Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir?"

Deniz Fraşerli
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Dili nasıl öğreniriz? Piaget nin Bilişsel Gelişim Kuramı Vygotsky nin Gelişime Sosyokültürel Yaklaşımı Yetişkinlikte zeka nasıl gelişir? Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye

2 Başka hiçbir hayvan bir dili edinme ve kullanma yeteneğine sahip değildir. Farklı kültürlerden çocuklar farklı dilleri konuşmayı öğrenir ama hepsi aynı aşamalardan geçiyor gibi görünmektedir.

3 Bebekler ağlayarak, açlık ve ağrı için ayrı tipte ağlamalar, hareketler ve yüz ifadeleri yoluyla iletişim kurarlar Bebek konuşmasını tercih ederler yetişkinlerin bebekle konuşurken kullandıkları daha kısa ama normal konuşmadan daha melodik cümleleri içeren farklı bir format

konuşmasını tercih ederler yetişkinlerin bebekle konuşurken

4 6-7 ay civarında agulama, çeşitli seslerin ritmik tekrarı, hem ünlü hem de ünsüzler 1 yaş civarında birkaç kelime söylemeye başlar, genellikle bakımveren ve çevresindeki nesnelerle ilgili olanları tercih eder. Bebekler tek sözcüklü cümleler kurarlar.

başlar, genellikle bakımveren ve çevresindeki nesnelerle

5 Sözcük dağarcığı 18 ay civarına kadar yavaş yavaş gelişir. Bebek daha sonra ayda yaklaşık 100 veya daha fazla sözcük öğrenir. Aşırı genişletme: Yeni öğrenilen sözcükleri sözcüğün anlamında olmayan nesnelere uygulama (örn. her kadını anne diye çağırma) Yetersiz genişletme: Yeni sözcüğü yeni sözcüğün anlamı içine girmeyen nesnelere daha genel bir şekilde uygulama başarısızlığı (örn. köpek kategorisini ev hayvanı olmayan köpekleri içerecek şekilde genişletememe)

Aşırı genişletme: Yeni öğrenilen sözcükleri sözcüğün anlamında olmayan nesnelere uygulama (örn.

6 18-24 ay civarında çocuklar sözcük dağarcığı atağına kalkar ve sözcükleri cümle olarak kullanır. Telgraf konuşması isim ve fiili olan 2 sözcüklü cümleler kurar. (örneğin, «baba git» «baba işe gidiyor yerine) Bu 2 sözcüklü ifadeler 2-5 yaş civarında uzamaya başlar, çocuk üstü kapalı olarak kendi dilinin dilbilgisini edinir.

(örneğin, «baba git» «baba işe gidiyor yerine) Bu 2 sözcüklü ifadeler 2-5 yaş

7 Dil gelişimi genetik olarak programlanmış bir yetenektir. Ancak bu yetenek insan konuşmasına maruz kalmadan gelişmez. Dolayısıyla dil gelişiminde hem kalıtım hem de çevre olmazsa olmazdır.

8 Piaget deney yapmamıştır. Daha ziyade esnek bir şekilde yapılandırılmış görüşmelerle çocuklar için çözülmesi gereken problemlerle uğraşmış, onların eylemlerini dikkatle gözlemlemiş ve çözümlemelerini kendilerine sormuştur. Özellikle, çocukların düşünme süreçlerini sezmeyi sağlamak üzere, çocukların hatalarıyla ilgilenmiştir. Çocuğun aktif olarak bilgi peşinde olduğunu ve üzerinde işlemlerde bulunarak dünya hakkında bir anlayış kazandığını kabul etmiştir.

onların eylemlerini dikkatle gözlemlemiş ve çözümlemelerini kendilerine sormuştur.

yeni deneyimlerin varolan şemalar içinde yorumlanmasıdır.

9 Nesneler, olaylar ve eylemler hakkındaki bilgi birimleridir. Bilişsel uyum sağlama İki süreci içerir: Özümseme (Assimilation): yeni deneyimlerin varolan şemalar içinde yorumlanmasıdır. Uyma (Accommodation): varolan şemanın yeni deneyime uydurmak için uyarlanmasıdır.

