk analizi: Risk değerlendirmesi, risk yönetimi ve risk iletişimi olarak birbirleriyle bağlantılı üç bileşenden oluşan süreci, tt) Risk değerlendirmesi: Tehlikenin tanımlanması, tehlikenin niteliklerinin belirlenmesi, tehlikeye maruz kalmanın değerlendirilmesi ve risk unsurlarının belirlenmesini kapsayan dört aşamalı süreci, uu) Risk iletişimi: Risk analizi sürecinde risk değerlendiricileri, risk yöneticileri ve diğer ilgili tarafların, tehlike, risk, riskle ilgili faktörler ve riskin algılanmasına ilişkin bilgi ve görüşler ile risk değerlendirmesi bulguları ve risk yönetimi kararlarının açıklamalarını da kapsayan bilgi ve düşüncelerin paylaşımını, üü) Risk yönetimi: Risk değerlendirmesi ve yasal faktörler göz önünde tutularak ilgili taraflarla istişare ile uygun olabilecek kontrol önlemlerine ilişkin alternatiflerin değerlendirilmesi, tercih edilmesi ve uygulanması sürecini, vv) Sağlık işareti: Sağlık işareti aranan ürünlerde resmî kontrollerin yapıldığını belirten işareti, yy) Sağlık koruma bandı: Dış ortama verilebilecek veya dış ortamdan gelebilecek olumsuz etkileri önlemek amacıyla ayrılan bölgeyi veya konulan mesafeyi, zz) Sınır kontrol noktası: Sınır gümrük kapılarında yer alan gümrüklü yer ve sahalardaki canlı hayvan ve hayvansal ürünler ile bitki ve bitkisel ürünlerin ülkeye girişinde kontrollerinin yapıldığı yeri, aaa) Tağşiş: Bu Kanun kapsamındaki ürünlere temel özelliğini veren öğelerin ve besin değerlerinin tamamının veya bir bölümünün mevzuata aykırı olarak çıkarılmasını veya miktarının değiştirilmesini veya aynı değeri taşımayan başka bir maddenin, o madde yerine aynı maddeymiş gibi katılmasını, bbb) Taklit: Bu Kanun kapsamındaki ürünlerin, şekil, bileşim ve nitelikleri itibariyle yapısında olmayan özelliklere sahip gibi veya başka bir ürünün aynısıymış gibi göstermeyi, ccc) Takviye edici gıdalar: Beslenme ya da fizyolojik etkisi bulunan, tek başına ya da bileşim halinde beslenme elementleri ve diğer maddelerin konsantre hali olan, küçük 4

5 dozlarda ölçülerek tüketilecek şekilde tasarlanan, kapsül, pastil, tablet, hap ve benzeri formlarda toz paketleri, sıvı ampulleri, damlalıklı şişeler ve diğer benzeri sıvı ve toz formlarda piyasaya sunulan normal beslenmeyi takviye edici gıdaları, ççç) Tazminat: Tazminatlı hastalıklar ve zararlı organizmalar listesinde yer alan hastalık ve zararlı organizmalar nedeniyle tazminat ödenmesine karar verilen bitki ve hayvanlar ile zararlı organizma ve hastalığa bağlı olarak imhasına karar verilen ürün ve ekipmanların imha ve dezenfeksiyonu için ödenecek bedeli, ddd) Tazminatlı hayvan hastalıkları ve bitki hastalık ve zararlıları: Tazminatı devlet tarafından karşılanan hayvan hastalık ve bitki hastalık ve zararlılarını, eee) Tehlike: Sağlık bakımından olumsuz etki yaratma potansiyeli bulunan, gıda ve yemdeki biyolojik, kimyasal veya fiziksel etmenler ile gıda ve yemin durumu, fff) Tetkik: Faaliyetlerin ve ilgili sonuçların, plânlanan düzenlemelere ve bu düzenlemelerin amaçlara ulaşmak için uygun olup olmadıklarını ve bu düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulamaya konulup konulmadıklarını belirlemek için yapılan sistematik ve tarafsız incelemeyi, ggg) Tıbbî olmayan veteriner sağlık ürünleri: Hayvana uygulanmak ya da hayvan için kullanılmak amacıyla tüm üretim aşamalarından geçerek kullanıma hazır hale getirilmiş ilaç niteliğinde olmayan ürünleri, ğğğ) Transit: Serbest dolaşımda olmayan canlı hayvan ve ürünlerin Türkiye Gümrük Bölgesi üzerinden geçerek yabancı bir ülkeden yabancı bir ülkeye, yabancı bir ülkeden Türkiye ye, Türkiye den yabancı bir ülkeye, bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe sevki, hhh) Üreme ürünleri: Hayvanların üremesinde kullanılan sperma, ovum, embriyo ve kuluçkalık yumurtayı, ııı) Üretim, işleme ve dağıtımın aşamaları: İthalat ve birincil üretim dâhil, ürünün, üretim, işleme, depolama, nakliye, nihai tüketiciye satışı veya arzını içeren herhangi bir aşamayı, iii) Ürün: Bitki, bitkisel ürün, gıda, gıda ile temas eden madde ve malzemeler, yem, hayvansal ürün, veteriner sağlık ürünü, bitki koruma ürünü ile ziraî mücadele alet ve makinelerini ve ahşap ambalaj malzemesini, jjj) Veteriner biyolojik ürünleri: Hayvanlarda aktif veya pasif bağışıklık oluşturmak, bağışıklığın seviyesini ölçmek veya hastalık teşhisi için hazırlanmış aşı, serum gibi ürünler ile teşhis kitlerini, kkk) Veteriner ecza deposu: Sadece veteriner sağlık ürünlerinin toptan satışının yapıldığı, eczacı veya veteriner hekim sorumluluğunda faaliyet gösteren ecza depolarını, lll) Veteriner sağlık sertifikası: Hayvan ve hayvansal ürünlerin bu Kanunda belirlenen sağlık şartlarına uygun olduğunu gösteren, resmî veteriner hekim tarafından düzenlenen belgeyi, mmm) Veteriner sağlık ürünleri: Veteriner tıbbî ürünleri ve tıbbî olmayan veteriner ürünlerini, nnn) Veteriner tıbbî ürünleri: Hayvana uygulanmak ya da hayvan için kullanılmak amacıyla tüm üretim aşamalarından geçerek kullanıma hazır hale getirilmiş etkin madde ihtiva eden ürünleri ve veteriner biyolojik ürünleri, ooo) Yardımcı sağlık personeli: Veteriner hekim sorumluluğunda görev yapan veteriner sağlık teknikeri, veteriner sağlık teknisyeni, laborant ve sağlık eğitimi almış diğer benzeri personeli, ööö)yem: Hayvanların ağız yoluyla beslenmesi amacıyla kullanılan işlenmiş, kısmen işlenmiş veya işlenmemiş, yem katkı maddeleri dâhil her tür madde veya ürünü, ppp)yem işi: Kendi işletmesindeki hayvanlar için yemlerin hazırlanması dâhil, kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler tarafından 5

