UZAKTAN EĞİTİM SÜREÇLERİNDE MATERYAL-ORTAM ve TEKNOLOJİ TASARIMI

Transkript

1 UZAKTAN EĞİTİM SÜREÇLERİNDE MATERYAL-ORTAM ve TEKNOLOJİ TASARIMI Hazırlayanlar: Sena Erdur - Tugay Dursun

2 İçindekiler UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI MATERYAL TASARIMI:... 4 Yazı stili... 4 Harf Büyüklüğü... 4 Boşluklar... 4 Renk... 4 Anahtar Kelimeler: Görsellik, grafik, şekillendirme, tasarım... 5 UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI MATERYALLERİN GÖRSEL TASARIMI... 5 Boşluk... 5 Çizgi... 5 Şekil... 5 Form... 6 Doku... 6 Desen... 6 Görsel Tasarım İlkleri:... 7 Bütünlük-Uyum... 8 Hizalama Ritim... 8 Vurgu... 8 UZAKTAN EĞİTİMDE DERS KİTABI SEÇİM, TASARIM ve GELİŞTİRİMİ... 8 Uzaktan Eğitim İçin Ders Kitaplarının Seçimi... 8 Uzaktan Eğitimde Basılı Malzemeler İçin Öğretim Tasarımı İlkesi... 9 Yazı Türü... 9 İçerik Yazımı... 9 Kararlı Bir Yapıda Kalma... 9 Soruların Kullanımı... 9 Uzaktan Öğretim Tekniği ile Hazırlanmış Ders Kitaplarında Görüntü Düzenlenmesi Basılı Malzemeleri Etkili Hale Getirme Sayfa Düzeninde Biçimsel Unsurlar Sayfa Düzeninde Tipografik Unsurlar Sayfa Düzeninde Görsel Unsurlar Anahtar Kelimeler: Teknoloji, uzaktan eğitim, bireysel eğitim UZAKTAN EĞİTİMDE YAYIN YOLU İLE ÖĞRETİM ORTAMLARI VE TEKNOLOJİLERİ TASARIMI Görsel-İşitsel Teknolojiler İşitsel Teknolojiler Telefonla Ders Verme Şekilleri Sesli Konferans

3 Anahtar Kelimeler: Çoklu ortam, internet, yönetim, LMS UZAKTAN EĞİTİMDE BİLİŞİM ORTAMLARI ve TEKNOLOJİLERİ TASARIMI İnternet Tabanlı Uzaktan Eğitim Dersi Etkileşimli Video Tasarım ve Geliştirme Çoklu Ortam Tasarımı Uzaktan Eğitimde Çoklu Ortam iletişim Sistemlerinin Tasarlanması ÖZET Değerlendirme Soruları: CEVAP ANAHTARI KAYNAKÇA

4 Anahtar Kelimeler: Tasarım, İçerik, Görünüm,Materyal seçimi, Çoklu Ortam, Eğitim UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI MATERYAL TASARIMI: Amaç: Bu bölümde uzaktan eğitimde yazılı basılı materyal tasarlamayı ve etkili kullanımını ele alacağız. Yazılı Materyallerin Etkili Kullanımı ve Tasarımı: Materyal okunabilir olmalıdır. Materyalin içeriği konuya uygun olmalıdır. Materyalin tasarımı, dış görünüşü düzgün ve sade olmalıdır. İçerikle verilen kaynaklar tutarlı olmalıdır. Yazılı bir materyal tasarlanırken dikkat edilmesi gereken maddeler yukarıda verilmiştir. Buna göre görsellik olarak yazı stili, harf büyüklüğü, boşluklar, harf rengi önemlidir. Sözel metinlerin yanında destekleyici görseller de bulunmalıdır. Harf büyüklükleri ve boşluklar verilen mesaja ve konuya uyumlu olmalıdır. Yazı stili: Kullanılan stil diğer öğelerle uyumlu olmalıdır. Öğretim amaçlı görsellerde düz yazı tipleri ve süslü yazı tipleri seçilebilir. Tasarımcının tercihine bağlı olmakla birlikte birbirleriyle uyumlu olması yeterlidir. Kendilerine uygun yazı stilleri zamanla belirleyebilirler. Yazı stillerinin asıl amacı, yazılan yazıların kolay okunabilir olmasını sağlamaktır. Harf Büyüklüğü: Harf büyüklüğünün asıl amacı bir metnin, yeterli uzak mesafeden okunabilir olmasını sağlamaktır. Küçük harfler için, her 3 metrelik mesafede 1.3 cm artması gerekmektedir. Ayrıca harf büyüklüğü, hitap edilen yaşın gereklerine uygun olmalıdır. Boşluklar: Herhangi bir metinde satırlar birbirine uzak olduğunda, metindeki ifadeler birbiriyle kopuk görünür. Bir metnin daha rahat okunabilmesi için, satırlar arasındaki uzaklık harf büyüklüğünden, yaklaşık 1,5 kat büyük olmalıdır. Renk: Harflerin rengi arka plan rengine göre okunabilir bir renkte olmalıdır. Genellikle zıt renkler kullanılır. Renkleri bu Şekilde kullanmanın amacı metni okunabilir hale getirmektir. Ayrıca gerektiğinde dikkat çekmek için kullanılır. SIRA SİZDE! Sizce yazılı-basılı bir materyali etkili kılmak için başka hangi öğeler gereklidir? 4

