Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi"

Göker Güvenç
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Şu anki sunumun yapılmasına imkan tanıyan bu proje, sayılı anlaşma kapsamındaki AB Horizon 2020 Araştırma ve Yenilik Programı'ndan fon desteği almıştır. Bu sunum sadece yazarın görüşlerini yansıtmaktadır. Avrupa Komisyonu nun yetkisi altındaki Araştırma Yürütme Ajansı sunumun içeriğindeki bilgilerin kullanımından sorumlu değildir.

2 3.1 Epidemiyoloji Teorisi 2

3 Öğrenme Hedefleri 1. Epidemiyolojik bir çalışmayı ayırt etmek 2. Gözlemsel epidemiyolojik çalışmaların temel çeşitleri arasındaki farkları açıklamak 3. Epidemiyoloji ve sürveyans arasındaki ilişkiyi öğrenmek 4. Epidemiyoloji İş Sağlığında neden önemli bir bilimsel alandır anlamak 5. Epidemiyolojiye ilişkin tanımlayıcı mevcut literatürü anlayabilmek ve yorumlayabilmek 3

4 Epidemiyolojinin tanımı SURVEILLANCE IS NOT RESEARCH Epidemiyoloji, belirli toplumlarda sağlıkla ilgili durum ya da olayların dağılımı ile belirleyicilerinin incelenmesi ve bu çalışmanın sağlık sorunlarının önlenmesi ve kontrolüne uygulanmasıdır 4

5 Epidemiyolojinin tanımı Kaynak: Bonita

6 Epidemiyoloji ve sürveyans arasındaki Sürveyans: ilişki epidemiyolojik araştırma için gerekli bir özelliktir özünde gözlemsel ve tanımlayıcıdır popülasyon içinde hastalık oluşumunu ve hastalık determinantlarını tanımlar İyi bir sürveyans sistemi epidemiyolojik verileri kullanır epidemiyolojik araştırmalara genellikle bir hipotezin grup mukayeseleri üzerinden test edilmesi ile başlanır. Epidemiyolojik çalışmalarda iyi sürveyans sistemlerinden alınan veriler kullanılabilir 6

7 1.2 Epidemiyolojinin tanımı Epidemiyolojinin tanımı Epidemiyoloji kelimesi eski Yunan dilinde epi (üstüne, üzerine), demos (halk) ve logos (çalışma) sözcüklerinden türemiştir. Bu geniş kapsamlı epidemiyoloji tanımı aşağıdaki şekillerde daha da detaylandırılabilir: Terim: Açıklama: Çalışma (Study) Dağılım Determinantar (belirleyici faktörler) Sağlıkla ilgili durumlar ve olaylar sürveyans, gözlem, hipotez testi, analitik araştırma ve deneyler terimlerini içerir Etki süresi, etkilenen kişiler, yerler ve insan sınıflarına ilişkin analizleri ifade eder Sağlığı etkileyen biyolojik, kimyasal, fiziksel, sosyal, kültürel, ekonomik, genetik ve davranışsal faktörleri kapsar hastalıklar, ölüm sebepleri, sigara içmek gibi davranış alışkanlıkları, olumlu sağlık durumları, önlemeye yönelik sistemlere ve uygulamalar tepkiler, ve sağlık hizmetlerinin kullanımını ifade eder Belirtilen popülasyonlar Önlemeye ve kontrole yönelik uygulama Meslek grupları gibi tanımlanabilir özelliklere sahip popülasyonları ifade eder Halk sağılığının amaçlarıdır sağlığın arttırılması, korunması ve geri kazanılması 7

8 Tablo 3.1 Epidemiyolojik Çalışma Tipleri Epidemiyolojik Çalışma Türleri Çalışma Tipi Diğer Adı Çalışma Birimi Gözlemsel çalışmalar Tanımlayıcı çalışmalar Analitik çalışmalar Ekolojik çalışmalar Korelasyonel Popülasyonlar Kesitsel çalışmaları Prevalans Bireyler Vaka kontrol çalışmaları Vaka-referans Bireyler Kohort çalışmalar Takip Bireyler Deneysel çalışmalar Müdahale çalışmaları Randomize kontrollü deneyler Klinik denemeler Bireyler Küme şeklinde randomize kontrollü denemeler Alan denemeleri Gruplar Topluluk denemeleri Toplu müdahale çalışmaları Sağlıklı kişilerden meydana gelen topluluklar 8

