TÜRKİYE DE KALP DAMAR HASTALIKLARI VE DİYABET KONTROLÜNDE VAR OLAN DURUM VE POLİTİKA ÖNERİLERİ
|
|
- Emine Isler
- 8 yıl önce
- İzleme sayısı:
Transkript
1
2 MedCHAMPS TÜRKİYE DE KALP DAMAR HASTALIKLARI VE DİYABET KONTROLÜNDE VAR OLAN DURUM VE POLİTİKA ÖNERİLERİ Sonuç Raporu Aralık İZMİR
3 ÖNSÖZ Bulaşıcı olmayan hastalıklar, özellikle kalp damar hastalıkları ve diyabet, düşük ve orta gelirli ülkelerde çok belirgin olarak artmaktadır. Bu artışın ana nedeni risk faktörlerinin, özellikle beslenmenin bozulması ve fizik aktivenin azalmasının sonucu olarak obezitenin artışı ve sigara kullanımının yaygınlaşmasıdır. Küreselleşme, kentleşme ve yaşlanan nüfus bu eğilime katkıda bulunmaktadır. Elde edilen bilgi ve deneyim toplum ya da bireye yönelik yapılacak uygun girişimlerle önemli sayıda hastalığın ve ölümün önlenebileceğini göstermektedir. Bu tür girişimlerin planlanması ve uygulanması için ülkenin altyapısına uygun, hedefleri belirlenmiş ve uygulanabilir politikalara gereksinim vardır. Gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık politikaları ve sağlık hizmetleri daha çok bulaşıcı ve akut hastalıklarla mücadele etmek için yapılandırılmışlardır. Ancak demografik ve epidemiyolojik dönüşüm nedeniyle bu ülkelerde de kronik hastalıkların önlenmesine yönelik etkin politikalarının geliştirilmesine gereksinim vardır. Mart 2009 da başlayan MedCHAMPS Projesi nde, Türkiye ile Doğu Akdeniz Bölgesindeki Filistin, Suriye ve Tunus ta kalp damar hastalıklarının önlenmesi için politika belirlemede yararlanılabilecek bir epidemiyolojik model (IMPACT) geliştirilmesi amaçlanmıştır. Model yardımıyla, KDH ve diyabete bağlı hastalık yükünü azaltmakta kullanılacak sağlık sektöründen ve sektör dışından maliyet-etkili politika seçenekleri belirlenebilecektir. Proje kapsamında, ülkemizdeki nüfus ve sağlık istatistikleri ile yayınlanmış araştırma verileri kullanılarak son 20 yıllık sürede koroner kalp hastalığı ve diyabet trendini açıklayan simülasyon modelleri oluşturulmuştur. Oluşturulan modeller yardımıyla koroner kalp hastalığı ölüm hızındaki değişimde rolü olan risk faktörleri ve tıbbi tedaviler belirlenmiş; 2025 yılında beklenen diyabet hastalık yükü hesaplanmıştır. Aynı zamanda bulaşıcı olmayan hastalıkların durumu ve tarafların etkin önleme yöntemleri konusundaki tutumlarını saptamak için nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Üç yılı aşan bir çalışma sonucunda elde ettiğimiz bulgular ve buna paralel olarak önerilerimizi bu kitap aracılığıyla sağlık hizmetinin planlama ve organizasyonundan sorumlu olan Sağlık Bakanlığı yetkililerine ve akademik çevrelere iletmek istiyoruz. Prof. Dr. Belgin Ünal Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD 1
4 MEDCHAMPS: MEDiterranean studies of Cardiovascular disease and Hyperglycaemia: Analytical Modelling of Population Socio-economic transitions MedCHAMPS Projesi: Kalp damar hastalıkları ve diyabet konusunda Akdeniz Çalışmaları: Toplumdaki sosyoekonomik dönüşümün analitik modellemesi AVRUPA BİRLİĞİ YEDİNCİ ÇERÇEVE PROGRAMI İşbirliği projesi (Hibe anlaşma No:223075) Başlangıç tarihi: 01 Mart 2009 Süre: 42 ay Proje tarafları/ Kurum Adı Ülke Institute of Health and Society, Newcastle University (IHS) (koordinatör), Birleşik Krallık Division of Public Health, University of Liverpool, Birleşik Krallık Department of Pharmacology and Therapeutics, Trinity College, Dublin, Irlanda Department of Public Health, Dokuz Eylul University School of Medicine, Türkiye Syrian Center for Tobacco Studies, Suriye Institute of Community and Public Health, Birzeit University, Filistin Özerk Bölgesi CVD Research Laboratory/ National Public Health Institute, Tunus Projede sorumlu araştırmacılar Julia Critchley - Newcastle University- UK Simon Capewell- The University of Liverpool- UK Belgin Unal- Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı - Türkiye Kathleen Bennett-Trinity Centre for Health Sciences- Ireland Wasim Maziak- Syrian Center for Tobacco Studies- Syria Abdullatif Husseini- Institute of Community and Public Health- Birzeit University Occupied Palestinian Territory Habiba Ben Romdhane- Institut National de Santé Publique-Tunisia 2
5 Projenin Türkiye Ekibi Kişiler Prof Dr Belgin Ünal Prof Dr Sibel Kalaça (İş Paketi 5) Prof Dr Gönül Dinç Horasan Prof Dr Özgür Aslan Doç Dr Yücel Demiral Doç Dr Bülent Kılıç Öğr Gör Dr Hatice Şimşek Keskin Yard Doç Gül Gerçeklioğlu Yard Doç Hakan Baydur Uzm Dr M. Kaan Sözmen Uzm Dr Sinem Doğanay Uzm Dr Hale Arık Uzm Dr Özlem Pekel Uzm Dr Refik Budak Arş Gör Dr Deniz Altun Arş Gör Dr Ceyda Akduman Arş Gör Dr Ali Ceylan Arş Gör Dr Tuba Sevim Yılmaz Arş Gör Dr Volkan Damgacı Arş Gör Dr Ercan Güler Dr Sema İlhan Uzm. Dyt. Simge Yılmaz Kurum Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ve Tıp Bilişimi Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Yüksek Okulu Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Narlıdere Toplum Sağlığı Merkezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Ordu Toplum Sağlığı Merkezi, Ordu Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Meram Toplum Sağlığı Merkezi, Konya Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Selendi Devlet Hastanesi, Manisa Balçova Toplum Sağlığı Merkezi, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Endokrin Polikliniği Projenin Türkiye Danışma Kurulu Kişiler Prof Dr Gül Ergör Prof Dr İlhan Satman Prof Dr Altan Onat Doç Dr Nazan Yardım Kurum Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı Türk Kardiyoloji Derneği T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite, Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanı 3
6 İçindekiler MEDCHAMPS PROJESİ ÖZETİ... 6 TÜRKİYE DE KALP DAMAR HASTALIKLARI MORBİDİTESİ... 9 TÜRKİYE DE TOPLUMDA SİGARA İÇME SIKLIĞI NASIL DEĞİŞİYOR? TÜRKİYE DE KAN BASINCI VE KOLESTEROL DÜZEYLERİ TÜRKİYE DE DİYABET VE OBEZİTE SIKLIĞI TÜRKİYE'DE OBEZİTE SIKLIĞI NASIL DEĞİŞİYOR? KALP DAMAR HASTALIĞI TEDAVİ DÜZEYLERİ TÜRKİYE DE KORONER KALP HASTALIĞI VE İNMEYE BAĞLI ÖLÜM HIZINDAKİ DEĞİŞMELER ( ) TÜRKİYE DE 1995 VE 2008 YILLARI ARASINDA KORONER KALP HASTALIĞI ÖLÜMÜNDEKİ AZALMANIN İNCELENMESİ TÜRKİYE DE 2025 YILI İÇİN ÖNGÖRÜLEN TİP 2 DİYABET SIKLIĞI VE KORUYUCU GİRİŞİMLERİN DİYABET SIKLIĞINDAKİ ARTIŞA OLAN ETKISI ULUSAL DÜZEYDE TUZ KISITLAMA GİRİŞİMİNİN MALİYET ETKİLİLİĞİ HASTA VE ÇALIŞANLARIN GÖZÜYLE KRONİK HASTALIKLARIN YÖNETİMİ TÜRKİYE DE KALP DAMAR HASTALIKLARI VE DİYABET İLE İLGİLİ POLİTİKALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ SONUÇ VE ÖNERİLER İLETİŞİM