5 Anahtar Kelimeler: Görsellik, grafik, şekillendirme, tasarım UZAKTAN EĞİTİMDE YAZILI-BASILI MATERYALLERİN GÖRSEL TASARIMI Amaç: Bu bölümde yazılı-basılı ortamlarda, görsel materyal öğelerinin özelliklerini ve kullanım ilkelerini inceleyeceğiz. Bir görsel materyalde: Boşluk Çizgi Şekil Form Desen Renk önemlidir. Boşluk: Materyallerde kullanılan alan dışında, kalan yerlerdir. Materyale bakıldığında, materyal zemininde ilk görülen dolu ve boş alanlardır. Boşlukların doldurulmasında görsel öğelere ve grafiklere yer verilerek içerik zenginleştirilir. Böylelikle öğrenim kolaylığı sağlanır. Çizgi: Belirli bir alana ya da bir alan etrafında hareket ettirilerek dikkati çeken tek boyutlu bir araçtır. Çizgi özellikle, çocuklara hitap etmede önemli bir rol oynar. Çizgilerin yönlendirme amacı taşıması için, yatay, dikey, eğik kullanımı mevcuttur. Örneğin; yatay çizgiyle objenin genişliğini, dikey is yüksekliğini vurgulayabilir. Nesneleri bölmek için kullanılabilir. Şekil 2.1: Yatay ve dikey çizgiler. Şekil: 2 boyutlu olup materyale dikkat çekmekte başarılı olan yapısal tasarım öğesidir. Görsel algılamada önemlidir ve anlamlı şekil oluşturmak için öğeler gruplandırılır ya da farklı şekiller bir arada kullanılır. Görsel öğeleri düzenlemenin unsurlarından biri de, seyircilerin tanıdık olduğu bir sekil kullanmaktır. İnsan gözü en kolay sol taraftaki materyalleri algılayabildiği için görsellerin sol üst kısmı en önemli yerdir. Şekil 2.3: Trafik Levhaları bilinen şekiller kullanılarak yapılır ve bu sayede anlaşılırlığı kolaylaştırır. SIRA SİZDE! Sizce görsel bir materyalde şekil kullanılırken nelere dikkat edilmelidir? 5

