OKULDA ÜNĠVERSĠTE UYGULAYICI ÖZETĠ

Transkript

1 1 OKULDA ÜNĠVERSĠTE ÖĞRETMEN EĞĠTĠMĠNĠ YENĠDEN YAPILANDIRMAK ĠÇĠN BĠR MODEL ÖNERĠSĠ UYGULAYICI ÖZETĠ Prof. Dr. Mustafa Özcan Mart 2013

2 2 OKULDA ÜNĠVERSĠTE: ÖĞRETMEN EĞĠTĠMĠNĠ YENĠDEN YAPILANDIRMAK ĠÇĠN BĠR MODEL ÖNERĠSĠ UYGULAYICI ÖZETĠ GĠRĠġ Öğretmenlik bir meslektir. Genel bir ilke olarak her türlü meslek eğitimi bilime ve deneyime dayalı olarak tasarlanmalı ve o mesleğin uygulandığı iģyeri ortamında verilmelidir. Günümüzde okullar ve üniversitelerde verilen meslek eğitimi öğrencilerin teorik bilgileri öğrenmesini sağlamakta, ancak onları mesleğin icra edildiği doğal iģyeri ortamından uzaklaģtırmakta ve meslek eğitimi yapay ortamlarda verilmektedir. OKULDA ÜNĠVERSĠTE öğretmen eğitimi için geleneksel çırak-kalfa-usta modeliyle, modern örgün eğitim modelini birleģtiren, teoriyle uygulamayı kaynaģtıran, eğitim fakültesini öğretim üyeleri, öğrencileri ve bilimsel araģtırmalarıyla öğretmenlerin iģyerine taģıyarak, okullara üniversite iģlevi kazandıran bir model olarak tasarlanmıģtır. Okulda Üniversite modelinde öğretmen eğitimi, eğitim fakülteleri ile okulların iģbirliğiyle gerçekleģtirilecektir. Öğretmen adayları -ilgili kuruluģların izin vermesi halindesadece bir test puanıyla değil, öğretmenliğe iliģkin ilgi ve yetenekleri de değerlendirilerek seçilecektir. Eğitim fakültesi öğretim üyelerinin, öğretmen eğitimi için iģbirliği yapılan fiziki alt yapısı müsait okullarda ofisleri olacak, zamanlarının en az yarısını bu okullarda geçireceklerdir. Öğretmen eğitimi için iģbirliği yapılan okullardaki deneyimli ve baģarılı usta öğretmenlerden UYGULAMA ÖĞRETMENĠ (mentor) ve ÖĞRETĠM GÖREVLĠSĠ olarak yararlanılacaktır. Eğitim fakültesinin programındaki meslek dersleri iģbirliği yapılan okulların fiziki altyapılarının elverdiği ölçüde bu okulların sınıflarında verilecektir. Özenle seçilerek programa alınan öğretmen adayları, eğitimlerinin ilk iki yılında ÖĞRETMEN YARDIMCILIĞI yapabilecek Ģekilde hazırlanacak, üçüncü sınıfa geçtiklerinde ise deneyimli ve baģarılı öğretmenlerin yanına ÖĞRETMEN YARDIMCISI olarak yerleģtirilecektir. Öğretmen adayları ilk dönem bir okulda

3 3 ikinci dönemde baģka bir okulda ve farklı bir öğretmenin yanında olmak üzere en az iki dönem, tam-gün (full-time) Öğretmen Yardımcısı olarak görev yapacaktır. Öğretmen Yardımcılığı görevini baģarıyla tamamlayarak dördüncü sınıfa geçen öğrenciler, Öğretmenlik Uygulaması için yine iģbirliği yapılan okullardaki deneyimli ve baģarılı öğretmenlerin sınıflarına yerleģtirilecek ve iki ayrı okulda iki dönem tam gün öğretmenlik uygulaması yapacaktır. Öğretmen Yardımcıları ve Aday Öğretmenlere, yardımcılık ve uygulama dönemlerinde hem deneyimli uygulama öğretmenleri hem de öğretmenlik deneyimi olan uygulama öğretim üyeleri rehberlik edecektir. Okulda Üniversite modeli her öğretmen adayının ister (1) dört yıllık lisans, ister (2) beģbuçuk yıllık lisans artı yüksek lisans, isterse de (3) üniversiteden sonra verilen iki yıllık bir lisans üstü öğretmen eğitimi programında olsun, en az bir yıl ÖĞRETMEN YARDIMCISI, bir yıl da ADAY ÖĞRETMEN olarak sınıfta bulunmasını ve iģyeri ortamında uygulama yapmasını gerektirmektedir. Öğretmen eğitimi için iģbirliği yapılarak OKULDA ÜNĠVERSĠTE ye dönüģtürülen okullar, eğitim hastanelerinin tıp eğitiminde oynadığı rolden daha fazlasını öğretmen eğitiminde oynayacaktır. Okulda Üniversite'nin temel amaçlarından birisi her çocuğun çok iyi yetiģmiģ bir öğretmene sahip olmasını sağlamaktır. Bu modelle, geleceğimizi Ģekillendirecek olan çocuklarımızı en iyi öğretmenlerle eğitmek, öğretmen eğitiminde küresel ölçekte model alınan bir Türkiye markası yaratmak, Türk milletine olduğu kadar insanlığa da hizmet etmek mümkün olacaktır. OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠNĠN AMACI VE KAPSAMI Modelin Amacı Geleneksel ve modern meslek eğitimi modellerini birleģtiren, teoriyle pratiğin eģ zamanlı olarak öğrenilmesini sağlayan, bilime ve deneyime dayalı bir öğretmen eğitimi modeli olan OKULDA ÜNĠVERSĠTE'nin temel amaçları Ģunlardır: (1) Her bakımdan geliģmiģ, uluslararası standartlara göre kendi alanının en iyisi olmak için çalıģan, bütün toplumsal kesimlerden gelen öğrencileri en iyi Ģekilde eğitebilecek, onları, Türkiye yi çağdaģ medeniyetin zirvesine çıkaracak niteliklerle donatacak, bilgili, becerili ve erdemli öğretmenler yetiģtirmek.

4 4 (2) Uluslararası deneyimi de içeren uygulamalı hizmet içi eğitim programlarıyla mevcut öğretmenlerin mesleki geliģimini sağlamak, deneyimli ve baģarılı "usta" öğretmenlerin Uygulama Öğretmeni, Öğretim Görevlisi ve benzeri görevler üstlenerek öğretmen eğitimine katkı sağlamasını temin etmek. (3) Eğitim fakültesi öğretim üyelerinin okullardan, öğretmen ve öğrencilerden kopmasını, onlara yabancılaģmasını önlemek; onların bilimsel araģtırma sonuçlarını iģbirliği yapılan okullarda uygulamasını sağlayarak eğitimde yenileģmeye yol açmak. (4) Öğretim üyeleri ve öğretmenler tarafındaan yerel eğitim-öğretim sorunlarının birlikte araģtırılmasına ve uygulanabilir yenileģme projeleri geliģtirilmesine uygun bir ortam hazırlamak. (5) Tam-gün olarak toplam iki yıl süren Öğretmen Yardımcılığı ve Aday Öğretmenlik uygulaması ile ihtiyacı olan öğrencilere ders çalıģtırarak, sınıf ve ders öğretmenlerine destek olarak ve öğretim üyesi-öğretmen iģbirliğini sağlayarak öğrenci baģarısını artırmak. (6) Uluslararası standartlara göre en iyi öğretmenleri yetiģtiren, bilime ve deneyime dayalı bir sistem kurarak, küresel ölçekte model alınan bir Türkiye markası yaratmak. Modelin Kapsamı Okulda Üniversite Modeli öğretmen eğitiminin bütün yönlerini kapsayan yedi boyutlu bir sistemdir. Bu boyutlar aģağıdaki alt bölümlerde kısaca açıklanacaktır. (1) KAVRAMSAL ÇERÇEVE: Eylemdeki Vizyon, (2) MÜFREDAT: Bilgi, Beceri ve Değerlerin Kaynağı, (3) YÖNTEM: Yaparak ve YaĢayarak Öğrenme, (4) ÖĞRENCĠ: Öğretmenliğe Ġlgi ve Yeteneği Olan Öğretmen Adayları, (5) ÖĞRETĠM ÜYELERĠ: En Ġyi Öğretmeni YetiĢtirecek Model Kadro, (6) ORTAM VE UYGULAMA: ĠĢyerinde Bilime ve Deneyime Dayalı Öğretmen Eğitimi (7) LĠDERLĠK VE YÖNETĠM: Vizyona Dayalı Liderlik, Demokratik Katılım ve Değerlendirmeye Dayalı DeğiĢim.

