Bankacılık Sektöründe Birleşme ve Satın Alma Nedenleri : Türkiye Örnekleri

Transkript

1 Bankacılık Sektöründe Birleşme ve Satın Alma Nedenleri : Türkiye Örnekleri Yrd.Doç.Dr.Haşmet Sarıgül, hasmetsar@yahoo.com Yrd.Doç.Dr.Fahri Kurşunel, kursunel@selcuk.edu.tr Özet : Çalışmada banka birleşmeleri ve satın almalarının çeşitli faktörler açısından sebepleri araştırılmış ve Türk Bankacılık sektöründe döneminde meydana gelen bankaların birleşme ve satın alma nedenleri incelenmiştir. Çalışma; tarama modelli, nitel ve kesitsel bir araştırmadır. Ana kütlesini döneminde Türkiye de faaliyet gösteren bankalar oluşturmaktadır. Veriler; gözlem, görüşme ve doküman inceleme tekniklerinin bir arada kullanıldığı karma bir yöntem ile oluşturulmuştur. Bu yöntemde, dönemin banka yöneticileri ve çalışanlarıyla yapılan mülakatlar, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Bankalar Birliği ve çeşitli bankaların yayınları ve faaliyet raporları kullanılmıştır. Anahtar Kelimeler : banka, banka birleşme, banka satın alma. Abstract : This paper introduces a theorical view of bank mergers and acquisitions and researches the reasons of the bank mergers and acquisitions in the Turkish banking industry during It has been observed that domestic bank mergers and acquisitions have been occured in accordance with synergy hypothesis. Furthermore, the foreign banks take over Turkish banks in accordance with the market for corporate control hypothesis as well as the synergy hypothesis. The results of the study show that the three factors of the eclectic theory such as internalization, location and ownership had important roles in the investment decision of the multinational banks. Key Words : Banking, mergers, acquisitions

2 Giriş : Çalışmanın amacı banka birleşmeleri ve satın almalarının çeşitli faktörler açısından sebeplerinin araştırılması ve Türk Bankacılık sektöründe döneminde meydana gelen bankaların birleşme ve satın alma nedenlerinin incelenmesidir. Çalışma; tarama modelli, nitel ve kesitsel bir araştırmadır. Ana kütlesini döneminde Türkiye de faaliyet gösteren bankalar oluşturmaktadır. Veriler; gözlem, görüşme ve doküman inceleme tekniklerinin bir arada kullanıldığı karma bir yöntem ile oluşturulmuştur. Bu yöntemde, dönemin banka yöneticileri ve çalışanlarıyla yapılan mülakatların, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Bankalar Birliği ve çeşitli bankaların yayınları ve faaliyet raporlarının kullanılması öngörülmektedir. 1- Birleşme ve Satın Alma Kavramları Birleşme ve satın alma terimleri, bağımsız bir şekilde yönetilen birden fazla işletmenin tek bir bünye altında bir araya gelmesini içeren işlemler olarak tanımlanmakta ve birbirinin yerine geçebilir şekilde kullanılmaktadır. - Birleşme : Genel olarak; hukuksal bir birliktelik sağlamak amacıyla, hukuken birbirinden bağımsız iki veya daha fazla firmanın bir araya gelmesi Birleşme olarak tanımlanmaktadır. Bu durumdaki şirketlerin tüm mal varlıkları, hakları ve yükümlülüklerinin sevk ve idaresi, ya hukuken birliktelik altına girdikleri şirket tarafından veya kurmuş oldukları yeni şirket eliyle yerine getirilecektir.(straub, 2007 :82). - Satın Alma : Küçük bir işletmenin büyük bir işletme tarafından ya da büyük bir işletmenin daha büyük ve daha karlı bir işletme tarafından, varlıklarının ya da hisselerinin önemli bir kısmının devralınması yoluyla gerçekleşen yapılanma operasyonu satın alma olarak adlandırılır. (Gedikkaya, 1999: 1)