7 Tablolar Tablo 1. Türkiye de yaş gruplarına göre KKH sıklığı Tablo 2. Türkiye de yapılan çalışmalarda cinsiyete göre bildirilen KKH sıklığı Tablo 3 Türkiye de yapılan çalışmalarda cinsiyete göre bildirilen SVH sıklığı Tablo 4 Trend değerlendirmesi için seçilen çalışmaların özellikleri Tablo 5 Türkiye de yaş gruplarına göre erkeklerde hiperkolesterolemi sıklığı Tablo 6 Türkiye de yaş gruplarına göre kadınlarda hiperkolesterolemi sıklığı Tablo 7 Türkiye de yapılan çalışmalarda cinsiyete göre kolesterol ortalamaları Tablo 8 Türkiye de erkeklerde yaş gruplarına göre hipertansiyon sıklığı Tablo 9 Türkiye de kadınlarda yaş gruplarına göre hipertansiyon sıklığı Tablo 10. Türkiye de toplumda yapılan çalışmalarda erkeklerde diyabet sıklıkları Tablo 11. Türkiye de toplumda yapılan çalışmalarda kadınlarda diyabet sıklıkları Tablo 12. Çalışmalarda erkeklerde saptanan obezite sıklıkları Tablo 13. Çalışmalarda kadınlarda saptanan obezite sıklıkları Tablo 15. Türkiye de yapılmış çalışmalar ve karşılaştırmalı obezite sıklıkları Tablo 16. Türkiye de KKH larında ikincil koruma için reçete edilen ve kullanılan ilaçların oranlarını gösteren başlıca çalışmalar Tablo 17. Türkiye de 2008 yılında tıbbi ya da cerrahi tedavilerle önlenen ya da geciktirilen ölümler. 61 Tablo 18. Turkiye de, yılları arasında toplumdaki risk faktörlerinin değişimi sonucu önlenen ya da geciktirilen koroner kalp hastalığı ölümleri Tablo 19. Toplam maliyetler(ppp-dolar) ve kazanılan yaşam yılları Şekiller Şekil 1. Veri tarama akış şeması Şekil 2. Erkeklerde yaş gruplarına göre yıllar içinde sigara içme sıklığındaki tahmin edilen değişim( ) Şekil 3. Kadınlarda yaş gruplarına göre yıllar içinde sigara içme sıklığındaki tahmin edilen değişim ( ) Şekil 4. Erkeklerde yıllara göre tahmin edilen sigara içme sıklığı ve %95 güven aralığı Şekil 5. Kadınlarda yıllara göre tahmin edilen sigara içme sıklığı ve %95 güven aralığı Şekil 6. Erkeklerde yaşlara göre yılları arasında obezite görülme sıklıkları Şekil 7. Kadınlarda yaşlara göre yılları arasında obezite görülme sıklıkları Şekil 8. Erkeklerde yaşa standardize (Türkiye, 2008) koroner kalp hastalığı ve inmeye bağlı mortalite hızı ( ) Şekil 9. Kadınlarda yaşa standardize (Türkiye, 2008) koroner kalp hastalığı ve inmeye bağlı mortalite hızı ( ) Şekil 10. Koroner Kalp hastalıklarına bağlı gözlenen ve modelden elde edilen mortalite hızları Şekil 11. Türk Toplumunda yılları arasında tedavi ve risk etmenlerindeki değişime bağlı önlenen ya da geciktirilen Koroner Kalp Hastalığına bağlı ölümler Şekil 12. Diyabet Markov Modelin şematik gösterimi Şekil 13. Yıllara göre öngörülen Diyabet sıklıkları Şekil 14. Olası girişimlerin 2025 yılı için diyabet sıklığına etkisi Şekil 15. Girişim yapmamaya göre kazanılan maliyet
8 MEDCHAMPS PROJESİ ÖZETİ Bulaşıcı olmayan hastalıklar, özellikle kalp damar hastalıkları (KDH) ve diyabet düşük ve orta gelirli ülkelerde çok belirgin olarak artmaktadır. Bu artışın ana nedeni risk faktörlerinin, özellikle beslenmenin bozulması ve fizik aktivenin azalmasının sonucu olarak obezitenin artışı ve sigara kullanımının yaygınlaşmasıdır. Küreselleşme, kentleşme ve yaşlanan nüfus bu eğilime katkıda bulunmaktadır. Sık karşılaşılan bir yanlış inanış bulaşıcı olmayan hastalıkların refah düzeyi yüksek toplumların hastalığı olduğudur. Ancak unutulmamalıdır ki, bulaşıcı olmayan hastalıklar, toplumların fakir kesimleri arasında daha sıktır ve yaşa özel ölüm hızlarına bakıldığında gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere göre daha yüksek oldukları dikkati çekebilir. Gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık hizmetleri kronik hastalıklardan çok akut enfeksiyon hastalıklarıyla mücadele etmek için yapılandırılmışlardır. MedCHAMPS projesinde Doğu Akdeniz Bölgesindeki ülkelerde ve Türkiye de kullanılması için bir KDH ve diyabet modeli (IMPACT) geliştirilmiştir. Uygun testlerden ve ayarlamalardan sonra Akdeniz Bölgesinden dört ülkeye ait (Filistin, Suriye, Tunus ve Türkiye) veriler modele girilecek ve var olan hastalık düzeyleri ve trendlerle geçerliliği denetlenmiştir. Çalışma ülkelerinde bulaşıcı olmayan hastalıkların durumunu ve tarafların etkin girişim yöntemleri konusundaki tutumlarını saptamak için, durum analizi yapılmış, politika ve belgelerin gözden geçirilmiş ve kalitatif yöntemlerden yararlanılmışır. Arkasından her bir ülke için geçerli olan modeller kullanılarak gelecekte etkili olacak maliyet-etkin politika seçenekleri incelenmiştir. Bu projenin hedefi, Filistin, Suriye, Tunus ve Türkiye de sağlığın geliştirilmesi için özellikle kardiyovasküler hastalıklar ve diyabete odaklanarak bulaşıcı olmayan hastalık yükünün azaltılmasıdır. Bulaşıcı olmayan hastalık yükünü azaltmak için sağlık sektörünün içinde ve dışında en etkin ve aynı zamanda maliyet etkin politikalar üretilmesi ile ilgili önerilerde bulunmak bu projenin temel amacıdır. Projenin spesifik amaçları: 1. Çalışma ülkelerinde (Filistin, Suriye, Tunus ve Türkiye) KDH, diyabet ve risk etkenlerine ilişkin veri kaynaklarının tanımlanması ve gereksinimin belirlenmesi 6
9 a. Toplumda KDH, diyabet ve risk etkenlerine ilişkin morbidite ve mortalite verilerinin tanımlanması ve analiz için uygun duruma getirilmesi b. KDH, diyabet ve risk etkenleriyle ilgili var olan verinin uluslararası standart rehberlere göre değerlendirilmesi c. Gelecekte toplanacak verinin kapsamı ve niteliği konusunda öneriler geliştirilmesi (DSÖ nün STEP sürveyans rehberine göre) 2. Çalışma ülkelerinde KDH ve diyabet trendini açıklayan ve gelecekteki trendi tahmin etmeye yardımcı olacak epidemiyolojik bir model geliştirilmesi a. Katsayılar, gecikme zamanları (lag time) ve kardiyovasküler hastalıklar ve diyabet riskinin farklı mutlak değerleri gibi sorunlara yönelik olası uyarlamaları içeren bir modelin geliştirilmesi b. Var olan modellerin proje ülkelerinin verilerini kullanılarak doldurulması c. Başlangıç çözümlemelerinin yapılıp ve modellerin her bir ülke için gözlenen eğimler ya da düzeyler karşısında geçerliliğinin değerlendirilmesi d. Veri kalitesinin kuşkulu olduğu noktalarda duyarlık analizlerinin (aşırı değerler çözümlemesi ve olasılıklı yöntemlerle) yapılması 3. Ulusal politika kapsamının ve sağlık sisteminin tanımlanması Her bir ülke için durum analizi yapılmıştır (politikaların ve sağlık sistemlerinin analizi anahtar kişi görüşmeleri ile birleştirilmiştir). Bu yolla politikalardaki eksikliklerin ve belirlenen politikalardaki kararlılığın saptanması amaçlanmıştır. a. Veri toplanmasına ve veri analizine rehberlik etmesi amacıyla KDH ve tip 2 diyabetin önlenmesinde potansiyel olarak etkin politik önlemler ve sağlık sistem girişimlerinin var olan şematik çatılarının kullanılması b. Politikalar ve sağlık hizmeti sağlanması ile ilgili ulusal politikalar hakkındaki tüm dokümanların belirlenmesi, düzenlenmesi ve sistematik olarak gözden geçirilmesi 7
10 c. Hükümet, sağlık sektörü, özel sektör ve hükümet dışı kurumlardan anahtar kişilerle yapılacak görüşmeler aracılığıyla sağlık politikaları hakkında bilgi ve görüşlerin araştırılması d. Olası hedef grupların sağlık algılarının araştırılması ve demografik, cinsiyet ve sosyoekonomik sınıflamaya bağlı olarak nasıl ayrıldığının belirlenmesi 4. Politika seçeneklerini geliştirme, değerlendirme ve uygulanmasının desteklenmesi a. Her bir ülke için durum analizi sonuçları aracılığıyla politika seçeneklerinin belirlenmesi b. Her bir politika seçeneğinin potansiyel etkisinin IMPACT modelleri ile her bir ülke için eğer olursa ne olur analizlerinin yapılması c. Maliyet etkinlik değerlendirmesi için farklı politika seçeneklerinin maliyetlerinin tahminlerini yapmak d. Farklı politika seçeneklerinin uygulanabilirliğini değerlendirmek için durum analizi sonuçlarını kullanmak e. Uygulanabilirlik ve maliyet etkinlik değerlendirmelerine göre ilgili hükümet bölümlerine politika değişikliklerini önermek f. Seçilen politika seçeneklerinin uygulanması ve değerlendirilmesi için detaylı planların yapılmasına yardımcı olmak 5. Sonuçları yaymak Araştırma sonuçlarının etkin olarak duyurulmasıyla diğer ülkelerde sürdürülebilir KDH ve Tip 2 diyabet önleme ve girişim politikalarının planlama ve uygulanmasının desteklenmesi 8
