KOJENERASYON VE MİKROKOJENERASYON TESİSLERİNİN VERİMLİLİĞİNİN HESAPLANMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ TASLAĞI (SIRA NO: 2014 /...

Transkript

1 KOJENERASYON VE MİKROKOJENERASYON TESİSLERİNİN VERİMLİLİĞİNİN HESAPLANMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA TEBLİĞ TASLAĞI (SIRA NO: 2014 /... ) Amaç MADDE 1- (1) Bu Tebliğ, ısı ve elektrik ve/veya mekanik enerjinin aynı tesiste eş zamanlı üretimi için kullanılan sistemlerin desteklenmesinde aranacak asgari verimlilik gereksinimlerinin belirlenmesini amaçlar. Kapsam MADDE 2- (1) Bu Tebliğ, 27/10/2011 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmeliğin 20 nci maddesinin birinci fıkrası ve 28 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca, desteklerden yararlanacak kojenerasyon sistemleri için asgari verimlilik gereksinimlerinin belirlenmesi ile ilgili usul ve esasları kapsar. (2) 18/4/2007 tarihli ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu, 14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve 27/10/2011 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik kapsamında kojenerasyon ve mikrokojenerasyon tesislerinin lisans muafiyetlerinden ve desteklerden yararlandırılmasında bu Tebliğ ile belirlenen usul ve esaslara uyulur. Dayanak MADDE 3- (1) Bu Tebliğ, 18/4/2007 tarihli ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanununun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine,14/3/2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendine, 27/10/2011 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmeliğin 28 inci maddesinin birinci fıkrasına dayanarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4- (1) Bu Tebliğin uygulanmasında; a) Atık: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yakıt olarak kullanılması uygun görülen kullanılmış lastikler, boya çamurları, solventler, plastikler, atık yağlar ve diğer atıkları, b) Atık ısı: Bir işlem sonrası ortaya çıkan ve kullanılmadan sistemi terkeden ısı enerjisini, c) Bakan: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanını, ç) Bakanlık: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını, d) Genel Müdürlük: Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünü, e) Kanun: 18/4/2007 tarihli ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanununu, f) Kojenerasyon: Isı ve elektrik ve/veya mekanik enerjinin aynı tesiste eş zamanlı olarak üretimini, g) Mikrokojenerasyon tesisi: Elektrik enerjisine dayalı kurulu gücü 100 kilovat ve altında olan kojenerasyon tesisini, h) Yönetmelik: 27/10/2011 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmeliği ifade eder. (2) Aksi bu Tebliğde açıkça belirtilmedikçe, bu Tebliğde yer alan terim, kavram ve kısaltmaların, enerji verimliliğine ve elektrik piyasasına ilişkin mevzuatta tanımlanan anlamları esas alınır. Kojenerasyon teknolojileri MADDE 5- (1) Bu Tebliğ kapsamına giren kojenerasyon teknolojileri aşağıdaki şekildedir. a) Isı geri kazanımlı kombine çevrim gaz türbini b) Karşı basınçlı buhar türbini c) Ara buhar çekilen yoğuşmalı buhar türbini d) Isı geri kazanımlı gaz türbini e) İçten yanmalı motor

2 f) Mikro türbinler g) Stirling motoru h) Yakıt hücresi i) Buhar makinası j) Organik rankin çevrimi k) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamına giren diğer türdeki teknoloji ve bu teknolojilerin türevleri Temel esaslar MADDE 6- (1) Kojenerasyon tesislerinden elde edilecek elektrik, ısı ve/veya mekanik enerjinin hesaplanmasında kullanılan değerler, normal işletme şartlarında tahmin edilen ve gerçekleşen işletme değerlerine, mikrokojenerasyon tesislerinden elde edilecek elektrik, ısı ve/veya mekanik enerjinin hesaplanmasında kullanılan değerler ise tasarım değerlerine dayanır. (2) Desteklerden yararlanmak isteyen kojenerasyonun uygulamalarında aşağıda tanımlanan kriterlere sahip olma şartı aranır. a) Yüksek verimli kojenerasyon olması, b) Aşağıda belirtilen asgari verimlilik kriterlerini sağlaması; 1) Isı geri kazanım sistemli, gaz türbinli kombine çevrim sistemine sahip