3 1.1. Birleşme ve Satın Alma Türleri Birleşme ve satın almalar; birleşilen veya satın alınan şirketin faaliyet gösterdiği sektör ve faaliyetlerinin konusuna göre farklılık göstermektedir. Bunlar; aynı ya da birbirini tamamlayıcı mal ve hizmetler üreten işletmelerin birleştiği veya birinin diğerini satın aldığı yatay birleşmeler ve satın almalar, herhangi bir ürünün üretiminden satışına kadar farklı aşamalarda faaliyet gösteren ancak hedef kitleleri aynı olan İşletmeler arasındaki dikey birleşmeler ve satın almalar, benzer sektörlerde faaliyet gösteren, fakat aralarında doğrudan bir alıcı-satıcı ilişkisi bulunmayan işletmelerin karlılıklarını ve pazar paylarını büyütmek amacıyla bir araya geldikleri türdeş birleşmeler ve satın almalar (Arslan, 2004:228) ve birbirinden bağımsız alanlarda faaliyet gösteren işletmeler arasındaki aykırı birleşmeler ve satın almalar şeklindedir. 2. Bankacılık Sektöründe Birleşme ve Satın Almalar Bankacılık sektöründe; aktif toplamı açısından birbirine yakın büyüklükteki iki bankanın birleşmesi tam birleşme, bir bankanın başka bir banka tarafından tüm aktif ve pasifleriyle alınması ve alınan bankanın tüzel kişiliğinin ortadan kalkması devir alma, (Takan, 2001: 793), her iki bankanın şube ve personel ağı olarak birbirinden bağımsız kalması ancak bankalardan birinin hisse dağılımına göre karar verme yetkisini elinde bulundurması çoğunluk edinme, (Ekonomistler Platformu, 2002:29), bir bankanın, diğer bir bankanın yönetimi ya da ortaklarının istememesine karşın, kontrol ya da sahiplik elde etmek amacıyla hisse senetlerini satın alması ele geçirme(arslan, 2004: 30) ve yatırım yapılan bankada azınlık hissesinin alınmasına karşın finansal ve stratejik destek sağlanarak bankanın büyümesine katkıda bulunulması stratejik finansal varlık yatırımı olarak nitelendirilmektedir.

4 Bu birleşme ve satın almaların düzenleyici otoriteler tarafından zorunlu tutularak, finansal krizler sonrasında zor duruma düşen bankaları kurtarmak amacıyla gerçekleştirilmesi zorunlu banka birleşmeleri(iav, 2006: 17), belirli bir stratejik plan ve amaç doğrultusunda ve ihtiyari olarak yapılması ise isteğe bağlı banka birleşmeleri olarak adlandırılmaktadır. Aynı işi yapan iki rakip bankanın birleşmesi yatay birleşme ve satın almalar (Palombo, 1997: 3), bankaların yaygın dağıtım ağına sahip tüketim, medya, teknoloji gibi alanlarda faaliyet gösteren kuruluşları satın almaları veya uzmanlık alanları farklı olan bankalar arasında gerçekleşmesi dikey satın almalar ve birleşmeler ve farklı sektör veya pazardaki finansal kuruluşlar ve gruplar arasında ise ilişkisiz birleşme veya topluluk birleşme ve satın almalar(ülgen ve Mirze, 2004: 316) olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca; aynı coğrafi piyasada faaliyet gösteren banka veya finansal kuruluşlar arasındakiler yerel banka birleşmeleri ve satın almalar, farklı coğrafi alanlarda faaliyet gösteren bankaların birleşmesi ise sınır ötesi banka birleşmeleri ve satın almalardır Bankacılık Sektöründe Birleşme ve Satın Alma Nedenleri Banka birleşmelerinin nedenleri ve amaçları; çeşitlilik, sinerji, pazar payı ve yönetici fayda maksimizasyonu olmak üzere dört ana hipotez ile açıklanmaktadır. - Çeşitlilik Hipotezi: Bu hipotezin temelinde riskin azaltılarak bankanın hisse fiyatlarının arttırılması yer almaktadır. Birleşen bankalar sağlayacakları ürün ve hizmet çeşitliliği ile geniş bir coğrafi alana yayılıp riski azaltır ve hem alıcı hem satıcı bankaların hisse fiyatlarının artması da sağlanmış olur. (Palombo, 1997:3)