6 yemin üretimi, ithalâtı, ihracatı, işlenmesi, depolanması, nakliyesi ve pazarlanması ile ilgili faaliyetleri, rrr) Yem işletmecisi: Kontrolü altındaki yem işinin mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi, sss) Yetkilendirilmiş veteriner hekim: Bakanlıkta görevli veteriner hekimler dışında, bazı resmî görevleri yürütmek üzere Bakanlık tarafından yetki verilen veteriner hekimi, şşş) Zararlı organizma: Bitki veya bitkisel ürünlere zarar veren bitki, hayvan veya patojenik ajanların tür, streyn veya biyotiplerini, ttt) Zirai mücadele alet ve makineleri: Bitki koruma ürünlerinin uygulanmasında kullanılacak her türlü alet, araç- gereç, makine, cihaz, ekipman ile bunların aksam parça ve teferruatını, uuu) Zootekni: Hayvanların yetiştirilmesi, ıslahı, bakımı ve beslenmesi, üreme ve çoğalması ve belgelendirme ile ilgili uygulamaları, ifade eder. İKİNCİ KISIM Hayvan Sağlığı, Hayvan Refahı ve Zootekni BİRİNCİ BÖLÜM Bulaşıcı Hayvan Hastalıklarının Kontrolü ve Yükümlülükler, İnsanlar Tarafından Tüketilmesi Amaçlanmayan Hayvansal Yan Ürünler ve Hayvan Hastalık Tazminatı Bulaşıcı hayvan hastalıklarının kontrolü ve yükümlülükler MADDE 4 - (1) Bulaşıcı hayvan hastalıklarının kontrolünde aşağıdaki esaslar uygulanır. a) Bakanlık, ihbarı mecburî bir hastalığın varlığı veya şüphesi ya da yeni bir salgın durumunda, inceleme, teşhis, gerekli kontrol ve koruma tedbirlerini almakla yükümlüdür. b) Bakanlık, ihbarı mecburî bir hastalık şüphesi veya hastalığın ortaya çıkması hâlinde, koruma ve gözetim bölgelerinin oluşturulması, hastalığın araştırılması, hastalığın yayılmasının önlenmesi için gerekli kontrol, numune alma, teşhis ve diğer incelemeler, aşılama, hayvanların izole edilmesi veya itlaf ve imha edilmesi, hayvanların veya insanların hareketlerinin kısıtlanması veya yasaklanması amacıyla kordon konması, suni tohumlama ve ıslah çalışmalarının durdurulması, hayvansal ürün, yem, alet ve ekipmanın imhası gibi hastalığın yayılmasına sebep olabilecek her türlü tedbiri almaya yetkilidir. c) Bakanlık, bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen tedbirlerin uygulanmasını sağlamak için ulusal ve yerel acil eylem planlarını hazırlar, hazırlatır ve uygulanmasını sağlar. ç) İhbarı mecburî hayvan hastalıkları Ek-1, tazminatlı hayvan hastalıkları ve tazminat oranları Ek-2 de belirtilmektedir. Bilimsel gelişmeler ve hastalıklarla mücadele amacıyla görülen lüzum üzerine, Bakanlığın teklifi ile söz konusu listelerde değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. d) Bakanlık, yabancı bir ülkede hastalık çıkması durumunda, hastalığın türüne göre bu ülkenin tamamından veya belirli bir bölgesinden, bulaşmaya neden olabilecek canlı hayvanlar ile hayvansal ürünlerin ülkeye girişine ve transit geçişine özel şartlar, sınırlama ve yasak getirebilir. Yasak kapsamı, hastalığın seyrine göre daraltılabilir veya genişletilebilir. (2) Bakanlık, hayvan hastalıkları ile ilgili ulusal ve yerel düzeyde kontrol ve eradikasyon programı uygular. (3) Bakanlık, hayvan hastalıkları bildirim sistemini kurar ve işletilmesini sağlar. 6

7 (4) Başta hayvan sahipleri ve bakıcıları olmak üzere, bir yerde bulaşıcı hayvan hastalığı ya da sebebi belli olmayan hayvan ölümlerinden haberdar olanlar Bakanlığa ihbarını yapmakla yükümlüdür. (5) Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin sahipleri, ithalâtçıları, nakliyecileri, satıcıları, Bakanlık tarafından istenen kayıtları tutmak, istendiğinde her türlü bilgi ve belgeyi vermek, kontrol ve denetim sırasında her türlü kolaylığı göstermekle yükümlüdür. (6) Bakanlık, bazı hayvan türleri için özel izole bölgeler oluşturabilir, oluşturulan bu izole bölgelere bazı hayvan türlerinin girişine, yetiştirilmesine yasaklama veya kısıtlama getirebilir. (7) Bakanlık, insan ve hayvan sağlığını korumak amacıyla, belirleyeceği zoonoz hastalık ve zoonotik etkenler ile antimikrobiyal direncin izlenmesi veya gıda yoluyla bulaşan zoonoz hastalıkların araştırılması için epidemiyolojik incelemeler yapılması, izleme planlarının hazırlanması ve uygulanması hususlarında Sağlık Bakanlığı ve konu ile ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar. (8) İl özel idareleri ve belediyeler, hayvan hastalıkları ile mücadele ve kontrollerde Bakanlığa yardımcı olur. (9) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan ürünler MADDE 5- (1) İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan ürünlerin toplanması, taşınması, depolanması, muamele edilmesi, işlenmesi, imha edilmesi, piyasaya arz edilmesi, ithal ve ihraç edilmesi, transit taşınması ve kullanılması aşamalarında insan ve hayvan sağlığına yönelik tehdit ve çevresel zararların önlenmesine ilişkin tedbirler Bakanlıkça ve mevzuatı gereği bu hususta yetki ve sorumlulukları bulunan Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca alınır. (2) İnsanlar tarafından tüketilmesi amaçlanmayan hayvansal yan ürünlerin imha edilmesi, işlenmesi ya da piyasaya arz edilmek üzere işlenmesi yalnızca Bakanlık tarafından onay verilmiş işletmelerde yapılır ve onay verilen depolarda depolanır. Bu işletmeler Ek-5 te belirtilmiştir. (3) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Hayvan hastalık tazminatı MADDE 6- (1) Hayvanlarda herhangi bir tazminatlı hastalık tespit edilmesi sonucu resmî veteriner hekim gözetiminde mecburî kesime tâbi tutulan veya itlaf edilen hayvanlar ile mezbahalarda tespit edilen tazminatlı hastalık nedeniyle imha edilen hayvanların bedelleri Ek- 2 de belirtilen oranlarda, hastalık nedeniyle imha edilen hayvansal ürünlerin, yem, madde ve malzemelerin bedelleri ile imha, nakliye ve dezenfeksiyon masrafları Bakanlık tarafından hayvan sahiplerine tazminat olarak ödenir. Bakanlık her yıl, bütçe imkanları, hastalıklarla ilgili bilimsel veriler ile eradikasyon ve kontrol programlarına göre, Ek-2 de yer alan tazminatlı hastalıklardan hangilerine tazminat ödemesi yapacağını, ödeme yapılacak yerleri ve uygulama zamanını düzenler ve ilan eder. (2) İhbarı mecburî bir hastalığa karşı koruma sağlamak amacıyla, resmî veteriner hekim veya sorumluluğundaki yardımcı sağlık personeli ile yetkilendirilmiş veteriner hekim tarafından yapılan aşı ve serum uygulaması nedeniyle öldüğü resmî veteriner hekim raporu ile tespit edilen hayvanlar için hayvan sahiplerine Bakanlık tarafından bedelleri tazminat olarak ödenir. (3) Hasta oldukları sahipleri tarafından bildirilmeyen veya hasta olduğu bilinerek satın alındığı tespit edilen hayvanlar, Bakanlıkça belirlenen belgeler bulunmaksızın nakledilen hayvanlar, uygulanmasına karar verilen test, tedavi ve aşıları yaptırılmayan hayvanlar ile kamu kurum ve kuruluşlarına ait hayvanlar için tazminat ödenmez. 7

8 (4) Tazminatlar, yerel kıymet takdir komisyonu marifetiyle, bulundukları yerin güncel fiyatları dikkate alınarak belirlenir. Yerel kıymet takdir komisyonu, Bakanlıkta görevli bir veteriner hekim, mülki idari amirinin göstereceği bir bilirkişi ve hayvan sahibi adına Ziraat Odasından bir temsilciden oluşur. (5) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Tazminatların ödenmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenirken Maliye Bakanlığı nın görüşü alınır. İKİNCİ BÖLÜM Hayvanların Tanımlanması ve Kayıt Altına Alınması, Canlı Hayvanlar ve Hayvansal Ürünlerin Sevkleri ile Hayvan Satış Yerleri ve Satışa İlişkin Sağlık Koşulları Hayvanların tanımlanması, hayvanların, hayvancılık işletmelerinin kayıt altına alınması MADDE 7 -(1) Hayvan sahipleri ya da hayvan sahibi adına bakıcısı, Bakanlık tarafından belirlenen kurallara uygun olarak, hayvanlarını tanımlatmak, hayvanlarının ve işletmelerinin kayıtlarını yaptırmak, satın aldıkları veya sattıkları, yeni doğan, ölen veya kestikleri hayvanları Bakanlığa bildirmek ve bunlara ilişkin kayıtları muhafaza etmek zorundadır. (2) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Canlı hayvanlar ve hayvansal ürünlerin sevkleri ile hayvan satış yerleri ve satışa ilişkin sağlık koşulları MADDE 8 - (1) Ticari olsun veya olmasın, canlı hayvan ve hayvansal ürünler, sperma, ova ve embriyo gibi üreme ürünlerinin sevklerine ilişkin hususlar, canlı hayvan ticareti yapanlar, nakil ve nakliyeciler ile ilgili şartlar ve bunlara ilişkin işlemler Bakanlıkça belirlenir. Bir il veya ilçeden, başka bir il veya ilçeye hayvan ve hayvansal ürünlerin nakledilebilmesi için veteriner sağlık sertifikası alınması zorunludur. Veteriner sağlık sertifikası, hayvanın kayıtlı olduğu il veya ilçedeki resmi veteriner hekimden ya da hayvanın kayıtlı olduğu il veya ilçe müdürlüğünün muvafakatı alınmak suretiyle diğer il veya ilçedeki resmi veteriner hekimden alınabilir. Bu hususlarla ilgili Bakanlıkça belirlenen şartlara uyulması zorunludur. (2) Hayvancılık işletmelerinden doğrudan yapılan satışlar hariç hayvanların alım ve satımları, ruhsatlı hayvan pazarı ve borsalar ile Bakanlıktan izinli hayvan panayırlarında, ev ve süs hayvanlarının alım ve satımları ise ruhsatlı ev ve süs hayvanı satış yerlerinde yapılması zorunludur. (3) Hayvan satış yerleri ve satışa ilişkin sağlık koşulları ile kurbanlık hayvan satış yerlerine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Hayvan Refahı ve Zootekni Hayvan refahı MADDE 9- (1) Çiftlik ve deney hayvanları ile ev ve süs hayvanlarının refahı için hayvanların sahibi veya bakımından sorumlu kişiler, hayvanların barınma, bakım, besleme ve diğer ihtiyaçları ile ilgili hususları bilmek ve karşılamak, sağlıklarını korumak, acı ve ızdırap 8