9 Neden epidemiyolojiye ihtiyaç duymaktayız? Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı nın hedefi Meslek Hastalıklarına Tanı Koyma sıklığını arttırmaktır Neden??? Türkiye de (ve diğer pek çok ülkede) mevcut durum nedir? 9

Pek çok ülke ve sektörde mevcut durum Rapor edilenler Rapor edilmeyenler İşten kaynaklı olduğu anlaşılanlar Tıbbi müdahalede bulunulan ancak işle hiçbir alakası yoktur şeklinde tanımlananlar Hastalık

10 Pek çok ülke ve sektörde mevcut durum Rapor edilenler Rapor edilmeyenler İşten kaynaklı olduğu anlaşılanlar Tıbbi müdahalede bulunulan ancak işle hiçbir alakası yoktur şeklinde tanımlananlar Hastalık belirtisi veren ancak hiçbir tıbbi müdahalede bulunulmayanlar Hastalıktan etkilenen ancak hiçbir belirti göstermeyenler Şekil 1. Maden Venema/Adiguzel sanayisinde Van hastalıklar Zoelen/Hermans ve rahatsızlıklar (Metz 2002 den sonra) 10

11 Türkiye deki mevcut durum SSK telafi yoluna gidiyor Taleplerin 10% u ± 500 vaka MH rapor edilmiş ve tazminat talebinde bulunulmuş Taleplerin % 100 ± 5000 vaka MH olduğuna dair doktor şüphesi var ancak rapor edilmemiş ± vaka İşçi MH dan şüphe duyuyor ancak raporlanmıyor?????? vaka doktor/işçi MH Dan şüphe duyuyor ancak rapor edilmiyor??????? vaka Kayıt dışı ve sigortasız işçilerde MH?????? vaka 11

12 Neden epidemiyolojiye ihtiyaç duymaktayız? Şekil 10.1 Sağlık planlamasında işleyiş mekanizması Mali yükü SURVEILLANCE IS NOT RESEARCH değerlendir Kaydedilen ilerlemeyi ölç ve rapor et Nedeni belirle Etkinliği ölç İzle ve değerlendir Verimi belirle Müdahale et 12

13 Sözü edilen müdahaleler nelerdir? fa on each case. The burden of Hastalığın tedavisi Rehabilitasyon (işe geri dönüş) Hastalık gelişiminin önlenmesi Müdahaleler tercihen kanıta dayalıdır Müdahaleler tercihen izlenir ve değerlendirilir 13

14 Gözlemsel ve deneysel çalışmalar arasındaki fark Gözlemsel çalışmalar müdahale etmez, yalnızca gözlem yapar - Tanımlayıcı çalışma bir popülasyondaki hastalık oluşumunu tarif eder - Analitik çalışma hastalık oluşumu ile diğer değişkenler arasındaki ilişkileri inceler Deneysel çalışmalar, müdahale edilen grupla müdahale edilmeyen grubu karşılaştırarak yapılan müdahalenin etkilerini araştırır burada etik hususlar önemlidir 14

15 Epidemiyolojinin faydaları 1. Gündemi belirler 2. Öncelikli hastalıkları tanımlar 3. Risk gruplarını (sektörler, meslekler, bölgeler) tanımlar 4. Risk faktörlerini ve determinantları (belirleyici faktörleri) tanımlar 5. Etkili ve uygun maliyetli müdahaleleri tanımlar 6. Müdahaleleri izler ve değerlendirir 15

16 Ekolojik ve korelasyonel çalışmalar hipotez geliştirmede faydalıdır analiz birimleri bireylerden ziyade insan gruplarıdır aynı zaman diliminde farklı yerlerdeki popülasyonları karşılaştırabilir veya mukayeseyi tek bir yerdeki aynı popülasyonu farklı zamanlarda karşılaştırarak da yapabilir 16