5 - Sinerji Hipotezi: Bankalar arası birleşmeler tek tek kendi değerleri toplamından daha fazla değer ve sinerji yaratabilmektedir. Değer yaratma, birleşmenin sonucu maliyet ve giderlerin azaltılması ile ortaya çıkabilmektedir.(ülgen ve Mirze, 2004: 316) - Pazar Payı Hipotezi: Bankalar yeni bir pazara girerken o pazara ilişkin bilgilerin toplanmasının yanında faaliyette bulunulacak alanlara uygun olarak sabit yatırımlar yapılmasını, yeni personel istihdam edilmesini, pazarda tanınıncaya kadar reklam ve pazarlama faaliyetlerine ağırlık verilmesini ve kar marjının düşük tutulmasını gerektirir. Ancak, daha önce o pazarda faaliyet gösteren bir banka ile birleşme yoluna gidilmesi bu sorunları ve maliyetleri ortadan kaldıracaktır.(toprak, 2006: 22) - Yönetici Fayda Maksimizasyonu Hipotezi: Bu hipoteze göre banka yöneticisi banka birleşmesinde sadece hissedarların karlarını değil kendisinin faydasını da maksimize etmek ve iş güvenliğini sağlamak amacıyla banka birleşmesini istemektedir Bankacılık Sektöründe Birleşme ve Satın Almaları Hızlandıran Faktörler Bankacılık sektöründe birleşme ve satın alma eğilimleri; - Her geçen gün artan rekabetin bankaları ileri teknoloji kullanmaya yöneltmesi, gelişen teknolojiyle beraber bilgiye ulaşmanın kolaylığıyla müşteriler ile banka arasındaki ilişkilerin artması ve bankacılık işlem maliyetlerinin düşmesi ile teknolojik gelişmeler(dinçer, 2006:18) - Son otuz yılda birçok ülkede finansal baskı yaratan yasaların kaldırılması veya yeniden düzenlenmesi, faiz sınırlamalarına son verilmesi, yabancı sermaye hareketlerine serbestlik sağlayan düzenlemeler yapılması, makroekonomik istikrarın oluşması, kredi piyasasında ortaya çıkabilecek aksaklıkları gidermek için etkin bir denetim mekanizmasının kurulması,

6 bankacılık sektöründe rekabetin oluşması, uluslararası kredi piyasalarına entegrasyonun sağlanması gibi yapısal düzenlemeler ile finansal sistemin serbestleşmesi (Güloğlu ve Altunoğlu, 2002:4), - Serbestleşme ve teknolojik gelişmeler paralelinde farklılıkların bir bütünlük içinde ortadan kalktığı küreselleşme ile hız kazanmıştır Bankacılık Sektöründe Yabancı Sermaye Yatırımları Teknolojik gelişmeler, finansal sistemin serbestleşmesi ve küreselleşmenin etkisiyle bankacılık sektörlerinde yabancılaşma eğilimi artmaktadır. Bu eğilimleri açıklamaya çalışan yaklaşımlar; içselleştirme teorisi ve eklektik teori olmak üzere iki temel teori altında toplanmaktadır. i. İçselleştirme Teorisi : Bu yaklaşıma literatürde savunmacı genişleme veya müşteriyi takip et hipotezi adı da verilmektedir. Teoriye göre banka açısından uzun dönemli müşteri-banka ilişkisi önemlidir ve banka bulunacağı lokasyon tercihini, müşterilerinin bulunmayı tercih ettiği ülkeler yönünde yapacaktır. Bu; müşteri hakkındaki bilginin içsel piyasası olduğunu ve bankanın faydasını maksimize edebilmesi için, uzaktan hizmet vermek yerine, müşteriyle fiziksel olarak aynı lokasyonda bulunmayı tercih edeceğini göstermektedir.(williams, 1997:73). Böylece bu bilgi birikimi yabancı ülkelerde sıfır marjinal maliyetle kullanılabilmektedir. ii. Eklektik Teori : Bu teori firmaların neden yabancı ülkelere yatırım yaptığını, önceden gerekli şartların neler olduğunu (mülkiyete özgü avantajlar), nereye yatırım yapılacağının nasıl belirlendiğini (lokasyona özgü avantajlar) ve neden yabancı piyasalara girmek için birçok yol varken doğrudan yatırımın tercih edildiğini açıklamaya çalışır ve bunlar içselleştirme avantajlarıyla desteklenir.(uiboupin ve Sörg, 2006:2) - Mülkiyete Özgü Avantajlar : Çokuluslu olma kararı almış tüm bankalar ulusal piyasa boyutlarını aşan ihtisaslaşmış hizmetleri sağlayabilmeli ve/veya