6 Form: Tasarım öğelerinin birbirine göre yerleşimidir. Materyal üzerindeki şekiller birbirlerine göre form oluşturarak, anlamlı kompozisyonlar meydana getirir. Şekiller arasında büyük boşluk bırakılması gözü yoracağından görsel etki azalır. Bu yüzden gözün rahatlıkla kavrayabileceği formda hazırlanmalıdır. Doku: Vurgulama ya da bütünlüğü artırmak amacıyla kullanılabilen öğedir. Var olan her şeyin yüzeyi bir doku ile kaplıdır. İki boyutlu görsellerde üçüncü bir görünüş boyutu eklemeye yardımcı olur. Desen: Üç boyutlu cisimler oluşturmak için desen kullanmakta fayda vardır. Önem fikri vermek, ayırmak ya da bütünleştirmek amacı taşır. Şekil 2.4: Buradaki doku örneği ile kağıdın kırışık olduğu gözlemlenebilir. Renk: İlgiyi artırma, hatırlamayı kolaylaştırma vb. özelliklerinden dolayı kullanılması önemlidir. Renk Kullanım Yararları: Doğal renkler gerçekliği artırır. Önemli bilgilere dikkat çeker. Psikoloji üzerinde etkilidir. Benzerlik ve farklılıkları ortaya koymasını sağlar. Renklerin Kullanım İlkeleri: Görüntünün gerçekliğini sağlama, renk değişimi ile etki yaratma, farklı konulara geçişte ve bölümlerin anlaşılmasında renk değişikliği algılamaya yardımcı olur. Cinsiyet ya da yaşa göre de farklı renk seçimleri uygulanmalıdır. Örneğin; Çocuklar göz alıcı renkleri severler. Soğuk ve sıcak renklere göre verilen tepkiler yaşa ya da kültüre göre değişir. Aynı materyal üzerinde çok fazla renk kullanılmamalıdır. Böyle bir durumda renk seçimi zorlaşır algı azalır. Sunum ekranında renk düzeni kendi arasında uyumlu olmalıdır ve akılda kalıcı renkler tercih edilmelidir. Bir görselde önemli öğeler sarı renk kullanılarak ön plana çıkarılabilir. Çünkü insanlar sarı renge bakma eğilimindedir. (Salih UŞUN, Uzaktan Eğitim) Renkler tasarımcının tercih ve zevklerine bağlıdır. Bu yüzden tasarımcılar kendi renk seçimlerini dikkat çekici ve uyumlu seçmelidir. Rengin etkililiği bilinçli kullanılmasına bağlıdır. Kendisini çevreleyen renkler dikkate alınmadıkça doğru değerlendirilemez. Renklerin zıtlığı: En iyi okunabilirlikten en az okunabilirliğe doğru yapılan sıralama (Kaynak: Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2002) 1) Sarı zemin üzerinde siyah 6

7 2) Beyaz zemin üzerine yeşil, mavi ve ya kırmızı 3) Mavi zemin üzerine beyaz 4) Beyaz zemin üzerine siyah 5) Siyah zemin üzerine sarı Görsel Tasarım İlkleri: Oran-Ölçek: Nesnelerin büyüklüğünün doğru bir şekilde algılanabilmesi için bilindik bir nesneyle ölçeklendirilmesi gerekir. Kullanılan nesnelerin, doğal yapılarına uygun yapılarına uygun olacak şekilde büyüklük ve küçüklükleri yeni oluşturulacak materyaller üzerinde aynı olmalıdır. Şekil 2.5: Oran - Ölçek Denge: Materyalde bulunan öğelerin göz tarafından algılanmasıdır. Denge, materyal üzerinde yatay ve dikey eksene objelerin eşit olarak dağıtılmasıyla yaratılabilir. Dengenin olmadığı bir görselde, öğeler birbirini üstüne ve bir tarafa yığılmış olarak görünür. Tasarımcılar, açık bir oransız ağırlık dağılımının olduğu dengesiz durumları kullanmaktan kaçınmalıdır. Şekil 2.6: Görselde denge vardır. Bir tasarımda dengelenecek değerler: Uzun-Kısa Açık-Koyu Çok-Az Yuvarlak-Köşeli Parlak-Mat Kapalı-Açık Sınırlı-Sınırsız Beyaz-Siyah 7

