Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 2,

Transkript

1 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 7 AR-GE PROJELERİNİN SEÇİİNDE GRUP ARARINA DAYALI BULANI ARAR VERE YALAŞII Tuba YAICI AYAN ) Selçuk PERÇİN ) Özet: Güüüzde A-Ge poeleii seçii fialaı başaısıdaki e öeli yatıı kaalaıda bii halie gelişti. A-Ge poeleii seçii değeledie süeci çok sayıda itel e icel kite içediğide oldukça kaaşık bi kaa ee pobleidi. Çalışaı aacı A-Ge poeleii seçiide gup kaaıa dayalı bulaık TOPSIS yaklaşııı öeekti. Çalışada öeile odeli liteatüde ye ala yaklaşılaa ola üstülüğüü gösteek aacıyla öek bi uygulaa suuluştu. Uygulaada döt kaa eici taafıda 6 kitee dayalı olaak beş alteatif A-Ge poesi değelediileek e iyi poe seçilişti. Ayıca öeile odeli kite ağılıklaıdaki değişikliklee ola duyalılığıı göek aacıyla duyalılık aalizi yapılıştı. Aahta eliele: A-Ge Bulaık TOPSIS Çok iteli aa Vee Abstact: Noadays Reseach ad Deelopet R&D) poect selectio has eeged as oe of the ost ipotat iestet decisios fo the success of copaies. R&D poect selectio is a coplex decisio-akig poble fo the ealuatio pocedues ioles ultiple qualitatie ad quatitatie citeia. This pape ais to popose the fuzzy TOPSIS odel based o a goup decisio-akig pocess i selectig R&D poects. A illustatie exaple is peseted i this pape to sho the effectieess ad obustess of the poposed ethodology oe the existig quatitatie appoaches. I this exaple fie alteatie R&D poects ae ealuated based o six citeia by fou decisio akes ad the best oe is selected. I additio sesitiity aalysis is used to see ho sesitie the poposed odel is to chages i the eights of citeia. eyods: R&D Fuzzy TOPSIS ulti Citeia Decisio akig I. Giiş Güüüzde A-Ge poelei fialaı küesel ölçekte ekabet edebileleii alıklaıı südüebileleii e gelişebileleii sağlaya e öeli yatıı kaalaıda biisidi Osaa e uakai 00). Buu edei tekoloi e üştei bekletileideki hızlı değişi edeiyle üü e hizetlei yaşa süeleii gideek kısalasıdı. A-Ge poelei yei üü e hizetlei geliştiilesii ecutlaı iyileştiilesii e üeti süeçleii etkiliğii atıılası ile aliyetlei azalasıı sağlaaktadı Heidebege e Stue 999). Bu edele fia hedefleie e başaısıa e fazla katkı yapabilecek A-Ge poeleii seçii e değelediilesi gideek öe kazaaktadı Piippo d. 999:). ) Yd. Doç. D. aadeiz Tekik Üiesitesi İİBF Ekooeti Bölüü ) Doç. D. aadeiz Tekik Üiesitesi İİBF İşlete Bölüü

2 8 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN A-Ge poeleii seçii e değelediilesi çalışalaıda çok sayıda kite e bu kitele aasıdaki ilişkilei ateatiksel odelle yadııyla açıklaya çok sayıda yöte kullaılıştı. E iyi A-Ge poesii seçilesi bi dizi kaaşık faktöü göz öüde buluduulasıı geektie çok kiteli kaa ee ulti Citeia Decisio akig-çv) pobleidi. Geel olaak ÇV tekiklei çok sayıda bibiide bağısız faktöü etkisii dikkate alaak kaa eiciye e uygu seçeeği belileeside yadıcı ola yaklaşıladı. ÇV tekiklei içeiside e popüle olalaı ise aalitik hiyeaşi süeci Aalytic Hieachy Pocess-AHS) aalitik ağ süeci Aalytic Netok Pocess- AAS) ei zaflaa aalizi Data Eelopet Aalysis-VZA) etopi elekte poethee e TOPSIS yaklaşılaıdı. ÇV tekikleii e öeli aataı çoğulukla kaa eicilei itel e icel faktölei bilikte değeledidiği duulada kullaılabileleidi. Öeği AHS yöteide kaa poblei hiyeaşik bi odel yadııyla ifade edilike AAS yöteide ise poble hiyeaşik ya da ağa bezeye yapısal bi odel yadııyla ifade edilekte e çok sayıda faktö aasıdaki bağılı ilişkile göz öüe alıaktadı. VZA kaa alteatifleii etkilikleii e yüksekte e düşüğe doğu sıalaakta Etopi Elekte Poethee e TOPSIS yötelei kitelei öe düzeyleii belileesi e alteatiflei seçii aşaalaıda kullaılabilektedi. Ayıca ÇV tekiklei tek bi kaa eici ya da gup kaa ee tekiklei Goup Decisio akig Techiques-GVT) aacılığıyla uygulaabilekte e bulaık küe Fuzzy Set-B) teoisi ile bütüleştiilebilektedi. GVT çok sayıda uzaı yagı e değeledieleii bi aaya getie yöteledi. Bu edele GVT özellikle kaaşık poblelei çözüüde eilei elde edilesi aacıyla kullaılıla Heidebege e Stue 999: 0). Diğe taafta B teoisi gülük yaşatıda kaşılaşıla poblelei ta olaak odelleeediği belisiz ya da şüpheli duulada kullaılı. Bu duuda poblele uzalaı bilgi e deeyileide yaalaılaak dilsel değişkele liguistic aiables) yadııyla sayısallaştıılı e kuula odelle yadııyla çözülü. Bu edele çalışaı aacı A-Ge poeleii seçiide gup kaaıa dayalı bulaık TOPSIS yaklaşıı öeekti. Çalışa üç bölüde oluşaktadı. Çalışada öcelikle fialaı A- Ge poeleii seçiide kulladıklaı kitele e uyguladıklaı yötele liteatü aaştıasıda yaalaılaak taıtılacaktı. Çalışaı uygulaa kısıda öek bi odel öeilecek e bulaık TOPSIS yaklaşıı yadııyla bi ialat fiası içi e iyi A-Ge poesi belileecekti. Çalışaı souç kısıda ise elde edile bulgula tatışılacaktı. II. AR-GE Poeleii Seçiide ullaıla itele A-Ge poelei üeti pazalaa ühedislik e diğe faaliyetlei etkilediğide kıt kayaklaı bu poelee optial biçide dağıtılası geeki.