5 5 LİDERLİK VE YÖNETİM (LEADERSHIP AND MANAGEMENT): Vizyona Dayalı Liderlik, Demokratik Katılım ve Değerlendirmeye Dayalı Değişim ÖĞRETİM ÜYELERİ (FACULTY MEMBERS): En İyi Öğretmeni Yetiştirecek Model Kadro MÜFREDAT (CURRICULUM): Bilgi, Beceri ve Değerlerin Kaynağı KAVRAMSAL ÇERÇEVE (CONCEPTUAL FRAMEWORK): Eylemdeki Vizyon ÖĞRENCİLER (STUDENTS): Öğretmenliğe İlgi ve Yeteneği Olan Öğretmen Adayları YÖNTEM (METHOD): Yaparak ve Yaşayarak Öğrenme ORTAM VE UYGULAMA (CONTEXT AND PRACTICE): İşyerinde Bilime ve Deneyime Dayalı Öğretmen Eğitimi ġekil 1. Öğretmen eğitimini yeniden yapılandırmak için önerilen Okulda Üniversite modelinin yedi boyutu ve aralarındaki etkileģimç

6 6 (1) OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠNDE KAVRAMSAL ÇERÇEVE Kavramsal çerçeve, yetiģtirmeyi amaçladığımız öğretmenin niteliklerini açıklamakta ve bu öğretmeni yetiģtirecek olan öğretim üyelerine, yöneticilere ve diğer çalıģanlara yol gösterecek olan kurumsal vizyon, misyon, amaç, ilke ve yeterlilikleri tanımlamaktadır. Eğitim Fakültesinin Vizyonu Eğitim fakültesi'nin vizyonu, bireysel yeteneklerini geliģtirmiģ, Türk kültürünü bilen, çağdaģ medeniyet ülküsüne bağlı, dünyayı tanıyan, küreselleģmeyi anlamıģ, demokrasiye inanan, doğayı koruyan, uluslararası standartlara göre kendi alanında en iyi Ģekilde yetiģmiģ, bilgi, beceri ve erdemiyle öğrencilerine model olacak öğretmenler yetiģtiren bir kurum olmaktır. En iyi öğretmenleri yetiģtiren bir eğitim fakültesi sadece kendi çocuklarına ve kendi milletine hizmet etmekle kalmaz, dünya çocuklarına ve insanlığa da hizmet eder. Eğitim fakültesi'nin hedefi, kalitesi uluslar arası standartların üstünde öğretmenler yetiģtiren, ulusal ve küresel ölçekte model alınan, ulusa ve insanlığa hizmet eden bir kurum olmaktır. Eğitim Fakültesinin Misyonu Eğitim fakültesi nin misyonu, her bakımdan geliģmiģ, çağdaģ genel kültür, alan bilgisi ve meslek eğitimi almıģ, bilgili, becerili, erdemli, kendini mesleğine adamıģ öğretmenleri yetiģtirmek için gerekli olan eğitim, araģtırma, uygulama ve hizmeti sağlamaktır. Eğitim fakültesi, genel kültürün yanı sıra, geleceğin öğretmenlerine kendi alanlarındaki en son bilimsel bulguları ve en çağdaģ öğretim yöntemlerini, hem öğrenilecek kavram ve konuların nitelikleriyle hem de öğretmen adaylarının ilgi ve yetenekleriyle uyumlu, teorileri gerçek ortamlarda pratiğe dönüģtürme imkânı veren, yaparak ve yaģayarak öğrenme ve anlama imkânı sağlayan öğretim stratejilerini gerçek iģyeri ortamında uygulayarak kazandıracaktır.

7 7 Okulda Üniversite Modelinde Eğitim-Öğretim Ġlkeleri 1. Öğretmen eğitiminde üniversite-okul ortaklığı: Üniversite ve eğitim fakültesinin temel görevlerinden birisi bilimsel araģtırma yapmak, insanın nasıl geliģtiği, nasıl öğrendiği, nelerin öğrencileri motive ettiği, en uygun müfredatın nasıl olacağı, en etkili öğretim yöntemlerinin neler olduğu ve benzeri gibi konularda bilgi üretmek ve teori üretmektir. Okulların temel görevi ise akademisyenlerin ürettiği bilgi ve teorileri uygulayarak, çocuk ve gençleri sahip oldukları potansiyeli en son sınırına kadar kullanacak Ģekilde yetiģtirmek ve her bakımdan geliģtirmektir. Eğer sınıflardaki uygulayıcılar olan öğretmenler kullanmazsa, akademisyenlerin ürettiği eğitsel bilgi ve teorinin bir yararı yoktur. Benzer Ģekilde, bilimsel araģtırma sonuçları ve eğitsel bilgi ve teoriler kullanılmadan okulların kendini yenilemesi mümkün değildir. ÇağdaĢ toplumda, üniversitenin ürettiği eğitsel bilgiye ve okulun geliģtirdiği uygulama becerisine sahip olmadan öğretmenlik yapılamaz. Öğretmen eğitiminde üniversite-okul ortaklığı bir tercih değil zorunluluktur. Bu ortaklıkta üniversitenin ve okulun birbirine üstünlüğü söz konusu değildir. Okul ve üniversite, OKULDA ÜNĠVERSĠTE olarak adlandırılan öğretmen eğitimi modelinin "kavramsal çerçeve," "müfredat," "yöntem," "öğrenciler," "öğretim elemanları," "ortam ve uygulama" ve "liderlik ve yönetim" boyutuna iliģkin tanım ve ilkelerin oluģturulmasında ve uygulanmasında eģit hak ve sorumluluklara sahip ortaklar olacaktır. 2. ĠĢyerinde meslek eğitimi: Genel bir ilke olarak her türlü meslek eğitimi, o mesleğin icra edildiği gerçek ortamlarda bilime ve deneyime dayalı olarak verilmelidir. Öğretmenliğin icra edildiği gerçek ortam okul ve sınıflardır. Sınıfa girerek öğretmenin yaptığı uygulamayı öğrenmek amacıyla gözlemeden, öğretmenin uygulamasını derslerde öğrenilen bilgi ve teorilerle kıyaslamadan, sorumluluk üstlenerek bizzat öğretim yapmadan, öğretmenlik uygulamalarını derinlemesine düģünerek deneyimlerden ders almadan öğretmen olunamaz. OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠ'nin uygulandığı dört yıllık programlarda, genel bir kural olarak öğretmen eğitiminin ilk yarısı üniversitede, ikinci yarısı ise okulda verilecektir. Okulda Üniversite modeli her öğretmen adayının ister (1) dört yıllık lisans, ister (2) beģ-buçuk yıllık lisans artı yüksek lisans, isterse de (3) üniversiteden sonra verilen iki yıllık bir lisans üstü öğretmen eğitimi programında olsun en az bir yıl Öğretmen Yardımcısı, bir yıl da Aday Öğretmen olarak iģyeri ortamında bulunmasını gerektirmektedir.

8 8 3. Vizyona dayalı eğitim: Eğitim fakültesinin vizyonu, her bakımdan geliģmiģ, uluslararası standartlara göre en iyi Ģekilde yetiģmiģ, dünya ile konuģacak, dünya ile çalıģacak ve dünya ile yarıģacak nesiller yetiģtiren bilgili, becerili ve erdemli öğretmenler yetiģtirmektir. Öğretmen eğitimi için ortaklık yapan üniversite ve okul liderleri, öğretim üyeleri ve öğretmenler bu kurumsal vizyonu gerçekleģtirmek için çalıģacak ve bu vizyon öğretmen eğitimine iliģkin her türlü karar ve eylemi yönlendiren yaģayan bir güç olacaktır. 4. Yeterliliklere dayalı eğitim: Öğretmen eğitimi programlarının her türlü eğitim faaliyeti ulusal ve uluslar arası uzman meslek kuruluģları ve ilgili devlet kurumları tarafından hazırlanan profesyonel öğretmen yeterliliklerine göre yapılacak, mezunların ne bildiği, ne yapabildiği ve mesleki değer, tutum ve davranıģları bu yeterliliklere göre değerlendirilecektir. 5. Öğrenci ve müfredat merkezli eğitim: Her insan özel bir varlıktır ve kendine özgü fiziksel, zihinsel ve duygusal özellikleri vardır. Bu özelliklerdeki farklılıklar, bireyleri hayatın hemen her alanında olduğu gibi öğrenme tarzlarında da farklı kılar. Her türlü eğitim ve öğretim etkinliğinde bireysel faklılıklara uygun düzenlemeler yapılmalıdır. Modern eğitim öğrenci merkezlidir; öğrencinin geliģim düzeyi, ilgi ve yetenekleri göz önüne alınarak planlanır. Öğretmen eğitimi de öğrenci-merkezli olmalıdır, ancak öğretmen eğitiminin çok önemli bir de müfredat boyutu vardır. Öğretmen adayları, kiģisel veya kültürel özellikleri ne olursa olsun, öğretmen olabilmek belli bir müfredatı öğrenmek zorundadır. Öğretmenlik çocuk ve gençlere hizmet sağlayan çok önemli bir meslektir. Bu mesleğin en iyi Ģekilde yapılabilmesi için öğrenilmesi gereken bilgi, beceri ve değerleri içeren öğretmen eğitimi müfredatı, öğretmen adaylarının kiģisel özellikleri, öğrenme tarzları, ilgi ve ihtiyaçları dikkate alınarak öğretilecektir. 6. Kuram ve uygulamayı birlikte öğrenme: Bilgi ve teoriden yoksun bir uygulama, sınama-yanılma yoluyla doğruyu arama macerasına dönüģür. Bilgi toplumunda bilgiye ulaģım sorunu kalmamıģtır, ancak bilginin uygulayarak "hazmedilmesi," içselleģtirilmesi, zihinsel mülkiyetimiz yapılması ve hayatı değiģtirecek bir güç haline dönüģtürülmesi gerekir. Öğretmen eğitimi programlarında yer alan "genel kültür," "alan" ve "meslek bilgisi" derslerin öğretiminde konulara iliģkin teori ve uygulamalar eģ zamanlı öğretilmelidir. Genel bir ilke olarak öğretmen eğitimi programındaki bütün derslerin hem teorik hem de uygulama boyutu ve kredisi olmalıdır.

