GYS 2019 MSB GENELKURMAY BAŞKANLIĞI PERSONELİ GÖREVDE YÜKSELME SINAVI KONU ANLATIMLI SORU BANKASI

Transkript

1 GYS 2019 MSB GENELKURMAY BAŞKANLIĞI PERSONELİ GÖREVDE YÜKSELME SINAVI KONU ANLATIMLI SORU BANKASI

2 Komisyon MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI GENELKURMAY BAŞKANLIĞI PERSONELİ GÖREVDE YÜKSELME SINAVLARINA HAZIRLIK KİTABI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: 2019, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Mehmet Ali Tutlu Dizgi-Grafik Tasarım: Elif Tokay Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti. Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: Dağıtım: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı:

3 ÖN SÖZ PEGEM Akademi Görevde Yükselme Sınavı Yayınları; alanında uzman yazar ekibimiz tarafından 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılan Cumhurbaşkanı seçiminden sonra Anayasada yürürlüğe giren maddeler dikkate alınarak hazırlanmıştır. Anayasa maddeleri değişiklik doğrultusunda konu anlatımlarında ve sorularda düzenlenmiştir. Konularda teorik çerçeve net bir şekilde çizilmiş ve özgün tarama testi soruları ve cevaplı testler ile pratiğe ilişkin çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Anlatılan konuların zihinde somutlaşması için konuların arasına yazar notları, şemalar ve tablolar da eklenmiştir. Her bölümde, daha önceki sınavlarda sorulmuş olan soru ve çözümler ilgili konuların arasına yerleştirilmiştir. Okuyucuların toplam iş yükü gözetilerek, öz ve net bilgilerden uzaklaşmadan, onlara güncel ve çalışmalarını pekiştirecek yöntemleri sunmak amacıyla özenle hazırlanan bu kitabımızın sınava hazırlanan siz değerli okuyucularımıza katkı sağlamasını diliyoruz. PEGEM Akademi Yayıncılık Değerli okuyucularımız; Görevde Yükselme Sınavı kitaplarımız, yazar komisyonumuz tarafından yayımlanan en son sınav ilanındaki konular kapsamında hazırlanmaktadır. Sınava girecek olan adaylarımızın, yayınımızda bulunan mevzuat konularında yer alan Ek Form veya Örnek Formlara ( İnternet adresinden ilgili kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, kanun hükmünde kararname, yönetmelik, tebliğ vb. içeriklerinden erişebileceğinizi belirtiriz. Kitaplarımız yayınlanan tarih itibarıyla güncel olarak basıma hazırlanmıştır. Aksi durumda okuyucularımızın yayınevimizle iletişime geçmeleri gerekmektedir. Kitaba ilişkin sorularınızı adresine e-posta yoluyla ya da numaralı telefona WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır. Kitap içerisindeki bazı testlerin çözümleri için QR kodu okutunuz. Karekod okutmak için tavsiye edilen uygulamalar QR Droid Qrafter pegem.net ten ulaşmak için

4 İÇİNDEKİLER 1. Bölüm: T.C. Anayasası Bölüm: Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bölüm: Türkçe Dilbilgisi ve Yazım Kuralları Bölüm: Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Bölüm: 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu Bölüm: Etik Davranış İlkeleri ve Kamu Yönetiminde Etik Bölüm: Ulusal Güvenlik Bölüm: Halkla İlişkiler ve İletişim Becerileri Bölüm: 4982 Sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu Bölüm: Cevaplı Testler (Türkçe - Dilbilgisi - Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi - T.C. Anayasası) Bölüm: Deneme Bölüm: Deneme