3 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 9 Bu yüzde fia yöeticileii seçilecek A-Ge poelei üzeide fiki biliğie aalaı geeki Osaa e uakai 00). Fiala açısıda A- Ge poeleii seçi e değelediile aaçlaı: i) fia hedefleie e stateileie uygu poele seçilesii sağlaak ii) başaılı poelei belileyeek kıt kayaklaı bu poelee yölediek iii) poelei değeii aksiize etek e i) yei üüle e geliştie poelei aasıda dege sağlaak biçiidedi Piippo d. 999:). Dolayısıyla A-Ge poeleii seçiide kullaılacak kitele yukaıda bahsedile aaçlaa uygu olalıdı. Aksi takdide doğu poelei seçilesi duuuda dahi fialaı başaıya ulaşası ükü olayacaktı. Bi diğe öeli kou ise poe seçiii etkileye çok sayıda itel e icel faktöü dikkate alıası geeğidi. Schatz e Vetisky 977) A-Ge poeleii seçiii etkileye itel e icel kitelei aliyet gei ödee süesi tekik e ticai başaı olasılığı paza payı beklee getii e hüküeti poeye ola desteği biçiide dikkate alıştı. Bad d. 988) e göe ise yasal düzeleele kayakla paza koşullaı e tekik başaı olasılığı poe seçiii etkileye kitik faktöledi. Osaa e uakai 00) ise itel faktölei poei stateik açıda öei ile tekoloik etkisi e uygulaabililiği olaak icel faktölei satışla ka e poei etkiliğii biçiide taılaışladı. Liag 00) daha da kapsada poei fiaya katkısı yeilik yaata gücü yatıı tutaı e fia aaçlaıa uyguluk kiteleii dikkate alıştı. Laso d. 006) i çalışasıda ise tekik isk fia stateileie uyguluk yasal düzeleele paza payı ticai isk e uygulaabililik kitelei seçide ye alalıdı. Wag d. 005) diğe aaştıacılada faklı olaak poelei fia ya da ulusal ekooiye katkısı diekt e dolaylı ekooik faydalaı gelişe düzeyie etkisi teoik e tekik katkısı başaı olasılığı sağladığı eei e alzee tasaufu sosyal etkisi e ticai başaısıı dikkate alışladı. ohaty d. 005) e göe poe seçiide beklee fayda isk e poei ait olduğu kategoi teel aaştıa uygulaalı aaştıa e geliştie) dikkate alıalıdı. Ayıca ifade edile tü kitelei üeti paza tekoloi ögüt ya da poeye ilişki kitele Huag d. 008; Tolga e ahaa 008; eade e Pesley 00) biçiide gupladııldığı çalışala da buluaktadı. Çalışada A-Ge poeleii seçiii etkileye kitele; aliyet paza payı gei ödee süesi beklee getii uygulaabililik e poei fia başaısıa katkısı biçiide dikkate alııştı. Tablo: de A-Ge poeleii seçiide kullaıla kitele e açıklaalaı göülektedi.