9 9 7. Yaparak ve yaģayarak öğrenme: Öğretmen eğitimi programlarında gerçekleģtirilecek her türlü eğitim-öğretim faaliyeti, öğrenmenin doğasını açıklayan yapılandırmacılık kuramına ve yaparak ve yaģayarak öğrenme ilkesine göre düzenlenecektir. Sadece ezberleyerek değil anlayarak öğrenmenin sağlanması için, öğrenme süreci hem bilgiye hem de gerçek yaģantılara dayanacaktır. 8. Performansa dayalı değerlendirme: Öğretmen eğitiminin kalitesini değerlendirmek için geliģtirilen yeni yaklaģım öğretmen eğitiminde çıktı nın niteliklerinin esas alınmasını istemektedir. Önemli olan öğretmenin ne bildiği, ne yapabildiği ve nasıl yaptığı dır. Öğretmen adaylarının ne bildikleri, ne yapabildikleri ve bildikleri ve yapabildiklerini nasıl uyguladıkları gerçek ortamlardaki performansları esas alınarak değerlendirilecektir. 9. Öğretmenlik ilgi ve yeteneğine sahip öğrencilerin seçimi: Öğretmenlik, henüz tam olarak olgunlaģmamıģ, eleģtirel düģünme yeteneği yeterince geliģmemiģ, yararlı olduğu kadar zararlı etkilere de açık çocuk ve gençlerle çalıģmayı gerektiren özel bir meslektir. Okulda Üniversite modelinde eğitim fakültesi öğrencileri üçüncü sınıfa geçtikten sonra Yardımcı Öğretmen ve Aday Öğretmen olarak sınıflarda çalıģmaya baģlamakta ve çocuk ve gençlerle birlikte olmaktadır. Öğretmen adayları, yasa ve yönetmeliklerin izin verdiği ölçüde, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği ilgi ve yeteneklere sahip öğrenciler arasından özenle seçilecektir. 10. Akademisyen ve pratisyenlerden oluģan öğretim kadrosu: Öğretim kadrosu, öğretmenlik tecrübesi olan akademisyenler ile en az yüksek lisans düzeyinde eğitimi olan deneyimli ve baģarılı öğretmenlerden oluģacaktır. Üniversite ve eğitim fakültesi, öğretmenlik deneyimi olmayan öğretim üyelerinin bu deneyimi kazanması için gerekli tedbirleri alacaktır. 11. Sosyo-kültürel çeģitlilik ve ortak değerler: Bireysel farklılıkların insanları birbirinden farklılaģtırması gibi toplumsal, ekonomik ve kültürel farklılıklar da grupları birbirinden farklılaģtırır. Ailenin ve sosyal çevrenin hayat tarzı, sahip olunan ekonomik imkanların düzeyi ve kültürel farklılıklar çocuk ve gençlerin eğitim hayatını etkiler. Her türlü eğitim etkinliği kültürel çeģitliliğin bir toplumsal zenginlik olduğu ilkesi göz önünde

10 10 bulundurularak planlanmalıdır. Diğer taraftan, toplumu oluģturan bireylerin birbirini anlamasını, saymasını, birlikte çalıģmasını, üretmesini, tasada ve kıvançta bir olmasını ve demokratik topluma katılmasını sağlayan ortak değerlerin varlığı da Ģarttır. Her türlü eğitim etkinliği kültürel farklılıkları olduğu kadar milli birliği pekiģtirici ortak değerleri de göz önünde bulundurarak planlanacak ve uygulanacaktır. 12. AraĢtırma odaklı yaģam boyu geliģim: Bilgi çağı ve küreselleģmeyle hızlanan değiģim süreci hayatın bütün alanları gibi eğitimi ve okulları Ģekilde etkilemektedir. Her alanda rekabet ulusal düzeyden küresel boyuta taģınmıģtır. Bütün sektörlerde olduğu gibi eğitim sektöründe de artık bölgesel veya ulusal düzeyde iyi, hatta en iyi olmak yetmemektedir. Dünyanın neresinde olursa olsun hemen herkes alacağı ürün ve hizmeti en iyi kim yapıyorsa - ülke farkı gözetmeksizin- ondan almak istemektedir. Giderek yaygınlaģan bu eğilim, eğitimi ve okulları da küresel rekabet gerçeğiyle karģı karģıya bırakmıģtır. Bilgi çağı herkesin her türlü bilgiye eriģimini hiç bir çağda olmadığı kadar kolaylaģtırmıģtır. Artık dört yıllık bir eğitim fakültesinde öğrenilenlerle emekli oluncaya kadar öğretmenlik yapmak mümkün değildir. Öğretmenler sürekli olarak kendilerini yenilemek ve öğrencilerine Ġnternette var olandan daha iyisini vermek zorundadır. Öğretmen adaylarına eğitimleri süresince deneyime ve teknolojiye dayalı araģtırma becerileri kazandırılacak ve yaģam boyu kendilerini yenilemeleri için gerekli olan bilgi ve beceriye sahip olmaları sağlanacaktır. OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠ'nin bir gereği de hem öğretim üyelerine hem de iģbirliği yapılan okullardaki öğretmenlere sürekli hizmet içi eğitim sağlamaktır. Okulda Üniversite Modelinde Öğretmen Yeterlilikleri Öğretmen yeterlilikleri (standartları), öğretmenlerin neleri bilmesi, neleri yapabilmesi ve hangi değer ve davranıģları sergilemesi gerektiğini gösteren ölçüt-tanımlardır. Öğretmenlerin bilmesi, yapabilmesi ve sergilemesi gereken bilgi, beceri ve değerler hem toplumdan topluma hem de zaman içinde değiģebilir. AĢağıda tanımlanan yeterlilikler yirmi-birinci yüzyılın ilk yarısında görev yapacak Türk öğretmenlerinin sahip olması gereken bilgi, beceri ve mesleki

