AVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE TÜRKİYE SU MEVZUATI UYUM SÜRECİ

Transkript

1 AVRUPA BİRLİĞİ SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ VE TÜRKİYE SU MEVZUATI UYUM SÜRECİ Hazırlayan: Semih EDİŞ Danışman: Yrd. Doç. Dr. Ceyhun GÖL Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Mühendisliği Bölümü Havza Yönetimi Ana Bilim Dalı

2 SUNUŞ İÇERİĞİ Giriş Dünyada ve Türkiye de Su kaynakları Türkiye de Su Kaynaklarının Yönetimi Kurumsal Yapı (Yetkili Kurumlar) Mevzuat Yapısı (Kanun ve Yönetmelikler) Avrupa Birliğinde Su Kaynaklarının Yönetimi AB Su Mevzuatı (AB Su Çerçeve Direktifi) Türkiye nin AB Su Mevzuatına Uyum Çalışmaları Matra, Smart, Optima Sonuç ve Öneriler

3 SU Yaşam için alternatifi olmayan bir unsur En önemli dört elementten biri Bolluğu da yokluğu da korkutan varlık

4

5 Uluslararası ölçütlere göre; Kişi başına düşen su;

6

7 SU İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEMELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ Hammurabi Kanunları Roma Hukukunda Cermen Hukukunda Fransız Hukukunda Anglo- Amerikan Hukukunda İslam Hukukunda Mecelle ( Mecelle-i Ahkamı Adliye) Medeni Kanun Teşkilatı Esasiye 1924 Anayasası 1961 Anayasası 1982 Anayasası

8 TÜRKİYE DE SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ

9 KURUMSAL YAPI

10 Çevre ve Orman Bakanlığı Çevre yönetimiyle ilgili başlıca koordinatördür. Su Kaynaklarının; korunması, kirliliğin önlenmesi, gerekli tedbirlerin alınması, su kaynaklarının verimli şekilde kullanılması, geliştirilmesi su ekosistemlerinin korunmasını Sağlamakla görevlidir.

11

12 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal faaliyetlerin su kaynaklarına etkisinin önlemesi, Su ürünlerinin korunması, Tarımsal havzalardaki ekolojik dengenin sürdürülmesi, Köy ve bağlı yerleşimlerdeki içme ve sulama suyunun sağlanması

13 Sağlık Bakanlığı Suyun fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik analizlerinin yapılması ve kontrolü İçme suyunun hijyenik kontrolü Su kalitesinin kontrolü Klor ölçümlerinin yapılması

14 Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı Su kaynaklarından enerji üretimine yönelik çalışmaların yürütülmesi (E.İ.E.) Jeotermal su kaynaklarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi (M.T.A.)

15 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı İller Bankası Genel Müdürlüğü İçilebilir su kaynaklarının belirlenmesi, Su kaynaklarının kullanıma sunulması, Su kaynaklarının korunması için kanalizasyon ve arıtma tesislerinin projelendirilmesi, yapılması ya da yaptırılması

16 İç İşleri Bakanlığı Su kaynakları konusundaki çalışmaları, yerel yönetimlere ilişkin çalışmaların idari kontrolünü sağlaması noktasındadır. Bakanlığın ana hizmet birimlerinden biri olan İller İdaresi Genel Müdürlüğüne bağlı İl Özel İdaresi, bu görevi yürütmektedir.

17 Su kaynakları, politik sınırlarları aştığı için birden fazla idari birimi kapsamaktadır, Su kaynaklarından sorumlu bu bakanlıklar incelendiğinde; Her kurum su kaynağını kendi amaçları için incelemekte, değerlendirmekte ve verilerini depolamaktadır. Her kurumun kendi yetki ve kuruluş yönetmelikleri çerçevesinde yönetime katıldığı Bu kurumların merkezi otoritelerden, yerel yönetimlere kadar uzanan çeşitli birimlerden oluştuğu Su kaynağının farklı alanlara uzanması nedeniyle sorumlu kurum ve kuruluş sayısı da artmaktadır

18 TÜRKİYEDE MEVZUAT YAPISI T.C. Anayasası Medeni Kanun Genel sular Özel Sular Kanunlar Tüzükler Yönetmelikler

19 DSİ Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Yer altı Suları Kanunu Sular Hakkında Kanun Köy içme suları hakkında kanun Su Ürünleri Kanunu Su İle İlgili Kanunlar İSKİ Karasuları Kıyı Kanunu Kanunu Kanunu Taşkın Sulara ve Su Baskınlarına Karşı Korunma Kanunu Bataklıkların Kurutulması ve Bundan Elde Edilecek Topraklar Hakkında Kanun Askeri Garnizonların İçme ve Kullanma Sularının Temini Hakkında Kanun

