KANITLARI UYGULAMAYA YANSITMAK Kanıta Dayalı Kanser Bakımı

Transkript

1 KANITLARI UYGULAMAYA YANSITMAK Kanıta Dayalı Kanser Bakımı Doç.Dr. Gülbeyaz Can İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Mayıs 202 tarihinde Acıbadem Sağlık Grubu nda XII. Hemşirelik Haftası Etkinlikleri nde sunulmuştur.

2 Kanıta Dayalı Yaklaşım Problem [Sorunu Tanımla] Ask [Kanıtları Araştır] Acquire [Kanıtları Bul] Act & Assess [Girişimi Değerlendir] Appraise [Kanıtlarının Değerini Belirle] Apply [Kararını Uygula]

3 4. Adım: Kanıtın Değerini Belirle Ask [Kanıtları Araştır] Problem [Sorunu Tanımla] RKÇ Vaka-Kontrol Çalışmaları Vaka Raporları Acquire [Kanıtları Bul] Editör Yorumları Laboratuar ve hayvan çalışmaları Appraise [Kanıtlarının Değerini Belirle]

4 4. Adım: Kanıtın Değerini Belirle Meta-analizler Sistematik inceleme Mukozit çalışmaları Genel, n Hemşirelik, n Tüm çalışmalar Sistematik inceleme Meta-analiz 0 0 Klinik Rehber 2 0 RKÇ RKÇ Klinik Rehberler & Uzman görüşleri RKÇ Vakakontrol Vakakontrol Diğer çalışmalar

5 Genel Semptomlar: Yorgunluk Farmakolojik Yaklaşımlar Anemi yönetimi Depresyon yönetimi Etkili Yorgunluk Rehberleri Aerobik egzersiz: haftada 3 Hasta eğitimi/danışmanlık: 2 - Yorgunluğa özel: etki %80 - Genel: etki %4 Uzman görüşü Egzersiz 2 : Çalışma sonuçları (+/-) Tartışmalı Meme Kanseri SMD%95CI Prostat Kanseri SMD%95CI Tedavi sırasında [KT/RT] [ 0.06, 0.52]* 0.32 [ 0.05, 0.59]* Yürüyüş (0-45 dk) 0.0 [ 0.25, 0.45] 0.33 [ 0.6, 0.82] Aerobik egzersiz (20-30 dk haftada 3) 0.30 [ 0.09,0.5]* 0.76 [ 0.42,.93] Germe egzersizleri 0.3 [ 0.20, 0.45] 0.20 [ 0.07, 0.47] Tedavisi biten hastalar 4 Düzenli egzersiz programı 0.39 [ 0.27, 0.5]* 0.42 [0.27, 0.57]* *p<0.05 Tedavi sonrası - Orta yoğunlukta germe egzersizleri daha etkili - Yaşlılarda yarar daha fazla 2 Goedendorp et al. Cochrane Database Syst Rev ():CD006953, 2009; 3 Velthuis et al. Clinical Oncology 22:208 22, 200; 4 Brown et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev 20():23-33, 20 4 ; 5.

6 Ülkemizde Yorgunluk Yönetimi Çalışma Hasta sayısı D/K Tanı/Tedavi Kontrollü/ çift kör Çalışma özellikleri Sonuç Eyigor et al, (27/5) Meme Kanseri/TT 2 Evet/Hayır Pilates + Ev egzersizi vs Ev Egzersizi [8 hafta haftada 3 kez] Yorgunluk p>0.05 6MWT 4 p<0.05 Demiralp et al., 200 Karakoç et al, (4/3) Meme Kanseri/ KT 4 Evet/Hayır Progresif Kas Gevşeme Egzersizi vs Girişim Yok 7 Karma >60 yaş/kt Hayır/Hayır Sosyal Desteğin Yorgunluğa Etkisi Yorgunluk -2. kür p> kür p<0.05 Sosyal desteğin olması yorgunluğu p<0.05 Yeşilbalkan et al, GI Kanser/KT Yorgunluk eğitimi:. küre başlamadan ve. ve 2. kürden 0 gün sonra Yorgunluk p<0.05 D/K Deney/ Kontrol, 2 TT- Tedavisini tamamlamış kontrol; 3 6MWT- 6 dk. yürüme testi; 4 KT- Kemoterapi Eyigor et al. Eur J Phys Rehabil Med 46(4):48-7, 200; Demiralp et al. J Clin Nurs 9(7-8):073-83, 200; Karakoç et al. Eur J Oncol Nurs 4():6-7, 200; Yeşilbalkan et al. Oncol Nurs Forum. 2009, 36(4):E25-22.