11 11 değerleri tanımlamaktadır. Bu yeterlilikler, çok büyük oranda, hem ulusal hem de uluslararası uzman kurumların üzerinde anlaģtığı öğretmen yeterlilikleriyle de örtüģmektedir: Genel kültür: Öğretmen, ulusal-ortak dili, tarihi ve kültürel değerleri bilir; milli kültürün en az bir alanında üretim ve uygulama becerisine sahiptir; sosyal, kültürel, sanatsal ve teknolojik alanlarda yurtta ve dünyada meydana gelen geliģmeleri takip eder; küreselleģme ve bilgi çağı olgularını anlamıģtır; uyguladığı öğrenim etkinlikleri, sahip olduğu zengin genel kültür bilgi ve becerisini yansıtır (RIPTS, 2007: Standart 1; TYYÇ, 2011: Bilgi 6. 6, ĠletiĢim ve Sosyal Yetkinlik 6. 2; MEB, 2006: A3.4, A3.5, A3.7). Alanda uzmanlık: Öğretmen, öğreteceği alanda çok iyi yetiģmiģtir; uzmanlık derecesinde bilgi sahibidir; alanın temel kavramlarını ve araģtırma yöntemlerini bilir; öğrencilerin konuları anlayarak öğrenmesi için konuya uygun öğrenme deneyimleri tasarlar ve uygular (INTASC, 2011: Standart 4; NCATE, 2007: Standart 1a ve 1c; NBPTS, 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart 2; TYYÇ, 2011: Bilgi 6.1, 4; Beceriler 6.1, 6.2, 6.3; MEB, 2006: F2.1, F2.2, F2.3, F2.4, F2.5, F2.6, F3.1, F3.2, F3.3, F3.4, F3.5, F3.6). Öğrenci ve öğrenme bilgisi: Öğretmen, çocukların ve gençlerin nasıl geliģtiğini, nasıl öğrendiğini ve onları öğrenme için nelerin motive ettiğini bilir; uyguladığı eğitim etkinliklerinde onların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal geliģimlerini destekleyecek öğrenme fırsatları sağlar (INTASC, 2011: Standart 1; NCATE, 2007: Standart 1c; NBPTS, 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart 3; TYYÇ, 2011: Bilgi 6.5; Beceriler 6.4, 6.5; MEB, 2006: A2.3, A2. 6, A2. 11, B1.1, B1.2, B1.3, B1.4). Öğrenciler arasında farklılıklar: Öğretmen, öğrenciler arasındaki bireysel, sosyal ve kültürel farklılıkları anlar, farklı çevrelerden gelen, bireysel yetenekleri ve öğrenme tarzları farklı olan öğrencilere uygun öğrenme fırsatları yaratır (INTASC, 2011: Standart 2; NCATE, 2007: Standart 1c; NBPTS, 1989: Proposition 1; RIPTS, 2007: Standart 4; TYYÇ, 2011: Beceriler 6.4; MEB, 2006: A1.12, A1.13, A2.2, B2.1, B2.2, B2.4, C5.1, C5.7, C5.8). Öğrenciye ve alana özgü yöntem: Öğretmen, öğrencilerin öğrenme, eleģtirel düģünme, problem çözme ve uygulama becerilerini geliģtirmek için, öğrenci ve öğrenme merkezli öğretim stratejileri uygular (INTASC, 2011: Standart 7; NCATE, 2007: Standart 1b; NBPTS,

12 : Proposition 3; RIPTS, 2007: Standart 4; TYYÇ, 2011: Bilgi 6.4; Beceriler 6.4; MEB, 2006: C5.4, C5.6, C6.1, C6.2). Değerlendirme bilgi ve becerisi: Öğretmen, öğrencilerin zihinsel, sosyal ve fiziksel geliģimini değerlendirmek ve geliģimin sürekliliğini temin etmek için geliģimin niteliğine uygun ve performansa dayalı değerlendirme stratejileri uygular (INTASC, 2011: Standart 6; NCATE, 2007: Standart 1d; NBPTS, 1989: Proposition 3; TYYÇ, 2011: Beceri 6.6; MEB, 2006: D1.1, D1.2, D1.3, D1.4, D1.5, D2.1, D2.2, D2.3, D2.5). Öğrenme ortamları: Öğretmen, yapılandırmacı, yaparak ve yaģayarak öğrenme fırsatları veren, öğrencilerin aktif katılımını ve öğrenciler arasında öğrenme odaklı etkileģimi kolaylaģtıran, motive eden, katılım yoğun, demokratik bir öğrenme ortamı yaratır (INTASC, 2011: Standart 3; NCATE, 2007: Standart 1g; NBPTS, 1989: Proposition 3; TYYÇ, 2011: Alana Özgü Yetkinlik 6.4; MEB, 2006: B2.3, C3.1, C3.2, C3.3, C3.4, C3.7). Öğretimin planlanması: Öğretmen, öğrencilerin fiziksel, zihinsel ve sosyal geliģimlerine, öğretilecek konulara ve müfredatın amaçlarına uygun öğretim etkinliklerini planlar ve uygular (INTASC, 2011: Standart 7; NCATE, 2007: Standart 1b; NBPTS, 1989: Proposition 3; TED, 2009; MEB, 2008; TYYÇ, 2011: Bilgi 6.4, 6.5, Beceri 6.1, 6.2, 6.4; MEB, 2006: C1.1, C1.2, C1.3, C1.4, C1.5, C1.6, C1.7). Toplumsal iliģkiler ve mesleki değerler: Öğretmen, öğrencilerin öğrenmesi, sağlık ve mutluluğu için velilerle, meslektaģlarıyla ve çevredeki toplumla iletiģim kurar, görüģür ve etkileģir; sanatsal etkinliklere katılır, çevreyle iliģki ve etkileģimi mesleki değerleri yansıtır (INTASC, 2011: Standart 9; NBPTS, 1989: Proposition 5; TYYÇ, 2011: ĠletiĢim ve Sosyal Yetkinlik 6.1, 6.3, 6.5; Alana Özgü Yetkinlik 2; MEB, 2006: E2.1, E2.4, E3.2, E4.1, E4.2, E4.3, E4.4, E4.5, E4.6, E4.7). ĠletiĢim bilgi ve becerisi: Öğretmenin iletiģim bilgi ve becerisi geliģmiģtir; öğrencileriyle karģılıklı saygıya dayalı iletiģim kurar; öğrenciler arasındaki etkileģimi ve birlikte çalıģmayı desteklemek için sözel, beden ve medya iletiģim tekniklerini etkili Ģekilde kullanır; bir yabancı dili alanında meydana gelen bilimsel ve uluslararası geliģmeleri izleyecek kadar bilir (NCATE, 2007: Standart 1a; RIBTS, 2007: Standart 8; TYYÇ, 2011: ĠletiĢim ve Sosyal Yetkinlik 6.5, 6.6; MEB, 2006: A5.10, A5.12).

13 13 Bilimsel araģtırma becerisi: Öğretmen, sınıfında, okulunda veya yakın çevresinde karģılaģtığı eğitim ve öğretime iliģkin sorunları bilimsel yöntemlerle araģtırmak ve çözmek için projeler geliģtirir ve uygular (TYYÇ, 2011: Bilgi 6.2, 6.3; Beceri 6.1, 6.2, 6.3; Bağımsız ÇalıĢabilmek ve Sorumluluk Alabilme Yetkinliği 3; MEB, 2006: A5.15, A6.5). Demokrasi ve çocuk hakları: Demokrat doğulmaz. Demokratik bir toplum olarak yaģayabilmek için tek tek her Türk vatandaģının (1) demokrasinin kavram ve kurumlarına iliģkin bilgi yi öğrenmesi, (2) demokratik değer lere inanması ve (3) demokratik davranıģ lar geliģtirmiģ olması gerekir. Öğretmen demokrasiye iliģkin bilgi, değer ve davranıģları sergiler, bunları öğretmek için gerekli etkinliklerini uygular, ve henüz kendini koruyacak kadar geliģmemiģ olan çocukların eğitim ve geliģim haklarını savunur (MEB, 2006: A3.1, A3.2, A3.3, A3.4, A3.5, A3.6, A3.7ö A3.8; TYYÇ, 2011: Alana Özgü Yetkinlik 6.2). Analitik-eleĢtirel düģünce: Hem bireysel hem de toplumsal geliģimin en önemli kaynaklarından birisi eleģtirel düģüncedir (critical thinking). Bir insanın eleģtirel düģünce becerisine sahip olması için (1) olayları baģkalarının bakıģ açısından görebilmeyi, (2) karģıt tezleri savunanların kabul lerini (assumptions) anlamayı, onların görüģlerini analiz etmeyi ve (3) kendi düģüncelerinin kaynaklarını, amaçlarını ve araçlarını sorgulamayı öğrenmesi gerekir. Öğretmen eğitim kuram ve stratejilerine eleģtirel bir bakıģ açısıyla yaklaģır ve öğrencilerine eleģtirel düģünme becerisi kazandırmak için gerekli öğretim etkinliklerini uygular (MEB, 2006: A4.1, A4.2, A4.3, A4.4, A4.5; TYYÇ, 2011: Öğrenme Yetkinliği 5.1). Doğa ve Çevre bilinci: Doğal kaynakların tüketimi hızlanmakta ve insanlık kendi sonunu kendi elleriyle hazırlamaktadır. Herkes bu gidiģi durdurmak, doğal kaynakları akıllıca kullanmak ve çevreyi korumakla mümkündür. Öğretmen adayının doğanın ve çevrenin korunmasına iliģkin bilgi ve değerleri gerçekleģtirdiği öğretim etkinliklerinde ve kaynakları kullanımında görülür (MEB, 2006: E1.1, E1.2, E1.3, E1.4, E1.5, E1.6, E1.7; TYYÇ, 2011: Alana Özgü Yetkinlik 6.1). Temel eğitimde kavramsal çerçeve: Bir eğitim kurumunda veya kademesinde kavramsal çerçeve o kademe veya kurumun vizyon, misyon, amaç, ilke ve yeterliliklerini kapsar. Bir eğitim kurumu veya kademesinde çalıģanlara yol gösteren, onları ortak bir amaç etrafında toplayan, kavramsal çerçevede ifade edilen ortak vizyon, misyon, amaç, ilke ve yeterliliklerdir. Öğretmen, Türk Milli Eğitim Sistemi nin ve öğretmenlik yapacağı eğitim kademesinin (ilk, orta veya lise) vizyon, misyon, amaç, ilke ve yeterliliklerini bilir ve gerçekleģtirdiği eğitim öğretim