7 etkinlik, kredi değerliliği, bilgiye ve kaynaklara ulaşma açısından çok iyi bir üne sahip olmalıdır.(gray ve Gray, 1981:35-39) Bunun yanında yeterli finansal ve insan kaynağına, üstün bankacılık tekniklerine, yetenekli personele ve yaygın bankacılık denetimine sahip olmak ve banka-müşteri ilişkisinin güçlü olması da bankaların dışa açılmada kullandıkları mülkiyet avantajları olarak sayılmaktadır.(mutinelli ve Piscitello, 2001: 665) - Lokasyona özgü avantajlar : Çokuluslu firmanın ana ülkesiyle ilgili olabileceği gibi yatırım yapılan ülkeyle de ilgili olabilen lokasyona özgü avantajlar mevcut müşteri ilişkilerini korumak, büyüme potansiyeli olan piyasalara girmek ve hammaddelerin kontrolü olarak ortaya çıkmaktadır. (Gray ve Gray, 1981:35-39) - İçselleştirme Avantajları : İçselleştirme teorisine dayanan avantajlar ile birden çok ulusal piyasada faaliyet gösteren çokuluslu bankalar, hem yatay, hem de dikey entegrasyonun nimetlerinden faydalanmaktadırlar. (Gray ve Gray, 1981:42) Bankacılık sektöründe birleşme ve satın almalar için çeşitli hipotezler ve teoriler bulunmakla birlikte temel amaç bir taraftan banka karını maksimize etmek, diğer taraftan ise hisse senedi sahiplerinin yatırımlarının getirisini yükseltmektir Döneminde Türkiye de Banka Birleşmeleri ve Satın Almalar Türkiye de Kasım 2000 ve Şubat 2001 de gerçekleşen iki krizin derin etkileri nedeniyle 2001 yılında Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı uygulanmaya konularak sektörün sorunları giderilmeye, aynı zamanda olası krizler karşısında sağlamlığı arttırılmaya çalışılmıştır.(pazarbaşıoğlu, 2003,17-18). Bu süreçte BDDK 13 adet bankayı birleştirmiş, 5 tanesini faaliyet gösteren diğer bankalara satmış, 3 bankayı tasfiye etmiş ve 1 bankayı ise TMSF

8 bünyesinde varlık yönetimi geçiş bankası olarak yapılandırmıştır.(bddk, 2006:34-35) Yapılandırma programı sınır ötesi satın almaların da yolunu açmış ve yabancı sermayeli bankalar Türkiye de bankacılık sektörüne yatırımlar yapmaya başlamışlardır. Günümüze gelindiğinde bir adet banka dışındaki tüm çok şubeli büyük ölçekli özel mevduat bankalarına yabancı katılımı gerçekleşmiş ve orta ölçekli mevduat bankalarının dört tanesinin dışındakiler yabancı kontrolüne geçmiştir. Türkiye de döneminde gerçekleşen bazı banka birleşmeleri ve satın alma örnekleri şunlardır: Emlak Kredi Bankası - Ziraat Bankası: Özkaynaklarını tamamen yitirmiş olan Emlak Bankası, Ziraat Bankası ile birleştirilmek suretiyle 2001 yılında tasfiye edilmiştir. Yerel, zorunlu, yatay ve devir alma şeklindeki bu birleşmede içsel tasarruf yoluyla sinerji sağlanabilecek olmasından dolayı sinerji hipotezi kapsamında değerlendirilmiştir. TMSF Birleştirilmiş Bankalar : BDDK yıllarında; Sümerbank, Egebank, Yaşarbank, Yurtbank, Bank Kapital, Ulusal Bank ı Sümerbank bünyesinde ve Bayındırbank, İnterbank, Esbank, Etibank, İktisat Bankası, Kentbank, EGS Bank, Toprakbank ı Birleşik Fon Bankası (Bayındırbank) bünyesinde birleştirmiştir. Yerel, zorunlu ve yatay olan tam birleşmeler sonrasında bankalar ortak yönetim kurulu altında toplanmış, finansal ve operasyonel olarak yeniden yapılandırılmıştır. Birleşmeler içsel tasarrufa yönelik sinerji hipotezi kapsamındaki operasyonlardır. Körfezbank - Osmanlı Bankası - Garanti Bankası : Doğuş Grubunun bankaları Körfezbank ve Osmanlı Bankası 2001 yılında Garanti Bankası çatısı altında birleştirilmesi ile Körfezbank ın kurumsal bankacılık ve PTT dağıtım kanalı, Osmanlı nın ticari bankacılık ve mevduat saklama hizmetleri ve Garanti nin bireysel bankacılık ve KOBİ ağırlıklı bankacılığı bir araya gelerek