5 T.C ANAYASASI DEVLET KAVRAMI I. DEVLET KAVRAMI Devlet, sınırları belirli bir toprak parçası üzerinde yaşayan, insanları üzerinde egemenliği bulunan politik örgütlenmeye denir. Ülke - Toprak unsuru DEVLET TÜRLERİ Devleti Oluşturan Unsurlar Millet - İnsan unsuru A. Egemenlik Kaynağına Göre Devlet Biçimleri Egemenlik - Bağımsızlık I. Monarşi Devlet başkanlığının soya dayandığı devlet biçimidir. Devletin başı olan monarkın sınırsız yetkilere sahip olduğu monarşiler mutlak monarşi, devlet başkanı olan monarkın yetkilerinin sınırlandırıldığı ve çoğu kez bir meclisle paylaşıldığı monarşi meşruti monarşidir. Mutlak monarşiye Suudi Arabistan, meşruti monarşiye de İngiltere, İsveç, Danimarka gibi ülkeler örnek gösterilebilir. II. Oligarşi Egemenliğin belli bir zümre ya da gruba ait olduğu devlet biçimidir. Eski Yunan şehir devletleri örnek verilebilir. III. Teokrasi Egemenlik kaynağının tanrıdan kaynaklandığına inanılan devlet biçimidir. Yönetenler ülkeyi tanrı adına idare ederler. Suudi Arabistan ve Vatikan örnek verilebilir. IV. Cumhuriyet Egemenliğin halka ait olduğu devlet biçimidir. Yurttaşların devlet yönetimine eşit haklarla katıldığı bir yöntemi ifade eder. (Türkiye, Fransa) B. Yapısına Göre Devlet Türleri Yapısına Göre Devlet Şekilleri Tek Yapılı Devlet Birleşik (Karma) Yapılı Devlet Üniter Devlet Federal Devlet Bölgeli Devlet Konfederal Devlet I. Tek Yapılı Devletler a. Üniter Devlet: Üniter devletin unsurlarında ve organlarında teklik vardır. Ülke, millet ve hukuk birliği vardır. Diğer adı tekçi devlettir. Fransa, Türkiye, Yunanistan gibi ülkeler üniter devlete örnek gösterilebilir. b. Bölgeli Devlet: Ülkenin bütünlüğünü korumakla birlikte belli etnik gruplara bölgesel özerklik tanıyan ancak yine de hukuk birliği olan devlettir. İspanya örnek gösterilebilir. II. Karma (Çok) Yapılı Devletler a. Konfederal Devlet Bağımsız devletler tarafından, egemenliklerini muhafaza etmek şartıyla, ortak ve sınırlı menfaatlerini sağlamak maksadıyla, bir antlaşma ile kurulan devletler topluluğudur. Konfederasyonda üye devletlerin temsilcilerinden meydana gelen bir meclisi vardır. Bu meclis tarafından alınan kararları üye devletlerin de tatbik edebilmesi için her devletin ayrı ayrı bizzat yetkili organınca benimsenerek onaylanması gerekmektedir. Konfederasyon devlet topluluğu bir antlaşma ile meydana geldiği için, üye devletler istedikleri zaman konfederal devletten ayrılabilirler. İsviçre 1848 tarihine kadar konfederasyon hâlindeydi. Bugün bir federasyon devlet şekli meydana getiren ABD, 1776 dan 1787 yılına kadar konfederasyon devlet şekli idi. b. Federal Devlet İkiden fazla devletin sınırsız ortak çıkarlarını gerçekleştirmek üzere, ortak bir anayasa çerçevesinde birleşmelerinden meydana gelir. Bu devletler aynı merkezi iktidara tabi olurlar. Birleşme (ABD) ve ayrılma (Belçika) yoluyla oluşurlar. Federal devlette iki ayrı egemenlik söz konusudur. Federe (Eyalet) devletler anayasanın belirlediği ölçülerde yasama, yürütme ve yargı organlarına sahiptirler. Federal (Merkezî) devlet ise federe devletin üzerinde bir siyasi otoriteyi bünyesinde barındırmakla birlikte yasama, yürütme ve yargıyı üst otorite olarak elinde tutar. Hukuk birliği yoktur. Çift yasama organı ve federal anayasayı korumak için federal yüksek mahkeme zorunludur.