14 14 etkinliklerinde sergiler (MEB, 2006: F1.1, F1.2, F1.3, F1.4, F1.5; TYYÇ, 2011: Alana Özgü Yetkinlik 6.6, 6.7). YaĢam boyu öğrenme: Bilgi çağı herkesin her türlü bilgiye eriģimini hiç bir çağda olmadığı kadar kolaylaģtırmıģtır. Artık dört yıllık bir eğitim fakültesinde öğrenilenlerle ömür boyu öğretmenlik yapmak mümkün değildir. Öğretmenler sürekli olarak kendilerini yenilemek ve öğrencilerine medyada var olandan daha iyisini vermek zorundadır. Öğretmen, alanındaki bilimsel araģtırmaları takip ederek, karģılaģtığı sorunları bilimsel yöntemlerle araģtırarak, yaptığı etkinliklerin öğrenciler, veliler ve meslektaģları üzerindeki etkilerini sürekli değerlendirerek ve deneyimlerini derinlemesine düģünüp analiz ederek kendisini geliģtirir (INTASC, 2011: Standart 9; NCATE, 2007: Standart 1d ve 1g; NBPTS, 1989: Proposition 4; TYYÇ, 2011: Öğrenme Yetkinliği 6.3; MEB, 2006: A4.1, A4.2, A4.3, A4.4, A4.5, A5.7). Öğrenciye, ulusa ve insanlığa hizmet: Öğretmen, farklı sosyal, ekonomik ve kültürel gruplardan gelse de sınıfındaki bütün öğrencilerin dersin içeriğini anlayarak öğrenmesi, baģarılı olması ve dünya ile konuģacak, dünya ile çalıģacak ve gerekirse dünya ile yarıģacak Ģekilde hazırlanması gerektiğine inanır; bu ideali gerçekleģtirmek için fedakarca çalıģır. Dünya ile konuģacak, anlaģacak ve çalıģacak niteliklere sahip her bakımdan geliģmiģ nesiller sadece kendi toplumuna değil insanlığa da hizmet eder (NBPTS, 1989: Proposition 1; TekıĢık, 2010; TYYÇ, 2011: ĠletiĢim ve Sosyal Yetkinlik 6.3; MEB, 2006: A5.4, A5.11).

15 15 (2) OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠNDE MÜFREDAT Okulda Üniversite modelini uygulayabilmek için, Yüksek Öğretim Kurulu tarafından belirlenen eğitim fakültesi öğretmen eğitimi programları, ilgili mevzuatın izin verdiği ölçüde değiģtirilecek, bazı dersler programdan çıkarılacak, bazı derslerin adı ve içeriği yenilenecek ve bazı yeni dersler programa eklenecektir. AĢağıda mevcut programa eklenmesi önerilen bazı dersler açıklanacaktır. Programa Eklenmesi Önerilen Genel Kültür Dersleri Kültürel Beceri (iki dönem, T:1, U: 6, toplam 4 kredi) Kültürünü çocuklarına öğretemeyen bir millet varlığını devam ettiremez. Bireysel ve toplumsal varoluģun temel Ģartı olan kültürü yeni nesillere aktarmak için her toplum kendi eğitim sistemini yaratır. Eğitim hem içinde doğduğu kültürün temel bir unsurudur hem de ait olduğu kültürü yeni nesillere öğreterek onun yaģamasını sağlar. Uzmanlık alanları ne olursa olsun bütün öğretmenlerden beklenen, toplumun ortak kültür değerlerini çocuk ve gençlere sevdirmek ve öğretmektir. Bir toplumda öğretmenlik yapabilmek için önce o toplumun ortak kültürel değerlerini bilmek, sevmek, yaģamak ve onlara saygı duymak gerekir. Çocuk ve gençlerle çalıģan hiçbir öğretmenin, içinde yaģadığı toplumun kültürünü sevmeme, sevmiyorsa bile bu duygusunu mesleğini icra ederken davranıģlarına yansıtma hakkı yoktur. Teknolojik geliģme, küreselleģme ve bilgi çağı kültürler arası etkileģimi olduğu kadar, kültürler arası rekabet ve mücadeleyi de yoğunlaģtırmıģtır. Hem devam etmekte olan kültür savaģı nda yara almamak, hem de insanlığın geliģimine kültürel katkı sağlayabilmek için, bilgi çağı toplumunun ihtiyaçlarını karģılayabilen geliģmiģ bir kültüre sahip olmak gerekir. Öğretmenleri milli kültürünü bilmeyen ve yeni yetiģen nesillere öğretmeyen bir toplumun, kendi kültür değerlerini geliģtirmesi ve evrensel değerler halinde uluslararası toplumun ve küresel medeniyetin hizmetine sunması mümkün değildir. Eğitim fakültelerindeki her öğretmen adayı Türk kültürünün bir alanında uzmanlaģmalı ve o alanda üretim, uygulama veya performans becerisi geliģtirmelidir. Söz gelimi, öğretmen

16 16 adayları kiģisel ilgilerine göre saz, kanun, ney, kemençe ve benzeri gibi bir musiki aleti çalmayı; Türk sanat, halk veya hafif müziğinden birini icra etmeyi; Türk el sanatlarında uzmanlaģıp, halı ve kilim dokumayı; minyatür, ebru, tezhip ve çinicilik sanatlarında üretim yapmayı; geleneksel Türk giysilerini dikmeyi; Hacivat-Karagöz oynatmayı; tiyatro oyunlarını sahneye koymayı; Türk halk danslarını ve yöresel halayları oynamayı; geleneksel Türk yemek ve tatlılarını piģirmeyi bilmeli, kısaca, Türk kültürünün her hangi bir alanında uzmanlık derecesinde bilgi ve beceri sahibi olmalıdır. Öğretmenlerin bu tür becerilere sahip olduğu okullarda eğitim ve öğretim çok zevkli ve renkli olmakta, kültürel beceri sahibi öğretmenler hem öğrencilerin hem de toplumun okulu sevmesine ve okul-toplum iliģkilerinin güçlenmesine önemli katkılar sağlamaktadır. Demokrasi ve Çocuk Hakları (T: 2, U: 2, Toplam 3 kredi) Medeni toplumun yönetim Ģekli demokrasidir. Demokrasi esas olarak bir çoğunluk rejimi olmakla birlikte, çağdaģ demokrasi, çoğunluğun dıģında kalan grupların haklarını da koruyan, insan haklarına saygılı bir yönetim biçimidir. Bir toplumdaki demokrasinin kalitesi o toplumu oluģturan bireylerin ne kadar demokrat olduğuna, demokrasiyi ne kadar bildiklerine, demokratik değerlere ne kadar inandıklarına ve demokrasinin gereği olan beceri ve davranıģlara ne kadar sahip olduklarına bağlıdır. Demokratik bir rejim ancak demokrat vatandaģlarla kurulabilir. Demokrat olmak için de demokrasinin gerektirdiği bilgi, beceri ve davranıģların öğrenmek, farklı fikirlere saygı duymak, eleģtirel düģünme bilgi ve becerisine sahip olmak gerekir. GeliĢmiĢ demokratik ülkelerde demokrasi eğitimi anaokulunda baģlamakta ve yüksek öğretimin sonuna kadar devam etmektedir. Eğitim kurumlarında, amacı demokrasiyi öğretmek olan çeģitli yaygın eğitim etkinlikleri de yapılmaktadır. Tercihini demokrasiden yana yapmıģ olan Türkiye de de demokratik bir vatandaģın sahip olması gereken bilgi, beceri ve davranıģların örgün eğitim kurumlarında öğretilmesi Ģarttır. Eğitim fakülteleri, demokrasinin sadece okuyarak değil, yaparak ve yaģayarak öğrenildiği, demokrat öğretmenlerin yetiģtiği bir kurum olmalıdır. Öğretmenleri demokrat olmayan bir toplumun demokrat nesiller yetiģtirmesi mümkün değildir. Ġyi bir öğretmen olabilmek için demokrasiyi bilmek ve yaģamak yetmez. Öğretmenler henüz kendisini ve haklarını koruyacak kadar geliģmemiģ olan çocuk ve gençlerle çalıģmaktadır.