8 Sert-Yumuşak Küçük-Büyük Bütünlük-Uyum: Materyal üzerindeki, her bir görsel unsur, mesaj iletmedeki fonksiyonu göz önüne alınarak yerleştirilmeli ve eleştirilmelidir. Bileşenlerin birbiri ile ilişkisi gözetilmelidir. Parçaları meydana getiren elemanların, bir araya geldiği zaman anlamlı bir mesaj vermesi için, birbiri ile uyumlu olması gerekir. Şekillerin kalabalık olması, istenen etkiyi engeller, algıyı zorlaştırır. Bütünlük, işaret araçları ve görsel araçlarla sağlanabilir. Hizalama Ritim: Gözün bir objeden, diğerine rahatlıkla kayabilmesidir. Birbirinden kopuk yerleştirilmiş tasarım elemanları arasında bağlantı kurmak zordur. Böyle olduğunda, algılama istenilen şekilde olmaz. Görsel ilişkileri en etkili şekilde vermenin yolu, hizalamadır. Vurgu: Öğretim materyalinin en önemli öğelerindendir. Dikkat edilecek nokta, en ilgi çekici olarak tasarlanır ve en önemli unsurlar oraya yerleştirilir. Ön planda tutulan görsel eleman için, farklı geometrik şekiller, parlak renkler vb. verilmelidir. Anahtar Kelimeler: Ders materyali, düzen, uyum UZAKTAN EĞİTİMDE DERS KİTABI SEÇİM, TASARIM ve GELİŞTİRİMİ Amaç: Bu bölümde uzaktan eğitim için ders kitabı seçimi, tasarımı geliştirilmesi ele alınacaktır. Uzaktan Eğitim İçin Ders Kitaplarının Seçimi Ders kitabı hazırlanırken hedef ve davranışlar ölçüttür. Hedef davranışları kazanacak olanlar uzaktan eğitim öğrencileri olduğundan materyal seçilirken bu kitlenin koşulları dikkate alınmalıdır. Amaçlara uygun uzaktan öğretim materyali seçiminde, amaç, ekonomik, sosyal ve politik yapısı ile kavrama yeteneği dikkate alınmalıdır. Ders kitapları seçiminin uzaktan eğitimde önemi çok büyüktür. İçerikte güncel bilgilere yer verilmelidir. Ayrıca öğrenme ilkeleri ile tutarlı olmalıdır. İçerik basitten karmaşığa, somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora sıralanmalıdır. Kitap, eğitim programı ile tutarlı olmalıdır. Eğitim programında dersin büyük bir kısmında kitap aktivitelerine yer verilmelidir. Bu yüzden kitap daha çekici ve anlaşılır olmalıdır. Uzaktan Eğitimde Ders Kitabı Tasarım ve Geliştirme Ders kitapları tasarımında uyulması gereken kurallar şunlardır: Sayfa düzeni ve tasarım konusunda bilgi sahibi değilseniz uzmana danışılmalıdır. Bilgiler ünite ve konularda mantıklı şekilde bölümlere ayrılmalıdır. Tasarımda hedef kitlenin iç koşul, yetenek, okuma biçimi, alışkanlık, gelişim ve öğrenme özellikleri dikkate alınmalıdır. Yazılı gereci istenilen şekilde geliştirilebilecek yazı karakterleri, sayfa tasarımları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları metni soğuk ve sıkıcı, bazıları sıcak ve çekici duruma getirebilir. Bunlar tasarımda etkili kullanılmalıdır. Mesleki ve karmaşık dil kullanmaktan kaçınılmalıdır. Sade ve amaca uygun bir dil kullanılmalıdır. Öğrencilerin metne verecekleri neler olabileceği planlanmalıdır. Bilinmeyen terimler ve kısaltmalar açıklanmalıdır. 8