9 Türkiye nin en büyük ikinci özel bankası ortaya çıkmıştır. Yerel, yatay, isteğe bağlı, devir alma şeklinde, çeşitlilik, pazar payı ve sinerji hipotezleriyle uyumlu birleşmelerdir. Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası - Bank Ekspres : Tekfen Holding; ticari bankacılık lisansı olan Bank Ekspres'i 2001 yılında TMSF den satın alarak yatırım bankacığı alanında faaliyet gösteren Tekfen Yatırım ve Finansman Bankasını tüm bankacılık işlemlerinde hizmet veren bir banka haline getirmiş, hizmet yelpazesini genişletmiş ve bankanın bilançosunun büyümesini sağlamıştır. Yerel, dikey, isteğe bağlı, devir alma şeklinde, çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezleri ile uyumlu bir birleşmedir. Demirbank - HSBC: TMSF ye devredilmiş olmasına karşın yaygın şube ağı ve etkin alternatif dağıtım kanalları ile geniş bir yelpazeye yayılan finansal hizmetler vermesinden dolayı satış kabiliyetini koruyan Demirbank 2001 yılında dünyanın ikinci büyük finans grubu olan HSBC Holdings e satılmıştır. Bu satış sonrası Türkiye de birkaç şubeyle kurumsal bankacılık alanında ve müşteriyi takip et hipotezine uygun olarak faaliyet göstermekte olan HSBC yaygın bankacılık yapma imkanına kavuşmuştur. Sınır ötesi, isteğe bağlı, devir alma şeklindeki bu topluluk birleşmesi çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezleri ile uyumludur. Eklektik teori kapsamında mülkiyete özgü ve birleşen iki bankanın lokasyonlarına özgü avantajlar gerçekleşmiş, içselleştirme avantajlarından faydalanılmıştır. Sümerbank - Oyak Bank: TMSF bünyesindeki Sümerbank 2002 yılında Oyak Grubuna satılmıştır. Ülkenin en büyük otomotiv üreticilerinden birine sahip olan ve çok sayıda üyesi bulunan Oyak Grubu yaygın şube ağına sahip bir bankayı satın alarak sinerji oluşturma imkanını yakalamıştır. Birleşme; yerel, yatay, isteğe bağlı, devir alma şeklinde ve çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezleriyle uyumludur.

10 Milli Aydın Bankası(Tarişbank) - Denizbank : Tarişbank TMSF tarafından 2002 yılında tarafından Denizbank a satılmıştır. Denizbank; Ege bölgesinde tarımsal kredi kullandırımında önemli bir işlevi olan Tarişbank'ın tüm zirai kredileri ve personelini devralmak suretiyle sonraki dönemdeki tarım sektörüne yönelik bankacılık uygulamalarının temelini oluşturmuştur. Yerel, yatay, isteğe bağlı, devir alma şeklinde, pazar payı ve sinerji hipotezlerine uygun bir birleşmedir. Koçbank - UniCredito Italiano : Koç Topluluğu UniCredito Italiano ile 2002 yılında Koçbank hisselerinin %50 kısmının satılması suretiyle stratejik ortaklık kurmuştur. İsteğe bağlı ve sınır ötesi olan bu topluluk birleşmesi eklektik teori kapsamında lokasyona özgü avantajlar oluşmuştur. Çeşitlilik hipotezi, ve pazar payı hipotezi ile uyumludur. Pamukbank - Halkbank : TMSF bünyesindeki Pamukbank, gelen satın alma tekliflerinin yeterli görülmemesi üzerine 2004 de Halkbank a devredilmiştir. Alternatif dağıtım kanalları, eğitimli personeli, yaygın bireysel bankacılık hizmetleri, iş süreçleri ve bilgi teknolojisine sahip Pamukbank ın devir alınması Halkbank ı Türkiye nin dördüncü büyük bankası haline getirmiştir. Yerel, zorunlu, yatay ve devir alma şeklinde gerçekleşen bu birleşme çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezleriyle uyumludur. Türk Ekonomi Bankası - BNP Paribas: TEB in %42 hissesi Euro bölgesinin en büyük bankası olan BNP Paribas tarafından 2004 yılında satın alınmıştır. TEB markasına uluslararası bir açılım sağlayan ve özellikle bireysel bankacılık ve dış ticaretin finansmanı konularında sinerji oluşturan bu isteğe bağlı, sınır ötesi topluluk birleşmesi sinerji ve pazar payı hipotezleri ile uyumludur. Eklektik teori kapsamında mülkiyete ve lokasyona özgü avantajlar gerçekleşmiş, içselleştime avantajlarından faydalanılmıştır.

