Genetik Otoimün (doğuştan olan bağışıklıkla ilgili) Çevresel faktörler(virüs gibi) Obezite Gebelik

Transkript

1 Vücudun insülin üretiminde/kullanı mı nda yaşanan düzensizlik Tüm dünyada 180 milyon kişide (kaynak:who) 2025 yı lı beklentisi Hazırlayan: Dr. Mehmet Ata Öztürk Marmara Üniversitesi BedenEğitimi ve Spor Yüksekokulu 1 mehmet.ozturk@marmara.edu.tr 2 Türkiye de ki diyabetli sayı sı yaklaşı k 6 milyon kişi (kaynak:tbmm) Aç karınla glikoz testi (8 saat): norm değe r > 70 ve <100 mg/dl diyabette açlı k glikozu >125 mg/dl = diyabet Rastgelekan glikozu ölçümü: normal = ~ 100 m g/dl civarları nda diyabet = > 20 0 mg/dl Glikozatolerans testi: gece açlı k şekerli su içimi Birkaç saat süresince glikoz ölçülür Glikoz se viyeleri çabucak inmelidir; normal = <140 m g/dl solüsyondan 2 saat sonra 3 4 Insülin ve glucagon pankr eastan salgılanan hormonlardır Karşıt mekanizm alardır İnsülin vücuttaki hücreler in (beyin hücr eler i har iç) kilidini açar. Insülin ve glucagon pankreastan salgılanan hormonlar Karşı t mekanizmalar İnsülin vücuttaki hücrelerin (beyin hücreleri hariç) kilidini açar. Genetik Otoimün (doğuştan olan bağışıklıkla ilgili) Çevresel faktörler(virüs gibi) Obezite Gebelik 5 6 1

2 Semptomlar zararsız gözüktüğü için uzun süre f arkına v arılmaması sıklıkla karşılaşılan bir durumdur. Bazı semptomlar: Sık idrara çıkma Yoğun susam a Aşırı açlık duygus u Anormal kilo kaybı Artan yorgunluk Asabiy et/alınganlık Bulanık görme TİP 1 Pankreas yeterli insülin üretemez İnsüline bağı mlı dı r Vakaları n %15 i Uygun di yet, eg zersiz seviyesi sağlanmazsa hipoglisemi (düşük kanş ekeri) hiperglisemi (yüksek kan şek eri) Kaynak: AmerikanDiyabet Derneği diabetes andrelatedhealthis 7s ues.c om adres indenuy arlanm ış tır 8 TİP 2 İnsülin direnci sebebiyle oluşur (vücut insülini doğru biçimde kullanamaz) Duya rsı z insülin reseptörleri İnsülüne bağı mlı değildir Vakaları n %85 i Çoğunlukla erişkinler ve bayanlar Obe zite ve za yı f beslenme alışkanlı kları ile ilişkilidir ht t p: / / www. dia bet es- ok. com / 9 GEBELİK DİYABETİ Sadece gebelikte görülen bir form Hamile bayanlarin %2 ila 5 inde görülür Plasenta bebek gelişimini destekler ancak oluşan hormonlar ay nı zamanda annenin insülin sistemini bloke eder (insülin direnci). Genellikle doğumdansonra geçer fakat Tip 2 ile arasında pozitif bir ilişkivardır 10 TİP 1 İnsülin Enjeksiyonu TİP 2 Diyet ve ağırlık kontrolü % ka rbonhidrat 12-20% p rotein <30% yağ K kal. İnsülin Pompası Egzersiz 11 İlaç Pankreasta ki insülin üretimini artı ran (ör: Sulfonylureas) İnsulin direncini azaltan (ör: Thiazolidinediones) 12 2