6 2 Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İsviçre, Irak, Rusya, Almanya, Avusturya bu şekilde yönetilmektedir. II. HÜKÛMET SİSTEMLERİ a. Kuvvetler Birliği Yasama ve yürütmenin tek bir organ tarafından kullanıldığı hükûmet biçimi kuvvetler birliği olarak tanımlanır. Kendi içinde ikiye ayrılır: 1. Mutlak Monarşi Mutlak monarşide yasama ve yürütme otoritesi tek bir kişide (kral) toplanır. 2. Meclis Hükûmeti Meclis hükûmetinde ise yasama ve yürütme, yasama organında mecliste toplanmıştır. Meclisin üstünlüğü ilkesi hâkimdir. Yürütme görevini üstlenen kurul üyeleri, tek tek meclis tarafından seçilir ve meclisin emirleri doğrultusunda meclis adına bu görevi yerine getirir, meclis tarafından görevden alınabilir. Meclis bakanlara emir ve talimat verebilir. Her bakan meclise karşı bireysel olarak sorumludur. Meclis (yasama) yürütme üzerinde geniş yetkilere sahiptir. Meclisi ancak yine meclisin kendisi feshedebilir. Yasama organı tek meclislidir. Ayrı bir devlet başkanı ya da başkanlık makamı yoktur. Hükûmetin doğal başkanı meclis başkanıdır. Meclis hükûmeti sistemi ülkemizde 1921 Anayasası nın benimsediği hükûmet sistemidir. b. Kuvvetler Ayrılığı Kuvvetler (yasama-yürütme-yargı) ayrı ayrı organlarda toplanmıştır. Üç parçalı sistem ilk kez Fransız siyaset bilimci Montesquieu tarafından ileri sürülmüştür. 1. Başkanlık Sistemi Başkanlık sisteminde yürütme organı tek yapılıdır. Devlet başkanı olan başkan halk tarafından seçilir. Devlet başkanı önemli yetkilere sahiptir. Katı bir güçler ayrılığı vardır, yasama ve yürütme keskin bir şekilde birbirinden ayrılmıştır. Yasama fonksiyonu parlamento, yürütme fonksiyonu ise başkan tarafından yerine getirilir. Yasama ve yürütme seçimleri ayrı ayrı yapılır. Yürütmenin (başkan), yasamayı (parlamento) feshetmesi söz konusu olmadığı gibi yasama da yürütmeyi görevden alamaz. Yasamada bulunan bir kişi yürütmede yer almaz, yürütmedeki bir kişi de yasamada yer alamaz. ABD başkanlık sistemine en güzel örnektir. Bunun yanında Meksika, Arjantin gibi ülkelerde de başkanlık sistemi uygulanmaktadır. 2. Parlamenter Hükûmet Sistemi Parlamenter hükûmet biçiminde yasama ve yürütme birbirinden ayrıdır; ancak bu ayrım yumuşak ve dengelidir. Yürütmenin etkin kanadı (Bakanlar kurulu) yasamadan çıkar ve yasamaya karşı sorumludur. Parlamenter hükûmet biçiminde yürütme iki başlıdır: Bakanlar kurulu ve daha çok sembolik yetkileri olan cumhurbaşkanından oluşur. Devlet başkanı siyasal açıdan sorumsuzdur. Devlet başkanının (cumhurbaşkanı) ülkeyi yönetmesi söz konusu değildir. Yürütmenin sorumlu başını bakanlar kurulu oluşturur, bakanlar kurulu parlamentoya karşı sorumludur. Klasik örnekleri İngiltere ve Almanya dır. Türkiye 1961 Anayasası ile parlamenter sistemi benimsemiştir. Türkiye, 24 Haziran 2018 seçimleri ile daha önce yapılan anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmesiyle başkanlık sistemine yakın olan cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçmiştir. 3. Yarı Başkanlık Sistemi Not Devlet başkanının doğrudan halk tarafından seçildiği ve önemli siyasal yetkiler kullandığı, bunun yanında bakanlar kurulunun da parlamento önünde sorumlu olduğu hükûmet sistemidir. Yarı başkanlık sistemi parlamenter hükûmet ile başkanlık hükûmetinin karışımı görünümündedir. Yürütme iki başlıdır. Yürütmenin bir ayağı olan devlet başkanını halk seçer, yürütmenin diğer ayağı ise hükûmettir (bakanlar kurulu). Yarı başkanlık sistemi ile başkanlık sisteminin ortak özelliği devlet başkanının halk tarafından seçilmesi ve önemli yetkilere sahip olmasıdır. Yarı başkanlık sisteminin parlamenter hükûmet sistemi ile olan benzerliği ise yürütmenin (bakanlar kurulu) yasama tarafından denetlenerek görevden alınabilmesidir. Yarı başkanlık sisteminin klasik örneği Fransa dır. Portekiz, Rusya, Avusturya ve Finlandiya gibi ülkelerde de uygulanmaktadır.