9 çekmelerini, kötü muamele görmelerini önlemek, insan, hayvan ve çevre sağlığı açısından gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler. (2) Kendi doğal ortamları dışında, hayvanat bahçelerinde, sirklerde, yabani hayvan yetiştirilen işletmelerde bulunan hayvanlar hakkında da bu maddenin birinci fıkrasında belirlenen hükümler uygulanır. (3) Hayvanların kesimi ve hastalık kontrolü amacıyla öldürülmesi; hayvanlara gereksiz heyecan, acı ve ızdırap vermeden, türüne göre uygun araçlar kullanılarak, en seri şekilde yerine getirilir. (4) Hayvanların barınma, nakil, kesim öncesi ve kesimi sırasındaki hayvan refahı kuralları Bakanlıkça belirlenir. Hayvan kesimleri Bakanlıktan onaylı kesim yerlerinde yapılmak zorundadır. (5) Aşağıdaki durumlar dışında hayvanlara ötenazi yapılamaz. a) Hayvanlara acı ve ızdırap çektiren veya iyileşme durumu olmayan hastalık durumlarında. b) Akut bulaşıcı bir hayvan hastalığının önlenmesi ya da eradikasyonu amacıyla veya insan sağlığı için risk oluşturan durumlarda. c) Davranışları insan ve hayvanların hayatı ve sağlığı için tehlike teşkil eden ve olumsuz davranışları kontrol edilemeyen durumlarda. (6) Ötenazi kararı veteriner hekim tarafından verilir. Ötenazi işlemi veteriner hekim tarafından veya veteriner hekim gözetiminde yapılır. (7) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Zootekni MADDE 10 - (1) Bakanlık, hayvan ıslahı, gen kaynaklarının korunması, geliştirilmesi, damızlık amaçlı hayvanların yetiştirilmesi, kayıt altına alınması, soy kütüklerinin oluşturulması ve belgelendirilmesi gibi zootekni konuları ve hayvan yarışları ile ilgili hususları düzenlemeye ve yürütmeye yetkilidir. (2) Damızlık hayvan yetiştirenler, damızlık hayvanları ile ilgili Bakanlıkça istenen kayıtları tutmak ve istenildiğinde Bakanlığa bildirmek zorundadır. (3) Hayvanların üremesinde kullanılan sperma, ovum, kuluçkalık yumurta, embriyo, larva ve oğul gibi üreme ürünlerini üretenler, depolayanlar ve dağıtanlar Bakanlıktan onay almak zorundadır. Üreme ürünlerinin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. (4) Bakanlık, damızlık hayvanların genetik özelliklerinin değerlendirilmesi ve performanslarının izlenmesi ile ilgili kural ve yöntemleri belirler. (5) Bakanlık, hayvan tür ve ırklarını korumak amacıyla gen kaynaklarının korunmasına yönelik tedbirleri alır, uygular veya uygulatır. (6) Gerçek veya tüzel kişiler, hayvan gen kaynaklarının korunması, ıslahı, geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasına yönelik özel hukuk hükümlerine tabi birlikler şeklinde organizasyonlar kurabilir. Bakanlık, hayvan gen kaynaklarının korunması, ıslahı, geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve belgelendirme gibi konularda bu organizasyonlarla işbirliği yapabilir ve bunların bu Kanun kapsamındaki faaliyetlerini kontrol eder. Bu organizasyonlara ait her türlü taşınır ve taşınmaz mallar, bunların alım, satım, inşa ve kullanımları ile yürütülen hizmet ve faaliyetler damga vergisi hariç her türlü vergi, resim, harç ve katkı payından muaftır. (7) Bakanlık, hayvan ırklarının tescili ile ilgili iş ve işlemleri belirler ve yürütür. Tescil edilen hayvanların sınaî mülkiyet hakları bunları tescil ettiren gerçek ve tüzel kişilere veya onların kanuni temsilcilerine aittir. 9

10 (8) Damızlık, yarış ve gösteri amaçlı hayvanların belgelendirilmesi zorunludur. Belgelendirmeye ilişkin kurallar, iş ve işlemler ile belge modelleri Bakanlıkça belirlenir. Yarış ve gösteri belgesi olmayan hayvanlar yarışlara katılamaz, gösteri amaçlı kullanılamaz. (9) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Veteriner Hizmetleri ile İlgili Faaliyet Onayları Veteriner hizmetleri ile ilgili faaliyet onayları MADDE 11- (1) Bu Kanun kapsamında faaliyet gösteren muayenehane, klinik, poliklinik, hayvan hastanesi, ev ve süs hayvanı satış yerleri, hayvan eğitim ve barınma yerleri, otel hizmeti veren hayvan bakımevleri, hayvan pazar ve borsaları, damızlık kümes ve kuluçkahaneler, hayvan hastalıkları teşhis, analiz ve üretim laboratuvarları, deney hayvanı üretenler, kullananlar ve tedarikçi kuruluşlar faaliyetleri için Bakanlıktan onay almak ve istenen kayıtları tutmak zorundadır. (2) Sadece veteriner hekimler muayenehane, klinik ve poliklinik açabilir. (3) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. ÜÇÜNCÜ KISIM Veteriner Sağlık Ürünleri BİRİNCİ BÖLÜM Veteriner Sağlık Ürünlerinin Onayı, Üretimi ve Sahibinin Sorumlulukları, Toptan ve Perakende Satışı, Tanıtımı, Uygulanması Veteriner sağlık ürünlerinin onayı, üretimi ve sahibinin sorumlulukları MADDE 12- (1) Veteriner tıbbî ürünlerinin üretimi, ithalâtı, ihracatı, kullanımı, ambalajlanması, etiketlenmesi, tanıtımı, nakliyesi, depolanması, toptan ve perakende satışı, reçeteli ya da reçetesiz satışı, temin şekilleri ile ilgili faaliyet, onay ve kontrolüne ilişkin işlemler Bakanlık tarafından yürütülür. (2) Veteriner tıbbî ürünlerinin üretimi, ithalâtı, ihracatı ve piyasaya arzı için Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Veteriner tıbbî ürünlerinin onaylanması, başvuru dosyasında yer alması gereken bilgi ve belgeler ile onaya ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Onaya ilişkin bilgilerin gizliliği esastır. (3) Veteriner biyolojik ürünler hariç veteriner sağlık ürünlerinin onayını, kimyager, kimya mühendisi, eczacı veya veteriner hekim olan gerçek kişiler veya bu kişilerden birini istihdam eden tüzel kişiler alabilir. Veteriner biyolojik ürünlerin onayını ise veteriner hekimler ve veteriner hekim istihdam eden tüzel kişiler alabilir. (4) Bakanlık, insan, hayvan ve çevreye olan ciddi olumsuz etkileri sebebiyle, bazı maddelerin veteriner sağlık ürünleri üretiminde kullanılmalarını, tüm hayvanlara ya da belli bir hayvan grubuna uygulanmalarını yasaklayabilir, kısıtlayabilir ya da kullanımına ancak belli kurallara bağlı olarak izin verebilir. (5) Bakanlık, jenerik tıbbî ürünlerin ülke içerisinde veya başka bir ülkede, Bakanlık tarafından belirlenen süre kadar kullanımda olan ve güvenli olduğu kayıtlar ile kanıtlanan orjinal bir veteriner tıbbî ürünün esas itibarı ile aynı veya biyoeşdeğer olduğunun kanıtlanması hâlinde, bu maddenin birinci fıkrası uyarınca belirlenecek onaya ilişkin dosya bilgilerinin bazılarının sunulmaması konusunda istisnaî uygulama yapabilir. Orjinal veteriner 10