17 Kesitsel çalışmalar Olası hastalığın prevalansını (tekrarlanma sıklığını) ölçer maruziyet ve maruziyetin etkileri aynı anda ölçülür popülasyonların sağlık hizmeti ihtiyaçlarının değerlendirilmesinde yardımcıdır tekrarlanan kesitsel anketler eğilimlere ilişkin faydalı indikasyonlar sağlar 17

18 Vaka kontrol çalışmaları hastalık nedenlerinin araştırılması konusunda nispeten kolay bir yol sağlar hastalığa yakalanmış kişileri (vakaları) ve hastalıktan etkilenmemiş kişilerin meydana getirdiği uygun bir kontrol gurubunu (karşılaştırma ya da referans grubu) kapsar olası sebebin oluşumunu vaka ve kontrol grupları içinde karşılaştırır hastalığın belli bir zaman içerisinde oluşan bir durumu ve belli bir zaman içerisinde oluşan bir önceki maruziyeti hakkında veri toplar 18

19 Kohort çalışmalar hastalıksız ve olası hastalık sebebine maruziyet derecesi veya sonucuna göre alt gruplarla sınıflandırılan kişilerden meydana gelen grup ile başlanır ilgili değişkenler ölçülür hastalığa ait yeni vakaların maruz kalan ve maruz kalmayan gruplar arasında gösterdikleri farklı gelişimi anlamak için kohortun tamamı takip edilir 19

20 Hastalık nedenlerini belirlemede epidemiyolojik çalışmaların rolü Tanımlayıcı araştırmalar potansiyel risk faktörleri ile bir hastalığın gelisimi arasındaki bağlantıyı gösterebilir veya hastalığı önlemek için yapılan müdahelelerin faydalı olup olmadığı hakkında bilgi sağlayabilir. Sadece deneysel araştırmalarla hastalık nedeni kanıtlanabilir. Deneysel çalışmalar etik nedenlerle halk sağlığı ve iş sağlığı alanlarında hemen hemen hç kullanılmaz. 20

21 Özet Epidemiyoloji meslek hastalıklarının determinantlarını ve dağılımını araştırır Epidemiyoloji (iş) sağlığı politikası ve planlamasında gerekli bir unsurdur Epidemiyolojik araştırmaların başlayabilmesi için sürveyans gereklidir Epidemiyolojik araştırmaların çeşitleri vardır Türkiye deki (ve diğer ülkelerdeki) mevcut durum iyileştirilebilir 21

22 Ferdi Ödev Ev ödevi olarak verilen makaleleri tekrar okuyunuz ve her bir makale için aşağıdaki soruları yanıtlayınız: Bu çalışma gözlemsel bir çalışma mıdır yoksa deneysel bir çalışma mıdır? Bu çalışma tanımlayıcı bir çalışma mıdır yoksa analitik bir çalışma mıdır? Çalışma çeşidini sınıflandırınız Gerekiyorsa Bonita Bölüm 1 ve Bölüm 3 ü okuyunuz ve formu doldurunuz. Bu ödev için 45 dakika süre verilmiştir 22

23 Epidemiyolojik çalışma tipleri Study main author Observational Experimental Type Descriptive Analytical 1.Ceylan 2. Karadeniz 3. Percin 4. Erdogan 5. Dogac 6. Alphan 7. Bilir 8. Akgün Venema, Adiguzel-Van Zoelen & Hermans, 23

24 Epidemiyolojik çalışma tipleri - Yanıtlar Study main author Observational Experimental Type 1.Ceylan 2. Karadeniz Descriptive Analytical Ekolojik araştırmalr 3. Percin 4. Erdogan Kesitsel araştırmalar 5. Dogac 6. Alphan 7. Bilir 8. Akgün Kohort araştırmaları Venema, Adiguzel-Van Zoelen & Hermans, 24

Benzer belgeler

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Şu anki sunumun yapılmasına imkan tanıyan bu proje, 692188 sayılı anlaşma kapsamındaki AB Horizon 2020 Araştırma