11 Dışbank - Fortis Bank : Dışbank birleşme tarihinde Avrupa'nın en büyük 20 finans kuruluşu arasında olan Fortis e 2005 yılında satılmıştır. Fortis in hızla büyüyen, güçlü bir girişimcilik geleneğine sahip bir piyasaya stratejik bir yatırım yapmayı amaçladığı bu satın alma; isteğe bağlı, sınır otesi ve devir alma şeklinde gerçekleşen, sinerji ve pazar payı hipotezleriyle uyumludur. Koçbank - Yapı Kredi Bankası: 2006 yılında Koçbank ın tüzel kişiliği sona erdirilerek Yapı Kredi çatısı altında birleştirilmiştir. Koç grubunun birleşme sonrası oluşacak sinerji ile hizmet verdikleri her alanda lider olmayı hedeflediklerini kamuoyuna duyurduğu bu operasyon yerel, isteğe bağlı, yatay ve tam birleşme şeklinde gerçekleşmiştir ve sinerji ile pazar payı hipotezleriyle uyumludur. Garanti Bankası - General Electronics CF : GE 2007 yılında Doğuş Grubu na ait Garanti Bankası hisselerinin bir kısmını satın alarak stratejik finansal varlık yatırımı gerçekleştirmiştir. GE in strateji değişikliğine giderek finansta küçülme hedefi doğrultusunda banka hisselerini satma kararı aldığında, 2 milyar 470 milyon liraya satın almış olduğu hisselerin İMKB de oluşan fiyatına göre değeri yaklaşık 5.85 milyar TL ye ulaşmıştır. İsteğe bağlı, sınır ötesi, pazar payı hipotezi ile uyumlu topluluk birleşmesinde yatırım yapılan ülkenin lokasyonuna özgü avantajları söz konusudur. Finansbank - National Bank of Greece: Finansbank a ait çoğunluk hisseleri National Bank of Greece (NBG) e 2006 yılında devredilmiştir. Bölgesel, isteğe bağlı, yatay ve devir alma şeklinde gerçekleşen bu satın alma sinerji ve pazar payı hipotezlerine uygun, yatırım yapılan ülkenin lokasyonuna özgü avantajların gerçekleştiği bir birleşmedir Denizbank - Dexia PB : Denizbank'ın yüzde 75 hissesi 2006 yılında Avrupa'nın en büyük 15 bankasından biri olan Dexia ya satılmıştır. Bu satın alma ile dünyanın en hızlı büyüyen bireysel ve perakende bankacılık