7 3 III. DEMOKRASİNİN UYGULANMA BİÇİMLERİ a. Doğrudan Demokrasi: b. Temsili Demokrasi: c. Yarı Doğrudan Demokrasi: Araçları Halkın egemenliğini araya hiçbir temsilci sokmadan doğrudan kendisinin kullanmasıdır. Devlete ilişkin tüm kararlar aracısız olarak insanların oyuyla alınır. İdeal demokrasi şeklidir ancak uygulaması zordur (Eski Yunan şehir devletleri) Egemenlik hakkının temsilciler vasıtasıyla kullanıldığı demokrasi türüdür. Temsili ile doğrudan demokrasilerin birleşimidir. Egemenliğin kullanılmasında temsilcilerle birlikte halkın da etkin olmasıdır. 1. Halk oylaması (referandum): Yasaların halkın oylarına sunulmasıdır. Türkiye de bugüne kadar yedi kez referandum yapılmıştır. Bunlar şu şekildedir: 1961 Anayasası nın yürürlüğe girmesi 1982 Anayasası nın yürürlüğe girmesi 1987 de siyasi yasakların kalkması 1988 genel ve yerel seçimlerin birleştirilmesi referandumu 2007 Anayasa değişikliği referandumu 2010 Anayasa değişikliği referandumu 2017 Anayasa değişikliği referandumu 2. Halk vetosu: Parlamento tarafından çıkarılan yasaların halk tarafından engellenmesidir. 3. Halk girişimi: Halkın yasa hazırlayıp meclise sunmasıdır. 4. Temsilcilerin azledilmesi: Halkın temsilcileri görevden alabilmesidir. IV. ANAYASA HUKUKU Anayasa, bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini, işleyişini, temel organlarını, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen ve kişilerin temel hak ve özgürlüklerini güvence altına alan siyasal ve hukuksal bir belgedir. Tarihteki ilk anayasal belge 1215 tarihli Magna Carta dır. Osmanlı - Türk anayasal tarihindeki ilk anaysal belge ise 1808 tarihli Sened-i İttifak tır. Dünyanın ilk anayasası 1787 tarihli ABD Anayasası, ikincisi 1791 tarihli Fransa Anayasasıdır. 1. Anayasa Türleri a. Yazılı Anayasa Geleneksel Anayasa: Yazılı anayasalar, yetkili organca yapılmış ve bir anayasada yer alması gereken kuralları içeren temel belgelerdir. Geleneksel anayasalar esas olarak yazılı olmayan, sürekli bir uygulama sonucu ortaya çıkan anayasalardır. Klasik örneği İngiltere Anayasası dır. b. Çerçeve Anayasa Kazuistik Anayasa: Kısa ve öz hükümlerden oluşan, ayrıntıya pek girmeyen genel hatlara yer veren anayasa, çerçeve anayasadır Anayasası tek çerçeve anayasadır. Kazuistik anayasalar geniş, ayrıntılı ve uzun düzenlemeler içeren anayasalardır Anayasası en kazuistik anayasadır. c. Yumuşak Anayasa Sert (Katı) Anayasa: Yumuşak anayasa olağan yasaların değiştirilmesi yöntemine göre değiştirilir. Bu açıdan yasalarla, anayasa arasında hiçbir ayırım yapılamaz. Bu anayasalarda değiştirilemez madde yoktur. Anayasaların değiştirilmesi için özel, yasaların değiştirilmesi usulünden daha zor bir yöntem benimsenmişse sert (katı) anayasa söz konusudur. En sert anayasa ise 1982 Anayasası dır. Tek yumuşak anayasamız 1921 Anayasası dır. Bir anayasanın sert olduğunu gösteren belirtiler şunlardır: Değiştirilemeyecek maddeler içermesi: Bir anayasa, bazı maddelerinin değiştirilmesini yasaklıyorsa o anayasa katıdır. Değiştirlmesi için özel çoğunluk aranması: Anayasanın değiştirilmesi TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğu ya da TBMM üye tam sayısının 3/5 i, 2/3 ü, gibi bir nitelikli çoğunluk aranıyorsa o anayasa katıdır. 2. Anayasa Tarihi ve Türk Anayasaları I. Anayasacılık Hareketleri a. Senedi İttifak (1808) Osmanlı İmparatorluğu nda, ilk Anayasal belge 1808 tarihinde II. Mahmut ile ayanlar arasında imzalanan Senedi İttifak tır. Padişahın yetkileri ilk kez sınırlanmış ve yazılı hale getirilmiştir. b. Tanzimat Fermanı (1839) Devletin bütün uyrukları için can, mal ve ırz güvenliğinin sağlanacağı taahhüt edilmiştir. Askerlik, vergi ve hukuk işlerinin düzenlenmesi, müsaderenin yasaklanması, mali güce göre vergi alınması, kamu harcamalarının kanuna dayanması, mülkiyet hakkının tanınması gibi hak ve hürriyetleri düzenlemiştir.