10 Örn. bir çocuk tüm dört ayaklı yaratıkları «pisi» diye adlandırabilir. Çocuk şemalarını uydurması (yani değiştirmesi) gerektiğini öğrenir çünkü sadece dört ayaklıların bir tipi «kedi»dir. Uydurma yoluyla bir çocuğun şemalarının sayısı ve karmaşıklığı artar ve öğrenme gerçekleşir.

çünkü sadece dört ayaklıların bir tipi «kedi»dir.

11 Duyu-motor Doğum - 2 yaş İşlemöncesi 2-6 yaş Somut işlemsel 6-12 yaş Soyut işlemsel 12 + yaş

12 Dönem (yaşlar) Duyu-motor (doğum-2 yaş) İşlemöncesi (2-6 yaş) Somut işlemsel (6-12 yaş) Soyut işlemsel (12 yaşyetişkinlik) Dönem tanımı Çocuklar, dünyayı öğrenmek ve nesnenin sürekliliği kavramını geliştirmek için duyularını ve motor yeteneklerini kullanırlar. Çocuklar dünyayı anlamak için simgesel düşünmeyi kullanır fakat hala egosantriktirler ve mantıksal düşünebilmeyi sağlayan (örn. tersine çevirme) zihinsel işlemlerden yoksundurlar. Çocuklar somut olaylar hakkında mantıksal düşünmek için bilişsel işlemler yapabilir, korunumu anlayabilir ve matematiksel işlemler yapabilirler ama soyut bir şekilde akıl yürütemezler. Bilişsel işlemlerin daha ileri düzeyde gelişimi ergenlerin soyut düşünebilmelerini ve hipotetiktümdengelimli akıl yürütebilmelerine olanak verir.

Çocuklar dünyayı anlamak için simgesel düşünmeyi kullanır fakat hala egosantriktirler ve mantıksal düşünebilmeyi sağlayan (örn. tersine çevirme) zihinsel işlemlerden yoksundurlar.

14 Son araştırmalar Piaget nin anahtar kavramlarının (örn. nesnenin sürekliliği) onun öne sürdüğü dönemden daha önce gelişmeye başladığını göstermiştir. Örn., bebeklerin göz hareketleri incelenerek yapılan araştırmalar henüz 3 aylık bebeklerin nesnenin gözden kaybolduğu noktaya bakmaya devam ettiklerini göstermiştir.

15 1. Tüm insanlar soyut işlem düşüncesine ulaşamaz. 2. Kuram Batı kültürü lehinde bir yanlılık taşıyabilir. 3. Ergenlikten sonra ne olduğuna ilişkin gerçek bir kuram yoktur. 4. Son araştırmalar bilişsel gelişimin Piaget nin önerdiği genel sırada ilerlediğini göstermiştir.

Ergenlikten sonra ne olduğuna ilişkin gerçek bir kuram yoktur. 4.

Vygotsky, bilişsel yeteneklerin diğerleriyle etkileşimler ile geliştiği ve kişinin kültürünün ortak bilgisini temsil ettiğini vurgulamıştır.

16 Vygotsky, bilişsel yeteneklerin diğerleriyle etkileşimler ile geliştiği ve kişinin kültürünün ortak bilgisini temsil ettiğini vurgulamıştır. Proksimal gelişim bölgesi bir çocuğun gerçekten yaptığı ile diğerlerinin yardımıyla ne yapabildiği arasındaki farktır. Yapılandırma (scaffolding) yoluyla anne-baba veya öğretmen çocuğun performans düzeyine bağlı olarak yardım düzeyini ayarlar, böylece çocuğun öğrenme süreci daha yüksek proksimal gelişim alanlarına doğru ilerler.

Proksimal gelişim bölgesi bir çocuğun gerçekten yaptığı ile diğerlerinin yardımıyla ne yapabildiği arasındaki farktır.