4 0 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN Tablo : AR-Ge poeleii seçiide kullaıla kitele itele Açıklaa aliyet Poe içi geeke yatıı tutaıdı. Paza payı Poei sağlayacağı paza payı atışıı göstei. Gei ödee süesi Poe başlagıcıda ilk souçla alııcaya kada geçe süedi. Beklee getii Poede beklee getiiyi yasıtı. Uygulaabililik Poei geçekleşe olasılığıdı. Fia başaısıa katkısı Poei fia kalılığıa ola katkısıdı. III. AR-GE Poeleii Seçiide ullaıla Yötele A-Ge poeleii seçii pobleleide faklı yöte e odelle kullaılaktadı. Bulaı ateatiksel pogalaa odellei ekooik e fiasal aaliz yötelei e ÇV tekiklei olak üzee üç gupta toplaak üküdü. Tablo: de A-Ge poeleii seçiide kullaıla yötele göülektedi. Tablo : AR-Ge poeleii seçiide kullaıla yötele Değeledie Yötei Yazala ateatiksel pogalaa odellei Doğusal pogalaa Riguest e Gaes 990 Ta sayılı pogalaa Bad d. 988; Fag d. 008 uadatik pogalaa uchta 00 Hedef pogalaa hoashahgol d. 988 Ekooik e fiasal aaliz yötelei Seaye bütçeleesi İO NBD GÖS YGDO) tekiklei echli e Beg 980; Ila 989 Fayda-aliyet aalizi Cadus d. 98 aa teoisi isk aalizi/kaa ağacı) eke 99 Çok iteli aa Vee Tekiklei ÇV) Pualaa scoig) yötei Heikse e Tayo 999 Aalitik Hiyeaşi Süeci AHS) Poh d. 00; Liag 00 Aalitik Ağ Süeci AAS) eade e Pesley 00 VZA Vei Zaflaa Aalizi) Lito d. 007; Eilat d. 008 Bulaık Opsiyo değelee fuzzy eal optios aluatio) Wag e Hag 007; Calsso d. 007; Tolga e ahaa 008 Bulaık AHS Huag d. 008; Wag d. 005; Hsu d. 00. Bulaık AAS ohaty d. 005 ateatiksel pogalaa odellei değeleede kullaıla yöte e kayaklaı faklılığı edeiyle poe seçiide yaygı olaak kullaılaaktadı Libeatoe e Titus 98). Ayıca ekooik e fiasal aaliz yötelei içeiside ye ala seaye bütçeleesi tekiklei İç kalılık oaı et bugükü değe gei ödee süesi yatıılaı gei döüş oaı) aacılığıyla A-Ge poeleide sağlaacak akit akışıı tahi etek oldukça

5 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 güçtü. Bu yötele A-Ge poeleii değelediileside bide fazla aaç ya da kitede çok tek bi kite ya da aacı getii) dikkate alaktadı. Fayda-aliyet aalizi yötelei ise poelei fayda e aliyet ölçüleie göe sııfladıılasıı geektidiğide uygulaa güçlüklei taşı. Beze şekilde kaa teoisie dayalı yötele he kaaa ilişki olasılık e beklee değei belileesii geektidiğide sıılı kullaıa sahipti Poh d. 00:6-65). Ayıca ateatiksel e ekooik yötele: i) itel e icel faktölei ayı ada dikkate alaası ii) paasal olaya kitelee dayalı kaşılaştıaya uygu olaalaı iii) A-Ge yöeticileii uzalık e deeyileii dikkate alaalaı i) A-Ge yöeticileii kaşılaştığı geçek duuu ta alaıyla ifade edeeelei e ) A-Ge yöeticileii bu yötelei uygulaada güçlük çekelei b. edelele yaygı kabul göeektedi Huag d. 008:00). Bua kaşı bi çok kaa ee pobleide belili bi aacı geçekleştiek üzee bide fazla icel ya da itel kite bulaa ait alt kitele e alteatifle söz kousu olabilektedi. Bulada bazılaı bibileiyle çeliştiğide kullaılabilecek e uygu yötele ise ÇV tekiklei olaak otaya çıkaktadı. Yapıla çalışala icelediğide biçok ÇV tekiğii A-Ge poeleii seçii aacıyla kullaıldığı göülektedi. Acak liteatüde bulaık TOPSIS yaklaşııı bu aaçla kullaa bi çalışaya astlaaıştı Tablo:). Tükçe liteatüde TOPSIS yaklaşıı otooti fialaıı pefoasıı değelediilesi Yudakul e İç 00) e katı atık depolaa sahası seçii Baysal e Teci 006) pobleleide kullaılıştı. Bulaık TOPSIS yaklaşııı ise tedaikçi seçii üçük e Ece 007) kuuluş yei seçii Elee 007) akie-ekipa seçii aya d. 007) e satış elealaı seçiide Ece 007) kullaıldığı göülüştü. Acak bulaık TOPSIS yötei Tükçe liteatüde bi fiaı A-Ge poeleii seçii pobleide ilk kez kullaılacaktı. IV. Bulaık üele Geçek yaşada biçok kaa poblei belisiz e kesi olaya bilgile içediğide bu bilgilee dayalı kuula odelle poblelei ta e doğu olaak ifade edeez. Bu edele kaa süecii belisiz e kesi olaya bilgilee dayalı odel kuulabilesii sağlaası geeki. Bulaık küe teoisi isa yagı e değeledieleideki belisizlik e sübektifliği üsteside gelek e kaa süecie dilsel değişkele yadııyla açıklık getiek aacıyla kullaılaktadı. Dilsel değişkele sayısal olaak ifade edileeye kaaşık duulaı üsteside gelek aacıyla kullaılıla. Dilsel değişkele yadııyla yapıla değeledielede ise bulaık sayıla kullaılı Saei d. 009:7). Çalışada yauk bulaık sayıla tapezoidal fuzzy ubes-ybs) kullaılaktadı. Şekil de pozitif bi YBS göülektedi.

