Transkript

1 ARAÞTIRMA RESEARCH ARTICLE Ýki Ýlköðretim Okulunda Öðrencilerin Kendi Saðlýklarýný Algýlama Düzeyi ve Bildikleri Doç. Dr. A. Emel Önal 1, Dr. Suna Erbil 1, Dr. Baþak Gürtekin, Dr. Özkan Ayvaz 1, Dr. Sevda Özel, Sibel Cevizci, Prof. Dr. Günay Güngör 1 1 Ýstanbul Üniversitesi, Ýstanbul Týp Fakültesi, Halk Saðlýðý Anabilim Dalý, Çapa, Ýstanbul Ýstanbul Üniversitesi, Ýstanbul Týp Fakültesi, Biyoistatistik ve Demografi Bilim Dalý, Çapa, Ýstanbul Ýstanbul Üniversitesi, Cerrahpaþa Týp Fakültesi, Halk Saðlýðý Anabilim Dalý, Cerrahpaþa, Ýstanbul ÖZET Amaç: Ergenlerin kendi saðlýklarýný algýlamalarýnýn, sýk karþýlaþtýklarý saðlýk sorunlarý, baðýþýklanma durumlarý, hastalýk riskleri ve hastalýklarý açýsýndan taranmalarý ve güvenlik uygulamalarý ile ilgili olduðu kabul edilmektedir. Bu çalýþmada amaç, ilköðretim öðrencilerinin kendi saðlýklarýný algýlama düzeylerini saptayarak, algýladýklarý saðlýk, bildikleri saðlýk sorunlarý ve geçirdikleri kazalar arasýndaki iliþkiyi araþtýrmaktýr. Materyal ve Metod: Mart-Mayýs 'da Ýstanbul'da, bir özel okulda ve bir devlet ilköðretim okulunda öðrencilere gözlem altýnda yanýtlama yöntemi ile saðlýk sorunlarýný sorgulayan görüþme formlarý uygulandý. Ayrýca okul idarecilerine okulda verilen saðlýk hizmetlerini sorgulayan ikinci tip formlar yüz yüze görüþme yöntemi ile uygulandý. Bulgular: Yaþ ortalamasý 1,7 olan öðrencinin %5'i (n=15) kýz, %9,'si (n=11) erkek idi. Saðlýk düzeyini mükemmel olarak algýlayanlar %1, (n=77) iken, %7,'si (n=11) iyi, %17,5'i (n=) orta, %,8'i (n=7) kötü, %'si (n=) çok kötü olarak algýlýyordu. Bildikleri saðlýk sorunlarýnýn ortalamasý 1,'tü. En sýk bildirdikleri saðlýk sorunlarý, kazalar, akut tonsillit, sinüzit, aðýz-diþ sorunlarý, miyopi, otitis media, dermatolojik hastalýklar, bronþit, üriner enfeksiyonlar ve astým idi. Daha fazla sayýda saðlýk sorunu olduðunu bildiren öðrencilerin kendilerini daha kötü hissettikleri saptandý (x =8,. p=). Özel ve devlet okulunda okumasýna göre öðrencilerin saðlýk algýlamasýnda fark yoktu (x =,, s.d=, p=,9). Sonuç: Ýlköðretim öðrencilerinin %1 ila %'ýnda akut ya da kronik olmak üzere en az bir saðlýk sorunu vardý ve yaklaþýk dörtte biri saðlýðýný orta ya da daha kötü olarak algýlamaktaydý. Bu nedenle baþta saðlýðýn geliþtirilmesi, korunmasý ve izlenmesi olmak üzere okul saðlýðý hizmetlerine daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. Öðrencilerin saðlýklarýný algýlamalarý, saðlýk sorunlarýnýn saptanmasý açýsýndan dikkate alýnmalýdýr. Anahtar Kelimeler: Saðlýðý algýlama, akut hastalýklar, kronik hastalýklar, kazalar, okul saðlýðý. Nobel Med 9; 5(): -8