17 17 Öğretmenin görevi sadece konuları öğretmek değil, aynı zamanda eğitimli ve bilinçli iyi bir anababa gibi çocukların haklarını da korumaktır. Çocuğun en temel hakkı sahip olduğu potansiyeli kullanmasını sağlayacak olan eğitim hakkıdır. Eğitim hakkına sahip olmadan, iyi bir eğitim almadan, yaģama hakkına sahip olmanın fazla bir anlamı yoktur. Hem demokratik ve adil bir eğitim sağlamak hem de demokrat nesiller yetiģtirmek için öğretmenlerin demokrasiyi öğrenmesi gerekir. Çevre Bilinci (T: 1, U: 4, Toplam 3 kredi) Çevre, yerel den genel e veya yakından uzağa doğru büyüyüp geniģleyen ve yeryüzünün tamamını içeren küresel bir kavramdır. Yeryüzündeki bütün insanların ve insan dıģındaki diğer bütün canlı varlıkların hem bireysel hem de toplu olarak kullandıkları ortak varlık çevre dir. Çevreyi kötü kullanan insan sadece kendisinin bireysel olarak yararlandığı ve yaģamak için muhtaç olduğu bir varlığa değil, hem bütün insanlığın ihtiyaç duyduğu hem de diğer canlıların yaģamak için muhtaç olduğu bir ortak değere zarar vermektedir. Kendi vatandaģlarımızın ve ülkemizin, uluslararası toplumun ve yaģayan bütün canlıların geleceği için, çocuk ve gençlerimizi çevre bilinci ile yetiģtirmemiz gerekmektedir. Bunu sağlamanın en emin yolu da çevre bilincine sahip öğretmenler yetiģtirerek, çocuk ve gençlerimizi çevre bilincine sahip olmasını sağlamaktır. Bu anlamda eğitim fakülteleri çevre bilincine sahip öğretmenler yetiģtiren yeģil kurumlar olmalıdır. 1 Programa Eklenmesi Önerilen Meslek Dersleri Öğretmen adaylarına bilime ve deneyime dayalı bir meslek eğitimi verebilmek için aģağıdaki derslerin programa eklenmesi gerekir. Okul Deneyimi ve Yardımcı Öğretmenlik-1 (T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi; 5. dönem) Öğretmen adayları, üçüncü sınıfa geçtiklerinde (öğretmen eğitimi programının 5. döneminde), öğretmen eğitimi için iģbirliği yapılan ilk, orta ve lise düzeyindeki okullarda görev yapan deneyimli ve baģarılı "usta" (mentor) öğretmenlerden birisinin sınıfına tam zamanlı (full- 1 Önerilen genel kültür dersleri yazarın konuyla ilgili kitap ve makalelerinde görülebilir.

18 18 time) ÖĞRETMEN YARDIMCISI olarak yerleģtirileceklerdir. Öğretmen adayları bu sınıflarda (a) üniversitede aldıkları diğer derslerin ödev ve uygulamalarına iliģkin gözlem, inceleme ve araģtırma yapacak, (b) eğitim-öğretimle ilgili iģlerde yardımcısı olduğu öğretmene yardım edecek, (c) ihtiyacı olan öğrencilere bireysel ders verecek ve (d) öğretmenin uygun göreceği benzeri diğer iģleri yapacaktır. Yaptıkları iģler arasında farklılıklar olsa da Öğretmen Yardımcıları nın genel olarak iki temel görevi olacaktır: (1) Öğretmenin yaptığın uygulamayı dikkatlice gözlemek, onun uygulamalarını derslerde öğrendiği bilgi ve teorilerin ıģığında anlamlandırmak ve uygulamalardan dersler çıkartarak öğretmenliği öğrenmek (learning from practice). (2) Öğretmene yardımcı olarak ve öğrencilere ders çalıģtırarak sınıf baģarısının yükselmesini sağlamak ve kendi deneyimlerinden dersler çıkartarak öğretmenliği öğrenmek (learning in practice). Okul Deneyimi ve Yardımcı Öğretmenlik-2 (T: 2, U: 16, Toplam 10 kredi; 6. dönem) Öğretmen Yardımcılığı-1 i baģarıyla tamamlayan öğrenciler 6. dönemde farklı bir okulda baģka bir öğretmenin sınıfına ÖĞRETMEN YARDIMCISI olarak yerleģtirilecektir. Öğretmen adayları ikinci dönemde de yardımcı olarak yerleģtirildikleri sınıfta, (a) üniversitede aldıkları diğer derslerin ödev ve uygulamalarına iliģkin gözlem, inceleme ve araģtırma yapacak, (b) eğitim-öğretimle ilgili iģlerde yardımcısı olduğu öğretmene yardım edecek, (c) ihtiyacı olan öğrencilere bireysel ders verecek ve (d) öğretmenin uygun göreceği benzeri diğer iģleri yapacaktır. Yaptıkları iģler arasında farklılıklar olsa da Öğretmen Yardımcıları nın genel olarak iki temel görevi olacaktır: (1) Öğretmenin yaptığın uygulamayı dikkatlice gözlemek, onun uygulamalarını derslerde öğrendiği bilgi ve teorilerin ıģığında anlamlandırmak ve uygulamalardan dersler çıkartarak öğretmenliği öğrenmek. (2) Öğretmene yardımcı olarak ve öğrencilere ders çalıģtırarak sınıf baģarısının yükselmesini sağlamak ve kendi deneyimlerinden dersler çıkartarak öğretmenliği öğrenmek. Öğretmenlik Uygulaması ve Aday Öğretmenlik-1 (T: 2, U: 20, Toplam 12 kredi; 7. dönem) Öğretmen Yardımcılığı nı baģarıyla tamamlayarak son sınıfa geçen öğretmen adayları iki dönem sürecek olan tam-gün ÖĞRETMENLĠK UYGULAMASI nın bu ilk döneminde

19 19 deneyimli ve baģarılı bir usta (mentor) öğretmenin sınıfına yerleģtirilecektir. ÖĞRETMEN ADAYLARI'nın deneyimli ve baģarılı usta öğretmenlerin rehberliğinde dönemin ilk haftasından itibaren kısmi olarak üstlenmeye baģladıkları öğretmenliğe iliģkin görev ve sorumluluklar tedrici olarak artacaktır. Yaptıkları öğretmenlik uygulamaları giderek artan öğretmen adayları bu dönemin ikini yarısının an az beģ haftasında öğretmene ait görevlerin tamamını ilgili öğretim üyesinin ve yardımcısı olduğu usta öğretmenin rehberliğinde üstlenecektir. Aday öğretmenler bu beģ haftalık dönemde hem yardımcısı oldukları usta öğreticiler olan mentorlar hem de ilgili öğretim üyesi tarafından dikkatlice izlenecek, kendisine gerekli geri bildirim verilecek ve bir öğretmen olarak geliģmesine rehberlik yapılacaktır. Öğretmenlik Uygulaması ve Aday Öğretmenlik-2 (T: 2, U: 20, Toplam 12 kredi; 7. dönem) ÖĞRETMENLĠK UYGULAMASI'nın ikinci döneminde, öğretmen adayları farklı bir okulda farkli bir uygulama öğretmeninin sınıfına yerleģtirilecektir. Bu deneyim, öğretmen adaylarının üniversitede aldığı eğitimin son aģamasıdır ve bu kısım da tamamlanınca mezun olarak Öğretmen olacaklardır. Bu onlar için öğretmen eğitimi programındaki bütün derslerin baģarıyla tamamlandığı, bütün alan çalıģmalarının yapıldığı ve öğretmenlik uygulamasının da mezuniyetle biteceğinin artık kesinleģtiği son dönemdir. Öğretmen adayları bu son dönemin en az on haftasında ilgili öğretim üyesi ve yardımcısı oldukları öğretmenin rehberliğinde öğretmenlik yetki ve sorumluluğunu tam olarak üstlenecektir. Öğretmen adaylarının bu son dönemde sergiledikleri bilgi, beceri ve davranıģlar eğitim fakültesinin öğretmenlik yeterliliklerine (Standartlarına) göre değerlendirilecektir. Öğretmenlik Değer ve DavranıĢları (T: 1, U: 4, Toplam 3 kredi; 5. veya 6. dönem) Mevcut öğretmen eğitimi programlarında yeterince yer almayan diğer bir konu Öğretmenlik Değer ve DavranıĢları dır. Mesleki değer ve davranıģlarla ilgili konular genellikle eğitimin bireysel ve toplumsal temelleri kapsamında okutulan derslerde yer almakta, ele alınıģ Ģekli de dersten sorumlu öğretim üyesinin tutumuna göre değiģmektedir. Öğretmenlik, fiziksel, zihinsel ve duygusal geliģimleri henüz tamamlanmamıģ, bireysel ve toplumsal istismarlara karģı henüz kendisini koruma becerisi tam olarak geliģmemiģ çocuk ve gençlerle çalıģmayı gerektiren