11 Türkiye de kalp damar hastalıkları morbiditesi Ceyda Şahan Akduman, Kaan Sözmen, Sinem Doğanay, Belgin Ünal Medchamps Projesi kapsamında Türkiye de kalp damar hastalıkları ile ilgili verisi olan çalışmalar sistematik olarak incelenmiştir(1). Ulusal ve uluslar arası elektronik ve diğer veri kaynakları tarandığında KKH veya SVH epidemiyolojisi ile ilgili verisi olan dört (2, 3, 4, 5) ulusal çalışma saptanmıştır. Bölgesel olarak yapılan çalışmalardan ise 9 u İzmir (6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14), ikisi Ankara (15, 16), diğerleri ise Antalya (17), Elazığ (18), İstanbul (19), Sivas (20), Afyon (21) ve Denizli (22) illerinde yapılmıştır. Tüm çalışmalarda prevalans verisi, iki çalışmada da ayrıca insidans verisi verilmiştir. İncelenen çalışmalarda KKH ve SVH tanısı koyma ölçütlerinin birbirlerinden farklı olduğu görülmüştür. KKH tanısı, 6 çalışmada kişilere anket uygulanarak, sistemik muayene yapılarak ve EKG bulguları değerlendirilerek, 13 çalışmada ise kişilerin kendi bildirimlerine göre öyküleri sorgulanarak konmuştur. SVH tanısı, 7 çalışmada kişilerin kendi bildirimlerine göre öyküleri sorgulanarak, 1 çalışmada ise anket sorularına göre şüpheli olanlara nörolojik muayene ve kraniyal görüntüleme yapılarak, ayrıca hastane kayıtlarına ulaşılarak konmuştur. Tüm bu çalışmalar değerlendirildiğinde 30 yaş üstü KKH prevalansı toplamda %5.2 ile %10.9, erkekte %7.5 ile %17.4, kadında %1.7 ile %8.3 arasında değişmektedir (Tablo 1). Genellikle tüm yaşlarda KKH prevalansı erkeklerde kadınlara göre daha yüksektir ve her iki cinste de yaşla birlikte artmaktadır (Tablo 2). Onat ve arkadaşlarının yaptığı ilk ulusal çalışmada (2), 20 yaş üstü kişilerde KKH prevalansı kentte kıra göre daha yüksek bulunmuştur Ulusal Hanehalkı Araştırması nda (3) tüm yaşlarda, 2008 ve 2010 TÜİK Sağlık Araştırmaları nda (4, 5) 15 yaş üstünde KKH prevalansı kırda kente göre daha yüksek bulunmuştur. 9
12 Tablo 1. Türkiye de yaş gruplarına göre KKH sıklığı Araştırma yaş üstü Toplam Onat,1991 * (2) Bertan, 1997 (16) Aslan, 1999 (7) Akalın, 2002 (8) Demiral, 2006 (12) (E/K) ** 0.0/9.8 (E/K) ** 8.6/12.9 (E/K) ** 27.0/26.9 (E/K) ** 8.3/13.9 *Ulusal çalışmadır. **E: Erkek, K: Kadın SVH prevalansı 30 yaş üstü erkeklerde %1.7 ile %2.8, kadınlarda ise %1,1 ile %2,1 arasında değişmektedir (Tablo 3). Tüm yaşlarda SVH prevalansının 6 çalışmada erkeklerde, 2 çalışmada ise kadınlarda daha yüksek olduğu görülmüştür Ulusal Hanehalkı Araştırması nda tüm yaşlarda, 2010 TÜİK Sağlık Araştırması nda 15 yaş üstünde SVH prevalansı kırda kente göre daha yüksek bulunmuştur. İncelenen çalışmalara ait eleştirel değerlendireme notları Tablo 4 de sunulmuştur. İncelenen çalışmaların sonuçlarına göre Türkiye de KKH sıklığı 30 yaş üzeri populasyonda yaklaşık %10 dur. Kalp damar hastalıklarının epidemiyolojisini saptamak için yapılan çalışmaların çoğu bölgesel olduğu veya yöntemleri farklı olduğu için karşılaştırılabilir veri sunmamaktadır. Çalışmaların ulusal düzeyde, tüm bölgeleri temsil eden, karşılaştırılabilir ve geçerli yöntemler kullanılarak yapılması toplumdaki boyutu ve değişimi değerlendirmek için gereklidir. 10
13 Tablo 2. Türkiye de yapılan çalışmalarda cinsiyete göre bildirilen KKH sıklığı Araştırma Yapıldığı yer, yıl Yaş Grubu, Kişi Sayısı Erkek (%) Kadın(%) Toplam(%) Saltık, 1981 (15) Ankara, Etimesgut, yaş üstü, 455 kişi Onat,1991 (2) Ulusal Çalışma, yaş üstü, 3689 kişi Dönmez, 1996 (17) Antalya, yaş üstü, 1000 kişi Açık, 1994 (18) Elazığ, Baskil, yaş üstü, 356 kişi Bertan, 1997 (16) Ankara, Gülveren, yaş üstü, 459 kişi Aslan, 1999 (7) İzmir, Güzelbahçe, yaş üstü, 343 kişi Akalın, 2002 (8) İzmir, Balçova, yaş üstü, 404 kişi Yıldız, 2002 (9) İzmir, Menemen, yaş, 362 kişi UHHA, 2003 (3) Ulusal Çalışma, 2000 Tüm yaşlarda, kişi Keskinoğlu, 2003 (10) İzmir, Çamdibi, yaş üstü, 227 kişi Özdemir, 2005 (20) Sivas, yaş üstü, 750 kişi Demiral, 2006 (12) İzmir, Konak, yaş üstü, 607 kişi TÜİK Sağ. Arş, 2008 (4) Ulusal Çalışma, yaş üstü, 6140 hane TÜİK Sağ. Arş, 2010 (5) Ulusal Çalışma, yaş üstü, 6551 hane Ergör, 2011 (13) İzmir, Balçova, yaş üstü, kişi Şimşek, 2011 (14) İzmir, Balçova, yaş üstü, 2520 kişi Doğan, 2012 (21) Afyon, yaş üstü,
14 Tablo 3 Türkiye de yapılan çalışmalarda cinsiyete göre bildirilen SVH sıklığı Araştırma Yapıldığı yer, yıl Yaş Grubu, Kişi Sayısı Erkek (%) Kadın(%) Toplam(%) Akalın, 2002 (8) İzmir, Balçova, yaş üstü, 404 kişi Yıldız, 2002 (9) İzmir, Menemen, yaş, 362 kişi UHHA, 2003 (3) Ulusal Çalışma, 2000 Tüm yaşlarda, kişi Keskinoğlu, 2003 (10) İzmir, Çamdibi, yaş üstü, 227 kişi TÜİK Sağ. Arş, 2008 (4) Ulusal Çalışma, yaş üstü,6140 hane TÜİK Sağ. Arş, 2010 (5) Ulusal Çalışma, yaş üstü, 6551 hane Ergör, 2011 (13) İzmir, Balçova, yaş üstü, kişi Şimşek, 2011 (14) İzmir, Balçova, yaş üstü, 2520 kişi Tokgöz, 2012 (22) Denizli, yaş üstü, 2441 kişi
15 Kaynaklar 1. Şahan Akduman C, Sözmen K, Doğanay S, Ünal B. Kalp-damar Hastalıkları Epidemiyolojisi Konusunda Toplumda Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi. 15. Ulusal Halk Sağlığı Bildiri Özetleri Kitabı, Onat A, Şurdum Avcı G, Şenocak M, Örnek E, Gözükara Y, Karaaslan Y, Özışık U, İşler M, Tabak F, Özcan R. Türkiye'de Erişkinlerde Kalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Sıklığı Taraması: 3. Kalp Hastalıkları Prevalansı. Türk Kardiyol Dern Arş 1991; 19: TÜİK. Ulusal Hanehalkı Araştırması. Ankara; TÜİK Sağlık Araştırması. Ankara; TÜİK Sağlık Araştırması. Ankara; Vatansever K. Özkanlar Sağlık Ocağı bölgesinde 20 yaş üzeri nüfusta hipertansiyon prevalansı ve risk faktörleri, İzmir. Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Programı; Aslan B. Güzelbahçe Sağlık Ocağı bölgesinde 30 yaş üzeri populasyonda koroner kalp hastalığı sıklığı ve kalp-damar hastalığı risk faktörleri ile ilişkisi, İzmir. DEÜ, Tıp Fak. Halk Sağlığı Prog İlhan Akalın S, Değirmenci H. Kentsel bir bölgede kardiyovasküler hastalıklar ve kardiyovasküler hastalıkların oluşumunda etkili olan önlenebilir risk faktörlerinin sıklığı. 8.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı, Diyarbakır; 2002: Yıldız B. Menemen İlçesinde Yaş Grubunda Koroner Kalp Hastalıkları Risk Faktörleri Sıklığının Araştırılması, İzmir. Ege Üniversitesi, Sağ. Bil Enstitüsü Halk Sağlığı Programı; Keskinoğlu P, Bilgiç N, Pıçakçıefe M, Uçku R. İzmir Çamdibi-1 Nolu Sağlık Ocağı Bölgesi Yaşlılarında Yetersizlik ve Kronik Hastalık Prevalansı. Türk Geriatri Dergisi 2003 ; 6 (1): Badıllıoğlu O, Ünal Toğrul B, Uçku R. İzmir, Güzelbahçe de koroner kalp hastalığı beş yıllık insidansı ve risk faktörleri ile ilişkisi. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 2011; 9(3). 