2 ABSTRACT PERCEPTION OF SELF HEALTH AMONG PRIMARY SCHOOL STUDENTS AND THEIR KNOWLEDGE OF HEALTH MATTERS Objective: It is accepted that the perception of self health of adolescent is associated with the common health matters they face, their immunization status, searching for disease risks and security applications. The aim of this study is to obtain the level of perception of self health of primary school students and to investigate the association between their health perception, and their knowledge in health matters and the accidents they had. Material and Method: Consultation forms that interrogating health matters were applied to a private and public school students in Istanbul on March-May with answering done under observation method. Also second type of forms that interrogating health services at school were applied to the administrators by the method of face to face interviews. Results: Fifty point eight percent (n:15) of the students were female and 9.% (n:11) were male and the total number of students admitted this study. The mean age was 1.7±1. years. The number of students who perceive their health as "excellent" were 1.% (n:77), "well" were 7.% (n:11), "moderate" were 17.5% (n:), "worse" were.8% (n:7) and "the worst" were 1.% (n:). Mean of the health matters they had known were 1.5±1.. Mostly informed health matters were respectively: accidents, acute tonsillitis, sinusitis, mouth and dental matters, myopia, otitis media, dermatological disorders, bronchitis, urinary infections and asthma. It was obtained that the students informed to have more health matters, felt themselves much worse (x :8., p:.). Significant differences were not found in perception of health for the students being in a private or a state school (x :., d.f:, p:.9). Conclusion: There was at least one acute or chronic health matter for 1% and % of the primary school students. Approximately one - fourth of the students perceived their health moderate or much worse. Therefore it is important to improve, protect and view the health so it is necessary to give more attention for the school health services. Perceived self health of students must take into consideration during to determine their health matters. Key Words: Perceived health, acute diseases, chronic diseases, accidents, school health. Nobel Med 9; 5(): -8 GÝRÝÞ Günümüz saðlýk anlayýþý birey, aile ve toplumun saðlýðýný koruyan, sürdüren ve geliþtiren, erken taný koyduran, hastalýktan çok saðlýk merkezli týbbi yaklaþýmý öngören bir anlayýþtýr. Bu anlayýþla; bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliþtirecek uygulamalar, bireylere bu konuda öz sorumluluðu da yükleyerek kendi saðlýðý ile ilgili doðru kararlar almasýný da saðlamak üzerine dayandýrýlmýþtýr. Bireyin kendi saðlýðýna yönelik doðru kararlar ve doðru davranýþlar içinde olmasý da kendi saðlýðýný nasýl algýladýðý, saðlýk durumu ve sorunlarý ile ilgili farkýndalýðý ile iliþkilidir. Ergenlik dönemi, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden hýzlý büyüme, geliþme ve olgunlaþma süreci, çocukluktan yetiþkinliðe geçiþ dönemidir. Dünya Saðlýk Örgütü (DSÖ), on-on dokuz yaþ arasýný ergenlik (adolesan), on beþ-yirmi dört yaþ arasýný gençlik olarak tanýmlamaktadýr. 1 Ergenliðin de 15 yaþa kadar olan dönemi erken ergenlik olarak kabul edilmektedir. 1- Bu dönemler, ayný zamanda adolesan ve gençlerin eðitim sürecidir 5 ve okullarda, eðitim aldýklarý kurumlarda geçmektedir. Öðrenme ve algýlamanýn çok yüksek olduðu bu yaþ grubunda saðlýðý öðrenme ve saðlýðý algýlama ile saðlýðý geliþtirme davranýþlarý araþtýrýlmakta ve ergenlerin saðlýk düzeyi yükseltilmeye çalýþýlmaktadýr. 