olanlar için; yüzde seksen ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi ve 0.95 ve daha az elektrik/ısı oranı, 2) Karşı basınç buhar türbinli sisteme sahip olanlar için; yüzde yetmişbeş ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi ve 0.45 ve daha az elektrik/ısı oranı, 3) Ara buhar çekilen kondense buhar türbinli sisteme sahip olanlar için; yüzde seksen ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi ve 0.45 ve daha az elektrik/ısı oranı, 4) Isı geri kazanım sistemine sahip gaz türbinli sisteme sahip olanlar için; yüzde yetmişbeş ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi ve 0.55 ve daha az elektrik ısı oranı, 5) İçten yanmalı motorlu sisteme sahip olanlar için; yüzde yetmişbeş ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi ve 0.75 ve daha az elektrik/ısı oranı, 6) Stirling motorlu, buhar motorlu, yakıt hücreli ve azami yüz kilowatt ve altı kurulu güce sahip olan mikrotürbinli olanlar için; yüzde yetmişbeş ve üzeri yıllık ortalama çevrim verimi. c) Yüksek verimli kojenerasyon olması kaydıyla, elektriksel kurulu güç kapasitesi 25 MW ın üzerinde olan ve yıllık ortalama çevrim verimi yüzde yetmişin üzerinde olan kojenerasyon üniteleri ile yerli biyokütle kaynaklarına dayalı kojenerasyon tesisleri ve maliyet açısından elektro mekanik sistemleri en az yüzde yetmiş oranında yurtiçinde imal edilen kojenerasyon tesisleri için (b) bendinde belirtilen yıllık ortalama çevrim verimi değerlerini karşılama şartı aranmaz. ç) Mikrokojenerasyon üniteleri kullanılmak suretiyle yapılan üretim, yüksek verimli kojenerasyon olarak kabul edilir. (3) Birincil enerji kaynağı girdisinin içeriğinde atıkların veya atık ısının payının olması halinde, 8 inci ve 9 uncu maddeler kapsamında yapılan hesaplamalarda, birincil enerji kaynağı tasarrufu ve toplam çevrim verimi değerleri hesaplanmadan önce, bu pay birincil enerji kaynağı eşdeğeri enerji girdisinden çıkarılır. (4) Yıllık toplam yararlı ısı enerjisi miktarının hesaplanmasında sadece kojenerasyon tesisi tarafından sağlanacak ısı miktarı dikkate alınır. (5) Verim hesaplamalarında, Meteoroloji Genel Müdürlüğü verilerine göre yıllık ortalama dış ortam sıcaklığı 15 derecenin üzerinde olan yerlerde, her 1 derece fark için binde bir oranında düşüş, yıllık ortalama dış ortam sıcaklığı 15 derecenin altında olan yerlerde ise, her 1 derece fark için binde bir oranında artış olacak şekilde iklim düzeltmesi yapılır. (6) Kojenerasyona giren yıllık toplam birincil enerji kaynağının tamamının atık ısı olması halinde, birincil enerji kaynağında yüzde yüz oranında tasarruf sağlanmış sayılır ve yüksek verimli kojenerasyon olarak kabul edilir. Atık ısıdan elektrik üretimi yapılan tesisler için (b) bendinde belirtilen yıllık ortalama çevrim verimi değerlerini karşılama şartı aranmaz. (7) Kojenerasyon tesisinin toplam çevrim verimi değerini gösteren belge Genel Müdürlük tarafından verilir. Bu belge, tasarım aşamasında tahmin edilen değerlere göre geçici olarak düzenlenir. Kojenerasyon tesisinin işletmesinin birinci yılı sonunda, gerçekleşen değerlere göre

3 işletme tarafından yıl boyunca yapılan ölçümler, tutulan kayıtlar da dikkate alınmak suretiyle yerinde yapılan ölçüm ve doğrulama çalışmaları neticesinde, tasarım aşamasında öngörülen birincil enerji kaynağı tasarrufu ve toplam çevrim verimi değerlerinin bu Tebliğ ile belirlenen sınır değerlerin altında olduğu görülen kojenerasyon tesislerinden, söz konusu uygunsuzluğu en geç bir yıl içinde gidermesi istenir. Bu süre sonunda aynı şekilde yapılan tespit çalışmaları neticesinde bahse konu uygunsuzluğun giderilmemesi halinde, Genel Müdürlük tarafından verilen geçici toplam çevrim verimi belgesi, başkaca bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden hükümsüz sayılır ve anılan tesisin lisans muafiyetinden yararlanması sonlandırılır. Genel Müdürlük yerinde ölçüm ve doğrulama çalışmasını kendisi yapacağı gibi bağımsız gerçek veya tüzel kişilere de yaptırabilir. (8) Genel Müdürlük, hesaplama örneklerinin de yer aldığı bir kılavuz