12 pazarlarından biri olan Türkiye piyasasına girilmesi ve her iki grup arasında karşılıklı bilgi ve tecrübe transferi ile sinerji sağlanması amaçlanmıştır. İsteğe bağlı, sınır ötesi, devir alma şeklinde gerçekleşen topluluk birleşmesi çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezlerine uygundur. Eklektik teori kapsamında mülkiyete ve birleşen iki bankanın lokasyonlarına özgü avantajlar gerçekleşmiş, içselleştime avantajlarından faydalanılmıştır. Şekerbank - Bank Turan Alem Securities JSC : Şekerbank ödenmiş sermayesinin yaklaşık % 34 kısmını 2006 yılında Orta Asyanın en büyük bankası olan Bank Turanalem e satmıştır. Şekerbank ın yurtiçi pazar payını artırmayı, yurtdışı hedef pazarlarında iş potansiyeli yakalamayı, Bank Turan Alem ise hızlı büyüme stratejisine uygun olarak yönünü batıya çevirdiği bu isteğe bağlı, sınır ötesi ve yatay birleşme çeşitlilik ve pazar payı hipotezleri ile uyumludur. Lokasyona özgü avantajlar söz konusudur. Akbank - Citigroup: Akbank ın % 20 lik hissesinin 2006 yılında Citigroup tarafından 3,1 milyar ABD Dolarına satın alınması Türk bankacılık sektöründe gerçekleşen en büyük satış işlemi olmasına karşın Citigroup bu stratejik ortaklıkta azınlık hissedarı olmayı ve yönetim kurulunda oy hakkı bulunmayan tek üyeyle temsil edilmeyi kabul etmiştir. Citigroup bunun riskli bir piyasaya girmek için uygun bir yöntem olduğunu ancak yapılan anlaşmanın Sabancı Grubundan yeni Akbank hisseleri alımına da izin verdiğini belirtmiştir. İsteğe bağlı, sınır ötesi, pazar payı hipotezi ile uyumlu topluluk birleşmesinde yatırım yapılan ülkenin lokasyonuna özgü avantajlar bulunmaktadır. Oyakbank - ING: Fortune Global en büyük 500 listesinde ilk on sıra içerisinde yer alan ING Bank Oyak Bank'ı 2007 yılında satın almıştır. Bu birleşme ile tüketici kredilerinde iyi bir portföyü olan Oyakbank ın yaygın şube ağı ve pazar payını artırma potansiyelinin ING grubunun gücü ve esnekliği ile desteklenerek sinerji oluşturulması amaçlamıştır. İsteğe bağlı, sınır ötesi, ve

13 devir alma şeklinde gerçekleşen topluluk birleşmesi çeşitlilik, sinerji ve pazar payı hipotezlerine uygundur. Eklektik teori kapsamında mülkiyete özgü ve birleşen iki bankanın lokasyonlarına özgü avantajlar gerçekleşmiş, içselleştime avantajlarından faydalanılmıştır. Türk Ekonomi Bankası (TEB) - Fortis Bank : Fortis Grubu yaşadığı mali sorunlar sonrasında BNP Paribas a satılmış, bu satış sonrasında BNP Paribas Türkiye deki iki bankasını 2011 yılında TEB çatısı atında birleştirmiştir. Her iki bankanın bireysel, kurumsal ve ticari bankacılıkta aynı kulvarda yer almalarından dolayı artı değer sağlamayacağı ancak içsel tasarruf yoluyla sinerji oluşturacağı öngörülmüştür. BNP Paribas ın yurtdışı operasyonlarından kaynaklanan bu topluluk birleşmesi, yerel, devir alma şeklinde gerçekleşmiştir ve sinerji hipoeziyle uyumludur. Sonuç : Türk Bankacılık sektöründe döneminde birçok banka birleşmiş veya satın alınmıştır. Bunlardan bir kısmı Türk Bankacılık sektöründe yeniden yapılandırma çerçevesinde kamu otoritesi tarafından zorunlu olarak gerçekleştirilmiştir. Bu dönemdeki Koçbank-UniCredito, Türk Ekonomi Bankası-BNP Paribas, Akbank-Citigroup, Şekerbank-Turan Alem, Garanti Bankası-General Electronics birleşme ve satın almaları stratejik varlık yatırımları şeklinde gerçekleşmiş ve bankaların isimleri değişmemiştir. Emlak Kredi Bankası-Ziraat Bankası, Körfezbank-Osmanlı Bankası-Garanti Bankası, Tekfen Yatırım ve Finansman Bankası-Bank Ekspres, Demirbank- HSBC, Sümerbank-Oyak Bank, Tarişbank-Denizbank, Pamukbank-Halkbank, Dışbank-Fortis Bank, Koçbank-Yapı Kredi Bankası, Denizbank- Dexia, Oyakbank - ve TEB-Fortis Bank birleşme ve satın almaları tam birleşme veya devir alma şeklinde olup satın alınan bankanın tüzel kişiliği ortadan kalkmıştır.