3 GEBELİK DİYABETİ Özel diyet planı Planlı bedensel etkinlik Günlük glikoz testi İnsülin enjeksiyonu Kalp hastalıkları ve inmeler diyabetli bireylerin %65 ölüm nedeni Diabetli yetişkinlerin yaklaşık %73 ünde yüksek kan basıncı problemi vardır Yeni böbrek yetmezliği vakalarının yarıya yakını diyabet ile ilişkilidir Diabetli hastaların % 60 ila 70 i sinir sistemi hasarı ile karşılaşır (çok hafif vakalar dahil) Gebelik diyabeti anne aday ına ve bebeğinezararverebileceği içintedavi biranönce başlamal ıdır. Amaç, kandaki gl ükoz seviyesi ni diyabeti olmayananne adaylarıile aynı seviyelerde tutmaktır. Bu uygulamalarsırasında her zamanözel gıda planla mas ı ve düz enli bed ens el etki nlik ya pıl malıd ır. Ki mi dur umla rd a gü nlük glük oz t esti v e ins ülin e njeksiy on u fay dalı olacak tır. Kan dolaşımı sorunuyüzünden ağır vakalardaampütasyon sık görülür Diş veözellikle dişeti sorunları yaygındır Gebelik diyabeti nintedavisi, sezeryanagereksinim duyma riskin azaltır, sağlıklı bir doğumayardımcı olurve bebeği n gelec ekteki sağl ık ris kleri ni az altır Öğretmenin bilmesi gerekenler: Diyabet tipi Öğrencini n aldığı ilaçlar Diyet planlaması Diğer olası yan etkil er: Parlak günışığına hass asiyet İlave su ihtiyacı Glikoz fazlasını engellemek iç in sık idr ar Kesilm e, yarılma, nasır etkis iyle artan risk w w w. di abet es. org. uk/ G ui de-to-di abet es/ M y-l i f e/ Ki ds/ M e-and-my-di abet es/ At -school Vücuttaki değişk en hormon seviy eler i sebebiyle stres seviyes inde artış 15 Alışkanlık oluşturma Öğrencilerin çoğu okulda ki tedbirlere u yum sağlı yacaktı r Bazı çocuklar bu konuda o kul pe rsonelinin desteğine ihtiyaç duyabilir. Burada et kili olacak faktörler Yaş Gelişim sevyesi Tecrübe Kriz durumlarının idaresi Acil durum eylem planı geliştirilmeli Örne k tablo 16 Sağlıklı ye Sık spor yap Sigara içme Fazla kilolu olmak diyabete yakal anma riskini artırabilir Hipokanşekeri seviyesinindüş ük olmasıdır Yeterli gıda almama, soğuk hava, kusma hipoya yol açabilir Terleme, baş ağrısı, titreme, uyku haline dikkat e din Hiperglisemi: Kanda yüksek glikoz konsantrasyonu Hipoglisemi: Kanda anormalmiktarda düşük glikoz seviyesi Hipohissedersendur ve bir miktar şeker al