20 Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği Sular Kanununun Uygulanışını Gösteren Tüzük Su Kirliliği Kontrolü Yer altı Suları Tüzüğü Tüzük ve Yönetmelikler Yönetmeliği Kıyı Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik ASKİ Atık Suların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği ASKİ Kuruluş Görev ve Yönetimine İlişkin Teşkilat Yönetmeliği

21 AVRUPA BİRLİĞİNDE SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ

22 AB ne üye 27 ülke bir bütün olarak değerlendirildiğinde ; km³/yıl suyun yaklaşık % 16 sı (1983 km³) Avrupa Birliği üyesi 27 ülkede bulunmaktadır. Avrupa Birliği genelinde kişi başına yıllık ortalama su miktarının 2005 yılında 4074 m³ olan değeri, 2050 yılında 4219 m³ düzeyine ulaşacaktır. AB ülkelerinin pek çoğu sınır aşan sularla birbirine bağımlıdır. Macaristan ın toplam su kaynaklarının %95 i komşu AB ülkelerinden gelmektedir.

23 1988 : Ekolojik kalite yi kapsayan bir Direktife duyulan ihtiyaç 1991: Tatlı su kaynaklarının kalitesinin zaman içerisinde bozulmasını engelleme 1996 :Su Çerçeve Direktifi Taslağının AB Komisyonu tarafından hazırlanması 1998: Taslak Direktifin tartışmaya açılması 2000-Aralık: Su Çerçeve Direktifi nin (2000/60/EC) yürürlüğe girmesi

24 23 Ekim 2000 tarih ve 2000/60/EC sayılı Avrupa Birliği (AB) Su Çerçeve Direktifi (SÇD) Su diğer ürünler gibi ticari bir ürün olmadığından, bir miras (gelenek) olarak bu şekilde korunması ve davranılması gerekmektedir

25 AB SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ (SÇD) Su Kaynaklarının Entegre Yönetimi İçin Tutarlı Bir Çerçeve Sağlar. Su Koruma Kapsamını Tüm Suları, Yüzey Sularını ve Yeraltı Sularını İçine Alacak Şekilde Genişletir. Nehir Havzası Yaklaşımına Dayalı Su Yönetimi

26 Tanımlanmış Bir Zaman Çerçevesi İçinde (2015) İyi Statüye Ulaşmak Emisyon Sınır Değerlerinde Ve Kalite Standartlarında Birleştirilmiş Yaklaşım Doğru Su Fiyatı Vatandaşların Daha Çok Katılımı

27 AVRUPA BİRLİĞİ SU MEVZUATI AB Su Kalitesi Standartları Su Çerçeve Direktifi İçme Suyu Direktifi Yüzme Suyu Direktifi Entegre Su Kalitesi Yönetimi AB Su Emisyon Limit Değerleri Kentsel Atıksu Direktifi IPPC Direktifi Nitrat Direktifi Diğer Mevzuatlar Habitat Direktifi Kuşlar Direktifi Arıtma Çamuru Direktifi Seveso Direktifi ÇED Direktifi

28 SÇD nin SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK YÖNÜ Çevresel Boyut Akıllı Su Kullanımı Ekonomik Boyut Sosyal Boyut

29 TÜM Nehir Havzası Bölgeleri (KIYI SULARI, YÜZEY SULARI VE YER ALTI SULARI dahil) BİRLEŞTİRİLMİŞ YAKLAŞIM: boşaltımların kontrolü + çevresel kalite standartları Çevresel Boyut TÜM ETKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKİR (tarım, enerji politikası, ulaştırma ve alan planlaması dahil) Avrupa daki COĞRAFİ, JEOLOJİK VE HİDROLOJİK farklılıklar yansıtılabilir (sadece yüzey suyu yaklaşımında) FİNLANDİYA VE İSPANYA DAKİ IRMAKLARIN BİYOLOJİSİNİ DOĞRUDAN KARŞILAŞTIRMAYIN İYİ YÜZEY SUYU STATÜSÜ: zengin, dengeli ekosistem

30 SUYUN VE SU ÜZERİNDEKİ REKREASYON OLANAKLARININ KULLANIMI HERKES İÇİN MÜMKÜN OLMALI Sosyal Boyut GÜÇLÜ HALKIN KATILIMI BİLEŞENİ YÖNETİM ARAÇLARI BÜYÜK NEHİR HAVZALARI İÇİN YETERİNCE ESNEK Mİ? Sosyo-ekonomik, tarihi ve siyasi alanlardaki farklılıklar köprülenebilir.