11 tıbbî ürünlerinin ilk olarak onaylandığı tarihten itibaren, bu amaçla belirlenen süre geçmemiş ise, orijinal veteriner tıbbî ürünün onay sahibinden izin alınmadan jenerik tıbbî ürünler piyasaya arz edilemez. (6) Hayvan sağlığını tehdit eden bir hastalığın ortaya çıkması durumunda, ülkede bu hastalığa mahsus onaylı veteriner tıbbî ürünleri bulunmadığında Bakanlık, uygun gördüğü tıbbî ürünlerin kullanımına belli şartlar altında geçici olarak izin verebilir. (7) Bakanlıktan onay alınmayan yerlerde veteriner tıbbî ürünlerinin üretimi ve depolanması yasaktır. Onay verilen üretim yerlerinde, onaya esas şartların, farmasötik şekil ve yöntemlerin dışında da üretim yapılması yasaktır. Ancak, Sağlık Bakanlığından onaylı üretim yerlerinde, Bakanlığa bildirimde bulunmak şartıyla, verilen onay doğrultusunda veteriner biyolojik ürünler hariç veteriner tıbbi ürün üretimi yapılabilir. (8) Veteriner sağlık ürünleri, veteriner hekimler, eczacılar, kimya mühendisleri veya kimyagerlerin sorumluluğunda üretilir. Bu ürünlerin kalite kontrolü, Bakanlık tarafından uygun görülen laboratuvarlarda yukarıda belirtilen meslek mensupları tarafından yapılır. Veteriner biyolojik ürünlerin üretim ve kalite kontrolleri ile veteriner sağlık ürünlerinin etkinlik ve güvenlik değerlendirme çalışmaları veteriner hekimler tarafından yapılır. (9) Veteriner biyolojik ürün üretim yerlerinde sağlık koruma bandı uygulanır. (10) Bakanlıkça belirlenen üretim koşullarına ve onaya esas dosyasındaki ürün standartlarına uymayan veteriner tıbbî ürünleri hatalı kabul edilir. Bu hatalı veya son kullanma tarihi geçen veteriner tıbbî ürünlerin piyasaya arz edilmesi ve kullanımı yasaktır. Piyasaya arz edilmiş, ancak etiketleme ve ambalajlama kurallarına uymayan veya hatalı veteriner tıbbî ürünleri, onay sahipleri tarafından piyasadan geri toplanır. Veteriner biyolojik ürünler dışındaki veteriner tıbbî ürünlerin, bu hatası giderilebildiği takdirde, piyasaya yeniden arzına izin verilebilir. (11) Onaya esas özelliklerini kaybeden veya son kullanma tarihi geçen veteriner tıbbî ürünleri, masrafı sahibine ait olmak üzere imha ettirilir. Onay koşullarının değişmesi, ürünün beklenen etkiyi göstermemesi veya ciddi istenmeyen etkilerin görülmesi, onaya esas formül ve spesifikasyonlarına uyulmaması gibi hususların tespiti hâlinde veteriner tıbbî ürünlerinin onayı askıya alınabilir veya iptal edilebilir. (12) Veteriner tıbbî ürün onay sahibi, ürünlerinin etkinliği, güvenilirliği, kalitesi ve dağıtımı ile ilgili tüm hususlardan sorumludur. Veteriner tıbbî ürüne, Bakanlık tarafından onay verilmiş olsa dahî sonradan istenmeyen etkilerinin ortaya çıkması durumunda, onay sahibinin sorumluluğu ortadan kalkmaz. (13) Veteriner tıbbî ürün onay sahibi, Bakanlıkça belirlenen kayıtları tutmak, her türlü değişikliği bildirmek, talep edilen bilgi ve belgeyi zamanında Bakanlığa vermek zorundadır. (14) İthal edilecek veteriner tıbbî ürünü, iyi üretim uygulamalarının uygulandığı yerlerde üretilmiş ve orijin ülkede onaylı ve piyasaya arz edilmiş olmalıdır. İthal edilmek istenen veteriner tıbbî ürünü orijin ülkede piyasaya arz edilmemiş ise Bakanlık piyasaya arz edilmeme gerekçesini ister, yapacağı değerlendirme sonucuna göre karar verir. (15) Araştırma, test ve onay işlemlerinde kullanılacak maddeler ile yurt dışından bağışlanacak veteriner tıbbî ürünlerinin yurda girişine ticarete konu olmamak kaydıyla ithalât şartları aranmaksızın Bakanlıkça belirlenecek şartlar dâhilinde izin verilebilir. (16) Ülkemizdeki hayvanlara uygulanmak üzere ithal edilecek veteriner biyolojik ürünlerdeki suşlar ülkemizde bulunan hastalık yapan antijenik suşlarla uyumlu olmalıdır. (17) Tıbbî olmayan veteriner sağlık ürünlerinin üretimi, ithalâtı, ihracatı, kullanımı, ambalajlanması, etiketlenmesi, tanıtıcı bilgileri, tanıtımı, depolanması, piyasaya arzı, reçeteli ya da reçetesiz satışı ve kontrolüne ilişkin esaslar Bakanlık tarafından belirlenir. (18) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 11

12 Veteriner tıbbî ürünlerinin toptan ve perakende satışı, tanıtımı MADDE 13- (1) Veteriner tıbbî ürünlerinin depolandığı, toptan ve perakende satışının yapıldığı yerler için Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Veteriner biyolojik ürünler dışındaki veteriner tıbbî ürünlerinin toptan satışı, ecza depoları veya veteriner ecza depoları kanalıyla, perakende satışları ise eczaneler, veteriner muayenehane, klinik, poliklinik ve hayvan hastaneleri kanalıyla yapılır. Belirtilen yerlerin dışında satış amaçlı bulundurulması, depolanması, satılması ve dağıtılması yasaktır. Ancak, Bakanlıkça izin verilmiş süs kuşları ile akvaryum ve egzotik süs hayvanlarını satan iş yerlerinde veteriner biyolojik ürünler dışındaki sadece bu hayvanlara mahsus olan tıbbî ürünler satılabilir. (2) Veteriner biyolojik ürünlerin satış kanalları ile ilgili esaslar Bakanlıkça belirlenir. (3) Veteriner tıbbî ürünlerini depolayanlar, toptan ve perakende ticaretini yapanlar, alış ve satış ile ilgili kayıtları tutmak, Bakanlığın satış ile ilgili belirlediği kurallara uymak, uygun şartlarda muhafaza etmek ve denetimlerde her türlü kolaylığı göstermek zorundadır. (4) Psikotropik ve narkotik veteriner tıbbî ürünleri, bu Kanun hükümlerine ilave olarak uyuşturucularla ilgili özel kanunlara da tâbidir. Psikotropik ve narkotik veteriner tıbbî ürünleri sadece klinisyen veteriner hekimlere, veteriner fakültelerinin ilgili birimlerine satılabilir, bu ürünler sadece veteriner hekimler tarafından uygulanır ve Bakanlığın izni olmadıkça herhangi bir kuruluşa, kişiye veya veteriner hekimlere devredilemez ve satılamaz. Bu tür sağlık ürünleri için azaltılmış olsa bile tanıtım numunesi hazırlanamaz. (5) Onaylı veteriner tıbbî ürünlerin tanıtımı, kitlesel iletişim araçlarıyla, sadece ticarî adı, farmasötik şekli ve bir birimdeki etkin madde ve miktarını belirtecek kısa bir bilgilendirme şeklinde yapılabilir. Detaylı bilgilendirici tanıtım ise yazılı meslekî basın vasıtalarıyla veya doğrudan veteriner hekimlere yapılabilir. Psikotropik ve narkotik etkili veteriner tıbbî ürünlerinin kitlesel iletişim vasıtalarıyla hatırlatıcı ya da bilgilendirici tanıtımı yapılamaz. (6) Veteriner sağlık ürünlerinin ambalajında satış fiyatının belirtilmesi zorunludur. Satış fiyatları serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Ancak gerekli hallerde Bakanlık fiyat artışlarına ve karaborsaya müdahale edebilir. (7) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Veteriner tıbbî ürünlerin uygulanması MADDE 14- (1) Veteriner hekim, uygulayacağı veya tavsiye edeceği, reçeteye tâbi veteriner tıbbî ürünler ve terkipler için, reçete düzenlemek, ilgilisine vermek, ilgili kayıtları tutmak ve talep edildiğinde Bakanlığa sunmak zorundadır. (2) Veteriner tıbbî ürünleri, kullanıma arz edilen haliyle ve etiket veya tanıtıcı bilgileri esas alınarak uygulanır. Etiket dışı uygulamada sorumluluk uygulayana ve uygulanmasına izin verene aittir. (3) Veteriner biyolojik ürünleri veteriner hekim veya yardımcı sağlık personeli tarafından uygulanır. (4) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 12