17 Zekanın değişimini incelemek için iki yöntem Kesitsel çalışmalarda farklı yaşlardan insanlar incelenir ve karşılaştırılır. Boylamsal çalışmada aynı insanlar bir süre boyunca tekrara tekrar incelenir. Kesitsel yöntem zekanın yaşla birlikte azaldığını, Boylamsal yöntem zekanın yaşla azalmadığını, yaşamın ileri yıllarında aynı kaldığını hatta arttığını ortaya koymaktadır.

Boylamsal çalışmada aynı insanlar bir süre boyunca tekrara tekrar incelenir.

18 Kesitsel araştırmaların sorunu Doğum bölüğü (Cohort) etkisi belirli bir yaştaki insanlar kendi kuşaklarına özgü faktörlerden etkilenmektedir (örn., eğitim fırsatlarındaki farklılıklar) bu durum kuşaklar arasında fark yaratmaktadır. Boylamsal araştırmaların sorunları Zaman alır. Pahalıdır. Tekrar tekrar test gereklidir. Katılımcılar ölür/araştırma dışı kalır. Araştırmanın tüm süresi boyunca kalan katılımcılar belki de en zeki ve sağlıklı olanlardır ve zekalarının azalma olasılığı düşüktür.

Boylamsal araştırmaların sorunları Zaman alır. Pahalıdır. Tekrar tekrar test gereklidir.

19 Kristalleşmiş zeka yaşla birlikte artan birikmiş bilgi, sözel beceri sayısal beceri Akıcı zeka yaşla birlikte azalan soyut düşünme gibi yetenekleri, mantıksal problem çözmeyi ve uzamsal muhakemeyi içerir.

20 Kohlberg in Ahlak gelişim kuramı Bağlanma ve anne-babalık tarzları Erikson un Psikososyal gelişim dönemleri kuramı Doç.Dr. Hacer HARLAK - Psikolojiye

21 Piaget nin önerdiği ahlaki muhakeme kuramına dayanır. Kohlberg, bir dizi ahlaki ikilem içeren öykü kullanarak bir kişinin ahlaki muhakeme düzeyini belirler. Öykülere tepkilere ve bunların arkasındaki akıl yürütmelere dayanarak üç ahlaki muhakeme düzeyi ayırderder.

22 1. Geleneköncesi düzeyde vurgu cezadan kaçınma ve kendi refahı ve ihtiyaçlarına bakmadadır. Ahlaki muhakeme kendi-yönelimlidir. 2. Geleneksel düzeydeki ahlaki muhakeme sosyal kurallar ve hukuka dayanır. Sosyal onay ve sorumlu yurttaş olma önemlidir. 3. En yüksek düzey geleneküstü düzeyde ahlaki muhakemedir. Bu, kendi seçimi olan etik ilkelere dayanır. İnsan hakları hukuka üstün görülür.

23 Kohlberg çocukken geleneköncesi düzey ile başladığımızı, geliştikçe, özellikle bilişsel olarak geliştikçe ahlaki muhakemenin üst basamaklarına ilerlediğimizi öne sürer. Sıra herkeste aynıdır ancak herkes geleneküstü düzeye erişmez.

24 Kohlberg kuramının eksiklikleri Ahlaki muhakemeyi incelemiştir, ahlaki davranışı değil. Kadın ahlaksallığını yeteri kadar temsil etmeyebilir. İleri düzeyler Batı kültürü açısından yanlı olabilir.

Benzer belgeler

BİLİŞSEL AÇIDAN ÇOCUK GELİŞİMİNİN BASAMAKLARI

BİLİŞSEL AÇIDAN ÇOCUK GELİŞİMİNİN BASAMAKLARI REYHAN SAĞLAM ÇOCUK GELİŞİMİ VE EĞİTİMİ ÖĞRETMENİ BILIŞ NE DEMEKTIR? Biliş; düşünme, öğrenme ve hatırlama süreçlerine denir. Bilişsel gelişim neleri kapsar?