31 KİRLETEN ÖDER İLKESİ SU KORUMASINI DAHA VERİMLİ HALE GETİRİLMELİ Ekonomik Boyut MALİYETLERİN TAMAMEN GERİ ÖDENMESİ, BÜYÜK DEĞİŞİKLİKLER GETİRECEKTİR TARIM SEKTÖRÜNE AYRICALIKLI MUAMELE DEVAM EDECEK Mİ?

32

33 TÜRKİYENİN AB SU MEVZUATINA UYUM ÇALIŞMALARI

34 Türkiye yakın bir gelecekte Avrupa Birliğine katılmayı hedeflemektedir. Ülkemiz kendi mevzuatını AB nin mevzuatı ile MATRA uyumlu hale getirmek ve bu yeni mevzuatı uygulamaya geçirmek durumundadır. Hollanda Hükümeti, Avrupa Birliği direktiflerinin biri olan Su Çerçeve Direktifi ne yönelik Türkiye de bir çalışma yapılması için Türk Hükümetine finansal destek sağlamıştır ( ).

35 SMART Politik etki değerlendirme tekniklerini ve sayısal simülasyon modellerini kullanmaktadır. Su kaynakları nitelik ve nicelik yönünden modellenmiştir. OPTIMA Genel amacı, çatışan taleplere uzlaştırıcı çözümler bulma ve verimliliği artırma Ekonomik verimlilik, çevresel uyum ve sosyal eşitlik

36 AB- Eşleştirme Projesi ( ) Türkiye ye AB adaylık sürecinde AB yönetmelikleri kapsamında uygulamada kolaylık sağlanabilmesi için destek vermektir. Proje kapsamında 3 AB Direktifi ele alınacaktır.(su Çerçeve Direktifi, Suda Tehlikeli Maddeler Direktifi, Kentsel Atıksu Arıtımı Direktifi) Söz konusu projede Büyük Menderes Nehir Havzasında Pilot Çalışma yapılacaktır.

37 SU ÇERÇEVE DiREKTiFi UYGULAMA ZAMAN ÇiZELGESi

38 TAKİP SÜRECİ Ortaklıkların yenilenmesi Ortak Uygulama Stratejisi Takip ve Üye Devletlere Geri Besleme AB düzeyinde entegrasyonu sağlama Ekonomik araçların kullanımının desteklenmesi Su politikasında iklim değişikliğinin ele alınması 2010 yılına kadar WISE ın tam olarak oluşturulması

39 Sonuç ve Öneriler Kritik olan yıl 2030 SÇD Türkiye de sınırı aşan sular konusunda sıkıntı dolu yükümlülükler getirebilecektir. Ülke çıkarları ve paydaşlar dikkate alınarak orta ve uzun vadeli ulusal su politikası oluşturulmalıdır. Çok sayıdaki yasa ve yönetmelik, kurum ve kuruluşların sayısındaki fazlalık, yönetsel amacın gerçekleşmesinde sorunlar oluşturulmaktadır.

40 Sonuç ve Öneriler Su kaynaklarının sektörel paylaşımında ve ihtiyaçların karşılanmasında gelecekte büyük sorunlar yaşanacaktır. Su üretim havzaları belirlenmelidir. Veri bankası oluşturulmalıdır. Yatay örgütlenmiş, yerinden yönetime uygun kurumsal yapı gereklidir. Ekolojik havza yönetimi anlayışı mutlaka benimsenmelidir.

41 Sonuç ve Öneriler Uygulamacı devlet kurumları çalışmalarına membadan başlamalıdır. Matra Projesi sonuçları dikkatle ele alınmalı ve uygulamaya sokulmalıdır. yeniden yapılanma, mevzuatta uyum, uygulama, koordinasyon, teknik destek, finansman, katılım, izleme-değerlendirme

42 Sonuç ve Öneriler Kısa, orta ve uzun vadeli planlar oluşturulmalıdır. Teknik ve uzman alt yapısı güçlendirilmelidir. İzleme-değerlendirme ölçütleri ve birimleri oluşturulmalıdır. Mevzuat yapısı AB ne uyumlu hale getirilmelidir. SÇD bağlayıcı ve yönlendirici olarak gereklidir.

43 Sonuç ve Öneriler Su gözlem sistemlerinin geliştirilmesi de dahil olmak üzere, yeni altyapı yatırımlarına ve teknik kapasitenin güçlendirilmesine ihtiyaç vardır. Mevcut durumda, ülkemizin bazı özel şartlarından da dolayı, Su Çerçeve Direktifi nin kısa ve orta vadede uyumlaştırılması ve uygulamaya konulması, çok zor görülmektedir.

44 TEŞEKKÜRLER