13 DÖRDÜNCÜ KISIM Bitki Sağlığı BİRİNCİ BÖLÜM Zararlı Organizmaların Kontrolü ve Yükümlülükler, Bitki Hastalık ve Zararlıları Tazminatı, Kayıt ve Bitki Pasaportu Zararlı organizmaların kontrolü ve yükümlülükler MADDE 15 - (1) Bitki ve bitkisel ürünlerde zarar yapan organizmaların yurt içine girişi veya yurt içinde yayılmasını engellemek için aşağıdaki esaslar uygulanır. a) Bakanlık, bitki ve bitkisel ürünler ile zararlı organizma taşıma ihtimali bulunan diğer maddeler ile ilgili inceleme, teşhis, gerekli kontrol ve koruma tedbirlerini almakla yükümlüdür. b) Bakanlık, herhangi bir bölgede zararlı organizma şüphesi veya zararlı organizmanın salgın hâlinde ortaya çıkması durumunda, zararlı organizmaların araştırılması, yayılmasının önlenmesi için gerekli kontrol, numune alma, teşhis ve diğer incelemeler gibi zararlı organizmaların yayılmasına sebep olabilecek ekim veya dikiminin sınırlanması ve ürünlerin satışının yasaklanması ve imhası dâhil her türlü tedbiri almaya, uygulamaya veya uygulatmaya yetkilidir. c) Bakanlık, zararlı organizmalarla ilgili olarak ulusal ve yerel düzeyde yıllık kontrol ve mücadele programları hazırlar, uygular veya uygulatır. Ulusal ve yerel düzeyde acil eylem planı hazırlar, hazırlatır ve uygulanmasını sağlar. ç) Bitki ve bitkisel ürünlerde tazminata tâbi hastalık ve zararlıları ile tazminat oranları Bakanlığın teklifi üzerine Bakanlar Kurulu tarafından belirlenir. Karantinaya tâbi zararlı organizmalar listesi Bakanlıkça belirlenir ve Resmi Gazete de yayımlanır. d) Bakanlık yabancı bir ülkede herhangi bir zararlı organizma görülmesi durumunda, zararlı organizmanın türüne göre bu ülkenin tamamından veya belirli bir bölgesinden, bulaşmaya neden olabilecek bitki ve bitkisel ürünlerin ülkeye girişine ve transit geçişine özel şartlar, sınırlama veya yasak getirebilir. Sınırlama ve yasak kapsamı zararlı organizmaların seyrine göre daraltılabilir veya genişletilebilir. (2) Zararlı organizmalara karşı yapılacak mücadelenin kuralları Bakanlıkça belirlenir. Mücadelenin Bakanlıkça belirlenen kurallara göre yapılması zorunludur. (3) Devlet ormanlarında bulunan zararlı organizmalarla yapılacak mücadele hizmetleri Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yapılır. Zararlı organizmalarla yapılacak mücadelenin hem orman hem tarım sahalarını ilgilendirmesi halinde, mücadele bu Kanun hükümleri çerçevesinde Bakanlık ve Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından işbirliği halinde yürütülür. (4) Bakanlık zararlı organizmalarla ilgili bildirim sistemini kurar ve işletilmesini sağlar. (5) Bir yerde zararlı organizmanın salgın hâlinde ortaya çıkması durumunda, başta üreticiler olmak üzere haberdar olanlar Bakanlığa bildirim yapmakla yükümlüdür. (6) Bakanlık, bazı zararlı organizmalar için özel koruma veya karantina bölgeleri oluşturabilir, oluşturulan bu bölgelerde bazı zararlı organizmalarla bulaşık bitki ve bitkisel ürünlerin giriş ve çıkışına yasaklama veya kısıtlama getirebilir, temiz alanlar için korunmuş bölgeler ilan edebilir. (7) Bakanlık, işlenmiş olsa dahi bitki ve bitkisel ürünler dışında kalan, bünyesinde zararlı organizma taşıma riski bulunan diğer maddeler için de bitki sağlığı ile ilgili önlemleri almaya, uygulamaya ve uygulatmaya yetkilidir. (8) Zararlı organizma mücadelesinde kullanılacak faydalı organizmaları üretenler, ithalatını yapanlar, piyasaya arz edenler ve kullananlar Bakanlıkça belirlenen kurallara uymak zorundadır. 13

14 (9) Ambalaj malzemesi olarak kullanılacak ahşap ambalaj malzemelerinden onay alınması gerekenler Bakanlıkça belirlenir. Belirlenen ahşap ambalaj malzemelerini üretecekler Bakanlıktan onay almak zorundadır. (10) Ticari olarak fidan, fide, çelik, tohum, yumru, soğan gibi üretimde kullanılacak her türlü bitki yetiştiriciliğini yapanlar Bakanlıktan onay almak ve yetiştirme süresince Bakanlıkça belirlenen kurallara uymak zorundadır. (11) Topraklarında, bitkilerinde veya bitki bulundurulan, işlenen, pazarlanan iş yerlerinde, özel orman veya ağaçlıklarında Bakanlıkça mücadelesi istenen zararlı organizma tespit edilmesi halinde, sahipleri veya ilgilileri Bakanlıkça istenen önlemleri almak ve mücadele yapmakla yükümlüdür. (12) Zararlı organizma ile mücadeleyi, ücret karşılığında ticari amaçla yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişiler Bakanlıktan onay almak zorundadır. (13) İl özel idareleri zararlı organizmalarla mücadele ve kontrollerde Bakanlığa yardımcı olur. (14) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Bitki hastalık ve zararlıları tazminatı MADDE 16 (1) Bakanlar Kurulu tarafından tazminatı belirlenen bitki hastalık ve zararlıları nedeniyle, belirlenen oranlarda ürün sahiplerine tazminat ödenir. (2) Bakanlık tarafından ekimi ve dikimi kısıtlanmış veya yasaklanmış alanlarda üretim yapanlar, üretim materyalleriyle ilgili Bakanlık tarafından belirlenmiş kurallara aykırı olarak üretim yapanlar ve yanlış beyanda bulunanlar ile kamu kurum ve kuruluşlarına ait ürünler için tazminat ödenmez. (3) Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen bitki hastalık ve zararlıları nedeniyle imha edilen ürünlerin tazminata esas değerlerini tespit etmek üzere kıymet takdir komisyonu oluşturulur. Komisyon, Bakanlıkta görevli bir ziraat mühendisi, mülki idari amirinin göstereceği bir bilirkişi ve Ziraat Odasından bir temsilciden oluşur. Kayıt ve bitki pasaportu Madde 17- (1) Zararlı organizma taşıyıcısı olabilecek ve Bakanlıkça belirlenen bitki, bitkisel ürün ve diğer maddeleri üretenler, ithal edenler, depolayanlar ve ticaretini yapanlar Bakanlığa kayıtlarını yaptırmak ve kayıt ile ilgili Bakanlıkça belirlenen kurallara uymak zorundadır. (2) Zararlı organizma taşıyıcısı olabilecek ve Bakanlıkça belirlenen bitki, bitkisel ürün ve diğer maddelere bitki pasaportu eşlik etmek zorundadır. Bitki pasaportları ile ilgili kurallar, iş ve işlemler ile pasaport modelleri Bakanlıkça belirlenir. (3) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. İKİNCİ BÖLÜM Bitki Koruma Ürünleri ile Ziraî Mücadele Alet ve Makinelerinin Onayı, Üretimi ve Sahibinin Sorumlulukları, Toptan ve Perakende Satışı, Tanıtımı, Uygulanması Bitki koruma ürünleri ile ziraî mücadele alet ve makinelerinin onayı, üretimi ve sahibinin sorumlulukları MADDE 18 (1) Bitki koruma ürünleri ile zirai mücadele alet ve makinelerinin üretimi, ithalâtı, ihracatı, kullanımı, ambalajlanması, etiketlenmesi, tanıtımı, nakliyesi, depolanması, toptan ve perakende satışı, reçeteli ya da reçetesiz satışı, temin şekilleri ile ilgili faaliyet, onay ve kontrolüne ilişkin işlemler Bakanlık tarafından yürütülür. 14