7 Genel Semptomlar: Ağrı Farmakolojik Yaklaşımlar Etkili Ağrı Rehberleri Hasta eğitimi ve danışmanlığı Uzman görüşü Masaj 2 VAS>4 etkili Etki süresi 8 saat Analjezik dozu Müzik terapi [MT] 4 Ağrının şiddetini Opioid gereksinimi 30 dk MT ağrıyı %50 Tartışmalı Genel hasta grubu: Törapötik Dokunma 3 Etkisi Orta Ağrı şiddeti SMD [-.6, -0.50]* Akut Ağrı SMD [-0.86, -0.4]* Kronik ağrı SMD -.08 [-.62, -0.55]* *p<0.05 Kanser Hastası: Müzik terapi 5 - Etkisi düşük Ağrı şiddeti SMD [-0.92, -0.27]* *p<0.05 Allard P, J Palliat Med 4:9-203,200; 2 Wilkinson S, J Adv Nurs 63(5):430-9, 2008; 3 So PS, Cochrane Database Syst Rev (4):CD006535, 2008; 4 Cepeda MS, Cochrane Database Syst Rev ():CD004843, 2006; 5 Bradt J, Cochrane Database Syst Rev (8):CD0069, 20

8 Ülkemizde Ağrı Yönetimi Effects of Pain Education Program on Pain Intensity, Pain Treatment Satisfaction, and Barriers in Turkish Cancer Patients Yasemin Kuzeyli Yildirim, PhD, RN,* Fadiloglu Cicek, PhD, RN,* and Meltem Uyar, MD Pain Management Nursing, Vol 0, No 4 (December), 2009: pp Hasta eğitimi kanser ağrısının kontrolünde etkili bir yaklaşım mıdır? Population : Kanser ağrısı olan hastalar [n=40] Intervention : PEP rehberi doğrultusunda hasta eğitimi [n=20] Comparison : Kliniğin standart ağrı yönetimi [n=20] Outcome: Primary : Başlangıç, 2, 4, ve 8 hafta ağrı insidansı ne? Sonuç: Başlangıç ağrı skoru eşit olan [p>0.05], deney grubunun: - ağrı skoru 2, 4 ve 8. haftada [p<0.05] - analjezik kullanımı 2. haftada [p<0.05]

9 Hematolojik Sorunlar: Enfeksiyon Riski El hijyeni Koruyucu önlük ÜSYE olan kişileri kısıtlama Çevresel önlemler: özel oda, negatif basınçlı oda, HEPA filtre, çiçek girişini önleme Koruyucu izolasyon [KİT hariç] Nötropenik diyet Laminar hava akımı KİT odasına girerken önlük giyilmesi Etkili Tartışmalı Etkisiz

10 Gastro-İntestinal Sorunlar: Bulantı-Kusma Bulantı-Kusma Rehberleri Farmakolojik yaklaşımlar Hasta eğitimi/danışmanlık: - Gıda/ortam düzenlemesi Uzman görüşü Etkisiz p>0.05 Progresif gevşeme egzersizleri 3,4 Beklentisel Bulantı-kusma Bulantı-kusmanın süresini / yoğunluğunu Tartışmalı Üzüm Suyu vs Plasebo 2 [00 ml yemekten 30 dk önce ve her ihtiyaç duyduğunda ] Bulantı-kusma sıkıntısı p>0.05 Bulantı sıklığı p>0.05 Jahn P et al. Support Care Cancer 7(2):543-52(2009); 2 Ingersoll et al. Oncol Nurs Forum 37(2):23-2, 200; 3 Molassiotis A Eur J Cancer Care (Engl) 9(4):230-4., 2000; 4 Molassiotis A, Support Care Cancer 0(3):237-46, 2002