5-7 Saðlýðýn fiziksel, ruhsal ve sosyal boyutu olduðuna göre algýlanan saðlýðýn da fiziksel, ruhsal ve sosyal konumla iliþkisi olmasý gerekir. Ergenlerde saðlýðý algýlamanýn ruhsal ve sosyal boyutu çeþitli çalýþmalarla araþtýrýlmýþtýr Ergenlerin kendi saðlýklarýný algýlamalarýnýn, sýk karþýlaþtýklarý saðlýk sorunlarý, baðýþýklama durumlarý, hastalýk riskleri ve hastalýklarý açýsýndan taranmalarý ve güvenlik uygulamalarý ile ilgili olduðu kabul edilmektedir. 1 Ancak ergenlerin kendi saðlýklarýný algýlamalarý ile fiziksel saðlýklarý arasýndaki iliþkiyi araþtýran çok sýnýrlý sayýda çalýþma vardýr. 1 Türkiye'de erken dönemde ergenlerin kendi bildikleri saðlýk sorunlarýnýn neler olduðunu ve kendi saðlýklarýný algýlama durumu ile fiziksel saðlýklarý arasýndaki iliþkiyi araþtýran bir çalýþmaya ulaþýlamamýþtýr. Bu çalýþmada Ýki Ýlköðretim Okulunda Öðrencilerin Kendi Saðlýklarýný Algýlama Düzeyi ve Bildikleri

3 amaç, bir özel ve bir kamu ilköðretim okulunda okuyan ilköðretim öðrencilerinin kendi saðlýklarýný algýlama düzeylerini saptayarak, algýladýklarý saðlýk ile bildikleri saðlýk sorunlarý arasýndaki iliþkiyi araþtýrmaktýr. MATERYAL ve METOD Çalýþma kesitsel-analitik bir çalýþmadýr. Mart-Mayýs 'da Ýstanbul'un Bahçelievler ilçesinde rastlantýsal örnekleme ile seçilen bir özel okul ile bir devlet ilköðretim okulunda yürütüldü. Her iki okulun. ve 7. sýnýf öðrencileri çalýþmaya dahil edildi. Çalýþma okul idaresinin izni ve öðrencilerin gönüllü olmasý esasýna göre yürütüldü. Öðrencilere, gözlem altýnda yanýtlama yöntemi ile demografik özelliklerini, akut (son 15 gün içinde geçirilmiþ hastalýk ve/veya kaza) ve kronik saðlýk sorunlarýný ve kendi saðlýklarýný algýlamalarýný sorgulayan görüþme formlarý uygulandý. Ayrýca okul idarecilerine okulda verilen saðlýk hizmetlerini sorgulayan ikinci tip formlar yüz yüze görüþme yöntemi ile uygulandý. Veriler SPSS 1. paket programda deðerlendirildi. Sonuçlar frekans, yüzde oran, ortalama olarak hesaplandý. Sürekli deðiþkenler t testi ve Kruskal-Wallis yans Analizi ile, kesikli deðiþkenler testi ile karþýlaþtýrýldý. Ýstatistik deðerlendirmelerde %95 güven düzeyi ve p<5 anlamlý kabul edildi. Tablo 1: Öðrencilerin bildikleri akut ve kronik saðlýk sorunlarý Akut-kronik hastalýklar n Aðýz-diþ saðlýðý sorunlarý 9 Bademcik-boðaz iltihabý 9 Barsaklarda kurt, makatta kaþýntý Sinüzit Ýdrar yollarýnda iltihap 1 Orta kulak iltihabý Bronþit 1 Astým 1 Miyopi Hipermetropi Astigmat Þaþýlýk Renk körlüðü Ýþitme kusuru 5 Kamburluk 7 Kalça çýkýðý, topallýk Sara (Epilepsi) Gündüz altýný ýslatma Gece yataðýný ýslatma Guatr Ciltte kýzarýklýk, kaþýntý, cilt hastalýðý 18 Son iki hafta içinde kaza geçirenler 97 % 11,8 19,9 5,7 8,9,5,9 1,,,8 7, 9, BULGULAR Çalýþmaya alýnan öðrencinin yaþ ortalamasý 1,7 idi. Öðrencilerin 5'i (n=15) kýz, %9,'si (n=11) erkek idi. Saðlýk düzeyini mükemmel olarak algýlayanlar %1, (n=77) iken, öðrencilerin %7,'si (n=11) saðlýklarýný iyi, %17,5'i (n=) orta, %,8'i (n=7) kötü, %'si (n=) çok kötü olarak algýlýyordu. Öðrencilerin %17,9'unun (n=) ana-baba akrabalýðý vardý. Annelerin %8,9'u ev hanýmý, %8,7'si serbest meslek sahibi, %8,'ü memur, %'si emekli, %'i iþçi idi. Babalarýn %78,'si serbest meslek sahibi, %15'i memur, %,'ü iþçi, %,'ü emekli idi. Öðrencilerin bildikleri saðlýk sorunlarý kapalý uçlu sorularla sorgulandýðýnda alýnan cevaplar Tablo 1'de verilmiþtir. Bildikleri saðlýk sorunlarýnýn ortalamasý 1,'tü. Öðrencilerin saðlýk algýlamalarýnýn özel ya da devlet okulunda olmalarýna göre daðýlýmý Tablo 'de görülmektedir. Öðrencilerin kendi saðlýklarýný algýlama durumlarýnýn demografik özelliklerine, akut ve kronik saðlýk sorunlarýna göre daðýlýmý Tablo 'de görülmektedir. Öðrencilerin kendi saðlýklarýný algýlamasý ile bildikleri herhangi bir saðlýk sorunlarý olmasý arasýndaki iliþki Kruskal-Wallis yans analizi ile araþtýrýldýðýnda daha fazla sayýda saðlýk sorunu olan öðrencilerin kendilerini daha kötü hissettikleri saptandý ( =8, p=). Kendisini mükemmel hisseden grupta bildirilen Tablo : Öðrencilerin okullara göre kendi saðlýklarýný algýlama durumu Öðrencinin Devlet okulu Özel okul saðlýðýný Kýz Erkek Kýz Erkek algýlamasý n % n % n % n % Mükemmel Ýyi Orta Kötü Çok kötü Toplam 8 1,5, 19, ,8, 15,1,1, ,5,1 1, ,8,1 1 hastalýk ortalamasý iken, kötü hissedenlerde, 1,1 idi. Okullara göre öðrencilerin saðlýklarýný algýlamasý arasýnda istatistiksel anlamlýlýk yoktu ( =,, s.d=, p=,9). Öðrencilerin cinsiyetleri, anne-baba mesleði, ailenin çocuk sayýsý, ebeveynlerin akraba olmasý, ailenin saðlýk sigortasýnýn olmasý-olmamasý, evde sigara içilmesi gibi aranan sosyal ve ekonomik göstergelerle çocuklarýn kendi saðlýklarýný algýlamalarý arasýnda istatistiksel anlamlý bir iliþki bulunmadý (p>5). Özel okulda görevli bir hekim ve hemþire vardý, devlet okulunda yoktu. Her iki okulda da görme ve aðýzdiþ saðlýðý taramalarýnýn yýlda bir kez ve yaþa uygun rutin aþý uygulamalarýnýn da her yýl yapýldýðý saptandý.

4 Özel okulda büyüme-geliþme izlemelerinin yýlda iki kez ve iþitme taramasýnýn yýlda bir kez yapýldýðý bildirildi. Özel okulda öðrencilerin saðlýk durumu ile ilgili kayýt vardý, devlet okulunda yoktu. Her iki okulda da ilkyardým dolabý, özel okulda ayrýca revir de vardý. TARTIÞMA Saðlýk davranýþýnýn temelini açýklamaya yönelik kavramlardan birisi de Denetim Odaðý (Kontrol Noktasý) kavramýdýr. Rotter ve arkadaþlarýnýn ölçeðinde (19) davranýþlarýnýn sonuçlarýný doðrudan kendi davranýþlarý ile ilgili olarak algýlayan bireyler "içten denetimli", kendi davranýþlarýndan baðýmsýz, diðer faktörlere baðlý olarak tanýmlayanlar da "dýþtan denetimli" ve "kaderci" olarak ayrýlmaktadýr. 5 Wallston ve Wallston Çokyönlü Saðlýk Kontrol Noktasý Ölçeði (Multidimensional Health Locus of Control Scale, MHLOC) ile yaptýklarý çalýþmada "saðlýk denetim odaðýnýn" insanlarýn fiziksel ve ruhsal saðlýðýný sosyal destek, davranýþsal stratejiler, beslenme ve egzersiz kadar etkilediðini ortaya koymuþlardýr. 