15 (2) Bitki koruma ürünleri ile ziraî mücadele alet ve makinelerinin üretimi, ithalâtı ve piyasaya arzı için Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Bitki koruma ürünlerinin onaylanması, başvuru dosyasında yer alması gereken bilgi ve belgeler ile onaya ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Onaya ilişkin bilgilerin gizliliği esastır. (3) Bakanlık, insan, hayvan, bitki ve çevreye olan ciddi olumsuz etkileri sebebiyle, bazı maddelerin bitki koruma ürünleri üretiminde kullanılmalarını, tüm bitkilere ya da belli bir bitki grubuna uygulanmalarını yasaklayabilir, kısıtlayabilir ya da kullanımına ancak belli kurallara bağlı olarak izin verebilir. (4) Bakanlık, jenerik bitki koruma ürününün ülke içerisinde veya başka bir ülkede kullanımda olan ve güvenli olduğu kayıtlar ile kanıtlanan orjinal bir bitki koruma ürününün esas itibarı ile aynı veya eşdeğer olduğunun kanıtlanması hâlinde, bu maddenin birinci fıkrası uyarınca belirlenecek onaya ilişkin dosya bilgilerinin bazılarının sunulmaması konusunda istisnaî uygulama yapabilir. Ancak, orjinal bitki koruma ürününün ilk olarak onaylandığı tarihten itibaren patent süresi bitmemiş bitki koruma ürününün onay sahibinden izin alınmadan jenerik bitki koruma ürünü piyasaya arz edilemez. (5) Bitkisel üretimi tehdit eden bir zararlı organizmanın ortaya çıkması durumunda bu zararlı organizmaya mahsus ülke içinde onaylı bitki koruma ürünleri bulunmadığında Bakanlık, uygun gördüğü ürünlerin kullanımına belli şartlar altında geçici olarak izin verebilir. (6) Bakanlıktan onay alınmayan yerlerde bitki koruma ürünlerinin üretimi ve depolanması yasaktır. Onay verilen üretim yerlerinde, onaya esas şartların ve spesifikasyona uygunluğu dışında da üretim yapılması yasaktır. (7) Bitki koruma ürünleri; ziraat mühendisleri, kimya mühendisleri veya kimyagerlerin sorumluluğunda üretilir. Bu ürünlerin kalite kontrolü, Bakanlık tarafından uygun görülen laboratuvarlarda kimya mühendisleri veya kimyagerler tarafından yapılır. (8) Bakanlıkça belirlenen üretim koşullarına ve onaya esas dosyasındaki ürün spesifikasyonlarına uymayan bitki koruma ürünleri hatalı kabul edilir. Bu hatalı ve son kullanma tarihi geçen bitki koruma ürünlerinin piyasaya arz edilmesi ve kullanımı yasaktır. Piyasaya arz edilmiş, ancak etiketleme ve ambalajlama kurallarına uymayan veya hatalı bitki koruma ürünleri, onay sahipleri tarafından piyasadan geri toplanır. Etiket ve ambalajlama hatası olan bitki koruma ürünlerinin bu hatası giderilebildiği takdirde, piyasaya yeniden arzına izin verilebilir. (9) Onaya esas özelliklerini kaybeden bitki koruma ürünleri ile son kullanma tarihi geçen bitki koruma ürünleri, masrafı sahibine ait olmak üzere imha ettirilir. Onay koşullarının değişmesi, ürünün beklenen etkiyi göstermemesi veya beklenmeyen etkilerin görülmesi, onaya esas formül ve spesifikasyonlarına uyulmaması gibi hususların tespiti hâlinde bitki koruma ürünlerinin onayı askıya alınabilir veya iptal edilebilir. (10) Bitki koruma ürünü onay sahibi, ürünlerinin etkinliği, güvenilirliği, kalitesi ve dağıtımı ile ilgili tüm hususlardan sorumludur. Bitki koruma ürününe, Bakanlık tarafından onay verilmiş olsa dahi sonradan istenmeyen etkilerinin ortaya çıkması durumunda, onay sahibinin sorumluluğu ortadan kalkmaz. (11) Bitki koruma ürününün onay sahibi, Bakanlıkça belirlenen kayıtları tutmak, her türlü değişikliği bildirmek, talep edilen bilgi ve belgeyi zamanında Bakanlığa vermek zorundadır. (12) İthal edilecek bitki koruma ürünü orijin ülkede onaylı ve piyasaya arz edilmiş olmalıdır. İthal edilmek istenen bitki koruma ürünü orijin ülkede piyasaya arz edilmemiş ise Bakanlık piyasaya arz edilmeme gerekçesini ister, yapacağı değerlendirme sonucuna göre karar verir. 15

16 (13) Araştırma, test ve onay işlemlerinde kullanılacak maddeler ile yurt dışından bağışlanacak bitki koruma ürünlerinin yurda girişine ticarete konu olmamak kaydıyla ithalât şartları aranmaksızın Bakanlıkça belirlenecek şartlar dâhilinde izin verilebilir. (14) Zararlı organizma mücadelesinde kullanılacak ziraî mücadele alet ve makineleri ile bitki koruma ürünü dışında kalan diğer ürünlerin onayı, üretimi, ithalatı, etiketlenmesi, piyasaya arzı, kullanımı ve kontrolüne ilişkin esaslar Bakanlık tarafından belirlenir. (15) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Bitki koruma ürünlerinin toptan ve perakende satışı, tanıtımı MADDE 19 - (1) Bitki koruma ürünlerinin depolandığı, toptan ve perakende satışının yapıldığı yerler için Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Toptan satışlar toptancı bayiler, perakende satışlar ise perakendeci bayiler tarafından yapılır. Belirtilen yerlerin dışında satış amaçlı bulundurulması, depolanması, satılması ve dağıtılması yasaktır. Zararlı organizma mücadelesinde kullanılan diğer bitki koruma ürünleri ile zirai mücadele alet ve makinelerinin satış kanalları ile ilgili esaslar Bakanlıkça belirlenir. (2) Bitki koruma ürünlerini depolayanlar, toptan ve perakende satışını yapanlar, alış ve satış ile ilgili kayıtları tutmak, Bakanlığın satış ile ilgili belirlediği kurallara uymak, uygun şartlarda muhafaza etmek ve denetimlerde her türlü kolaylığı göstermek zorundadır. (3) Onaylı bitki koruma ürünlerinin tanıtımı, kitlesel iletişim araçlarıyla, sadece ticarî adı, formülasyon şekli ve etkili olduğu alanı belirtecek kısa bir bilgilendirme şeklinde yapılabilir. Detaylı bilgilendirici tanıtım ise yazılı meslekî basın vasıtalarıyla veya doğrudan ziraat mühendislerine yapılabilir. (4) Bitki koruma ürünlerinin ambalajında satış fiyatının belirtilmesi zorunludur. Satış fiyatları serbest piyasa koşullarına göre oluşur. Ancak gerekli hallerde Bakanlık fiyat artışlarına ve karaborsaya müdahale edebilir. (5) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Bitki koruma ürünlerinin uygulanması MADDE 20- (1) Bakanlıkça bitki koruma ürünleri için reçete düzenleme yetkisi verilenler, reçeteye tâbi bitki koruma ürünleri için reçete düzenlemek, ilgilisine vermek, ilgili kayıtları tutmak ve talep edildiğinde Bakanlığa sunmak zorundadır. (2) Bitki koruma ürünleri, ürünle ilgili etiket bilgilerindeki tavsiyesine uygun şekliyle uygulanır. Etiket dışı uygulamada sorumluluk uygulayana ve uygulanmasına izin verene aittir. (3) Kullanılan bitki koruma ürünlerinin artık ve ambalajları kullanıcıları tarafından uygun şekilde imha edilmek zorundadır. (4) Bitki koruma ürünlerini kullananlar Bakanlıkça istenen kayıtları tutmak ve istendiğinde Bakanlığa sunmak zorundadır. (5) Zararlı organizma mücadelesi yapılan alanlarda yapılan kontroller sonucunda, ürünlerde tavsiye dışı bitki koruma ürünlerinin kullanılması ve belirlenen limitlerin üzerinde kalıntı bulunması halinde, Bakanlık, ürünlerin hasadını geciktirebilir veya ürünleri imha ettirebilir. (6) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 16