6 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN Şekil : Yauk bulaık sayı Şekil de göüldüğü gibi pozitif bi YBS ) olaak ifade edili e üyelik foksiyou aşağıdaki gibi taılaı Che d. 006: 9): > < 0 0 ) x x x x x x x x μ ) Ayıca ) e ) iki YBS e pozitif bi eel sayıyı gösteek üzee teel aitetik işlele aşağıdaki gibi olacaktı Che d. 006: 9): ) ) ) ) ) ) ) ) ) ). ) 5) Ayıca ) e ) iki YBS aasıdaki uzaklık tepe oktası etodu etex ethod) kullaılaak aşağıdaki gibi hesaplaı Che d. 006: 9): ) ) ) ) ) d 6) ) x μ 0 x

7 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 V. Bulaık TOPSIS FTOPSIS) İdeal çözüe yakılığa göe sıalaa yapa yötei Techique fo Ode Pefeece by Siilaity to Ideal Solutio-TOPSIS) seçile alteatifi pozitif ideal çözüde e kısa esafede e egatif ideal çözüde e uzak esafede olası ilkesie dayaaktadı. TOPSIS pozitif ideal çözüe bezelik e egatif ideal çözüe uzaklık ideksi olaak da taılaı. Dolayısıyla TOPSIS yötei pozitif ideal çözüe e çok bezeye eya e yakı ola alteatifi seçilesie dayaı Hag e Yoo 98). aa pobleleide Bulaık TOPSIS Fuzzy TOPSIS-FTOPSIS) yaklaşıı kullaılaak kitelei e alteatiflei öe düzeyleii kesi ya da utlak cisp) sayıla yeie bulaık sayılala ifade edilesi sağlaı. Çalışada kitelei öe düzeylei ağılıklaı) e alteatiflei pefoas skolaı dilsel değişkele olaak taılaıştı. Şekil e de göüldüğü gibi dilsel değişkele YBS kullaılaak ifade edilebili. aa eici V) Şekil e de ye ala dilsel değişkele yadııyla kitelei öe düzeyleii e alteatiflei pefoas skolaıı hesaplayabili. Çok düşük Düşük Biaz düşük Biaz yüksek Çok yüksek Ota Yüksek Şekil : itelei öe düzeylei içi dilsel değişkele

8 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN Çok kötü ötü Biaz kötü Ota Biaz iyi İyi Çok iyi Şekil : Alteatiflei pefoas skolaı içi dilsel değişkele Öeği biaz yüksek BY) dilsel değişkeii yauk bulaık sayı olaak kaşılığı ) di. Bu sayıı üyelik foksiyou olaak ifadesi ise aşağıdaki gibidi: 0 x < 0.5 x x μ x) 0.6 x 0.7 7) BY x x x > 0.8 Aşağıda FTOPSIS yaklaşııı aşaalaı ye alaktadı Che d. 006: 9-95): Ai alteatif sayısıı C kite sayısıı kitelei ağılıklaıı e kaa eici V) sayısıı gösteek üzee x i i ) A i i C ye göe pefoas skou olaak ifade edili. Bu duuda poble atis fouda aşağıdaki gibi gösteili:

9 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 5 C C C C A x x x x A x x x x 8) D A i x i x i x i xi A x x x x D atisii ağılık ektöü W [ ] olu. atisi elealaı e ağılıklaı x i ai bi ci di ) e ) biçiide gösteili. k. cı kaa eici V) içi bu göstei x ik aik bik cik dik ) e k k k k k ) biçiidedi. Bu duuda k. cı kaa eicii pefoas skolaı; a i{ a ik } b i b ik c k i c ik d ax{ d } i ik 9) i k k foüllei yadııyla hesaplaı. Ayıca k. cı kaa eicii ağılıklaı; i{ } k k k k k k ax{ } k 0) k k foüllei kullaılaak buluu. Buda soaki aşaa R oalize ediliş bulaık kaa atisii kuulasıdı. R atisi; R [ ] i L L. ) i biçiide gösteili. Buada B fayda kiteii e C aliyet kiteii gösteek üzee; i i a b c d i i i i d ax d i B ) d d d d i a d i a a a a i ai C ) c b a i i i i