hazırlar ve bu Tebliğin yayımlanmasını takip eden otuz gün içinde internet sayfası üzerinden yayımlar. Elektrik enerjisi üretim miktarının belirlenmesi MADDE 7- (1) Kojenerasyon tesisi tarafından üretilecek yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi miktarı aşağıdaki formül kullanılmak suretiyle yapılan hesaplamalara göre belirlenir. P e = (P h ) x (C) Bu formülde: P e : Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi miktarı, P h : Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam yaralı ısı enerjisi miktarı, C: Yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi miktarının yıllık toplam yararlı ısı enerjisi miktarına oranı, (2) Tasarım aşamasında kojenerasyon ünitesinin yıllık elektrik veya mekanik güç enerjisinin yıllık yararlı ısı enerjisine oranı bilinmiyorsa, üretilecek yıllık elektrik enerjisinin hesaplanmasında aşağıda verilen oranlar kullanılır. Sistem Tipi Elektrik-Mekanik Güç/Isı Oranı (C) Isı geri kazanımlı, gaz türbinli kombine çevrim sistemleri 0,95 Karşı basınçlı, buhar türbinli sistemler 0,45 Ara buhar çekilen, kondense buhar türbinli sistemler 0,45 Isı geri kazanımlı, gaz türbinli sistemler 0,55 İçten yanmalı motorlu sistemler 0,75 (2) Kojenerasyonun elektrik enerjisi üretimi, ana üreticinin çıkış noktasında ölçülen, ünitenin yıllık toplam elektrik üretimine eşittir. (3) 5 inci maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (d) ve (e) bentlerinde tanımlanan teknolojiler kullanılmak suretiyle tesis edilen kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam elektrik enerjisi miktarı, ünitelerin yıllık toplam elektrik enerjisi üretimine eşit ya da az olur. Yüksek verimli kojenerasyon ve birincil yakıt tasarrufu MADDE 8- (1) Isı ve elektrik ve/veya mekanik enerjinin ayrı ayrı üretimine göre birincil enerji kaynağında en az yüzde on ve üzeri tasarruf sağlayan kojenerasyon üniteleri yüksek verimli kojenerasyon olarak kabul edilir. 7) Birincil enerji kaynağı tasarrufu aşağıdaki formül kullanılmak suretiyle hesaplanır. BEKT= (1 (1 / (( h / h-ref ) + ( 2 / 2.2 )))) x 100 Bu formülde: h: Kojenerasyon tesisinin ısıl verim, h-ref : Tek başına ısı üretimi için referans verim, e : Kojenerasyon tesisinin elektriksel verim, e-ref : Tek başına elektrik üretimi için referans verim,

4 (2) Referans verim değerleri Ek-1 de verilmektedir. Tek başına elektrik üretimi için referans verim değerleri Ek-1 de yer alan Tablo 2 deki değerler kullanılmak suretiyle aşağıdaki formüle göre belirlenir. e-ref = e-ref-1 x (Toplam Üretim İçinde Yerinde Tüketilen Elektriğin Payı x C s + Toplam Üretim İçinde Şebekeye Verilen Elektriğin Payı x C y ) Kojenerasyon için verim hesaplamaları MADDE 9- (1) Kojenerasyonun verimi aşağıdaki formül ile hesaplanır. k = (P e /P g ) + (P h /P g ) veya ( e ) + ( h ) x 100 Bu formülde; k : Kojenerasyonun toplam çevrim verimi, P e : Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi miktarı, P h : Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam yaralı ısı enerjisi miktarı, P g ; Kojenerasyona giren yıllık toplam birincil enerji kaynağı eşdeğeri enerji miktarı, e : Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi miktarının yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi ve yıllık toplam yararlı ısı enerjisini üretmek için kullanılan toplam birincil enerji kaynağına karşılık gelen enerji miktarına bölünmesiyle hesaplanan, kojenerasyon tesisinin elektriksel verimi, h: Kojenerasyondan elde edilen yıllık toplam yaralı ısı enerjisi miktarının yıllık toplam elektrik veya mekanik güç enerjisi ve yıllık toplam yararlı ısı enerjisini üretmek için kullanılan toplam birincil enerji kaynağına karşılık gelen enerji miktarına bölünmesiyle hesaplanan, kojenerasyon tesisinin ısıl verimi, (2) Kojenerasyondan mekanik güç enerjisinin elde edildiği durumlarda, elde edilen yıllık toplam mekanik güç enerjisinin elektrik enerjisi eşdeğeri hesaplanır ve gösterilir. Yürürlük MADDE 10- (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 11- (1) Bu Tebliğ hükümlerini Bakan yürütür.