17 BEŞİNCİ KISIM Gıda ve Yem BİRİNCİ BÖLÜM Gıda ve Yem Güvenilirliği, Sorumluluklar, Gıda Kodeksi, Etiketleme ve İzlenebilirlik, Sunum ve Reklâm, Tüketici Haklarının Korunması Gıda ve yem güvenilirliği şartları MADDE 21 (1) Gıda güvenilirliği şartları aşağıdaki gibidir. a) İnsan sağlığı için tehlike oluşturması nedeni ile tüketime uygun olmayan gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme piyasaya arz edilemez. b) Gıdanın güvenilirliği; üretim, işleme ve dağıtım aşamaları, etiket bilgileri ve sağlıkla ilgili uyarı niteliğindeki bilgiler ile insanlar tarafından günlük normal kullanım koşulları dikkate alınarak belirlenir. c) Gıdanın insan sağlığına zararlı olup olmadığı; tüketenin sağlığı üzerinde hemen, kısa veya uzun vadede oluşturabileceği muhtemel etkileri, birikerek artan muhtemel toksik etkileri, belirli bir sağlık duyarlılığı olan tüketici gruplarında ise, bu tüketicilerin özel duyarlılıkları dikkate alınarak değerlendirilir. ç) Kokuşmuş, bozulmuş ve çürümüş gıda, tüketime uygun olmayan gıda olarak değerlendirilir. Herhangi bir gıdanın insan tüketimi için uygun olmadığının belirlenmesinde, o gıdanın kokuşması, bozulması, çürümesi veya gıdaya yabancı maddelerin karışması veya bulaşanlar nedeniyle, söz konusu gıdanın kullanım amacı da dikkate alınarak karar verilir. d) Bir seri, parti veya sevkıyattaki gıdanın bir bölümünün güvenilir olmadığının belirlenmesi hâlinde, geri kalanının güvenilir olduğuna dair kanıt bulunmaması durumunda, bütün seri, parti veya sevkıyatın güvenilir olmadığı kabul edilir. e) Bir gıda, mevzuat bakımından uygun olsa bile, gıdanın güvenilir olmadığına dair şüphe oluşması ve insan sağlığı yönünden risk görülmesi hâlinde, Bakanlık tedbir amacıyla söz konusu gıdanın piyasaya arzını kısıtlayabilir veya piyasaya arz edilen gıdayı geri toplatabilir. (2) Yem güvenilirliği şartları aşağıdaki gibidir. a) Güvenilir olmayan yem piyasaya arz edilemez ve hayvanlara yedirilemez. b) Yem, kullanım amacına göre, hayvan ve insan sağlığına olumsuz etkileri olduğu veya gıda üreten hayvanlardan elde edilecek gıdaları insan tüketimi için güvensiz kıldığı durumlarda güvenilir olmayan yem kabul edilir. c) Kokuşmuş, bozulmuş ve çürümüş yem tüketime uygun olmayan yem olarak değerlendirilir. ç) Bir seri, parti veya sevkıyattaki yemin bir bölümünün güvenilir olmadığının belirlenmesi hâlinde, geri kalanının güvenilir olduğuna dair kanıt bulunmaması durumunda, bütün seri, parti veya sevkıyatın güvenilir olmadığı kabul edilir. d) Bir yem, mevzuat bakımından uygun olsa bile, güvenilir olmadığına dair şüphe oluşması ve insan veya hayvan sağlığı yönünden risk görülmesi hâlinde, Bakanlık tedbir amacıyla söz konusu yemin piyasaya arzını kısıtlayabilir veya piyasaya arz edilen yemi geri toplatabilir. (3) Hayvan beslemede kullanılması veya yemlere katılması yasak olan maddeler Bakanlıkça belirlenir. (4) Yem katkıları, karma yemler, yem maddeleri, yemlerde istenmeyen maddeler, özel beslenme amaçlı yemler, hayvan beslemede kullanılan biyoprotein gibi bazı ürünler, ilaçlı yemler ve yemlere ilişkin diğer hususlarla ilgili düzenlemeler Bakanlıkça yapılır. (5) Yeni gıdalar ile genetiği değiştirilmiş yem ve gıdalara ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 17

18 (6) Gıda kodeksine aykırı gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzeme üretilemez, işleme tâbi tutulamaz ve piyasaya arz edilemez. (7) Bakanlık insan sağlığı için ciddi olumsuz etkileri sebebiyle bazı madde ve ürünlerin, gıda olarak veya gıda üretiminde kullanılmalarını kısıtlayabilir, yasaklayabilir ya da kullanımına belirli kurallara bağlı olarak izin verebilir. (8) Bu Kanun hükümlerine göre uygun bulunan gıda ve yem, bu Kanun hükümlerinin kapsadığı ölçüde güvenilir kabul edilir. Sorumluluklar MADDE 22 (1) Gıda, gıda ile temas eden madde ve malzeme ve yem ile ilgili faaliyet gösteren işletmeciler, kendi faaliyet alanı ile ilgili mevzuat hükümlerine uymakla yükümlüdür. (2) Gıda ve yem işletmecisi ürettiği, işlediği, ithal ettiği, satışını veya dağıtımını yaptığı bir ürününün, gıda ve yem güvenilirliği şartlarına uymadığından şüphelenmesi veya buna ilişkin bir tespitinin olması durumunda, söz konusu ürünü kendi kontrolünden çıktığı aşamadan başlamak üzere, geri toplanması için gerekli işlemleri derhal başlatmak ve konu ile ilgili olarak Bakanlığı bilgilendirmek zorundadır. Gıda ve yem işletmecisi ürünün geri toplanması gerektiğinde, geri toplanma nedeni hakkında tüketiciyi veya kullanıcıyı doğru ve etkin olarak bilgilendirmek ve gerekli hallerde, tüketiciye veya kullanıcıya ürünün iadesi için çağrıda bulunmak ve son tüketiciye veya kullanıcıya gelebilecek riskleri önlemek amacıyla yapılacak uygulamaları Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür. (3) Gıda ve yem işletmecisi, faaliyeti ile ilgili, Bakanlıkça istenen her türlü onay veya kayıt işlemlerini yaptırmak, tutulması zorunlu kayıtları güncel tutmak, faaliyet değişiklikleri veya faaliyetine son vermesi hâlinde Bakanlığı bilgilendirmekle yükümlüdür. (4) Gıda ve yemlerden onay alınması zorunlu olan ürünlerin listesi Ek-3 te belirtilmiştir. Ekli listede belirtilen gıdalardan gıda kodeksi kapsamında ürün tebliği yayınlanmış olanlar için onay şartı aranmaz, bu ürünler ilgili ürün tebliği kapsamında üretilebilir. Ek-3 te belirtilen ürünlerin onayı için sahibi, ürünün adı, bileşimi, etiket örneği, üretim şekli ve kullanım amacı ile ilgili bilgileri Bakanlığa sunmak ve onay almak zorundadır. Bakanlık bilimsel ve teknolojik gelişmeler ışığında ürünle ilgili ilave bilgi ve belge talep edebilir. Bakanlık, bilimsel ve teknolojik gelişmelere göre ekli listede değişiklik yapabilir. Bakanlıktan onay alınmadan bu tür ürünlerin üretimi, piyasaya arzı ve kullanılması yasaktır. (5) Onaya tabi gıda ve yemlerin ithalatı için Bakanlıktan onay alınması zorunludur. Bakanlıktan onay alınmayan bu ürünlerin piyasaya arzı ve kullanılması yasaktır. (6) Bakanlık, gıda ve yem işletmecilerinin üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında gıda ve yem mevzuatının ilgili hükümlerinin gerekliliklerini yerine getirip getirmediğini belirlemek için resmî kontrolleri yapar, gıda ve yem işletmeleri ile ilgili kayıtları tutar. (7) Gıda ve yem işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya ortadan kaldırılması için Bakanlıkla işbirliği yapar. Bakanlıkça alınan önlemlerin uygulanması sırasında hiçbir şekilde engelleme yapamaz. (8) Bakanlıkça belirlenen onaylı ve kayıtlı gıda ve yem işyerleri, işin nevine göre konu ile ilgili lisans eğitimi almış en az bir personel çalıştırmak zorundadır. Personel çalıştırılması zorunlu olan iş kolları ve işin nevine göre, bu iş kollarında çalışabilecek meslek mensupları Ek-4 te belirtilmiştir. (9) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Gıda kodeksi MADDE 23 (1) Bakanlık, gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerle ilgili gerekli asgari teknik ve hijyen kriterleri, bitki koruma ürünü ve veteriner ilaç kalıntıları, 18