9 SIRA SİZDE! Sizce uzaktan eğitim ders kitabı hazırlanırken hedef kitlenin özellikleri neler olabilir? Uzaktan Eğitimde Basılı Malzemeler İçin Öğretim Tasarımı İlkesi Yazının tek yönlü iletişim ortamı olmasından dolayı etkileşimi en üst düzeye çıkaracak şekilde öğretim tasarımı yapılmalıdır. Yazı Türü: Uzaktan eğitim veren eğitimciler, makale yazarken kullandıkları dil yerine, konuşurken kullandıkları dili kullanmalıdırlar. (Misanchuk, 1994) Öğretim malzemesi hazırlanırken uyulması gereken bazı ilkeler şunlardır: Kısa cümle kullanılmalıdır. Birleşik cümleler kullanılmamalıdır. Şartlar tek tek sıralanır. Konuşulmuş gibi yazılır. Kültürel, cinsel kavramalara girilmez. Kişi zamirleri kullanılır. Bir cümlede birden fazla bilgi verilmez. İçerik Yazımı: İçerik yazılmadan önce, planlanmasına odaklanılmalıdır. İçerik yazılmadan önce, tamamlanması gereken konu ana hatlarıyla yazılır. Belirlenen amaç, hedeflere bağlı kalınmalıdır. Böylece, konu içeriğinin yazılabileceği iyi planlanmış bir taslak ortaya çıkar. Kararlı Bir Yapıda Kalma : Öğrencinin bilmediği bilgiye karşı olan merakı öğretimsel yaklaşımdaki kararlılıkla azaltılır. Uygun başlık ve alt başlıklar kullanılarak okuyucu görsel yönden yönlendirilir. Soruların Kullanımı: Yazının malzeme içerisinde bulunan soru öğrencinin konu ile alakadar olmasına ve öğrenciyi teşvik etmeye yarar. Gerçekleri ezberletmek değil konunun anlaşılması için sorular kullanılır. Ders Kitabının Her Kısmında Yer Alması Gereken Kısımlar Giriş Öğrenme hedefleri İçindekiler Bölüm numarası Bölüm adı Çalışma önerileri Asıl metin Özet Alıştırmalar Başvurulabilecek kaynaklar 9

10 Uzaktan Öğretim Tekniği ile Hazırlanmış Ders Kitaplarında Görüntü Düzenlenmesi Basılı ders malzemelerinde iyi ya da kötülüğü sayfa sayısı ya da kitap kalınlığı ile değerlendirilmez. Daha nitelikli olması, öğrencinin dikkatini çekerek dikkatle okunmasına, öğrenmesine yardımcı olmasıdır. Kapsanan metnin ve metin ile ilgili görsel malzemelerinin anlaşılır olması gerekir. Basılı Malzemeleri Etkili Hale Getirme Görüntü düzenlenmesi öğrencinin çalışmaya yönlendirilmesinde etkilidir. Basılı malzemeyi çekici hale getirmenin başka yolu da görsel unsur kullanılmasıdır. Böylelikle materyal daha ilginç olabilir. Bir diğer dikkat çekme yöntemi de paragraf alanlarına boşluk koymak ve ya her bir paragrafın başına nokta koymak vb. uygulamalardır. Sayfa Düzeninde Biçimsel Unsurlar: Kağıt kalitesi Kitap boyutu Satır uzunluğu ve kolon Sayfa Düzeninde Tipografik Unsurlar : Ders kitabı için sayfa şekline ve metine karar verdikten sonra basılı alanların nasıl kullanılacağına karar verilmelidir. (Font, yazı boşlukları, başlıklar, cetveller, sınırlar) En uygun yazı büyüklüğü sayfa çok olmadan bir sayfada daha çok kelime kullanıma hak tanıyan punto'dur. Uzaktan eğitimde ders kitaplarının hepsinde tek yazı stili kullanılırken bazen farklı ikinci bir yazı stili kullanılabilir. Ayrıca renkli yazı kullanımı ya da özel ifadeler için paragraf ya da kutu kullanımı mevcuttur. SIRA SİZDE! Sizce sayfa düzeninin tipografik olarak daha başka hangi unsurları önemlidir? Sayfa Düzeninde Görsel Unsurlar: Uzaktan eğitim öğrencilerinin ders kitabından en üst düzeyde yararlanabilmesi için görsel ifadeleri okuyabilmelidir. Motivasyonu ve dikkati arttıran görsel unsurlar okurun ilgisini çekemde önemli rol oynar. SIRA SİZDE! Sizce ders kitaplarında görsel unsur olarak neler kullanılabilir? 10