7 Tabak Ankara'da bir lisede 9.sýnýf öðrencileri (15 yaþ) ile yaptýðý çalýþmasýnda eðitim yolu ile "saðlýk denetim odaðýnýn" deðiþebileceðini ve yükselebileceðini ortaya koymuþtur. "Saðlýk denetim odaðý" yüksek bireylerin saðlýða özen gösterme davranýþlarýnýn da (fiziksel egzersiz yapma, sigara kullanmama, alkol kullanmama, kahvaltý etme alýþkanlýðý, diþ fýrçalama, emniyet kemeri kullanma, meyve, lifli yiyecekler yeme ve yað, tuz kullanmama alýþkanlýðý) olumlu olduðunu gösteren çalýþmalara da dayanarak 7-9 saðlýðý geliþtirmede saðlýk eðitiminin rolü üzerinde de durulmaktadýr. Burada "özen gösterme" davranýþ kriterlerinin "sosyal konum"la iliþkili olduðu da göz ardý edilmemelidir. Hemþirelik yüksekokulu öðrencileri ile yapýlan bir çalýþmada, öðrencilerin %59'unun bedensel saðlýðýný oldukça iyi olarak algýladýðý, %8,5'inin sürekli takip ve tedavi gerektiren bir hastalýðýnýn olmadýðý saptanmýþtýr. Bu çalýþmada, bedensel saðlýðý algýlama ile, kendini gerçekleþtirme, egzersiz, beslenme, stres yönetimi, Saðlýklý Yaþam Biçimi Davranýþlarý arasýnda pozitif bir korelasyon saptanmýþtýr. Okul çocuklarýnda saðlýk davranýþlarý (HBSC: Health Behaviour in School-aged Children) çalýþmasýnda Finlandiya, Norveç, Polonya ve Ýskoçya'da, 11, 1 ve 15 yaþ adolesanlarda baþ aðrýsý, karýn aðrýsý, iritabilite, sinirlilik, uyku bozukluklarý, baþ dönmesi, kendini zayýf hissetme gibi þikayetler sorgulanmýþ ve kýzlarda ve ileri yaþ adolesanlarda þikayetlerin erkeklere ve erken adolesanlara göre daha fazla olduðu saptanmýþtýr. 1 Bu þikayetlerin etiyolojisinde psikolojik ya da somatik deðiþik faktörlerin olabileceði düþüncesi vurgulanmýþtýr. 7 Tablo : Öðrencilerin demografik özelliklerine, akut ve kronik saðlýk sorunlarýna göre kendi saðlýklarýný algýlamalarý. Algýlanan saðlýk durumu (%) Cinsiyet Annenin mesleði Babanýn mesleði Çocuk sayýsý Anne-baba akraba Saðlýk sigortasý Evde sigara içen Aðýz-diþ saðlýðý sorunu Akut tonsillit Barsaklarda kurt, makatta kaþýntý Sinüzit Üriner enfeksiyon Otitis media Bronþit Astým Görme bozukluðu Ýþitme bozukluðu Sara (Epilepsi) Üriner inkont. (gündüz) Üriner Ýnkont. (gece) Guatr Deri hastalýðý Sürekli kullanýlan ilaç Kaza geçirme Kýz Erkek Ev hanýmý Çalýþan Serbest meslek Memur Ýþçi Emekli-iþsiz Tek cocuk Ýki çocuk Üç çocuk Dört ve üzeri ç. Evet Hayýr ve cevapsýz Evet Hayýr n Mükemmel 5, 7,, 8, 9,5 5,1,,, 9, 1,7 7,9 1, 1,,1,,5,5 1,7,1, 9,1,5 18,8, 8,5 1,8 5, 1, 5 7,8 1,,,, Çok iyi 55, 8,8 5, 5,5 8, ,1 5,9 1,9 5,5 5,5 5, 7,9,1,8,9 7,9 5,7 5 7, 59,1, 5 7, 1,7 7, 8,7,9 5, 7, 5,9 9, 8,, Ýyi 19, 18,5 17,5 11,1, 15, 18, 15,9 17,8 18, 19,,7 1,5 1, 5 1, 15, 7, 1,, 7,7 19, 1, 17, 5 17,, 17, 17,, 1 1, 19,5 Kennedy ve arkadaþlarý ABD'de yaptýklarý bir çalýþmada düþük gelir düzeyinin kötü saðlýða ve kötü saðlýk algýlamasýna yol açtýðýný göstermiþlerdir. 11 Vingilis ve arkadaþlarýnýn Ontario'da yaptýklarý çalýþmada, yüksek gelir düzeyi, iyi ebeveyn-çocuk iliþkisi, yüksek okul ilgisi, yüksek kendine saygýsý olan, sigara içmeyen, erkek öðrencilerde saðlýðý algýlamanýn daha iyi (yüksek) olduðu saptanmýþtýr. 17 Dolayýsý ile saðlýðý algýlamanýn demografik, ekonomik, sosyal, psikolojik faktörlerle iliþkili olduðu sonucuna varýlmýþtýr. Piko'nun çalýþmasýnda Kötü,,,,,8,,7,,,8,5,,5,8,1,,5,,,,,7,, 5,1 5,5,1,,1,7 Çok kötü 1,7,, 1, 1,,9,5 1, 1,,9 1, 1, 1, 1,,5,1 Ýki Ýlköðretim Okulunda Öðrencilerin Kendi Saðlýklarýný Algýlama Düzeyi ve Bildikleri