19 katkı maddeleri, bulaşanları, numune alma, ambalajlama, etiketleme, nakliye, depolama esasları ve analiz metotlarını belirleyen gıda kodeksini hazırlar ve yayımlar. Bakanlık, kodeksin hazırlanmasında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapabilir ve bu amaçla komisyonlar kurabilir. (2) Bakanlık, uluslararası Kodeks Alimentarius Komisyonu nun temas noktasıdır ve konu ile ilgili çalışmaları yürütür. (3) Bakanlık, gıda güvenilirliğine ilişkin veri sağlamak üzere, gerekli gördüğü durumlarda her türlü araştırma ve projeleri yapar veya hizmet satın alma yoluyla yaptırabilir. (4) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Gıda ve yemde etiketleme ve izlenebilirlik, sunum ve reklâm, tüketici haklarının korunması MADDE 24 (1) Piyasaya arz edilecek gıda ve yem, izlenebilirliği sağlamak amacıyla, uygun şekilde etiketlenmek veya Bakanlıkça belirlenecek bilgi ve belgelerle uygun şekilde tanımlanmak zorundadır. (2) Gıda veya yem işletmecileri izlenebilirliği sağlamak amacıyla, üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında, sorumluluğundaki gıda veya yemin, gıda veya yeme ilave edilecek her türlü maddenin ve gıdanın elde edildiği hayvanın takibinin yapılabilmesi için, bir sistem oluşturmak ve talep hâlinde bu bilgileri Bakanlığa sunmak zorundadır. (3) Gıda ve yemin şekli, görünümü veya ambalajı, kullanılan ambalaj malzemesi, sergilenme şekli, etiketlenmesi, reklâmı ve sunumu hususlarında tüketiciler yanıltılamaz ve yanlış yönlendirilemez. Gıdanın etiketi, ambalajı ve biçimi sahte, yanıltıcı veya gıdanın karakterine, yapısına, özelliklerine, bileşimine, kalitesine, orijinine ve üretim metotlarına göre hatalı bir izlenim yaratacak, gıdanın sahip olmadığı etki ve özelliklere atıfta bulunacak, özellikleri açısından benzer olan gıdalara üstün olduğunu beyan edecek biçimde olamaz, tüketiciyi yanıltacak resim, şekil ve benzerlerini içeremez. Bu hususlar gıda maddesinin tanıtımı ve reklamı için de geçerlidir. (4) Gıda ve yemde taklit ve tağşiş yapılamaz. (5) Gıda ve yem işletmecileri, tüketicilerden gelen ürünlerine ilişkin ürünün içeriği, kullanım amacı, saklama koşulları gibi bilgi taleplerini karşılamak zorundadır. (6) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. İKİNCİ BÖLÜM Hızlı Uyarı Sistemi, Acil Durumlar, Kriz Yönetimi, Risk Analizi, Kamuoyunun Bilgilendirilmesi, İhtiyati Tedbirler Hızlı uyarı sistemi, acil durumlar, kriz yönetimi MADDE 25 (1) Bakanlık, hayvan ve bitki sağlığı ile gıda ve yem güvenilirliği konusunda hızlı uyarı ve bilgi bildirimleri için temas noktasıdır. Bakanlık bu hususla ilgili ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapar. (2) Bakanlık, hayvan ve bitki sağlığı, gıda ve yem ile ilgili, doğrudan veya dolaylı risk bulunduğuna ilişkin bir bildirim aldığında, gerekli tedbirleri alır veya alınmasını sağlar. Hayvan sahibi ya da hayvan sahibi adına bakıcısı, bitki ve bitkisel ürün sahibi, gıda ve yem işletmecisi Bakanlık tarafından alınan her türlü tedbiri uygulamakla yükümlüdür. (3) Bakanlık, üretilen, işlenen ve dağıtılan ürünler ve canlı hayvanlar ile ilgili, insan, hayvan ve bitki sağlığı, çevre için ciddi bir riskin belirmesi ve mevcut tedbirlerin yetersiz kalması durumunda, söz konusu canlı hayvan veya ürünün piyasaya arzı, kullanımı ve ülkeye girişini kısıtlayıcı, yasaklayıcı ve ilave her türlü idarî tedbiri almaya ve uygulamaya yetkilidir. Acil durumlarda, hayvan sahibi ya da hayvan sahibi adına bakıcısı, bitki ve bitkisel ürün 19

20 sahibi, gıda ve yem işletmecisi ve ilgili taraflar, Bakanlıkça alınan her türlü idarî tedbire uymakla yükümlüdür. (4) Bakanlık, mevcut mevzuat hükümleriyle önlenemeyen, giderilemeyen veya kabul edilebilir ölçüde azaltılamayan ya da sadece acil durum önlemlerinin uygulanmasıyla yeterince yönetilemeyen, insan, hayvan ve bitki sağlığına doğrudan veya dolaylı risk teşkil eden kriz durumlarında uygulanmak üzere ilgili taraflar ile işbirliği hâlinde genel bir plan hazırlar, kriz birimi oluşturur. (5) İlgili taraflar kriz durumunda Bakanlıkça alınan her türlü tedbire uymakla yükümlüdür. (6) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Risk analizi, risk durumunda kamuoyunun bilgilendirilmesi, ihtiyatî tedbirler MADDE 26 - (1) İnsan ve hayvan sağlığı ile ilgili özel durumlar dışında, gıda ve yem mevzuatı risk analizi esasına dayanır. Risk analizi, insan, hayvan ve bitki sağlığının en etkin şekilde korunması esasına göre yapılır. İnsan sağlığının ve yaşamının üst düzeyde korunması amacı esastır. (2) Risk değerlendirmesi yapmak üzere, bağımsız, tarafsız ve şeffaflık esaslarına ve bilimsel kanıtlara göre çalışan risk değerlendirme birimi oluşturulur. Risk değerlendirme birimi Bakanlık, İçişleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, tıp, veteriner, ziraat, çevre, gıda ve kimya fakültelerinden birer temsilciden oluşur, sekretaryası Bakanlıkça yürütülür. Risk değerlendirme birimi ihtiyaca göre, alanında uzman kişileri çalışmalara dahil edebilir. Risk değerlendirme birimi ulusal ve uluslararası benzerî kuruluşlarla işbirliği yapabilir. Risk değerlendirme biriminin çalışması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. (3) Risk yönetimi ve risk iletişimi, risk değerlendirme sonuçları ve bilimsel veriler, tartışılan konu ile ilgili diğer faktörler ve ihtiyatlılık ilkesi dikkate alınarak Bakanlık tarafından yapılır. (4) Bakanlık, bir gıda ve yemin insan ve hayvan sağlığı açısından risk oluşturabileceğinden şüphe duyulmasına ilişkin geçerli nedenlerin olması durumunda, belgelere erişim konusunda yürürlükteki hükümleri saklı kalmak koşuluyla, riskin mahiyeti, ciddiyeti ve büyüklüğüne göre, ürün ve ürün tipine bağlı olarak içerebileceği riskin mahiyeti ile riski önlemek, azaltmak veya yok etmek için alınan ya da alınması plânlanan önlemleri belirleyerek, riskin mahiyeti ve alınan tedbirler hakkında kamuoyunun bilgilendirilmesini sağlar. (5) Mevcut bilgilerin değerlendirilmesi sonucu, herhangi bir gıda veya yemin insan ve hayvan sağlığı üzerinde zararlı bir etkisinin olması ihtimalinin belirmesine karşın, bu etki ile ilgili bilimsel belirsizliklerin bulunması durumunda, kapsamlı bir risk değerlendirmesine imkân sağlayacak daha fazla bilimsel veri elde edilinceye kadar, Bakanlık geçici olarak üretimi durdurma, piyasaya arzı ve tüketimi engelleme, toplatma gibi ihtiyati risk yönetimi tedbirlerine başvurabilir. İlgililerin Bakanlığın belirlediği ihtiyati risk yönetimi tedbirlerine uyması zorunludur. (6) Bakanlık, bitki, bitkisel ürün, gıda, yem ve canlı hayvanlarda pestisit, farmakolojik etkili maddeler, ağır metaller, mikotoksinler ve mikroorganizmalar gibi istenmeyen maddelerin kontrolü amacıyla, numune alarak, gözlem, ölçüm ve değerlendirme yaparak izleme yapar. Elde edilen veriler risk değerlendirmesi ve risk iletişiminde kullanılır. (7) Bu maddenin uygulanması ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. 20