10 6 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN foüllei kullaılaak hesaplaı. Böylece R oalize ediliş bulaık kaa atisii elealaı [0] aalığıda ye alıla. Soaki aşaa V ağılıklı oalize ediliş bulaık kaa atisii hesaplaasıdı. V atisi;. ] [ i i V L L ) biçiide gösteili. Ayıca V atisi; i i i i V 5) biçiide gösteili. atiste ye ala i ; i i ) 6) foülüyle hesaplaı. Bu duuda V atisii gösteii aşağıdaki gibi olu. i i i i V 7) V atisi hesapladıkta soa bulaık pozitif ideal A) e bulaık egatif ideal A - ) çözüü hesaplaası geeki. } { A L 8) } { A L 9) buada i L L olak üzee; } ax{ i i e } i{ i i 0) foüllei kullaılaak buluu. Soaki aşaa alteatiflei A) e A - ) de uzaklıklaıı hesaplaasıdı. Buu içi;

11 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 7 d i d i ) i d i ) d i ) i ) foüllei kullaılı. Soa alteatiflei ideal çözüe yakılıklaıı hesaplaası geeki. Buu içi; d i CCi ) di + d i foülü kullaılı. So olaak alteatiflei yakılık katsayısı CC i ) değeleie göe e büyükte e küçüğe doğu sıalaası geeki. Veile bilgilee dayalı olaak FTOPSIS algoitası aşağıdaki gibi özetleebili: Adı :Değeleede kullaılacak kite e kaa eicilei V) belileesi Adı :V lei kite e alteatiflee ilişki dilsel değeledieleii belileesi Adı :Dilsel değeledielei YBS laa döüştüüleek kite ağılıklaıı elde edilesi Adı :Bütüleşiş e oalize ediliş bulaık kaa atisleii kuulası Adı 5:Ağılıklı oalize ediliş bulaık kaa atisii oluştuulası Adı 6:Bulaık pozitif ideal A) e bulaık egatif ideal A - ) çözüü hesaplaası Adı 7:Alteatiflei yakılık katsayılaıı hesaplaası e sıalaası geeki. VI. Öek Uygulaa FTOPSIS yötei bi ialat fiasıı A-Ge poeleii seçii pobleie uygulaıştı. Öek poblede poe seçii kousuda uza sayılabilecek kaa eici V V V e V) taafıda öcede belilee 6 kite aliyet paza payı poei taalaa zaaı beklee getii uygulaabililik e fia başaısıa katkısı) e 5 faklı A-Ge poesi A A A A e A5) değelediilişti. Poblei çözüüe ilişki FTOPSIS algoitası aşağıdaki gibidi: Adı : aa eicile V V V V) poe seçiie etki ede kitelei kedileie suula liteatü bilgileie e deeyileie dayalı olaak belileişledi. Adı : V lei kite e alteatiflee ilişki dilsel değeledielei Tablo e de göülektedi. Tablo : aa eicilei kitelee ilişki dilsel değeledielei

12 8 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN aa Veicile V) itele V V V V aliyet ) Y Y Y Y Paza payı ) ÇY ÇY ÇY Y Zaa ) ÇY ÇY Y Y Beklee getii ) Y BY Y ÇY Uygulaabililik 5) Y Y Y ÇY Fia başaısıa katkısı 6) BY ÇY ÇY BY ÇD: Çok düşük D: Düşük BD: Biaz düşük O: Ota BY: Biaz yüksek Y:Yüksek ÇY: Çok yüksek Tablo : aa eicilei alteatiflee ilişki dilsel değeledielei aa Veicile V) itele Alteatifle V V V V A Bİ Bİ Bİ Bİ A İ İ İ Çİ A Çİ Çİ İ İ A İ İ İ İ A5 Bİ Bİ Bİ Bİ A Bİ Bİ Çİ Çİ A Çİ Çİ Çİ Çİ A Çİ İ İ İ A İ İ Bİ İ A5 Bİ İ İ İ A İ İ İ Bİ A Çİ Çİ Çİ Bİ A Çİ Çİ İ İ A Bİ Bİ İ İ A5 Bİ Bİ Bİ Bİ A İ İ İ İ A İ Çİ Çİ Çİ A Çİ Çİ Çİ İ A İ İ İ Çİ A5 Bİ Bİ İ Bİ A İ İ İ Çİ A Çİ Çİ Çİ Çİ 5 A İ Çİ İ İ A İ İ Çİ Bİ A5 Bİ Bİ Bİ Bİ A İ İ İ İ A Çİ Çİ Çİ Çİ 6 A İ Çİ İ İ A İ İ Çİ Çİ A5 Bİ Bİ Bİ Çİ Ç: Çok kötü :ötü B: Biaz kötü O: Ota Bİ: Biaz iyi İ:İyi Çİ: Çok iyi Adı : Dilsel değelediele YBS laa döüştüüleek bütüleşiş kite ağılıklaı elde edilişti. ite ağılıklaı 9) uaalı dekle kullaılaak elde edili. Tablo 5 de bütüleşiş bulaık ağılık atisi göülektedi. Tablo 5: Bütüleşiş bulaık ağılık atisi