5 Macar adolesanlarda psikolojik iyiliðin kendini iyi hissetmede en önemli faktör olduðu saptanmýþtýr. 18 Sanchez ve arkadaþlarý Ýspanya'da yaptýklarý bir çalýþmada saðlýk sorunu olmayan grupta saðlýðý algýlamanýn eðitimle iliþkili olduðu sonucuna varmýþlardýr. 19 Erginöz ve arkadaþlarýnýn Ýstanbul'da 9-11 yaþ grubunda yaptýklarý bir çalýþmada, öðrencilerin %78'i kendilerini saðlýklý, ve %'si mutlu hissettiklerini bildirmiþlerdir. Baþ aðrýsý, karýn aðrýsý, irritabilite, sinirlilik, baþ dönmesi, kendini zayýf hissetme, kýzlarda erkeklerden daha yüksek oranda saptanmýþtýr. Yüksek sosyo-ekonomik konum, kendini mutlu hissetme ve haftada - saat egzersiz yapma her iki cinste de kendini saðlýklý hissetme ile iliþkili bulunmuþtur. Bu çalýþmada, öðrencilerin sinüzit þikayetleri ile saðlýk durumlarýný kötü algýlama, ve sürekli ilaç kullanma ile kendi saðlýklarýný kötü algýlama arasýnda istatistiksel anlamlý iliþki bulundu. Buna karþýlýk öðrencilerin demografik özellikleri ile ailelerinin bazý sosyo-ekonomik özellikleri ile öðrencilerin kendi saðlýklarýný algýlamalarý arasýnda istatistiksel anlamlý iliþki saptanmadý. Bu çalýþmada ilköðretim öðrencilerinde saptanan hastalýklardan kazalar, aðýz-diþ saðlýðý sorunlarý gibi sorunlarýn sýk olmasý okullarda saðlýðý geliþtirici çalýþmalarýn önemli olduðu konusuna dikkati çekmektedir. Ayný zamanda tonsillit, sinüzit, otit, üriner infeksiyonlar, dermatolojik hastalýklar (infeksiyöz ve alerjik), bronþit gibi enfeksiyöz hastalýklarýn da sýk olmasý saðlýðý geliþ- tirici çalýþmalarýn yanýnda okullarda erken taný ve etkin tedavi gibi ikincil korunma önlemlerine de gereksinim olduðunu ortaya koymaktadýr. Bunun yanýnda görme kusurlarý, astým, iþitme kusuru, ortopedik problemler, epilepsi gibi kronik saðlýk sorunlarýnýn da öðrenciler tarafýndan bildirilmiþ olmasý okullarda üçüncül koruma, rehabilitasyon hizmetleri ve kronik hastalýklarýn takibi konusunun da okul saðlýðý hizmetleri içinde çok önemli yer tutmasý gerektiðini göstermektedir. Bu nedenlerle öðrencilerin saðlýðý açýsýndan okul saðlýðý hizmetleri bütüncül bir yaklaþýmla yürütülmelidir. Öðrencilerin saðlýk algýlamasý da bu hizmetlerin planlanmasý ve yürütülmesinde yol gösterici olacaktýr. Sonuç olarak, çalýþmaya dahil edilen ilköðretim öðrencilerinde saðlýk sorunlarý %1 ile % arasýnda idi. Öðrencilerin dörtte biri saðlýðýný orta ya da daha kötü o- larak algýlamaktaydý. Çocuklarýn cinsiyeti, ailenin demografik ve bazý sosyal özellikleri, okulun özel yada devlet okulu olmasý, çocuklarýn saðlýklarýný algýlamasýný etkilemezken, çocuðun bir saðlýk sorununun olmasý ya da sürekli ilaç kullanmasý gibi saðlýk sorunu olduðunu belirleyen özelliklerin saðlýðý algýlamayý etkilediði görüldü. Bu nedenle, öðrencilerin saðlýklarýný