4 İyi kan şekerinin aralığı 4 7 dir Bunubaşarmak içindüzenli olarak kanşekerini izle HbA1c %si, kan şekerini son 60 gün için söyler İyi kan şekerinin aralığı 4 7 dir Gözlerinkısımları var Lens Retine Optik sinir Bunubaşarmak içindüzenli olarak kanşekerini izle Diyabetneticesinde retinada ve göz de sorun HbA1c %si, kan şekerini son 60 gün için söyler Önemli! Göz testini her yıl yenilemek lazım Diabet teşhisi konulduğunda, bu bireylerin %37 sinde retinopati vardır Tip1 diyabet teşhisinden 20 yıl sonra bu bireylerin %95 inde retinopati vardır Tip2 diyabet teşhisinden 20 yıl sonra bu bireylerin %60 ında retinopati vardır Laz er tedavisi %90 lık kesimde görmeyi geri kazandırır İnsülin dahil pek çok ilaç diyabetini kontrol etmene yardımcı Düşük HbA1c %si kalp, göz ve böbrek sorunlarını azaltır Diya bet ini n kontro lü nü eli nd e mi? HbA1c yüzden kaç? Bacaklarda zayıf dolaşım. Göz veerken böbrek rahatsızlığı Kalp durması Kalp kriz i... Beyin felci. İnsülin dahil pek çok ilaç diyabetini kontrol etmene yardımcı Göz testleri göz sorularınınteşhisine yardım eder Düşük HbA1c %si kalp, göz ve böbrek sorunlarını azaltır Lazer tedavisi gözlerinizi kurtarabilir Diya bet ini n kontrolünü eli nde mi? HbA1c yüzden kaç? Gözlerini en son ne zaman kontroldengeçirdin? Beden eğitiminde Bedensel etkinlik ins ülin dir enc ini azaltır ve 2. tipin hem engellenm esine hem de idares ine y ardım eder. Bedensel etkinliğin insülin- benz eri bir etkisi var dır (kan şeke ri s eviyesi ni düşür ebilir ) Bedensel etkinlik ins ülin bağımlılığı olm ayan tipin gelişmes ini %50 or anında engelley ebilir. Düzenli egzers iz, ilav e ins üline ihtiyaç olmadan v ücudun glük ozu kullanmasına imk an sağlar. İnsülin direnciy le müc adeley e yardımcı olur. Anc ak doktor a danışılmadan egzersiz progr amına başlanm amalıdır. Güneş yanıklarından ve düşmeler den k açındırın. ht t p: / / www. m psaz. or g/ el em pe/ m iss 21 Beden eğitiminde Beden eğitimini kahv altı ya da öğle y emeği sonr asına koy mak Sıklıkla sıvı molaları verip dehidrasy onu düz enli kontrol Uygun hijyen k oşulları sağladıklarından em in olun (özellik le ayakkabılar konus unda) Glikoz tabletler i, şeker, ya da m eyve suy u bulundur un-diyet içecek ler iş e yaram az) İnsülin pom palarını düz enli olarak kontrol edin 22 Bedensel Etkinliğin Potansiyel Faydaları Glükoz kontrolünde iyileşme (Y alnız Tip 2) Artan ins ülin hass asiy eti/azalan ilaç ihtiyacı Düşen vücut yağ oranı Kardiovask üler s ağlıkta geliş im Azalan stres Etkinliklerebaşlamadan önce Komple tıbbi kontr olden geçilmeli (Fiziksel muayene, idrar analizi, renalişlev değerlendirmesi, serum yağları, elektrolitdengesi, egzersiz stres testi, vb.) Acil dur umlar için kimlik bilgileri, hekim ism i, telefon numar aları nı içeren bir künye/kolye taşınmalı (Havaalanında yaşanan olay benzeridurumlar engellenebilir) Dehidras yonu engellem ek için bol s u tüketimi Konforlu ayakk abı giy ilm eli 23 Kardiovasküler Çalışma Prensipleri Yavaş tempoda başayarak konforluseviyede sürdürmeli Çalışmanınyoğunluğuna değil, süreye odaklanmak uygundur. Çalışma sürelerini 5-10 dakikadan, zaman içinde dakikayaçıkarmalı (40 dakikadan fazla egzersiz, hipoglikemiye sebep olabilir) Egzersizleri hergünve aynı saatlerde yapmalı Egzersiz sebepli hipoglikemiyi engellemek için egzersizi sabahyapın Nokturnal insülin reaksiyonuyaşamamak için akşam egzersiz yapmayın Düşük darbeli egzersizler vekaliteli ayakkabı seçimi Kardiovasküler Çalışma Tipleri Sığ (göbek) sudayürüme, suterapisi, yüzme, bisiklet, hızlı yürüme Sarsıcı egzersizlerden uzak durun(jogging, raketsporları, basketbol, tenis) Egzersizlerinizi gün boyuncayürüyerek yayın (öğle arasında, kahve molalarında, vb.) 24 4

5 Güç Geliştirme Prensipleri Retinopati ya dagözlerde yüksek kan basıncı varsa, ağırlık çalışması yapmamalı. Ağırlık fazlalığına değil, tekrar fazlalığına odaklanılmalı Ardarda gelen günlerde farklı kas gruplarını çalıştırmalı ewell360.c om ky gym.c om Kelli Kuehne, LPGA GOLF İnsülin pompalı müsabakalar Scott Coleman, YÜZÜCÜ İngiliz Boğazı nı yüzerek geçti Chris Dudley, NBA BASKETBOL Esneklik Çalışması Prensipleri Darbeli jimnastik, darbeli esnemeçalışması yok bettergolfwithfitness.c om