11 Gastro-İntestinal Sorunlar: Bulantı-Kusma ve Zencefil Cisplatin bazlı tedavi alan Jinekolojik Kanser Hastaları Randomize, çift-kör çalışma. Kür Rejim A (n=22) Zencefil kapsül + Antiemetik tedavi. Kür Rejim B (n=2) Plasebo + Antiemetik tedavi 2. Kür Rejim A Rejim B 2. Kür Rejim B Rejim A Rejim A (n=43) Rejim B (n=43) p Akut Tedavi günü 4.32± ± Geç - 2. gün 4.23± ± gün 4.0± ± gün 2.67± ± gün 2.4± ± gün 2.53± ± Tartışmalı Manusirivithaya S et al. Int J Gynecol Cancer 2004, 4,

12 Gastro-İntestinal Sorunlar: Bulantı-Kusma Akupunktur ve Akupresör 9. Öneri Kontrol altına alınamayan ağrının ve bulantı-kusmanın kontrolünde önerilebilir A AKUT KUSMA RR %95 CI p Akupunktur Elektroakupunktur Tüm yöntemler AKUT BULANTI SMD %95 CI p Akupresör Etkili Deng GE et al. J Soc Integr Oncol. 7(3):85-20, 2009; Ezzo J et al. Cochrane Database of Systematic Reviews, (2):CD002285, 2006.

13

14 Gastro-İntestinal Sorunlar: Mukozit in Önlenmesi Girişimler Mukozit (yok vs var) Çin tıbbı (5 / bitki) Papatya Bal Buz uygulama 30 min vs 60 min Ağız bakım protokolü RCTs 3 2 RR %95 CI 0.44 [ 0.20, 0.96 ] 0.79 [ 0.58,.07 ] 0.85 [ 0.66,.08 ] 0.64 [ 0.50, 0.82 ] 0.89 [ 0.62,.29 ] 0.60 [ 0.42, 0.85 ] Bal mukozitin şiddetini 0.27 [ 0., 0.66 ] Girişim yararına 2 5 Kontrol yararına 0 Worthington HV et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, CD000978

15 Gastro-İntestinal Sorunlar: Mukozit in Önlenmesi Girişim Mukosit Grad 0 vs + 0- vs vs 3+ Buz uygulaması [5-FU, Melphalan] 0.74 [0.57, 0.95] 0.53 [0.3, 0.9] 0.36 [0.7, 0.77] G-CSF 0.77 [0.48,.23] [0.5, 0.86] Bal [Baş-Boyun Ca] 0.70 [0.56, 0.88] 0.48 [0.3, 0.74] 0.26 [0.3, 0.52] Keratinocyte GF 0.82 [0.7, 0.94] 0.74 [0.62, 0.89] 0.72 [0.58, 0.90] Worthington HV et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 20, CD000978

16 Ülkemizde Mukozit Yönetimi Çalışma Katrancı et al., 20 Hasta sayısı D/K Tanı/Tedavi Kontrollü/ çift kör Çalışma özellikleri 60 (30/30) Bolus 5-FU 2 Evet/Hayır Kryoterapi vs Girişim Yok Sonuç Deney grubunda mukozit p<0.05 Topuz et al, (20/20) Kolorektal kanser /5-FU bazlı KT 3 Evet/Hayır Kefir gargara vs %0.9 NaCl gargara Fark yok Karagözoğlu et al., (30/30) Karma / KT Evet/Hayır Kryoterapi vs Girişim Yok Deney grubunda mukozit p<0.05 D/K Deney/ Kontrol, 2 5-FU- 5-Fluorouracil; 3 KT- Kemoterapi; Katrancı et al. Eur J Oncol Nurs. 20, E-pub; Topuz et al. Invest New Drugs 26(6):567-72, 2008 ; Karagözoğlu et al. J Clin Nurs 4(6):754-65, 2005