11 Anahtar Kelimeler: Teknoloji, uzaktan eğitim, bireysel eğitim. UZAKTAN EĞİTİMDE YAYIN YOLU İLE ÖĞRETİM ORTAMLARI VE TEKNOLOJİLERİ TASARIMI Amaç: Bu bölümde, uzaktan eğitimde yayın yoluyla öğretim ortamları ve teknolojileri tasarımı konusu ele alınacaktır. Görsel-İşitsel Teknolojiler: Görsel-işitsel teknoloji olan öğretimsel televizyon yayınları; öğretimsel televizyon için öğretim tasarımı, öğretimsel televizyon derslerinin yönetilmesi ve uzaktan eğitimde televizyonla dağıtım modelleri ile ilgilidir. Öğretimsel televizyonda, öğretim tasarımı yaparken en önemli etken, görsel düşüncedir. Söyleme yerine gösterme ve görsel benzetmeler öğretimsel etkiyi artırır. Televizyon için hazırlanan öğretim tasarımı malzemeleri şunlardır: Resimler: Nesnelerin neye benzediklerini göstermek için kullanılır. Haritalar: İçeriğin yapısını göstermek için kullanılır. Şekiller: Soyut ilişkileri göstermek için kullanılır. Bilgiyi özetlemek için grafik tablo ve haritalar kullanılabilir. Eğitim programında şu yapım biçimlerinden yararlanılabilir: Düz anlatım Dramatizasyon Demonstrasyon Fantezi karakterler Belgesel Animasyon-Grafik Röportaj-Karşılıklı konuşma SIRA SİZDE! Sizce televizyonla eğitimde öğrencinin ders sırasında ve ders sonrasında yapması gerekenler nelerdir? İşitsel Teknolojiler: Sesli konferans telefon, ses kasetleri ve cdler için materyal tasarımı ve uzaktan eğitimde, radyo ile dağıtım modelleri konusunu kapsar. Telefonla Ders Verme Şekilleri: 3 farklı şekilde telefonla ders verilebilir: 11

12 Evlerde telefon yoluyla ders verme: Bu yaklaşımda 6-7 kişilik bir grupla öğretmenin bağlantı kurması söz konusudur. Öğrenci merkezlerinde telefon yoluyla dersi izleme: Bu yaklaşımda bir ya da daha fazla öğrenci merkeziyle 1 öğretmenin bağlantı kurması söz konusudur. Bir öğrenci ve bir öğretmenin telefon yoluyla dersi sürdürmeleridir. Sesli Konferans: Sesli konferansın, 2 yönlü iletişimi sağlayabilmesi en önemli avantajıdır. Dezavantajı ise görsellikten yoksundur. Tasarlarken: Etkileşime ve geri bildirime olanak sağlamak için konu dakikalık bloklar halinde sunulabilir. Öğretimi şekillendirmek için sunum ve eleştiriler yapılmalıdır. Konunun önemli noktalarına dikkat çekilmelidir. Dersler öğretmen-öğrenci ve öğrenci-öğrenci ilişkisine göre tasarlanmalıdır. Ders planı, ders kitabı kullanılarak öğrencilere düzenli bir yapı sunulmalıdır. SIRA SİZDE! Sizce işitsel teknolojilere başka örnekler verebilir miyiz? Varsa nelerdir? Anahtar Kelimeler: Çoklu ortam, internet, yönetim, LMS UZAKTAN EĞİTİMDE BİLİŞİM ORTAMLARI ve TEKNOLOJİLERİ TASARIMI Amaç:Bu bölümde, uzaktan eğitimde bilişim ortamları ve teknolojileri tasarımı ele alınacaktır. İnternet Tabanlı Uzaktan Eğitim Dersi: İnternetle uzaktan eğitim ders tasarımı, nesnelci ve oluşturmacıdır. İnternette uzaktan eğitim dersi tasarımı ve geliştirme modelinin 5 aşaması vardır: Çözümleme: Bu evrede öğretmen hedef kitlenin analizine dayanan içerik geliştirmeye odaklanmalıdır. Tasarım: Bu aşamada en önemli görev öğretim için, öğrenme modelinin tasarlanmasıdır. Geliştirme: Öğretim amaçlı kullanılan ortamlar, geliştirilmeli ve sayısallaştırılmalıdır. Değerlendirme: Üretim ve Sonrası gözden geçirmeyi içermelidir. Yayınlama: Öğrenci materyali anlamasına, yeterli düzeye gelmesine yardımcı olmaktır. Uzaktan eğitimde internet yoluyla eğitim verilirken bazı dikkat edilmesi gereken kurallar şunlardır: Bilgisayar çalışması için eşit koşullar sağlanmalıdır. Her öğrencinin internet erişim imkanı kontrol edilmelidir. Donanım ve yazılımlarla ilgili sınıf toplantıları yapılmalıdır. Bilgisayardaki toplantılara katılmak konusunda çekingen öğrenciler desteklenmelidir. Bilgisayar toplantıları sayesin öğrenciler arası etkileşim artar. 12