20 20 özel bir meslektir. Çocuk ve gençlerin, doğrudan veya dolaylı olarak kendilerine zarar verecek eylem ve etkilerden korunabilmesi için, çocuklarla çalıģan herkesin belirli değerlere sahip olması ve belirli ilkelere göre hareket etmesi gerekir. Öğretmenlerin, her türlü Ģart altında, her türlü karar ve eylemlerinde öğrencilerin yararına çalıģması, onları iyi bir anne-baba gibi sevmesi, koruması, her bakımdan geliģmelerini sağlaması ve Türkiye yi çağdaģ medeniyet seviyesinin üstüne çıkartacak bilgi, beceri ve değerlerle donatması gerekmektedir. Böyle öğretmenlere sahip olmak için, öğretmen adaylarına eğitimleri süresince mesleki eğitimin bir gereği olarak, öğretmenlik değer ve davranıģları kazandırılmalıdır. Öğretmenlik mesleğinde kiģisel özellikler çok önemlidir: Öğretmenin olmadığı ortamlarda da eğitim gerçekleģir ve teorik olarak öğrenme nin meydana gelmesi için öğretmenin varlığı da Ģart değildir. Ancak, modern toplumun en temel kurumlarından olan örgün eğitimin iyi yetiģmiģ öğretmenler olmadan baģarıya ulaģması mümkün değildir. Örgün eğitimin gerçekleģmesi için öğretmene duyulan ihtiyaç, öğretmenin, fiziksel, zihinsel ve duygusal varlığıyla, değer ve davranıģlarıyla, sahip olduğu kiģisel ve mesleki özelliklerle, eğitim sürecinde güçlü bir değiģken olarak yer almasını kabul etmeyi gerektirmektedir. Eğitimin müfredat, ders kitabı, okul binası vb. gibi cansız boyutlarından farklı, yaģayan bir güç olan öğretmenin sahip olduğu özellikler, hem kendi içinde birbirlerini etkilemekte, hem de öğretmenin öğrencileriyle, meslektaģlarıyla ve çevreyle etkileģimini etkilemektedir. Özellikle, öğretmenlerin sahip olduğu değerler, onların kendilerini iģlerine adamalarını, öğrencilerine karģı tavırlarını, meslektaģlarıyla iliģkilerini, velilerle münasebetlerini, mesleklerinde en iyi olmak için gösterecekleri çabayı derinden etkilemektedir. Söz gelimi, mesleki açıdan öğretim yöntemlerini çok iyi bilen bir öğretmen, eğer çocuklarla çalıģmayı sevmiyorsa veya adil olmayı bir değer olarak benimsememiģse, bu kiģisel özellikler onun yöntem bilgi ve becerisinin verimliliğini etkileyecektir. Öğretmen adaylarının iyi bir öğretmen olabilmek için gerekli olan değer ve davranıģları yaparak ve yaģayarak kazanmalarını sağlayacak en az bir ders programda yer almalıdır. 2 2 Önerilen diğer meslek dersleri yazarın konuyla ilgili kitap ve makalelerinde görülebilir.

21 21 (3) OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠNDE ÖĞRENCĠ: ÖĞRETMENLĠK ĠLGĠ VE YETENEĞĠNE SAHĠP ÖĞRETMEN ADAYLARININ SEÇĠMĠ Öğretmenlik, çocuk ve gençlerle çalıģmayı, onları anlamayı, sevmeyi, korumayı ve onlara geliģimlerine uygun bilgi, beceri ve erdemleri öğretmeyi gerektiren ve onların geleceğini etkileyen önemli bir meslektir. Böyle özel ve önemli bir mesleği henüz öğrenci iken YARDIMCI ÖĞRETMEN ve ADAY ÖĞRETMEN olarak iģ yeri ortamında öğrenmeye baģlayacak olan eğitim fakültesi öğrencilerinin özenle seçilip yetiģtirilmesi gerekir. Bilgili, becerili ve erdemli öğretmenleri yetiģtirmek için yapılacak ilk iģ doğru öğretmen adaylarını seçmektir. Üniversiteler, eğitim fakülteleri, Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurulu bu konu üzerinde çalıģmalı, öğretmen eğitimi programlarına bir tek test puanıyla öğrenci alımına izin veren mevcut modele alternatif olacak daha iyi modeller geliģtirmelidir. Dünyadaki baģarılı öğretmen eğitimi programlarının hiç birinde öğretmen adayları bir tek test puanıyla seçilmemektedir (Özcan, 2011). Türkiye'deki bütün eğitim fakültelerinde olduğu gibi OKULDA ÜNĠVERSĠTE MODELĠ'nin uygulandığı fakültelerde de öğrenciler, mevcut kurallar uyarınca üniversite giriģ sınavı test puanlarına göre alınacaktır. Ancak, öğretmen eğitimi programlarına öğretmenliğe en fazla ilgi ve yeteneği olan öğrencilerin seçilebilmesi için de çalıģılması gerekir. Bu amaçla, mevcut öğrenci seçme modeline alternatif olarak üç yeni model tasarlanmıģtır. Okulda Üniversite modelinin uygulandığı kurumlarda, öğretmen adayları, önerilen alternatif modellerden hangisi veya hangileri ilgili kurumlar tarafından kabul edilirse ona göre seçilecektir. Önerilen modeller aģağıda kısaca açıklanmaktadır. (A) Üniversiteye GiriĢ Sınavı, Ġlgi ve Yetenek Dosyası ve Mülakatla Öğrenci Seçimi Öğretmen eğitimi programlarına öğrenci almak için uygulanacak bu yöntem iki aģamalıdır. Üniversiteye giriģ için yapılan ilk sınavdan yeterli puanı alan ve öğretmen olmak isteyen öğrenciler, mevcut öğretmen eğitimi programlarının baģvurmak istedikleri bölümlerine ön kayıt yaptırırlar. Her öğretmen eğitimi programı veya anabilim dalı alacağı öğrenci sayısının üç ile beģ katı öğrenciye ön kayıt izni verebilir. Ön kayıt yaptıran öğrencilere birer ĠLGĠ VE

22 22 YETENEK DOSYASI HAZIRLAMA KILAVUZU verilerek belli bir tarihe kadar (10 gün içinde) istenen bilgi ve belgeleri bir dosya içinde programa sunmaları istenir. BaĢvuru dosyası adayların öğretmenliğe iliģkin bilgi, deneyim ve yeteneklerini gösteren belgeleri içerecektir. Öğretmen eğitimi programı öğretim üyeleri ve öğretmen eğitiminde iģbirliği yapılan okulların temsilcilerinden oluģan bir ÖĞRETMEN ADAYI SEÇME KOMĠTESĠ baģvuru dosyalarını inceler ve belirlenen ölçütlere göre ilk elemeyi yapar. Ġlk elemeyi geçen adaylar mülakata çağrılır. Ön kayıt yaptıran adayların hazırlayacağı baģvuru dosyasına öğretmenliğe iliģkin ilgi, yetenek, bilgi, beceri ve deneyimlerini gösteren aģağıdaki belgeleri (veya benzeri diğer belgeleri) koymaları istenebilir: (1) Lise akademik baģarı belgesi: Mezun olunan lisede alınan dersleri ve not ortalamasını gösteren belge. Eğer adaylar liseden mezun olduktan sonra her hangi bir yüksek okulda öğrenci olmuģlarsa, o kurumda alınan dersler ve not ortalaması. (2) Öğretmenlikle ilgili bilgi, beceri ve deneyimler: Öğretmenlik çok boyutlu, birçok alanda bilgi ve beceri sahibi olmayı gerektiren bir meslektir. Programa baģvuran adaylardan, iyi bir öğretmen olmalarına yardım edecek bilgi ve becerilerini ve herhangi bir sanat veya spor dalındaki deneyim ve yeteneklerini gösteren belgeleri baģvuru dosyasına koymaları istenmelidir. Adaylar belgelerini baģvuru dosyasına koydukları bilgi, beceri ve deneyimlerin onların iyi bir öğretmen olmasına nasıl yardım edeceğini açıklayan bir deneme yazısını da dosyalarına koymalıdırlar. 3 (3) Niçin öğretmen olmak istiyorum kompozisyonu: BaĢvuru dosyaları incelendikten sonra ilk elemeyi geçen ve belirli bir günde üniversiteye davet edilen adaylara yazdırılan niçin öğretmen olmak istiyorum konulu bir deneme yazısı. Kompozisyon konusu olarak her yıl eğitimle ilgili baģka bir konu verilmelidir. 3 Sözgelimi, eğer bir aday son üç yıldır bir izci kampında bir grup gençle çalıģıyorsa ve kamp yöneticileri onu çok baģarılı buluyorsa, bu aday söz konusu iģin belgelerini ve bu deneyimin kendisinin iyi bir öğretmen olmasına nasıl yardım edeceğini açıklayan bir deneme yazısını baģvuru dosyasına koymalıdır. BaĢka bir aday, sözgelimi bir müzik aleti çalıyor ve çocuk Ģarkıları besteliyorsa ve yayınlanmıģ bir CD si varsa, bu beceri ve deneyimleriyle ilgili belgeleri ve bunların onun iyi bir öğretmen olmasına nasıl yardım edeceğini açıklayan bir deneme yazısını dosyasına dahil edebilmelidir. Yine baģka bir aday bir kültür kurumunda çocuklara milli oyunları öğretiyorsa ve çok baģarılıysa, bunun belgelerini ve bu folklor bilgi ve becerisinin kendisine iyi bir öğretmen olma yolunda nasıl yardım edeceğine iliģkin bir denemeyi baģvuru dosyasında sunmalıdır.