17 Gastro-İntestinal Sorunlar: Mukozit Ağrısı ve BDT Girişimler RCTs, n RR /WMD %95 CI Terapist vs kontrol Gevşeme-imajinasyon vs kontrol Bilişsel davranış vs kontrol Hypnoz vs kontrol [-7.25, 6.02] 0.7 [ -0.97,.3] [-7.40, 2.83] [-36.05, 5.05] Girişim yararına Kontrol yararına 200 Update Hasta kontrollü analjezi, terapist ve bilişsel davranışsal terapiler mukozite bağlı ağrının kontrolünde etkili değil. Ancak hasta kontrollü analjezi de: o Oppioid kullanımı daha az MD 0.65 mg/hour (95% CI 0.09 to.20), o Ağrı süresi daha az.9 gün (95% CI 0.3 to 3.5). Clarkson JE et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, CD00973; Clarkson JE et al. Cochrane Database of Systematic Reviews 200, CD00973

18 Gastro-İntestinal Sorunlar: İştahsızlık-Kabızlık-Diyare İştahsızlık Beslenme konusunda bireysel eğitim Kabızlık Aktivite Beslenme- fibrinli Masaj, aromaterapi Kabızlık Sıvı alımını arttırma Barsak boşaltım eğitimi Diyare Beslenme - fibrinsiz Etkili Tartışmalı Uzman önerisi

19 Periferal Nöropati: Egzersizin Etkisi Olgu Raporu 54 y. Evre III Meme kanseri, 4 yıllık DM Tedaviye başlamadan PN varmış 4 AC-4Docetaxel. kür docetaxel uygulamasından sonra yürümede güçlük Her iki ayakta ödem, uyuşma ve karıncalanma hissetmiş Farmakolojik tedavi başlanmış cevapsız Fizyoterapi: Egzersiz Programı Uyuşma ve karıncalanmayı azaltmış Ağrı ve denge puanları iyileşmiş Wampler MA et al. Clinical Journal Of Oncology Nursing 2005; 9(2): 89-93

20 Periferal Nöropati: Masajın Etkisi Olgu raporu Evre III özofagus adenokarsinomu Docetaxel-Cisplatin, Grad II Yontem: Masaj tekniği: efloraj ve petrisaj Isı değerlendirme: cilt ısısı ölçümü Sonuçlar KİPN Grad e azalmış ve QOL iyileşmiş. Bu sonucun nedeni o bölgede ısı artışı birlikte kan akımının arması ile ilişkili olabileceği düşünülmüş Cunningham JE et al. Support Care Cancer (20) 9:

21 Nöropatik Ağrı: Elektroakupunktur Tek-kör, randomize, plasebo-kontrollü, crossover çalışma Nöropatik ağrısı olan 7 hasta EA vs plasebo (sham) q7, 4 hafta ara verilerek 6 haftalık 2 seans Nöropatik Ağrı Skoru Uygulama 3. Hafta 6. Hafta EA Sham (n=3) Sham EA (n=4) t =2.44, p=0.05 Minton O. Journal of Pain and Symptom Management 2007, 33(2):5-7

22 El-ayak Sendromu: Kryoterapi Kryoterapi Kontrol Onikolosiz,2 Grad 0 %89 %49 Grad % %29 Grad 2 %0 %2 Süre (gün) El-ayak sendromu [EAS] 3 Grad %2 %9 Grad 2 %8 %5 Grad 3 %4 %5 Grad 4 %0 %4 EAS %24 %54 Gilbar P et al. J Oncol Pharm Practice (2009)5:43 55; 2 Scotte F et al. J Clin Oncol 2005; 23: vonmoos R et al. Eur J Cancer Apr;44(6):78-90.