13 Etkileşimli Video Tasarım ve Geliştirme: Etkileşimli video öğretimi programında şu basamaklar yer almaktadır. Bilginin sunulması Verilen bilgilere ilişkin sorulara yanıt verme tekniği Yanıtlara verilecek tepkiler için sistem kontrolü Tepkinin sunulması ve dönütler sağlanmalıdır. Geliştirme adımları ise aşağıdaki gibidir: Program analizi ve öğretim tasarımı Akış şeması ve program tasarımı Alıştırma tasarımı ve değerlendirme Test yapısı ve değerlendirme Senaryolar geliştirme Planlama, üretim ve gelecek için üretim Kullanacak ve satın alacaklar için uygulamalar Çoklu Ortam Tasarımı Çoklu ortam öğretim tasarımı ve geliştirme basamakları şunlardır (İpek, 2001, ss ): Multimedia etkileşim düzeylerinin belirlenmesi Düzey1: Kullanıcı uzaktan kontrol olanağına sahiptir. Düzey2: Kullanıcının seçme kontrol olanağı bulunur. Düzey3: İlave teknolojiler ve araçlar kullanılır. Düzey4: Bütün görsel işitsel ve bilgisayar kaynakla tek bir monitör üzerinde sunulabilir. Etkileşim fonksiyonları yolları: Düzeltme Ara verme Hareket sağlama Araştırma inceleme Etkileşim sağlama Uygun olan bilgisayar programlarının tanımlanması Bilgisayar destekli öğretimde öğretim bütünlüğü sağlama çağdaş öğretim, yönetim unsurları, etkileşim unsurları, öğrenci kontrolü sağlama, doğrusal programlama tekniklerini kullanma, tasarım hatalarının düzetilmesi ve kullanıcılara öneriler sunulması gibi aşamalarla mümkündür. Uzaktan Eğitimde Çoklu Ortam iletişim Sistemlerinin Tasarlanması Çoklu ortam iletişim sistemleri her türlü çoklu ortam gönderici araçtan alınan verileri çıkış birimine belirli bir performansla ileten sistemdir. Uzaktan eğitim hem eşzamanlı hem eşzamansız çoklu ortam iletişim sistemi uygulaması olarak karşımıza çıkmaktadır. 13

14 Çoklu ortamlarda iletişim sistemlerinin tasarımında var olan araçları geliştirme ortamları ve hazır bazı iletişim modülleri bir araya getirilerek oluşturma yaklaşımı ile sağlanır. Bu tür sistemlerin tasarımı daha çok teknoloji uyarlama adı altında incelenir. Diğer bir yaklaşım olarak ağlarla iletişimde ise heterojen sistemlerin varlığından kaynaklanan uyum sorunu vardır. Katmanlı bir yapıda iletişimi sağlayıp performans kriterini göz önünde bulundurduğumuzda bir kontrol mekanizmasına ihtiyaç duyarız. Bu noktada servis kalitesi parametresi karşımıza çıkar. Bu, çoklu sunum ortamları iletişim sistemlerinde kaynak kapasitesi ve servis disiplini seçiminde belirleyici rol oynar. Bu, gelen bağlantı isteğini değerlendirme, kabul edilen bağlantı istekleri için parametre ayarı yapmak, gerekli parametrelerin sağlanıp sağlanamayacağını test etmek ve son olarak çoklu sunum oturumunu kapatmakla görevlidir. ÖZET Yazılı bir materyalin etkili olması için içerik ve tasarımı önemlidir. Yazılı materyallerin tasarımında tutarlılık, sayfa düzeni, görsel materyal, yazı türü, yazı boyutu ve vurgulama araçları kullanımı etkilidir. Kitap tasarlarken boşluk, çizgi, şekil, form, doku, desen ve renk tasarım öğeleri önemlidir. Hazırlanacak ders kitaplarında öncelikle öğrenme hedefleri geliştirmeye yardımcı olması beklenir. Materyal seçilirken hedef kitlenin iç koşulları dikkate alınmalıdır. İçerikte güncel bilgilere yer verilmelidir. İçerik aşamalı sıralanmalıdır. Öğretimsel televizyon yayınları uzaktan eğitimde başarılı bir yöntemdir. Öğretim programında tek, tüm ya da seçilmiş ünite şeklinde kullanımları olabilir. Televizyon için tasarım yaparken görsel düşünmek çok önemlidir. İnternette uzaktan eğitim tasarımında nesnelci olunmalıdır. Bu gelişim modeli ders için öğrenci gereksinimleri ve özelliklerine göre ayarlayarak ya da başka öğrenme temaları ve konuları dahil ederek ders içeriğini öğrencilerin katkıda bulunmasına sağlayarak elde edilir. İnterneti uzaktan eğitimde kullanırken 5 ana aşama önemlidir: Çözümleme Tasarım Geliştirme Değerlendirme Yayınlama 14