12. Demiral Y, Soysal A, Kılıç B, Uçku R, Bilgin AC, Karakuş N, Ünal B. İzmir Konak İlçesinde 20 yaş ve üzeri nüfusta sosyoekonomik göstergeler ve koroner kalp hastalığı ilişkisi. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2007; 6 (1): Ergör G, Soysal A, Sözmen K, Ünal B, Uçku R, Kılıç B, Günay T, Ergör A, Demiral Y, Saatlı G, Meseri R, Baydur H, Şimşek H, Budak R, Arık H, Karakuş N. Balcova heart study: rationale and methodology of the Turkish cohort. International Journal of Public Health 2011; DOI /s x 14. Şimşek H. Sosyal Eşitsizliklerin Koroner Kalp Hastalığı Risk Etmenlerine Etkisi, İzmir. Dokuz Eylül Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Programı; Saltık A. Yapracık Sağlık Ocağı bölgesinde beş köyde yapılan koroner kalp hastalıkları izleme araştırması, Ankara. İstanbul Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Programı; Bertan M, Tezcan S, Sauerborn R. Prevalence of CVD and Risk Factors A Pilot Study İn Gülveren Dıstrıct, Ankara; Dönmez L, Aktekin M, Erengin H. Antalya kent merkezindeki yaşlıların sağlık sorunları ve günlük yaşam aktiviteleri. 5.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul; 1996: Açık Y. Baskil ilçe merkezinde 35 ve üstü yaş grubunda koroner kalp hastalığı risk faktörleri taraması, Elazığ. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Halk Sağlığı Programı; Karahan A, Save D. Ümraniye Atatürk Mahallesindeki 30 yaş üstü kadınların önlenebilir koroner kalp hastalığı risk faktörleri açısından değerlendirilmesi. 9.Ulusal Halk Sağlığı Günleri-GATA- Bildiri Kitabı, Ankara; 2005: Özdemir L, Koçoğlu G, Sümer H, Nur N, Polat H, Aker A, Bakıcı Z. Sivas İl Merkezinde Yaşlı Nüfusta Bazı Kronik Hastalıkların Prevalansı ve Risk Faktörleri. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2005; 27 (3): Doğan N, Toprak D, Demir S. Hypertension prevalence and risk factors among adult population in Afyonkarahisar region: a cross-sectional research. Anadolu Kardiyol Dergisi 2012; 12: Tokgöz F, Öncel Ç, Bozkurt İ, Erdoğan Ç. Denizli il merkezinde serebrovasküler hastalık prevalansı. 6.Ulusal Beyin Damar Hastalıkları Kongresi 2012;Cilt 18; Ek 1: 36 13
16 Türkiye de toplumda sigara içme sıklığı nasıl değişiyor? Sinem Doğanay, Kaan Sözmen, Sibel Kalaça, Belgin Ünal Sigara, bulaşıcı olmayan hastalıkların ve önlenebilir ölümlerin başlıca nedenidir. Yapılan çalışmalarda sigaraya bağlı ölümlerin artarak 2030 yılında 8.4 milyon kişinin ölümüne neden olacağı öngörülmektedir 1. Ülkemizde de sigaraya bağlı hastalıklar nedeniyle her yıl 110 bin kişi hayatını kaybetmektedir 2. Türkiye de sigara içmenin yüksek olduğu ülkeler arasındadır 3. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması na göre (KYTA) sigara içme sıklığı (her gün ve ara sıra kullanan) erkeklerde %47.9 kadınlarda %15.2 dir. Erkeklerin %43.8 i ve kadınların da %11.6 sı ise her gün sigara içmektedir 4. Türkiye, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi nde erkekler arasında en yüksek sigara içme sıklığına sahip ülkeler arasındadır 3. Türkiye de 2000 yılında bazı hastalıklar ve risk etmenleri için yapılan Sakatlığa Uyarlanmış Yaşam Yılı (Disability-Adjusted Life Year) çalışmasına göre en önemli risk faktörü sigara olan iskemik kalp hastalıkları, erkeklerde %8.9 ile ilk sırada, kadınlarda ise %6.9 ile ikinci sıradadır. Üçüncü sırada hem erkeklerde (%6.3) hem de kadınlarda (%5.5) serebrovasküler hastalıklar gelmektedir 5. Sistematik derlemeler karar vericilerin gereksinim duyduğu bilginin oluşturulmasına yardımcı olan yöntemlerdir. Sistematik derlemede belli bir konuda yapılmış tüm çalışmalara ulaşılır, çalışmalar eleştirel değerlendirmeden geçirilerek yöntemi uygun olanların sonuçları istatistiksel olarak birleştirilip özet göstergeler oluşturulur 6. Bu sistematik derlemede, sigara içme sıklığı ile ilgili Türkiye de toplumda yapılan tüm çalışmalar değerlendirilerek erişkinlerde sigara içme sıklığının değişimini incelemek amaçlanmıştır. Bu kapsamda toplumda yapılan araştırmalar saptanıp, yöntem açısından eleştirel olarak değerlendirilmiş ve gelecekte yapılacak araştırmalar konusunda öneriler getirilmiştir. Yöntem 14
17 Bu sistematik derlemede çalışmalar, uluslararası ve ulusal elektronik veri tabanlarından taranmıştır. Medline da smoking prevalence ve Turkey anahtar sözcükleriyle ulaşılan, arasında yapılan 690 çalışmadan ( ) dokuzunun toplumda yapıldığı ve yedisinde sigara içme prevalansının bulunduğu saptanmıştır. ULAKBİM deki 86 çalışmadan yedisinin, YÖK tez veri tabanındaki 78 çalışmadan ikisinin sigara verisinin olduğu saptanmıştır. DEÜTF Halk Sağlığı kütüphanesinde yer alan tezler, kongre bildirileri, halk sağlığı ve göğüs hastalıkları dernek web siteleri, bazı makalelerin kaynak listeleri elle taranmıştır. Ayrıca sigara ile ilgili çalışmaları olan uzmanlara danışılmıştır (Şekil 1). Şekil 1. Veri tarama akış şeması smoking prevalence ve Turkey anahtar kelimeleri ( ) Medline da uluslar arası ve ulusal elektronik veri tabanı (690) 683* Çalışma ( ) 7 çalışma YÖK tez veri tabanı (78) 76* Çalışma 2 çalışma ULAKBİM veri tabanı (86) 79* Çalışma 7 çalışma Diğer** 15 çalışma * Toplumda yapılmayan ya da sigara içme prevalansı olmayan çalışmalar dışlanmıştır ** DEÜTF Halk Sağlığı kütüphanesinde yer alan tezler, kongre bildirileri, halk sağlığı ve göğüs hastalıkları dernek web siteleri, bazı makalelerin kaynak listeleri elle taranmıştır. Ayrıca sigara ile ilgili çalışmaları olan uzmanlara danışılmıştır Ulusal araştırma raporları (PİAR-1988, BİGTAŞ-1993 ın yaptığı araştırmalar, Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması- TNSA , Manisa Nüfus ve Sağlık Araştırması-MNSA-1999, Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet ve etkinlik Çalışması-UHYME-2004, Türk Aile Yapısı Araştırması- 15
18 TAYA-2006, Küresel Yetişkin Tütün Araştırması-KYTA-2008) incelenmiştir 4,5,7-12. Türk Erişkinlerde Kalp Hastalıkları ve Risk Faktörleri Çalışması (TEKHARF), Türkiye Diyabet, Hipertansiyon, Obezite ve Endokrinolojik Hastalıklar Prevalans Çalışması TURDEP 1-2 gibi ulusal çalışmalara ve GAP Projesi İlleri, Doğu Karadeniz, Trabzon, Eskişehir, Sivas, Aydın, Elazığ, Edirne, İzmir, Adana, Mardin, Denizli, Ankara, İzmir Balçova, İzmir Atatürk Mahallesi, Van, İzmir Menemen, Ankara Gölbaşı, Kocaeli de yapılan daha çok bölgesel olan çalışmalara da ulaşılmıştır Toplumda yapılan, erişkin yaş grubu sigara içme sıklığı ile ilgili verisi olan toplam 31 çalışma eleştirel değerlendirme için seçilmiştir. Her bir çalışmanın eleştirel değerlendirmesi, oluşturulan kontrol listeleri yardımıyla iki araştırmacı tarafından yapılmıştır Değerlendirmede araştırmanın tipi, nerede yapıldığı, katılımcıların yaş ve cinsiyet özellikleri, ulusal veya bölgesel olması, örnek büyüklüğü, örnek seçimi, sigara içme tanımları, araştırmaların güçlü ve zayıf yönleri incelenmiştir Eleştirel değerlendirme sonucu ulusal düzeyde olan, benzer örnekleme yöntemi kullanılan, yaş gruplarına ve cinsiyete göre verisi bulunan, sigara içme tanımı benzer olan TURDEP 1-2, UHYME Çalışması ve Türk Aile Yapısı Araştırması, Türkiye de yıllara göre sigara içme sıklığındaki değişimi incelemek için istatistiksel değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmalarda belirtilen 25 yaş üzeri populasyondaki sigara içme sıklıklarındaki değişim 2010 yılı nüfusunun yaş ve cinsiyet dağılımına göre standardize edilmiştir. Sigara içmede yıllar içindeki değişimi incelemek için yaş gruplarına ve cinsiyete özel doğrusal regresyon eşitlikleri oluşturulmuştur. Regresyon eşitliklerinde yıl bağımsız değişken, sigara içme sıklığı ise bağımlı değişken olarak kabul edilmiştir. Microsoft Excel programında oluşturulan regresyon eşitlikleri kullanılarak 2015 yılına kadar olan dönemdeki beklenen sıklıklar ve %95 güven aralıkları hesaplanmıştır. Bulgular Sağlık Bakanlığı tarafından sigara içme sıklığını belirlemeye yönelik PİAR ve BİGTAŞ araştırma şirketlerine yaptırılan çalışmalar sigara konusunda yapılan ilk çalışmalardandır. Ulaşılan raporlarda bu iki araştırmanın örnek büyüklüğü hesaplaması ve örnek seçme yöntemleri ile ilgili bilgi yer almamaktadır. İzleyen yıllarda ulusal çalışmaların sayısı artmıştır. TEKHARF, TURDEP1 (1997), UHY-ME (2003), TAYA (2006), KYTA (2008), TURDEP 2 (2010) yapılan ulusal çalışmalar arasındadır 4,5,11,14,15,16. İncelenen 31 çalışmanın 16
19 örnek büyüklükleri 246 ile arasında değişmektedir 8,24. Araştırmaların beşi sadece kadınları 9,12,22,24,26 26 sı ise erkek ve kadın tüm erişkinleri içermektedir. Araştırmalarda sigara içme için farklı tanımlamalar kullanılmıştır. Bazı çalışmalarda halen sigara içiyor musunuz? 9 ya da günde en az bir veya daha fazla sigara içer misiniz? 5 sorularına verilen evet yanıtı içiyor kabul edilirken, bazılarında ise hayatı boyunca en az yüz adet sigara içenler sigara içiyor kabul edilmiştir 23. PİAR Araştırma Şirketi nin yaptığı çalışmada yanında sigara paketi taşıyanlar sigara içiyor kabul edilmiş; bazı çalışmalarda halen, günlük ve haftalık sigara içenler ayrı olarak sunulmuştur 3,32. Küresel Yetişkin Tütün Araştırması nda ise, diğer çalışmalardan farklı olarak tütün kullanımı değerlendirilmiş; sigara, sarma sigara, pipo, puro, nargile kullananların tümü dahil edilmiştir. İncelenen araştırmalardan beşinde sigara içme sıklığı verilmiş ancak sigara içme nin nasıl tanımlandığı belirtilmemiştir 11,18,21,28,35. İncelenen çalışmalarda sigara içme sıklığı erkeklerde % , kadınlarda % arasında değişmektedir. Bütün çalışmalar için geçerli olmak üzere, tüm yaş gruplarında erkeklerde sigara içme sıklığı kadınlardan daha fazladır. Çalışmalarda sigara içimi tanımındaki farklılıklar karşılaştırma yapmayı zorlaştırsa da sigara içme sıklığında yıllar içinde bir azalma dikkati çekmektedir. Onbeş yaş üzeri bireylerde PİAR Araştırma Şirketi nin (1988) yaptığı çalışmada sigara içme sıklığı toplamda %43.6 olup, erkeklerde %62.8, kadınlarda %24.3 tür 7. Ancak 2008 yılında yapılan Küresel Yetişken Tütün Araştırması nda sigara içme sıklığı erkeklerde %47.9, kadınlarda %15.2, toplamda %31.2 bulunmuştur 4. İncelenen çalışmalar arasında, yaşa ve cinsiyete göre sigara içme hızları verilmiş olan ve sigara içme tanımı birbirine benzeyen dört çalışmanın (TURDEP-I (1997), UHY-ME (2003), TAYA (2006), TURDEP-II (2010)) (Tablo 4) verileri kullanılarak oluşturulan regresyon eğrilerine göre erkeklerde 1997 yılında sigara içme sıklığının %42 nin üzerinde olduğu saptanmıştır. Erkeklerde yıllar içinde tüm yaş gruplarında sigara içme sıklığında azalma olduğu görülmektedir. Yıllar içinde sigara içme sıklığı 25 yaş üzeri erkeklerde 1997 den 2010 yılına kadar yıllık %1.33 oranında azalma göstermiştir (Şekil 3). 17
20 Erkek 70 % Yıl Şekil 2. Erkeklerde yaş gruplarına göre yıllar içinde sigara içme sıklığındaki tahmin edilen değişim( ). Kadınlarda 1997 yılında sigara içme sıklığının %10.0 ın altında olduğu görülmektedir. Yıllar içinde yaş grubunda sigara içme sıklığında azalma, 45-54, yaş gruplarında ise artma olduğu; 35-44, yaş gruplarında ise bir değişme olmadığı izlenmektedir. Toplamda yıllar içinde sigara içme sıklığındaki değişimi incelemek amacıyla oluşturulan regresyon eğrilerine göre sigara içme sıklığında 1997 den 2010 yılına kadar olan dönemde kadınlarda erkeklere göre yıllık çok daha az bir azalma olduğu (%0.002) saptanmıştır(şekil 4). 18
Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)
Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya
DetaylıTURDEP-II Sonuçları. Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu
TURDEP-II Sonuçları Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı TURDEP-I:
DetaylıTürkiye de toplumda sigara içme sıklığı nasıl değişiyor?
Derleme Türkiye de toplumda sigara içme sıklığı nasıl değişiyor? Sinem Doğanay a, Kaan Sözmen b, Sibel Kalaça c, Belgin Ünal a Özet Amaç: Sigara içme sıklığı ile ilgili epidemiyolojik bilgi en uygun girişimin
DetaylıTürkiye Diyabet Prevalans Çalışmaları: TURDEP-I ve TURDEP-II
47. ULUSAL DİYABET KONGRESİ 11-15 Mayıs 211, Rixos Sungate Hotel, Antalya Türkiye Diyabet Prevalans Çalışmaları: TURDEP-I ve TURDEP-II Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu İstanbul Üniversitesi
DetaylıHipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı
Chronic REnal Disease In Turkey CREDIT Hipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı Alt Analiz Sonuçları Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi CREDIT: Kilometre Taşları
DetaylıTürk Hipertansiyon İnsidans Çalışması
Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 22 Mayıs 2008 - Antalya Sunuş Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Hipertansiyon, dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı giderek
DetaylıHASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANLIĞI HIFZISSIHHA MEKTEBİ MÜDÜRLÜĞÜ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK PROJESİ HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR ARALIK -
Detaylı(İnt. Dr. Doğukan Danışman)
(İnt. Dr. Doğukan Danışman) *Amaç: Sigara ve pankreas kanseri arasında doz-yanıt ilişkisini değerlendirmek ve geçici değişkenlerin etkilerini incelemektir. *Yöntem: * 6507 pankreas olgusu ve 12 890 kontrol
DetaylıÇALIŞMANIN AMACI: Türkiye de erişkinlerde ( 20 yaş) metabolik sendrom sıklığını tespit etmektir.
ÇALIŞMANIN AMACI: Türkiye de erişkinlerde ( 20 yaş) metabolik sendrom sıklığını tespit etmektir. Metabolik Sendrom Araştırma Grubu Prof.Dr. Ömer Kozan Dokuz Eylül Üniv. Tıp Fak. Kardiyoloji ABD, İzmir
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Görev Kurum/Kuruluş Yıl Araştırma Görevlisi. Erzincan Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Rabia SAĞLAM 2. Doğum Tarihi : 17. 10. 1984 3. Unvanı : Dr. Öğr. Üyesi 4. Öğrenim Durumu : Doktora Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Atatürk Üniversitesi 2003-2007 Toplum
DetaylıTÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2.
TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2. UDAİS, İstanbul SERDAR GÜLER Amasya Trabzon Samsun Anadolu Lisesi Hacettepe
DetaylıMANİSA KENT MERKEZİNDE YAŞAYAN YAŞ GRUBU KADINLAR VE EŞLERİ ARASINDA SİGARA İÇME BOYUTU VE BUNU ETKİLEYEN SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLER
MANİSA KENT MERKEZİNDE YAŞAYAN 15-49 YAŞ GRUBU KADINLAR VE EŞLERİ ARASINDA SİGARA İÇME BOYUTU VE BUNU ETKİLEYEN SOSYOEKONOMİK FAKTÖRLER Dr. Ümit ATMAN CİHAN Dr. Gönül DİNÇ Yük. Hemş. Safiye ÖZVURMAZ Dr.
Detaylıraşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi
büyüme ve gelişme geriliği diş çürükleri zayıflık ve şişmanlık okul çağı çocuk ve gençlerde demir yetersizliği anemisi 0-5 Yaş Grubu Çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları vitamin yetersizlikleri raşitizm
DetaylıVERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği
VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından
DetaylıBİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ. Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı
BİRİNCİ BASAMAKTA DİYABETİK AYAK İNFEKSİYONLARI EPİDEMİYOLOJİSİ VE ÖNEMİ Doç. Dr. Serap Çifçili Marmara Üniversitesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı BİRİNCİ BASAMAKTA GÜNCEL DURUM > 6330 Aile Sağlığı Merkezi
DetaylıÇOCUKLARDA KRONİK BÖBREK HASTALIĞI Küçük yaş grubunda doğumda başlayabilen Kronik böbrek yetersizliği Son evre böbrek yetmezliği gelişimine neden olan
Türkiye Çocuklarda Kronik Böbrek Hastalığı Prevalansı Araştırması Chronic REnal Disease InChildren CREDIC Dr. Fatoş Yalçınkaya Çocuk Nefroloji Derneği ve Türk Nefroloji Derneği ortak projesi TÜBİTAK tarafından
DetaylıDünyada ve Türkiye de Kronik Hastalıklar. Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FRCP, FIDSA Hacettepe Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi
Dünyada ve Türkiye de Kronik Hastalıklar Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FRCP, FIDSA Hacettepe Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi Dünya Sorunu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) raporlarına göre kronik hastalıklar
DetaylıÜlkemizde ölüm nedenleri arasında koroner
Türk Kardiyol Dern Arş - Arch Turk Soc Cardiol 2011;39 Suppl 4:1-5 doi: 10.5543/tkda.2011.abaci 1 Kardiyovasküler risk faktörlerinin ülkemizdeki durumu The current status of cardiovascular risk factors
DetaylıOBEZİTE İLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI & TÜRKİYE DİYABET KONTROL PROGRAMI -TGDF-
OBEZÝTE (ÞÝÞMANLIK) ÝLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI (2010-2014) OBEZİTE İLE MÜCADELE VE KONTROL PROGRAMI & TÜRKİYE DİYABET KONTROL PROGRAMI -TGDF- Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve
DetaylıTütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi
Tütün Kullanımı Hastalık Yükü ve Epidemiyolojisi Doç.Dr.Mustafa N.İLHAN Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı mnilhan@gazi.edu.tr Sağlık Tanımı (DSÖ) Yalnızca sakatlık ve hastalık
DetaylıYaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.
Sık görülen, Morbidite ve mortalitesi yüksek olan, Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Büyük ekonomik yük getiren, Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.
DetaylıTÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK
TÜTÜN ÜRÜNLERİ ÜZERİNDEKİ VERGİYİ ARTIRMAK Doç. Dr. S. Erhan DEVECİ 9 Haziran 2010 - Elazığ Sunum Planı - Konunun önemi - Vergi ve fiyatlar ile ilgili ulusal stratejik planlar - Verginin artırılması sonucu
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu. Lisans Hemşirelik Hemşirelik Bölümü Lisans Programı
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı: Hatice Dilek DOĞAN 2. Doğum Yeri. Afyonkarahisar/ Merkez 3. Unvanı: Dr. Öğr. Üyesi. 4. Öğrenim Durumu: Doktora Mezunu Derece Alan Üniversite Yıl Lisans lik Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
DetaylıKANSER İSTATİSTİKLERİ
1 KANSER İSTATİSTİKLERİ Kanser, günümüzün en önemli sağlık sorunlarından biridir. Sık görülmesi ve öldürücülüğünün yüksek olması nedeniyle de bir halk sağlığı sorunudur. Tanı olanaklarının gelişmesi ve
DetaylıAÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI /
AÜTF HALK SAĞLIĞI ANABİLİM DALI TIPTA UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI / 2017-18 TARİH/MODÜL BAŞLIKLAR (Konular) ÖĞRETİM ÜYESİ MODÜL 1 9 Ekim 2017 Halk Sağlığı tanımı, kavramı ve yaklaşımı Geleneksel ve Çağdaş
DetaylıKronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Kronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Basit ve ucuz bazı testlerle erken saptandığında önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir olmasına karģın,
DetaylıTND Böbrek Sağlığı Otobüsü
Sık görülen, Morbidite ve mortalitesi yüksek olan, Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Büyük ekonomik yük getiren, Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.
DetaylıTürkiye de Kanser İstatistikleri Kanser, Türkiye'de 1982 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 57. Maddesi gereğince "bildirimi zorunlu
6 Türkiye de Kanser İstatistikleri Kanser, Türkiye'de 1982 yılında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 57. Maddesi gereğince "bildirimi zorunlu hastalıklar listesi"ne alınmış olmasına rağmen ülkemizde
DetaylıÇalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi
Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü 10 Ekim 2014 nbilir@hacettepe.edu.tr Sunum Planı Sağlık Hizmetlerinin Gelişmesi
DetaylıÖzgün Problem Çözme Becerileri
Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ
DetaylıDoğu Karadeniz Bölgesi nde sigara içme prevalansı
Doğu Karadeniz Bölgesi nde sigara içme prevalansı Gamze ÇAN 1, Haşim ÇAKIRBAY 2, Murat TOPBAŞ 1, Murat KARKUCAK 2, Erhan ÇAPKIN 3 1 Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı Anabilim Dalı,
DetaylıDr. Bekir KESKİNKILIÇ
Dr. Bekir KESKİNKILIÇ 1 SAĞLIK Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Irk, din, siyasi görüş, ekonomik veya sosyal durum ayrımı yapılmaksızın
DetaylıKocaeli de sigara içme prevalansı
Kocaeli de sigara içme prevalansı Serap ARGUN BARIŞ 1, Füsun YILDIZ 2, İlknur BAŞYİĞİT 2, Haşim BOYACI 2 1 SB M. Kazım Dinç Kandıra Devlet Hastanesi, Göğüs Hastalıkları, Kocaeli, 2 Kocaeli Üniversitesi
DetaylıKANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI. Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD
KANSER KAYITÇILIĞI: AMAÇ VE KULLANIM ALANI Prof Dr Gül Ergör DEÜTF Halk Sağlığı AD Kanser Kayıtçılığı Amaç, kanserin boyutunu belirlemek ve gelecekteki durumu hakkında öngörüde bulunmak Tanımlanmış bir
DetaylıTürkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi
Türkiye de Sigara Fiyatları ve Tüketim İlişkisi Zeynep Önder Giriş Türkiye dünyadaki en büyük sigara tüketici ülkelerden biridir. A.B.D. Tarım Bakanlığı verilerine göre, 199-1999 yılları arasında dünyadaki
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Görevler Görev Unvanı Görev Yeri Yıl Hemşire Türkiye Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Koroner Yoğun Bakım Ünitesi, Ankara
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Hafize ÖZDEMİR 2. Doğum Yeri ve Tarihi : Giresun 24.02.1981 3. Unvanı : Araştırma Görevlisi 4. Öğrenim Durumu : Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Hacettepe
DetaylıKLİNİK LABORATUVARLARDA PRATİK YAKLAŞIM PROGRAMI MART 2016 DÖNEMİ REFERANS ARALIKLARI
KLİNİK LABORATUVARLARDA PRATİK YAKLAŞIM PROGRAMI MART 2016 DÖNEMİ REFERANS ARALIKLARI Klinik laboratuvarlarda test çalışmalarından elde edilen sonuçlar genelde bir referans aralık verisi ile birlikte değerlendirilmektedir.
DetaylıTÜRKİYE KALP ve DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME ve KONTROL PROGRAMI 2015-2020
TÜRKİYE KALP ve DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME ve KONTROL PROGRAMI 2015-2020 ANKARA - 2015 TÜRKİYE KALP VE DAMAR HASTALIKLARI ÖNLEME VE KONTROL PROGRAMI EYLEM PLANI (2015-2020) ANKARA 2015 ISBN : 978-975-590-553-2
DetaylıTürkiye Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması Sonuçları. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 21 Mayıs 2011-Antalya
Türkiye Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması Sonuçları Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 21 Mayıs 2011-Antalya Sunuş Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Hipertansiyon, dünyada ve ülkemizde
DetaylıT.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı
T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı ANKARA 2018 2 İçindekiler Sayfa 1. Giriş ve Amaç... 4 2. Gereç ve Yöntem... 4 2.1. Araştırmanının Türü ve Örneklem...
DetaylıTÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ
21. Yüzyılda Tüberküloz Sempozyumu ve II. Tüberküloz Laboratuvar Tanı Yöntemleri Kursu, Samsun TÜBERKÜLOZ SÜRVEYANS ÇALIŞMALARINA PRATİK YAKLAŞIM ve ÖNEMİ Prof. Dr. Yıldız PEKŞEN Ondokuz Mayıs Üniversitesi,
DetaylıAŞILANMA VE ÇOCUK SAĞLIĞI 11
AŞILANMA VE ÇOCUK SAĞLIĞI 11 Sabahat Tezcan ve Elif Kurtuluş Yiğit Bu bölümde 12-23 aylık çocukların aşılanması, beş yaş altı çocuklarda akut solunum yolu enfeksiyonunun varlığı ve evlenmiş kadınların
DetaylıMERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065
MERVE SAYIŞ 04150019305 TUĞBA ÇINAR 04140033048 SEVİM KORKUT 04140033017 MERVE ALTUN 04140019065 TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014 2017) TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ
DetaylıONUNCU YILINDA TÜRK GERİATRİ DERGİSİ 1998-2007 Dilek ASLAN, Orhan YILMAZ, Mahir ÖZMEN, Berna ARDA, Canan AKKOÇ, Yeşim GÖKÇE KUTSAL
ONUNCU YILINDA TÜRK GERİATRİ DERGİSİ 1998-2007 Dilek ASLAN, Orhan YILMAZ, Mahir ÖZMEN, Berna ARDA, Canan AKKOÇ, Yeşim GÖKÇE KUTSAL Sağlık bilimlerinde süreli yayınlar bilimsel iletişim ortamlarının yaratılmasında
DetaylıSağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Diyabetik Ayağa Nasıl Bakıyor? Sağlık Bakanlığı Görüşü. Prof. Dr. Nurhan İNCE Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Diyabetik Ayağa Nasıl Bakıyor? Sağlık Bakanlığı Görüşü Prof. Dr. Nurhan İNCE Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Anahtar Gerçekler 2014 yılı, 18 yaş üzeri yetişkinlerde
DetaylıTürkiye Klinik Kalite Programı
Türkiye Klinik Kalite Programı 3 Mayıs 2013 Dr. Hüseyin ÖZBAY Amaç: Türkiye de klinik kalitenin izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik mevcut durum tespitinin yapılması ve klinik kalite ölçme ve değerlendirme
DetaylıDÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ
DÜNYADA VE TÜRKİYE DE ANNE ÖLÜMLERİ Dr. İbrahim PADIR İstanbul, 2015 Kavramlar ve Tanımlar Gebeliğe bağlı ölüm, bir kadının gebelik süresince, doğumda ya da gebeliğin sonlanmasından sonraki 42 gün içinde
DetaylıDiyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma
Diyet yoluyla Menakinon alımı, daha az Koroner Kalp Hastalığı riski ile ilişkili: Rotterdam Çalışma Johanna M. Geleijnse,* Cees Vermeer,** Diederick E. Grobbee, Leon J. Schurgers,** Marjo H. J. Knapen,**
DetaylıÖZGEÇMİŞ. 1. Adı Soyadı: Aysun Perim Ketenciler 2. Doğum Tarihi: Unvanı: Uzman Hemşire 4. Öğrenim Durumu: Yüksek lisans
1. Adı Soyadı: Aysun Perim Ketenciler 2. Doğum Tarihi: 21.11.1982 3. Unvanı: Uzman Hemşire 4. Öğrenim Durumu: Yüksek lisans ÖZGEÇMİŞ Derece Alan Üniversite Yıl Lisans Hemşirelik Trakya Üniversitesi 2000
DetaylıÖzel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması
Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması 20 24 Mayıs 2009 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 45. Ulusal Diyabet Kongresinde
DetaylıDİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR. Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı
DİYABETTEN KORUNMADA CİNSİYET İLİŞKİLİ FARKLILIKLAR Dr. İlhan TARKUN Kocaeli Üniversitesi Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı Cinsiyet İlişkili Farklılıklar ERKEK BEYNİ KADIN BEYNİ Cinsiyet İlişkili
DetaylıSİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNDE STANDARDİZASYON
SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİKLERİNDE STANDARDİZASYON TARTIŞMA HEDEFLERİ Sigara bırakma politikasını vurgulamak Sigara bırakma polikliniklerinin özelliklerini irdelemek Türkiye de yaşanan sorunları tanımlamak
DetaylıDİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI
DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI Hazırlayan : Julie A. KUENZİ, RN,MSN,CDE,CPT Medical College of Wisconsin Çeviren: Doç.Dr. Nermin OLGUN Marmara Üniversitesi Hemşirelik
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Derece Bölüm / Program Üniversite Yıl. Görev Ünvanı Görev Yeri Yıl. VKV Amerikan Hastanesi Eylül 1998 - Şubat, 2000
ÖZGEÇMİŞ 1. Adı Soyadı : Ülkü ÖZDEMİR 2. Doğum Yeri ve Tarihi : Giresun 18.11.1976 3. Unvanı : Öğretim Görevlisi 4. Öğrenim Durumu : Derece Bölüm / Program Üniversite Yıl Y. Lisans Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
DetaylıTÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY
TÜRKİYE DEKİ ÜÇ TIP FAKÜLTESİNİN SON ÜÇ YILDAKİ YAYIN ORANLARI THE THREE-YEAR PUBLICATION RATIO OF THREE MEDICAL FACULTIES IN TURKEY İbrahim Taha Dağlı İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Cerrahpaşa
DetaylıSALTurk Çalışması. Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması. 22 Mayıs 2008 - Antalya
SALTurk Çalışması Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması 22 Mayıs 2008 - Antalya Amaç Türkiye de günlük tuz alımını saptamak Sodyum alımı ve hipertansiyon ilişkisini araştırmak Kabul ve
DetaylıS A H A A R A Ş T I R M A S I
S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından
DetaylıKARŞIYAKA HİPERTANSİYON PREVALANS VE FARKINDALIK (KARHİP) ÇALIŞMASI
KARŞIYAKA HİPERTANSİYON PREVALANS VE FARKINDALIK (KARHİP) ÇALIŞMASI Hipertansiyon (HT) çağımızın en önemli sağlık sorunu olup mortalite ve morbidite nedenlerinin başında gelmektedir. Türkiye de de tüm
DetaylıNadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar. bir sağlık sorunu. Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye
Nadir Hastalıklar-Yetim ilaçlar bir sağlık sorunu Uğur Özbek İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Enstitüsü (DETAE) Orphanet-Türkiye NADİR HASTALIK Prevalansı 1/2000 den az olan hastalıklar NADİR
DetaylıTürkiye de Çeşitli Sağlık Kurumlarında Doktor, Hemşire ve Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Sigara İçme Boyutu
Türkiye de Çeşitli Sağlık Kurumlarında Doktor, Hemşire ve Tıp Fakültesi Öğrencilerinin Sigara İçme Boyutu Sabahat TEZCAN*, Nazan YARDIM* * Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı,
DetaylıBİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH
BİYOİSTATİSTİK Sağlık Alanına Özel İstatistiksel Yöntemler Dr. Öğr. Üyesi Aslı SUNER KARAKÜLAH Ege Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim AD. Web: www.biyoistatistik.med.ege.edu.tr
DetaylıTÜRKİYE DE SİGARA İLE MÜCADELE KAMPANYASININ FAYDA-MALİYET ANALİZİ
TÜRKİYE DE SİGARA İLE MÜCADELE KAMPANYASININ FAYDA-MALİYET ANALİZİ Haziran 2010 Katkıda bulunanlar (Soyadına göre alfabetik): Selin Arslanhan, Asena Caner, Kerem Helvacıoğlu, Tuncay Teksöz Mevzuat 7 Ekim
DetaylıPREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI. Prof. Dr. Engin GÜNEY
PREDİYABET EPİDEMİYOLOJİ VE TANISI Prof. Dr. Engin GÜNEY Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı DİABETES MELLİTUS 415 milyon erişkinde diyabet var.
DetaylıManisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski
Manisa'da tütün kullanımı, meslek ve seçili hastalıklara göre mesane kanseri riski Koray Ömer Erdurak 1, Pınar Erbay Dündar 2, Beyhan Cengiz Özyurt 2, Eva Negri 3, Carlo La Vecchia 3, Ziya Tay 1 1 Manisa
DetaylıDİYABET ŞEKER HASTALIĞI
DİYABET ŞEKER HASTALIĞI Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı Toplum İçin Bilgilendirme Sunumları 2015 Bu sunum Arş. Gör. Dr. Ekin Koç ve Arş. Gör. Dr. Selim Güler tarafından
DetaylıT.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Enstitüsü T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Sosyal Sektörler
DetaylıÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ 1. KİŞİSEL BİLGİLERİ Adı Soyadı : Bahar (VARDAR) İNKAYA Doğum Yeri ve Tarihi : Salihli/MANİSA, 16.03.1980 Ünvanı : Öğretim Görevlisi Adres : Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık
DetaylıDEFANSİF TIP KAVRAMI: İÇERİK ANALİZİ
DEFANSİF TIP KAVRAMI: İÇERİK ANALİZİ Prof. Dr. Şebnem ASLAN Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sağlık Yönetimi Bölümü Doktora Öğr. Kubilay ÖZER Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,
DetaylıÖZGEÇMİŞ. Yabancı Dil: İngilizce. Uluslararası dergilerde yayınlanan makaleler
ÖZGEÇMİŞ Adı : Derya Soyadı: : Özcanlı Atik Doğum Yeri : ADANA-Kozan Doğum Tarihi : 01.03.1981 Medeni Hali : Evli Tel: 0534 970 1568 E-posta: deryaatik@osmaniye.edu.tr EĞİTİM DURUMU: Mezun Olduğu Üniversite:
DetaylıTÜSİAD SOSYAL İŞLER KOMİSYONU SAĞLIK POLİTİKALARI VE STRATEJİLERİ ALT ÇALIŞMA GRUBU
TÜSİAD SOSYAL İŞLER KOMİSYONU SAĞLIK POLİTİKALARI VE STRATEJİLERİ ALT ÇALIŞMA GRUBU SÜRDÜRÜLEBİLİR SAĞLIK SİSTEMİ İÇİN KRONİK HASTALIK YÖNETİMİNDE ELEKTRONİK SAĞLIK KAYITLARININ ROLÜ H. Erdal AKALIN Mine
DetaylıTOPLUMU TANIMA VE EKİP ÇALIŞMASI YARD. DOÇ. DR. NALAN AKIŞ
TOPLUMU TANIMA VE EKİP ÇALIŞMASI YARD. DOÇ. DR. NALAN AKIŞ Amaç Bu dersin sonunda öğrenciler, sağlık hizmeti verecekleri toplumu tanımanın önemi konusunda bilgi sahibi olacaklardır. ÖĞRENİM HEDEFLERİ Bu
DetaylıKESİTSEL ARAŞTIRMALAR
KESİTSEL RŞTIRMLR KESİTSEL RŞTIRMLR PREVLNS RŞTIRMSI DURUM SPTM RŞTIRMSI ROSSSETIONL STUDY ROSSSETIONL SURVEY PREVLNE STUDY BSELINE SURVEY 1 2 Kesitsel çalışmalar, belirli bir populasyonda, belirli bir
DetaylıTNSA-2003 TANITIM ve METODOLOJİ Bölge Toplantısı-VII
TNSA-2003 TANITIM ve METODOLOJİ Bölge Toplantısı-VII Doç. Dr. Banu AKADLI ERGÖÇMEN Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü 01 Temmuz 2005 - TRABZON Niçin araştırma? Yaşamsal kayıt sistemimizden
DetaylıAVRASYA ÜNİVERSİTESİ
Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Diyabet Hemşireliği Uygulama Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans () Lisans (X) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (X) Uzaktan
DetaylıHastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış
B i r l i k t e Ö ğ r e n e l i m TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ Cilt 28, Sayı 1, Ocak-Nisan 2009 Hastalık Yükü Kavramı ve Hesaplanmasında Kullanılan Ölçütler ve Daly Kavramına Kısa Bakış Nüket PAKSOY ERBAYDAR
DetaylıİLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ
İLK 1000 GÜNDE UYGULANAN BESLENME POLİTİKALARI VE GELECEK NESİLLERE ETKİSİ Dr. Sema ÖZBAŞ Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanı Sağlık Bakanlığı Teşkilat Şeması Türkiye Halk
DetaylıDÜŞÜKLER VE ÖLÜ DOĞUMLAR 6
DÜŞÜKLER VE ÖLÜ DOĞUMLAR 6 Sabahat Tezcan ve Alanur Çavlin Bozbeyoğlu Bu bölümde isteyerek düşükler, kendiliğinden düşükler ve ölü doğumlara ilişkin bulgular sunulmaktadır. Ölü doğumlar ve kendiliğinden
DetaylıÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Derece Okul Adı Bölüm Mezuniyet Yılı Bahçelievler Deneme
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ Adı Soyadı: Kübra YILMAZ ŞENYÜZ Doğum Tarihi: 28/05/1987 Derece Okul Adı Bölüm Mezuniyet Yılı Lise Bahçelievler Deneme 2004 - Mezun Lisesi Lisans Akdeniz Üniversitesi Hemşirelik
DetaylıBİRİNCİ BÖLÜM ÇALIŞMA KONULARI (BÖLÜM ADI ALFABETİK) (8 OCAK-8 MART 2018) Biyoistatistik. Bulaşıcı Hastalıklar. Eğitim Becerileri Eğitimi
BİRİNCİ BÖLÜM ÇALIŞMA KONULARI (BÖLÜM ADI ALFABETİK) (8 OCAK-8 MART 2018) Biyoistatistik Bulaşıcı Hastalıklar Eğitim Becerileri Eğitimi (Kursun 8-12 Ocak 2018 tarihlerinde yapılmış olan başlangıç paketidir)
DetaylıULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI
ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI 1. Sorunun öneminin saptanması Pnömokonyoz ülkemizde en sık görülen mesleki akciğer hastalıklarından biri olup, önlenebilir meslek hastalıklarının başında gelmektedir.
Detaylı2018-TUS 2. DÖNEM EK TERCİH KILAVUZU Tablo 2 Üniversitelerdeki Tıpta Uzmanlık Eğitimi Yapılacak Programlar ve Kontenjanları*
Üniversitedeki Tıpta Uzmanlık Eğitim Dalları ve Kontenjanları ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ 100211015 ADIYAMAN Acil Tıp K 3 100290052 ADIYAMAN Adli Tıp K 1 100290053 ADIYAMAN Çocuk Cerrahisi K 1 100211042 ADIYAMAN
DetaylıÖlçüm Aletleri Çalışması ş Sonuçları. Hastalıkları Derneği
Türkiye 2012 Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması ş Sonuçları Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 25 Nisan 2013-Antalya Çalışmalar PATENT HINT SALTURK PATENT 2 SALTURK 2 Amaç (Patent 2)
DetaylıProf. Dr. F. Cankat Tulunay
1 Prof. Dr. F. Cankat Tulunay Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Klinik Farmakoloji Derneği Başkanı Baş Ağrısı Dereği Başkanı 2006 2 1.Araştırmanın Amacı Araştırmanın ana amacı, Türkiye genelinde kronik
DetaylıDünya Sağlık Durumu Yılı Verileri Üzerinden Değerlendirmeler
Dünya Sağlık Durumu 2014 Yılı Verileri Üzerinden Değerlendirmeler Dilek ASLAN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı 12.1.2015, Ankara Bu sunum kapsamında, uluslararası farklı
Detaylıİnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 60.Yıl Projesi. Türkiye de İnsan Hakları ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ne İlişkin Farkındalık Araştırması
ULUSLARARASI AF ÖRGÜTÜ İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 60.Yıl Projesi Türkiye de İnsan Hakları ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ne İlişkin Farkındalık Araştırması 17 Mart 2009 Gazeteciler Mahallesi
Detaylı14. MEZUNİYET SONRASI HİPERTANSİYON EĞİTİM KURSU MART 2017 SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ TOPLANTI SALONU MUĞLA
TÜRKİYE ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA DERNEĞİ OBEZİTE - LİPİD METABOLİZMASI - HİPERTANSİYON ÇALIŞMA GRUBU MEZUNİYET SONRASI HİPERTANSİYON EĞİTİM KURSU 14. 11-12 MART 2017 SITKI KOÇMAN ÜNİVERSİTESİ TOPLANTI
DetaylıYOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ. Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker****
YOĞUN BAKIM HEMŞİRELERİNİN İŞ YÜKÜNÜN BELİRLENMESİ Gülay Göçmen*, Murat Çiftçi**, Şenel Sürücü***, Serpil Türker**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi Yoğun Bakım Sorumlu
DetaylıHalk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji
Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Epidemiyoloji; hastalık ve sağlıkla ilgili olayların
DetaylıK.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ. UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi
K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi Dünya genelinde 4.ölüm nedenidir. Her yıl diyabete bağlı
DetaylıDOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ/HALK SAĞLIĞI (DR)
GÜL GERÇEKLİOĞLU YARDIMCI DOÇENT E-Posta Adresi gul.gerceklioglu@cbu.edu.tr Telefon (İş) Telefon (Cep) Faks Adres 2362371378-5352774872 Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrenim
DetaylıKronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi
Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,
DetaylıDünya genelinde her 3 4 kişiden biri kronik hastalıklıdır. (Ülkemizde Kronik Hastalıklar Raporu na göre,
KRONİK HASTALIKLAR *Genellikle tam iyileştirilmeleri söz konusu olmayan, *Sürekli, *Yavaş ilerleyen, *Çoğu kez kalıcı sakatlıklar bırakan, *Oluşmasında kişisel ve genetik etkenlerin rol oynadığı, *Genellikle
DetaylıTNSA-2003 ÖNEMLİ SONUÇLARI HİZMET ALANLARI
TNSA-2003 ÖNEMLİ SONUÇLARI HİZMET ALANLARI Prof. Dr. Sabahat Tezcan Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Müdürü 8 Ekim 2004 - Ankara HANEHALKI ÖZELLİKLERİ Nüfus halen genç yapıda (%29, 15 )
DetaylıTÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2010-2014)
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BESLENME VE FİZİKSEL AKTİVİTELER DAİRE BAŞKANLIĞI TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2010-2014) Dyt. Ceyhan VARDAR Denizli
DetaylıHAZIRLAYAN : AYTEN ALP YALOVA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE KRONĐK DURUMLAR BĐRĐMĐ
DÜNYADA VE TÜRKĐYE DE BULAŞICI OLMAYAN KRONĐK HASTALIKLARLA MÜCADELE POLĐTĐKALARI HAZIRLAYAN : AYTEN ALP YALOVA SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE KRONĐK DURUMLAR BĐRĐMĐ Yirminci yüzyılda
DetaylıSivas İl Merkezinde Yaşlı Nüfusta Bazı Kronik Hastalıkların Prevalansı ve Risk Faktörleri
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Sivas İl Merkezinde Yaşlı Nüfusta Bazı Kronik Hastalıkların Prevalansı ve Risk Faktörleri Frequency of Some Chronic Diseases and Risk Factors Among the Elderly People
DetaylıÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Lisans Hemşirelik Hacettepe Üniversitesi 2013
ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ 1. ADI SOYADI: Erdal Ceylan 2. E-MAIL: erdlcyln.ec@gmail.com 3. UNVANI: Araştırma Görevlisi Derece Alan Üniversite Mezuniyet Yılı Lisans Hemşirelik Hacettepe Üniversitesi 2013
DetaylıTEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör
TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör Tıpta araştırmalar günümüzde giderek artan bir hızla gerçekleştirilmektedir. Araştırmalar eğitimin de ayrılmaz bir parçasıdır. Bir hekimin eğitimi ve akademik
DetaylıPrediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi
Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun
Detaylı