13 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 9 itele Ağılıkla aliyet ) ) Paza payı ) ) Gei ödee süesi ) ) Beklee getii ) ) Uygulaabililik 5) ) Fia başaısıa katkısı 6) ) Adı : Bütüleşiş bulaık kaa atisi 0) uaalı dekle kullaılaak elde edili e ) uaalı dekle yadııyla oalize edili. Alteatiflei kitelede aldıklaı pefoas skolaıı oalize edilebilesi içi fayda kitelei içi ) e aliyet kitei içi ) uaalı deklele kullaılı. Tablo de göüldüğü gibi yalızca ilk kite ) aliyet kitei diğelei ise fayda kiteidi. Tablo 6 e 7 de bütüleşiş e oalize ediliş bulaık kaa atislei suulaktadı. Tablo 6: Bütüleşiş bulaık kaa atisi 5 6 A 5678) ) ) 7889) ) 7889) A ) 8900) ) ) 8900) 8900) A ) ) ) ) ) ) A 7889) ) ) ) ) ) A5 5678) ) 5678) ) 5678) ) Adı 5: Soaki aşaa ağılıklı oalize ediliş bulaık kaa atisii ) 5) e 6) uaalı deklele yadııyla hesaplaasıdı. Noalize ediliş bulaık kaa atisideki Tablo 7) değelei ilgili kite ağılıklaı ile çapılası soucu elde edile değele Tablo 8 de göülektedi. Tablo 7: Noalize ediliş bulaık kaa atisi A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) 5 6 A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) Adı 6: Tablo 8 yadııyla kitelei bulaık pozitif ideal A) e bulaık egatif ideal A - ) çözü değelei elde edili. Bu değelei elde edileside 8) 9) e 0) uaalı deklele kullaılı. Tablo 9 da kitelei A) e A - ) çözü değelei göülektedi.

14 50 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN Tablo 8: Ağılıklı oalize ediliş bulaık kaa atisi A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) 5 6 A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) A ) ) ) Adı 7: Bu aşaada alteatiflei A) e A - ) de uzaklıklaı e yakılık katsayılaı hesaplaaak sıalaası geeki. Bu aaçla ) ) e ) uaalı deklele kullaılı. Tablo 9: Bulaık pozitif ideal A) e bulaık egatif ideal A - ) çözü değelei A aliyet ) ) ) Paza payı ) ) ) Gei ödee süesi ) ) ) Beklee getii ) ) ) Uygulaabililik 5) ) ) Fia başaısıa katkısı 6) ) ) Tablo 0 da alteatiflei uzaklıklaı yakılık katsayılaı e sıalaı göülektedi. Bua göe sıalaa A A A A A5 biçiide olalıdı. A e yüksek yakılık katsayısı değei 0.580) ile seçilesi e uygu A-Ge poesi olaak belileişti. Tablo 0: Uzaklıkla yakılık katsayılaı e alteatiflei sıalaı D D C A SIRA A A A A A VII. Duyalılık Aalizi Duyalılık aalizi souçlaı kite ağılıklaıda oluşabilecek değişikliklee e deece duyalı olduğuu otaya koyaktadı. Tablo de

15 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 5 göüldüğü gibi faklı duu içi duyalılık aalizi yapılış e alteatiflei aldıklaı yakılık katsayılaı hesaplaıştı. Tablo : itelee eile faklı ağılıkla DURU ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) Bua göe ilk altı duu diğe kite ağılıklaı sabitke tek bi kitei aldığı aksiu ağılıklaa e ikici altı duu iiu ağılıklaa göe aaliz yapılabilesii sağlaaktadı. Tablo de kitelee faklı ağılıkla atadığı göülektedi. Ayıca Tablo faklı duu içi alteatiflei aldıklaı yakılık katsayılaıı gösteektedi. Tablo : Faklı kite ağılıklaı içi alteatiflei yakılık katsayılaı C ) DURU A A A A A Şekil 5 te göüldüğü gibi duyalılık aalizi souçlaı e gup kaaıa dayalı FTOPSIS souçlaı büyük ölçüde bezelik taşıaktadı. Tablo de yalızca. e. duulada A poesi ilk sıada ye alaıştı. Acak diğe duulada fia öcelikli olaak A poesii seçelidi.