14 Milli sermayeli bankalar arasındaki birleşme ve satın almalar, bankanın piyasa değerinin artması veya içsel tasarruflar sonucu faaliyet maliyetlerinde azalma amacıya sinerji hipotezine uygun olarak gerçekleşmiştir. Yabancı sermayeli bankaların Türkiye deki banka satın alma ve birleşme operasyonlarında ise sinerji amaçlanmasının yanı sıra; ürün ve hizmet çeşitliliği ile geniş bir coğrafyaya yayılma şeklinde çeşitlilik hipotezine ve daha önce faaliyette bulunmadıkları bir pazara daha az bir maliyetle girmeleri şeklinde pazar payı hipotezine uygunluklar gözlemlenmiştir. Diğer taraftan yabancı sermayeli bankaların özellikle kurumsal müşterilerinin önemli bir kısmının çokuluslu şirketler olması müşterini takip et hipotezini desteklemektedir. Ayrıca; içselleştirme yoluyla müşteriyle fiziksel olarak aynı ortamda bulunarak sağlanan avantajlar, Türkiye nin yüksek büyüme ve kar potansiyeli ve düşük penetrasyon gibi lokasyona özgü avantajlar ve sektörde yeterli sayıda ve nitelikte eleman bulunması, yatırım yapan bankaların önemli bir kısmının etkin ve ihtisaslaşmış olmaları şeklindeki mülkiyete özgü avantajlar yabancı sermayeli bankaların döneminde Türkiye ye yatırım yapma sebeplerini eklektik teori kapsamında açıklamaktadır. Çalışmanın Türkiye de dönemindeki banka birleşmeleri ve satın alma nedenleri ile sınırlı olması nedeniyle bu birleşmelerin ve satın almaların çeşitli değişkenler açısından etkileri araştırılmamıştır. Sonraki çalışmalarda Türk Bankacılık sektöründeki banka birleşmeleri ve satın almaların tarihsel bir perspektif içerisinde tüm dönemleri kapsayacak şekilde genişletilerek sebeplerinin ve etkilerinin araştırılması önermekteyiz. Kaynakça :

15 ARSLAN, H. Bader (2004), Bulmacanın Eksik Parçası: Birleşme ve Satınalmalarda İnsan Kaynakları, Siyasal Kitabevi, Ankara BDDK(2006), Bankacılıkta Yapısal Gelişmeler, apisal _gelismeler/3428byg_09_07_2007.pdf, DİNÇER, Ahmet(2006), Bankacılık Sektöründe Konsolidasyon, Ülke Deneyimleri ve Türkiye İçin Öneriler, Devlet Planlama Teşkilatı Uzmanlık Tezi, Yayın No:2697, Ankara, DUNNING, John H.(1988), The Electric Paradigm Of International Production: A Restatement and Some Possible Extensions. Journal of International Business Studies, vol.19, No.1, U.K. EKONOMİSTLER PLATFORMU(2002), Krizden Yarına Bankacılık Sistemi- Ekonomistler Platformu Önerileri, Turkiyeekonomisi/ bankacilik.pdf, GEDiKKAYA, Türkan ve Cihan Gürler(1999), Birleşmeler ve Edinimler, TCMB Yayınları, Ankara. GÜLOĞLU, Bülent, A. Ender Altunoğlu(2002), Finansal Serbestleşme ve Finansal Krizler: Latin Amerika,Meksika, Asya ve Türkiye Krizleri, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,No:27, İstanbul. GRAY, Jean M., H., Peter Gray(1981). The Multinational Bank: A Financial MNC, Journal of Banking and Finance, Vol.5, USA. İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR VAKFI(2006), Banka Birleşmeleri ve Satın Almalar Tebliği, İstanbul. MODY, Ashoka(2007), Foreign Direct Investment and the World Economy(Routledge Studies in the Modern World Economy), Routledge, New York. MUTINELLI, Marco, Lucia Piscitello (2001): Foreign Direct Investment in the Banking Sector: the Case of Italian Banks in the 90 s, International Business Review, Vol.:10, Belgium. PALOMBO, Lüizet (1997), Banka Birleşmeleri ve Satın almalar, TBB, Bankacılar Dergisi, Sayı: 20, Ankara. STRAUB, Thomas(2007), Reasons for Frequent Failure in Mergers and Acquisitions, Deutscher Universitats-Verlag, Wiesbaden, Almanya. ŞAHÖZKAN, Burak Cem (2003), Banka Birleşmeleri, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları No: 233, İstanbul. TAKAN, Mehmet (2001), Bankacılık: Teori, Uygulama ve Yönetim. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.