15 Değerlendirme Soruları: 1) Yazılı bir materyalde etkililiği sağlamak için aşağıdakilerden hangisi gerekmez? a) Yazı tipinin içeriğe uygun olması b) Grafik objelerinin kullanılması c) Arka tema ile yazımın benzer olması d) Büyük harf küçük harf kullanımına dikkat edilmesi e) Harf boyutunun metne göre ayarlanması 2) Ders kitabı görsel tasarımında dikkat çekmek için aşağıdakilerden hangisi kullanılır? a) Resim, grafik vb. kullanılarak içerik zenginleştirilir b) Yazı boyutu 20 punto yapılır c) Kitapta az boşluk kullanılır d) Tek renk kullanılır e) Başlıklarla yazılar aynı renkte olur 3) Aşağıdakilerden hangisi görsellikte renklerin yararlarından değildir? a) Benzerlik farklılıkları ortaya koymayı sağlar b) Önemli noktalar üzerinde dikkati toplar c) Psikoloji üzerinde etkilidir d) Duyguların algılanmasını sağlar e) Metni sıkıcı hale getirir 4) Aşağıdakilerden hangisi görsel tasarım ilkelerindendir? a) Renk b) Oran - Ölçek c) Yazı boyutu d) Yazı stili e) Büyük harf kullanımı 5) Uzaktan eğitimde ders kitabının her bölümünde yer alması gereken kısımlardan değildir? a) Öğrenme hedefleri b) İçindekiler c) Özet d) Giriş e) Grafik 6) Aşağıdakilerden hangisi sayfa düzeninde tipografik unsurlardan değildir? a) Farklı yazı karakterlerinin kullanılması b) Renkli yazı kullanımı c) Bazı bölümlerin elle yazılması d) Bütün metnin küçük harf yazılması e) Paragraf veya kutuların kullanımı 15

16 7) Aşağıdakilerden hangisi işitsel öğretim ortamlarından değildir? a) Radyo b) Bilgisayar c) Televizyon d) CD e) Telefon 8) Uzaktan eğitim programlarında aşağıda sıralanan yapım biçimlerinden hangisi kullanılır? a) Altı şapkalı b) Beyin fırtınası c) Tartışma d) Açık oturum e) Düz Anlatım 9) Uzaktan eğitimde çoklu ortam tasarlarken multimedia etkileşim düzeylerinden değildir? a) Kullanıcıya kontrol olanağı vermek b) Kullanıcıya seçme ve kontrol olanağı vermek c) İlave teknolojiler kullanmak d) Öğreticiye yetki vermek e) Bütün görsel işitsel ve bilgisayar kaynaklarının tek bir monitör üzerinde bulunması 10) Aşağıdakilerden hangisi servis kalitesi parametreleri görevlerinden değildir? a) Çoklu ortamları kapatma b) Çoklu sunum ortamları iletişim sistemleri kontrolü c) Kaynak kapasitesinin belirlenmesi d) Servis disiplininin seçimi e) Kaynak iletişim yapısında parametrenin kontrolü CEVAP ANAHTARI 1 C 6 D 2 A 7 B 3 E 8 E 4 B 9 D 5 E 10 A 16

17 KAYNAKÇA Uzaktan Eğitim (Salih Uşun) Uzaktan Eğitim (Prof. Dr. Aytekin İşman)