16 5 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN 0700 C A A A A A5 DURU Şekil 5: Duyalılık aalizi VIII. Souç e Öeile Yapıla çalışala icelediğide A-Ge poeleii seçiide kaşılaşıla e öeli poblelei: i) seçile poelei fia hedef e stateileie uygu olaası ii) poelei paza e üştei ihtiyaçlaıı kaşılayaaası iii) bölüle aası iletişi e işbiliği eksikliği e i) yöeticilei poe seçiide kullaılacak uygu bi yöte üzeide uzlaşaaalaı olduğu göülüştü Piippo d. 999:7). Sisteatik olaya poe seçi süeci bilgi kaybıa e yalış poe seçiie ede olabilecekti. Bu edele fiaı tü foksiyolaıı bi aaya getie uzlaşacı bi poe seçi yötei geliştiilelidi. A-Ge poeleii seçii ateatiksel pogalaa odellei ekooik e fiasal aaliz yötelei ya da ÇV tekiklei yadııyla yapılaktadı. Çalışada A-Ge poeleii seçi e değelediileside gup kaaıa dayalı FTOPSIS yötei öeilektedi. Öeile yöte çok sayıda alteatif kite e kaa eiciyi dikkate aldığıda diğe yötelee kıyasla çok daha geçekçi souçla suabile bi ÇV tekiğidi. E iyi A- Ge poesii seçii aacıyla geliştiile odelde ialat fialaıı poe seçiie etki ede 6 teel kite e 5 alteatif A-Ge poesi belileişti. Daha soa gup kaaıa dayalı değelediele dikkate alıaak alteatif A- Ge poeleii yakılık katsayılaı hesaplaıştı. Aaliz souçlaıa göe öek uygulaa açısıda e iyi A-Ge poesi A olaak belileişti. Ayıca duyalılık aalizi de öek fia içi e uygu A-Ge poesii A olduğuu gösteektedi. Çalışada öeile yöte bulaık olaya yötelele yapıla hesaplaalaa oala daha fazla çaba e işle geektii. Yötei diğe kısıtı ise kaa eicile V) kitele e kite ağılıklaıı obektif biçide belileesi geektiğidi. Bua ağe FTOPSIS bulaık otada itel e icel çok sayıda kitei bi aada değelediilesii geektie poblele içi

17 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 5 oldukça uygu bi yötedi. Ayıca liteatüde A-Ge poeleii seçiide gup kaaıa dayalı FTOPSIS yötei öee bi çalışaya astlaaıştı. Bu edele öeile yöte poe seçiide etki bi biçide uygulaabili. Ayıca FTOPSIS belisiz e kesi olaya eilee uygu odel kuaya olaak sağladığıda etki bi kaa ee aacı olaak kullaılabili. Yötei bi diğe faydası ise poe değeleede oldukça basit esek e kullaıı kolay bi yaklaşı suasıdı. So olaak öeile yöte fialaa özgü bi takı değişikliklele tü fialaı poe seçi kaalaıda uygulaabilecekti. ayakça Bad J.F. Balachada R. e aufa P.E. 988) A Iteactie Appoach To R&D Poect Selectio Ad Teiatio IEEE Tasactios o Egieeig aageet 5) ss Baysal G. e Teci V. 006) atı Atık Depolaa Sahası Uyguluk Aalizii Coğafi Bilgi Sistelei CBS) Tabalı Çok iteli aa Yötelei İle Uygulaası. Coğafi Bilgi Sistelei Bilişi Gülei Bildii itabı -6 Eylül 006 Fatih Üiesitesi İstabul ss. -8. Cadus D. Fuhe.J. ati A.W. e Thall R.. 98) Use Of Beefit- Cost Aalysis I The Pee Reie Of Poposed Reseach aageet Sciece 8) ss Calsso C. Fulle R. Heikkila. e alede P. 007) A Fuzzy Appoach To R&D Poect Potfolio Selectio Iteatioal Joual of Appoxiate Reasoig ss Che C-T. Li C-T. e Huag S-F.006) A Fuzzy Appoach Fo Supplie Ealuatio Ad Selectio I Supply Chai aageet Iteatioal Joual of Poductio Ecooics 0 ss Ece F. 007) Satış Eleaı Adaylaıı Değelediilesie e Seçiie Yöelik Yei Bi Yaklaşı: Fuzzy TOPSIS Aadolu Üiesitesi Sosyal Bilile Degisi 7) ss Eilat H. Golay B. e Shtub A. 008) R&D poect ealuatio: A itegated DEA ad balaced scoecad appoach Oega 6 ss Elee A. 007) uuluş Yei Seçiii Fuzzy TOPSIS Yötei İle Belileesi: Dei Sektöü Öeği Akdeiz İ.İ.B.F. Degisi ss FagY. Che L. ad Fukushia. 008) ixed R&D poects ad secuities potfolio selectio odel Euopea Joual of Opeatioal Reseach 85 ss Heidebege. e Stue C. 999) Reseach ad deelopet poect selectio ad esouce allocatio: a eie of quatitatie odelig appoaches Iteatioal Joual of aageet Reies ) ss. 97-.