5 Gaz Sıvı Katı Gaz Sıvı Katı EK-1 Tablo 1: Tek başına elektrik üretimi için referans verim değerleri ( e-ref-0 ; %) YAKIT TİPİ İŞLETMEYE GİRİŞ YILI 2001 ve öncesi Taşkömürü ve kok 42,7 43,1 43,5 43,8 44,0 44,2 Linyit 40,3 40,7 41,1 41,4 41,6 41,8 Çürümüş Bitki Kömürü 38,1 38,4 38,6 38,8 38,9 39,0 Odun 30,4 31,1 31,7 32,2 32,6 33,0 Tarımsal Biyokütle 23,1 23,5 24,0 24,4 24,7 25,0 Biyolojik Olarak Parçalanabilen Atıklar; Belediye 23,1 23,5 24,0 24,4 24,7 25,0 Atıkları Yenilenebilir Olmayan Atıklar; Belediye ve Sanayi 23,1 23,5 24,0 24,4 24,7 25,0 Atıkları Kaya Petrolü 38,9 38,9 38,9 38,9 38,9 39,0 Petrol ve LPG 42,7 43,1 43,5 43,8 44,0 44,2 Biyoyakıt 42,7 43,1 43,5 43,8 44,0 44,2 Biyolojik Olarak Parçalanabilen Atıklar 23,1 23,5 24,0 24,4 24,7 25,0 Yenilenebilir Olmayan Atıklar 23,1 23,5 24,0 24,4 24,7 25,0 Doğal Gaz 51,7 51,9 52,1 52,3 52,4 52,5 Rafineri Gazı ve Hidrojen 42,7 43,1 43,5 43,8 44,0 44,2 Biyogaz 40,1 40,6 41,0 41,4 41,7 42,0 Kok Gazı, Yüksek Fırın Gazı; Diğer Gazlar ve Geri 35,0 35,0 35,0 35,0 35,0 35,0 Kazanılan Atık Isı Tablo 2: Kojenerasyon üretiminin yerinde tüketilme ve şebekeye verilme durumuna göre, tek başına elektrik üretimi için referans verim değerleri düzeltme faktörleri Gerilim Şebekeye Verilen Elektrik İçin (C s ) Yerinde Tüketilen Elektrik İçin (C y ) > 200 kv 1,000 0, kv 0,985 0, kv 0,965 0,945 0,4 50 kv 0,945 0,925 < 0,4 kv 0,925 0,860 Tablo 3: Tek başına ısı üretimi için referans verim değerleri (%) YAKIT TİPİ Buhar ve Sıcak Su Baca Gazlarının Doğrudan Kullanımı 1 Taşkömürü ve kok Linyit Çürümüş Bitki Kömürü Odun Tarımsal Biyokütle Biyolojik Olarak Parçalanabilen Atıklar; Belediye Atıkları Yenilenebilir Olmayan Atıklar; Belediye ve Sanayi Atıkları Kaya Petrolü Petrol (Motorin dahil, yakıt olarak kullanılan petrol türleri) ve LPG Biyoyakıt Biyolojik Olarak Parçalanabilen Atıklar Yenilenebilir Olmayan Atıklar Doğal Gaz Rafineri Gazı ve Hidrojen Biyogaz Kok Gazı, Yüksek Fırın Gazı; Diğer Gazlar ve Geri Kazanılan Atık Isı o C ve üzeri sıcaklıktaki gazların doğrudan ısı olarak kullanımında kullanılan değerlerdir.