23

24 Psikolojik Sorunlar: Anksiyete-Depresyon-Unutkanlık Anksiyete Bireysel eğitim BDT Masaj Depresyon Psikososyal destek Gevşeme Anksiyete/ Depresyon Egzersiz, gevşeme egzersizleri Anksiyete Sanat terapi, meditasyon Törapötik dokunma Refleksoloji Unutkanlık Egzersiz Bilişsel girişimler: eğitim Etkili Tartışmalı

25 Kanser de BDT nin Etkisi 3. Öneri Çalışmalar Çalışma n Kronik ağrıyı, duygu-durum bozukluklarını azaltmada ve QOL iyileştirilmesinde BDT in kullanımı önerilebilir B SE %95 CI Depresyon Anksiyete Ağrı [ ].99 [ ] 0.02 [ ] Fiziksel fonksiyonlar [ ] Yaşam kalitesi 0.9 [ ] Kontrol yararına Girişim yararına Deng GE et al. J Soc Integr Oncol. 2009; 7(3):85-20; Osborn RL et al. Int J Psychiatry Med. 2006;36():3-34.

26 Bireysel Yaklaşımlar vs Grup Yaklaşımları Bilişsel Davranışsal Terapiler Hasta Eğitimi Bireysel Grup Her ikisi Bireysel Her ikisi Anksiyete 2.4*** 0,027,99** -0,23 Depresyon,44** 0,096,2** -0,06 Ağrı 0,09 0,24 Fiziksel fonksiyonlar -0,65 0,4 Yaşam kalitesi 0,95*** 0,37 0,9*** -0,04 *p < 0.05, ** p<0.0, ***p< 0.00 Osborn RL et al. Int J Psychiatry Med. 2006;36():3-34.

27 Dini Uygulamalar Kanser ile mücadelede önemi belirsiz olsa da hastalığa uyumu sağlamada etkili olabilir. Meme kanseri hastalarında Din nin başetme yaklaşımı olarak kullanılması anksiyete yi arttırdığı bildirilmiştir.

28 Bitkisel Yaklaşımlar: Yeşil Çay Çalışma Suzuki et al., 2004 Klinik Durum Meme N (D/K) Takip Yeşil çay, günlük Sonuç I.K yıl 5 kupa 0.96 (95% CI ) II.K yıl > 5 kupa 0.85 (95% CI ) Wu et al., 2003 Meme 50/ ml 0.47 (95% CI ) Jian et al Prostat 30/274 3 kupa 0.27 (95% CI ) Sonoda et al Prostat kupa 0.67 (95% CI ) Etken madde - epigallocatechin-3-gallate (EGCG) - %40 Diğer kanserlerde etkinliği gösterilmemiş, çalışmalar yapılmakta. Kodein, atropin ve demir preparatlarının etkinliğini azaltabilir, eşzamanlı kullanılmamalı Letter from FDA. June 30, 2005 (accessed September 29, 2005).

29 Bitkisel Yaklaşımlar: Yeşil Çay Seely D, Integrative Cancer Therapies 4(2); 2005 pp

30 Bitkisel Yaklaşımlar: Astragalus KHDAK de - 34 randomize çalışma 2,85 hasta 2 çalışma (n=940) 2. ayda ölüm riskini azalttığını (RR = 0.67; 95% CI, ) 30 çalışma (n=2,472) tümör cevabını iyileştirdiğini Subgrup analizi Astragalus kemoterapi sırasında kullanıldığında platin bazlı kemoterapinin etkinliğini arttırabilir 2 çalışmada (n = 22) 24. ayda ölüm riskini azalttığını 3 çalışmada (n = 4) tümör cevabını arttırdığını (RR =.34; 95% CI, ) (RR = 0.58; 95% CI, ) Bu sonuç randomize kontrollü çalışmalar ile test edilmelidir. (RR =.76; 95% CI, ) 4 çalışmada (n = 257) KPS aynı kaldığını veya iyileştirdiğini (RR =.28; 95% CI,.2-.46). McCulloch M et al. J Clin Oncol Jan 20;24(3):49-30.

31 Sonuç Bulduğunuz kanıtın yararlı olduğunu düşünüyorsanız, uygulayınız! Bulduğunuz kanıtın yararlı olamadığını düşünüyorsanız, uygulamayınız! Bulduğunuz kanıtların etkisinden emin değilseniz, riske girmeyiniz! Eddy DM.Formulary 2002;37:525-30

32 KANITLARI UYGULAMAYA YANSITMAK Kanıta Dayalı Kanser Bakımı Doç.Dr. Gülbeyaz Can İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Fakültesi Teşekkür ederim