18 5 Tuba YAICI AYAN Selçuk PERÇİN Heikse A.D. e Tayo A. J. 999) A Pactical R&D Poect-Selectio Scoig Tool IEEE Tasactios o Egieeig aageet 6) ss Hsu Y.-G. Tzeg G.-H. e Shyu J.Z. 00) Fuzzy ultiple citeia selectio of goeet-sposoed fotie techology R&D poects R&D aageet 5) ss Huag C-C. Chu P-Y. e Chiag Y-H. 008) A Fuzzy AHP Applicatio i Goeet Sposoed R&D Poect Selectio Oega 6 ss Hag C. L. e Yoo. 98) ultiple Attibute Decisio akig ethods ad Applicatios Spige-Velag Ne Yok NY. Ila Y. 989) Ealuatio of Ioatie Poects: A Itegatie Appoach IEEE Tasactios o Egieeig aageet 6) ss aya İ. ılıç.s. e Çeikca E. 007) akie-teçhizat Seçi Pobleide Bulaık aa Vee Süeci ühedis e akia 9576) ss. 8-. hoashahgol R. Azai H. e Gousty Y. 988) A Itegated Appoach To Poect Ealuatio Ad Selectio IEEE Tasactios o Egieeig aageet 5) ss uchta D. 00) A Fuzzy odel fo R&D Poect Selectio ith Beefit Outcoe ad Resouce Iteactios The Egieeig Ecooist 6) ss üçük O. e Ece F. 007) Bulaık TOPSIS ullaılaak Tedaikçilei Değelediilesi e Ezuu da Bi Uygulaa Ekooik e Sosyal Aaştıala Degisi ) ss Laso C.P. Loghust P.J. e Iey P.C. 006) The Applicatio of A Ne Reseach ad Deelopet Poect Selectio odel i SEs Techoatio 6 ss Liag W.Y. 00) The aalytic hieachy pocess i poect ealuatio: A R&D case study i Taia Bechakig: A Iteatioal Joual 05) ss Libeatoe.J. e Titus G.J. 98) The pactice of aageet sciece i R&D poect aageet aageet Sciece 98) ss Lito J.D. oabito J. e Yeoas J.S. 007) A Extesio To A DEA Suppot Syste Used Fo Assessig R&D Poects R&D aageet 7) ss eade L.. e Pesley A. 00) R&D Poect Selectio Usig the Aalytic Netok Pocess IEEE Tasactios O Egieeig aageet 9) ss echli G.F. e Beg D. 980) Ealuatig eseach-roi is ot eough Haad Busiess Reie 585) ss eke.. 99) Ipoig R&D Decisios ad Executios Reseach Techology aageet 75) ss. 5-.

19 Atatük Üiesitesi İktisadi e İdai Bilile Degisi Cilt: 6 Sayı: 0 55 ohaty R.P. AgaalR. Choudhuy A.. e Tiai.. 005) A fuzzy ANP-based appoach to R&D poect selectio: a case study Iteatioal Joual of Poductio Reseach ) ss Osaa Y. e uakai. 00) Deelopet Ad Applicatio Of A Ne ethodology Of Ealuatig Idustial R&D Poects R&D aageet ) ss Piippo P. akkaie H. Oae V. e Tuoie. 999) Pobles Ad Pootio Of R&D Poect Selectio i Fiish High-Tech aufactuig Copaies Poceedigs of PICET '99 Cofeece Potlad USA. Poh.L. Ag B.W. e Bai F. 00) A Copaatie Aalysis Of R&D Poect Ealuatio ethods R&D aageet ) ss Riguest J.L. e Gaes S.B. 990) The liea R&D poect selectio poble: a alteatie to et peset alue IEEE Tasactios o Egieeig aageet 7) ss. -6. Saei. ousai S.F. ad Saayei A. 009) TQ Cosultat Selectio I Ses With TOPSIS Ude Fuzzy Eioet Expet Systes ith Applicatios 6) ss Schatz S.L. ad Vetisky I. 977) ulti-attibute Iestet Decisios: A Study of R&D Poect Selectio aageet Sciece ) ss Tolga A.Ç. ad ahaa C. 008) Fuzzy ulti-attibute Ealuatio of R&D Poects Usig a Real Optios Valuatio odel Iteatioal Joual of Itelliget Systes ss Wag J. ad Hag W.-L. 007) A Fuzzy Set Appoach Fo R&D Potfolio Selectio Usig A Real Optios Valuatio odel Oega 5 ss Wag. Wag C.. ad Hu C.H. 005) Aalytic Hieachy Pocess With Fuzzy Scoig i Ealuatig ultidiscipliay R&D Poects i Chia IEEE Tasactios O Egieeig aageet 5) ss Yudakul. e İç Y.T. 00) Tük Otooti Fialaıı Pefoas Ölçüü Ve Aalizie Yöelik TOPSIS Yöteii ullaa Bi Öek Çalışa Gazi Üiesitesi ühedislik ialık Fakültesi Degisi 8) ss. -8.