23 23 (4) Vizyon ve misyon yorumu: Adayların eğitim fakültesinin vizyon ve misyon metinlerinden ne anladığını açıklayan, bu vizyon ve misyonun gerçekleģmesi için neler yapmak gerektiğini tartıģan ve kendisinin bu vizyon ve misyonun gerçekleģmesine nasıl bir katkı sağlayabileceğini açıklayan kelimelik bir deneme yazısı. (5) Tavsiye mektupları: Adayların öğretmenlikle ilgili sosyal, kültürel ve akademik yeteneklerini tartıģan üç tavsiye mektubu. Bu mektuplar öğrenciyi tanıyan, onun öğretmenliğe iliģkin ilgi ve yeteneklerini bilen kiģiler tarafından yazılmalıdır. Mektuplardan en az birisi mezun olunan lisenin müdür veya bir müdür yardımcısı tarafından, en az biri de öğrenciyi tanıyan bir lise öğretmeni tarafından yazılmalıdır. 4 (6) Mülakat: Dünyadaki en baģarılı öğretmen eğitimi programları öğrencilerini seçerken hem onlardan test puanları ve öğretmenliğe iliģkin ilgi ve yeteneklerini gösteren belgeler istemekte hem de mülakat yapmaktadır (Özcan,2011). Öğretmen Adayı Seçme Komitesi nin yukarda sayılan belgeleri içeren baģvuru dosyası incelemesinde ilk elemeyi geçen adaylar mülakata çağrılır. Mülakatlarda uyulacak kurallar ve değerlendirmenin nasıl yapılacağı Mülakat Komitesi tarafından belirlenir ve hukukçular tarafından yasalara uygunluğu kontrol edilir. Mülakat komitesinde eğitim fakültesi öğretim üyeleri ve öğretmen eğitiminde iģbirliği yapılan okulların yönetici ve öğretmenleri görevlendirilir. Mülakatta sorulacak soru türlerini içeren bir soru bankası hazırlanabilir. Mülakat Komitesi kimlerin öğretmen eğitimi programına kabul edileceğine adayların sunduğu belgeleri ve mülakatta gösterdiği performansı dikkate alarak karar verir. Mülakatların video kayıtları yapılarak bir yıl süreyle saklanabilir. 5 4 Ocak 2011 den bu yana OKULDA ÜNĠVERSĠTE modelini anlattığım ve tartıģtığım bütün toplantılarda bana Türkiye de tavsiye mektubu nun öğrenci seçiminde kullanılamayacağı söylendi. Türk öğretmenlerinin doğru ve adil tavsiye mektubu yazamayacağını kabul etmek çok zor olmakla birlikte, eğer gerçek bu ise bundan vazgeçilebilir. 5 Türkiye de yaptığım bütün sunularda OKULDA ÜNĠVERSĠTE modeli çok iyi karģılanmaktadır ve Ocak 2013 itibariyle iki büyük üniversite bu modeli uygulama kararı almıģ bulunmaktadır. Ancak beni dinleyen öğretmen, okul müdürü, öğretim üyesi ve bürokrat gibi hemen her kesimden bir çok kiģi Türkiye de mülakat yapılamayacağını söylemektedir. Modelin altı boyutu için hiç bir itiraz gelmemekte ama sıra öğrenci seçimi boyutuna gelince çok çeģitli endiģeler dile getirilmektedir. Türkiye de öğretim üyeleri ve öğretmenlerin adil mülakat yapamayacağını varsaymak ön yargılı davranmak olur. Amerikalılar, Finlandiyalılar, Japonlar, Singapurlular ve daha bir çokları mülakatla öğrenci seçebiliyorsa Türkler niçin seçemesin? Türkiye de de eskiden mülakat vardı. Ben Mersin Ġlköğretmen Okuluna baģvurunca önce bir sınava girmiģ sonra da yeterli puanı alanlarla birlikte mülakata çağrılmıģtım. Dört yıl öğretmenlik yaptıktan sonra eğitim enstitüsü eğitim bölümüne girerken de yine önce bir sınava girmiģ sonra da mülakata çağrılmıģtım. Bugün dile getirilen ve karģılanacağı söylenilen sorunlardan hiç birisi o zaman yaģanmamıģtı. Bunlara rağmen eğer Türkiye nin gerçeği bu ise ve öğretmenlik yeteneği olanla olmayanı ayıran adil bir mülakat yapılamayacaksa bundan da vazgeçmek ve baģka bir alternatif geliģtirmek gerekir.

24 24 (B) Fen ve Edebiyat Fakültesinden, Ġlgi ve Yetenek Dosyası ve Mülakatla Öğrenci Seçimi Öğretmen eğitimi programına öğrenci alırken uygulanacak yöntemlerden birisi, öğretmen adaylarını Fen ve Edebiyat Fakültesi öğrencileri arasından seçmektir. Bu yöntemin uygulanması halinde, öğretmen olmayı düģünen ve bir üniversitenin fen ve edebiyat fakültesini girme hakkı kazanan öğrenciler önce o fakülteye kayıt yaptırırlar. Fen ve edebiyat fakültesinde en az bir yıl okuyan veya en az 24 kredilik temel bilgi ve beceri dersi alan öğrenciler bu sürede hangi mesleği seçeceklerine de tam olarak karar verirler. Eğitim fakültesine baģvurabilmek için aldıkları derslerden en az birisinin alan uygulaması da olan bir eğitim dersi olması ve bu dersten ortanın üstünde baģarı göstermeleri gerekir. Böyle bir ders öğrencilerin öğretmen eğitimi programını seçme veya seçmeme kararını almalarına yardımcı olacaktır. Yirmi dört kredilik dersi tamamlayan ve aynı üniversitenin eğitim fakültesine baģvurmak isteyen öğrenciler, bu programa baģvuracaklardan istenen ĠLGĠ VE YETENEK DOSYASINI hazırlayarak istedikleri öğretmen eğitimi programına baģvurularını yaparlar. BaĢvuru dosyaları Ģu bilgi ve belgeleri içermelidir: (1) Fen-edebiyat fakültesi akademik baģarı belgesi: Fen ve edebiyat fakültesinde alınan temel bilgi ve beceri derslerini ve not ortalamasını gösteren belge (transkript). Alınan dersler arasında Türkçe, matematik, fen bilgisi ve bilgisayar teknolojisi dersleri olmalıdır. Derslerin not ortalaması dört üzerinden üç olması istenebilir. (2) Okullarda baģarılı alan çalıģması: Öğretmen eğitimi programına baģvuracak adayların programa girmeden önce alması gereken bir eğitim dersinde yapılan alan çalıģmasının ve bu çalıģmaya dayalı ödevlerin baģarıyla tamamlandığını gösteren belgeler ve değerlendirme kılavuzu. 6 Bu ödev önceden belirlenen bir formata göre yazılmalı, öğretmen adaylarının belirli 6 Öğretmen eğitimi programına baģvuranların, gerçek ortamlarda öğrencileri ve öğretmenleri izlemeden, öğrencilerle hiçbir çalıģma yapmadan, onlarla etkileģimde bulunmadan ve deneyimleri üzerinde derinlemesine düģünmeden yapacakları meslek seçimi yanıltıcı olabilir. Bundan kaçınmak için, Amerika daki en baģarılı öğretmen eğitimi programlarında Ģöyle bir yöntem uygulanmaktadır: Öğretmen eğitimi programına baģvurmayı düģünen Fen ve Edebiyat Fakültesi (Faculty of Arts and Sciences) öğrencilerinin genellikle Eğitimin Sosyal ve Kültürel Temelleri grubundan, Eğitim Sosyolojine tekabül eden ve ilk ve orta dereceli okullarda alan çalıģması yapmayı gerektiren bir ders alması ve bu dersi baģarıyla tamamlaması gerekir. Mesela, Rhode Island College da, öğretmen eğitimi programına baģvurmadan önce alınması gereken ders Demokratik Toplumda Eğitim dir (Schooling in a Democratic