algýlamalarý, saðlýk sorunlarýnýn saptanmasý açýsýndan dikkate alýnmalýdýr. Çocuklarýn saðlýk sorunlarýnýn erken saptanmasý ve saðlýðýn geliþtirilmesi, korunmasý, izlenmesi çalýþmalarýna okul saðlýðý hizmetleri içinde daha fazla önem verilmesi gerekmektedir. ÝLETÝÞÝM ÝÇÝN: Doç. Dr. A. Emel Önal, Ýstanbul Üniversitesi, Ýstanbul Týp Fakültesi, Halk Saðlýðý Anabilim Dalý, Çapa, Ýstanbul onale@istanbul.edu.tr GÖNDERÝLDÝÐÝ TARÝH: 7 / / 8 KABUL TARÝHÝ: 1 / 8 / 8 KAYNAKLAR 1 PAHO, WHO, Adolescent Health, Adolescent Health, Mahon NE, Yarcheski A, Yarcheski TJ. Hapiness as related to gender and health in early adolescents. Clin Nurs Res 5; 1: T.C. Saðlýk Bakanlýðý, Aile Saðlýðý Programý Eðitici Dosyasý, Ergen Saðlýðý, T.C. Saðlýk Bakanlýðý Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Genel Müdürlüðü Basýmevi, Ankara, CHUS California Health Interview Survey. pdf/chis1_adolescent_q.pdf Ayaz S, Tezcan S, Akýncý F. Hemþirelik Yüksek Okulu Öðrencilerinin saðlýðý geliþtirme davranýþlarý. C. Ü. Hemþirelik Yüksek Okulu Dergisi 5; 9: -. 7 Tabak RS, Akköse K. Ergenlerin Saðlýk Denetim Odaðý Algýlama Düzeyleri ve Saðlýk Davranýþlarýna Etkileri. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni ; 5: Geckova Andrea, Inequality in Health Among Slovak Adolescents, Groningen,. medicine//a.geckova/thesis.pdf 9 Goodman E, Amick B, Rezendes MO, et al. Adolescent's understanding of social class: a comparison of white upper middle class and working class youth. J Adolesc Health ; 7: Haugland S, Wold B, Stevenson J, Aaroe LE, Woynarowska B. Subjective health complaints in adolescence. A cross-national comparison of prevalence and dimensionality. Eur J Public Health 1; 11: Kennedy BP, Kawachi I, Glass R, Stith DP. Income distribution, socioeconomic status, and self rated health in the United States: Multilevel Analysis BMJ 1998; 17: Yarcheski A, Mahon NE, Yarcheski TJ. Humor and health in early adolescents: Perceived field motion as a mediating variable. Nursing Sci Q ; 15: Yarcheski A, Noreen E, Yarcheski TJ. Health and well-being in early adolescents using Roger's science of unitary Human Beings. Nursing Sci Q ; 17: Yarcheski A, Mahon NE, Yarcheski TJ. Psychometrics of the Laffrey Health Conception Scale for adolescents. J Nurs Meas 5; 1: Smith AM, Shelley JM, Dennerstein L. Self-rated health: biological continuum or social discontinuity? Soc Sci Med 199; 9: Zullig KJ, Valois RF, Huebner ES, Drane JW. Adolescent healthrelated quality of life and perceived satisfaction with life. Qual Life Res 5; 1: Vingilis E, Wade TJ, Adlaf E. What factors predict students selfrated physical health? J Adolesc 1998; 1: Piko B. Health-related predictors of self-perceived health in a student population: the importance of physical activity. J Community Health ; 5: Sanchez EM, Regidor E. Self-rated health by educational level in persons with and without health problems. J Health Psychol ; 7: Erginoz E, Alikasifoglu M, Ercan O, et al. Perceived health status in a Turkish adolescent sample: risk and protective factors. Eur J Pediatr ; 1: