HALKLA İLİŞKİLER EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE UYGULAMALAR: TÜRK VE AMERİKAN ÜNİVERSİTELERİNE YÖNELİK KIYASLAMALI BİR ÇALIŞMA

Transkript

1 HALKLA İLİŞKİLER EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE UYGULAMALAR: TÜRK VE AMERİKAN ÜNİVERSİTELERİNE YÖNELİK KIYASLAMALI BİR ÇALIŞMA BERİL AKINCI VURAL, Ph.D. Ege University (Turkey) NİLAY BAŞOK YURDAKUL, Ph.D. Ege University (Turkey) Abstract Corporations have been much more sensitive to their environments because of the accelerating importance of information and speed through globalization, developing information and communication tehnologies, increased education level and public consciousness and awareness. As a result of these developments, public relations management has penetrated to many sectors such as private sector, public sector and independent sector and has been muh more appreciated than ever before. The necessity of all sectors for accessing, evaluating and disseminating information has added a strategic identity to public relations. Because of this strategic identity, public relations as a management function - in which managers can monitor and control their environment and can offer solutions by using sound communication techniques - has been placed to a much more important position. Actually all these developments increased the demand for public relations professionals. The strategic identity of public relations and the necessity of educated and qualified people in this field also increases the expactations in public relations education. In order to execute its strategic function properly, this management function has to be fulfilled by people who has proper competency and education level. It is important to have a good education level if the people in this field are expected to put forward right and ethical practices. The development of certain standards in public relations education has been impeded because of the interdiciplinary facet of public relations, being practiced in various sectors and by unproper people. That is why, public relations education has been important in the agenda of IPRA Council meetings. Almost for a decade, IPRA tries to put forward standards for public relations education. Public relations education is also considered as an important agenda for most of the public relations associations all over the world. The main aim of this study is to examine the university public relations curriculum and practices in United States and Turkey and then to go through a comparative study and evaluation. At the end, it is within the intentions of authors to discuss the level of public relations education in Turkey compare to United States and present suggestions in order to contribute to public relations education in Turkey.

2 Özet Küreselleşme sürecinde enformasyon ve hızın önem kazanması, gelişen enformasyon ve iletişim teknolojileri, artan eğitim düzeyi ve tüm bunların sonucunda artan kamu bilinci ve farkındalığı neticesinde işletmeler her zamankinden daha çok çevrelerine duyarlı hale gelmişlerdir. Bu yüzden halkla ilişkiler özel sektörün, kamu ve hatta kar amacı gütmeyen kuruluşların bulunduğu bağımsız sektörün bütün alanlarına girerek son yıllarda daha çok kabul görmeye başlamıştır. Tüm sektörlerin enformasyona ulaşmaya, değerlendirmeye ve yaymaya duyduğu büyük gereksinim halkla ilişkilere stratejik bir kimlik kazandırmıştır. Halkla İlişkiler, bu yönüyle yöneticilerin çevresel değişimleri kontrol altına alabildiği ve uygun iletişim teknikleriyle çözüm üretmeye çalıştığı bir yönetim fonksiyonu olarak üst kademelerde konumlanmıştır. Tüm bu gelişmeler ise, halkla ilişkiler uzmanlarına olan talebi arttırmıştır. Halkla ilişkilerin her geçen gün stratejik bir kimliğe bürünmesi, bu alanda yetişen kalifiye elemana duyulan ihtiyaç, halkla ilişkiler eğitiminin çıtasını da yükseltmektedir. Bu yönetim fonksiyonunun stratejik işlevini eksiksiz yerine getirebilmesi için, bu görevi icra edebilecek yetenek ve eğitim düzeyine sahip elemanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Günümüz halkla ilişkiler elemanlarının iyi bir eğitim almış olması, doğru uygulamalar ortaya koyabilmesi açısından önem kazanmaktadır. Halkla ilişkilerin interdisipliner bir bilim dalı olması, çok değişik alanlarda uygulamaya konulması ve uzun yıllar alaylılar tarafından icra edilmesi vb. sebebler halkla ilişkiler eğitiminde belirli standartların gelişmesine engel olmuştur. Halkla ilişkiler eğitimi, uzun yıllardan beri IPRA konsey toplantılarının en önemli maddelerinden biri olmuştur. Halkla ilişkiler eğitimi, son yıllarda IPRA nın standartlaştırılması konusunda üzerinde çalıştığı konuların başında gelmektedir. Diğer taraftan, tüm dünyadaki halkla ilişkiler derneklerinin odaklandığı konuların başında yine eğitim gelmektedir. Bu çalışmanın amacı, halkla ilişkilerin doğup geliştiği ve en geniş uygulama alanı bulduğu Amerika da halkla ilişkiler eğitimi veren üniversitelerdeki eğitim müfredat ve uygulamalarını araştırmak, aynı zamanda Türkiye deki mevcut müfredat ve uygulamaları ortaya koyarak her iki ülke arasında kıyaslamalı bir değerlendirmeye gitmektir. Bu değerlendirme sonucu, Amerika da uygulanan halkla ilişkiler eğitimi gözönüne alınarak Türkiye deki halkla ilişkiler eğitiminin hangi konum ve düzeyde kaldığı tartışalacak ve Türkiyede ki halkla ilişkiler eğitiminin geliştirilebilmesi için alana katkılarda bulunacak öneriler sunulacaktır. 254

3 HALKLA İLİŞKİLER EĞİTİMİNDE MÜFREDAT VE UYGULAMALAR: TÜRK VE AMERİKAN ÜNİVERSİTELERİNE YÖNELİK KIYASLAMALI BİR ÇALIŞMA Günümüzde Halkla İlişkiler Dünyada yaşanan ekonomik, siyasal, sosyal ve teknolojik değişim, küreselleşme sürecinde enformasyon ve hızın önem kazanması, gelişen enformasyon ve iletişim teknolojileri, artan eğitim düzeyi, tüketicilerin artan talep ve beklentileri ve hatta üretim sürecinde giderek daha fazla söz sahibi olması ve tüm bu değişimlere bağlı olarak da artan kamu bilinci ve farkındalığı işletmeleri çevrelerine karşı her zamankinden daha duyarlı hale getirmiştir. Yaşanan tüm bu değişim ve gelişmeler toplumu oluşturan bireylerin tutum ve davranışlarını etkileme gücüne sahip olan işletmeleri çevrelerine daha duyarlı hale getirmekle kalmamış, yönetim anlayışlarına yeni bir bakış açısı da kazandırmıştır. Bugün kamuoyu otoriteye kuşkuyla bakabilmekte ve bu durum da daha etkin bir yönetim tarzını gerekli kılmaktadır. Sadece satışlara ve kara değil, doğal kaynaklara ve insan kaynaklarına yani çevre kirliliği ve çevrenin korunması, tüketicinin sağlığı, uygulamacıların güvenliğine de daha çok dikkat etmeyi gerektirmektedir. İnsanlar mali verilerin daha çok açıklanmasını, özel sektörle kamu sektörü arasında daha yakın bağların kurulmasını ve serbest piyasadan yararlanırken daha dürüst olunmasını istemektedirler. İnsanlar Neden ve Neden Değil diye sorabilmek, katılımcı olabilmek için enformasyon edinmek istemektedirler (Sjöberg, 1998:17). Sözü edilen değişimler sonucu sadece kamunun değil, toplumun her kesimindeki kurum ve kuruluşların enformasyona duyduğu ihtiyaç artmıştır. Bu durum, iletişim olgusunu ön plana çıkarırken, halkla ilişkiler faaliyetlerinin her zamankinden daha fazla önem kazanmasına neden olmuştur. Özel sektör, kamu sektörü ve bağımsız sektörün enformasyona ulaşmaya, değerlendirmeye ve yaymaya duyduğu büyük gereksinim halkla ilişkilere stratejik bir kimlik kazandırmıştır. Halkla İlişkiler, bu yönüyle yöneticilerin çevresel değişimleri kontrol altına alabildiği ve uygun iletişim teknikleriyle çözüm üretmeye çalıştığı bir yönetim fonksiyonu olarak üst kademelerde konumlanmıştır. Halkla ilişkiler konusunda yapılan birçok tanım bulunmakla beraber Dr. Rex Harlow tarafından yapılan tanım, mesleği kavram ve kapsam olarak en detaylı biçimde açıkladığından Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA) üyeleri tarafından iyi bir tanım olarak nitelendirilmiştir. Bu tanıma göre; Halkla ilişkiler organizasyonla hedef kitleleri arasında karşılıklı anlayış, kabul görme, işbirliği ve iletişimin sağlanıp sürdürülmesine yardım eden; sorunların ve konuların yönetimi ile ilgili; yönetimi kamuoyu konusunda sürekli bilgilendirerek ona karşı duyarlı olmasına yardımcı olan; yönetimin kamu yararına hizmet etme sorumluluğunu tanımlayıp vurgulayan; eğilimlerin önceden saptanmasına yardımcı olmak için bir erken uyarı sistemi görevi yaparak yönetimin değişikliğe ayak uydurmasına ve değişiklikten yararlanmasına yardım eden; araştırma yöntemleri ile sağlıklı ve etik ilkelere uygun iletişim tekniklerinden birincil araçlar olarak yararlanan bir yönetim fonksiyonudur (Sjöberg,1998:53). Bir yönetim işlevi, bir iletişim süreci, kamuoyunu etkileme etkinliği, hedef kitlelerle ilişkiler ve işletmenin sosyal sorumluluğu çerçevesinde yapılan bir etkinlik (LSPR,1998:5) olarak görülen halkla ilişkiler uygulaması kendini profesyonelleştirmek durumundadır ve halkla ilişkiler eğitimi de bunun başarılmasında önemli bir araçtır. Netice itibarıyle, bir işin uygulamacılarının büyük bir çoğunluğu 255

4 profesyonel olarak nitelendirildiği zaman o işin bir uzmanlık dalı olarak nitelendirildiğini söyleyebiliriz (Grunig ve Hunt,1984:66). Halkla ilişkilerin her geçen gün stratejik bir kimliğe bürünmesi, bu alanda yetişen kalifiye elemana duyulan ihtiyaç, halkla ilişkiler eğitiminin çıtasını da yükseltmektedir. Bu yönetim fonksiyonunun stratejik işlevini eksiksiz yerine getirebilmesi için, bu görevi icra edebilecek yetenek ve eğitim düzeyine sahip elemanlara ihtiyaç duyulmaktadır. Bir halkla ilişkiler uzmanında olması gereken nitelikler şöyle sıralanmaktadır (Asna,1997: ): Dilini iyi kullanmasını bilmelidir. Genel kültür sahibi olmanın üzerinde sosyal ve ekonomik konularda yeterli eğitimden geçmiş olmalıdır. Gazetecilik mesleği, halkla ilişkiler mesleği için ihmal edilemeyecek bir niteliktir. Dış görünümüne dikkat eden, daha ilk görünüşte itici bir etki yaparak insanları kendisinden uzaklaştırmamaya özen gösteren kişidir. İnsanları sevmelidir. Kendi sorunlarını bir yana bırakacak, kızgınlığını, üzüntülerini içine atıp güleryüzlü olabilecek kadar sabırlı davranmalıdır. Görgü kuralları, topluluk içinde davranma biçimi meslekte kalmak isteyenlerin küçümseyemeyeceği özelliklerdir. Gerçekleri çabuk kavramayı, kendisini ve olayları dürüstçe değerlendirmeyi ve eleştirmeyi, insanları örgütlemeyi bilen, esneklik, sağduyu, espri ve hayal gücü ile araştırıcılık yanı gelişmiş kişidir. Kendine güvenir ve karşısındakilere de bu güveni hissettirir. Kendi dili dışında iyi konuştuğu dillerin sayısı başarıyı arttırır. Halkla İlişkiler Eğitimi Şüphesiz ki bir halkla ilişkiler uzmanının sahip olması gereken bu niteliklerin çoğu doğası ve kişiliğinden kaynaklanmaktadır, ancak halkla ilişkiler konusunda da iyi bir eğitim almış olmak en az kişisel nitelikler kadar önemlidir. Günümüzde halkla ilişkiler elemanlarının iyi bir eğitim almış olması, herşeyden önce doğru ve etik uygulamalar ortaya koyabilmesi açısından önem kazanmaktadır. Öte yandan halkla ilişkiler alanındaki eğitim programları, daha geleneksel olarak görülen meslek alanlarındaki eğitimlere göre farklılık arz etmektedir. Bu farklılıkların başında öbür mesleklere göre halkla ilişkiler alanında ihtiyaç duyulan bilgilerin çok çeşitli alanları kapsaması ve halkla ilişkiler uygulamalarının pek çok sektöre uyarlanabilir olması gelmektedir. 300 yılı aşkın bir süredir akademisyenler, meslekleri işlerden ayıran * en önemli niteliğin mesleklerin bir entelektüel temeli bulunması olduğunu ileri sürmektedirler. Bugün artık elimizde etkili halkla ilişkiler uygulamasının bilgi, beceri ve zihinsel güç gerektirdiğini kanıtlayan küresel araştırma sonuçları bulunmaktadır. Etkili halkla ilişkiler uygulaması, genellikle, sürekli gelişip genişleyen somut bir bilgi temeline dayanmaktadır (Berth ve Sjöberg,1998:16). Üniversitelerin eğitim programları bu temeller üzerine oturtulmaya çalışılmasına rağmen halkla ilişkilerin çok çeşitli sektörlerde de uygulandığı gözönüne alınırsa bu alandaki bilginin çokluğu ve çeşitliliği de yadsınamaz. Profesyonel halkla ilişkiler * Çalışmanın yazarları tarafından vurgulanmıştır. 256

5 uzmanlarının geniş bir bilgi birikimine sahip olması zorunluluğu, bu alandaki eğitim müfredatlarının da yapılandırılmasını ve standart bir temele oturtulmasını güçleştirmektedir. Gerçi halkla ilişkiler eğitiminin müfredatı konusunda genelde kuramsal bir anlaşmaya varılmıştır. Ancak mesleğimizin eğitim programlarının amacı konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bu görüşlerden birine göre, bu programlar tekniğe dayalı iletişim yetenekleri programları olmalıdır. Bunlar da temel yeterlilik (lisans) programlarının çoğuna benzemelidir. Diğer görüşe göre ise bu programlar yetenek yaklaşımının daha ötesine gitmeli ve öğrencileri danışman, yönetici, karar alıcı gibi rollere hazırlamalıdır. Bu görüşte iletişim ve örgütlenme kuramı, istatistik, araştırma yöntembilimi, halkla ilişkiler yönetimi gibi derslerin verilmesi önerilmektedir (Black, 1998: 13). Geniş bir bilgi birikimi ve beceriyi zorunlu kılan halkla ilişkiler alanında başarılı olabilmek için, iletişim yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmak yanında, yönetim, organizasyon yeteneği, dürüstlük ve hepsinin üzerinde güçlü bir kişilik ve liderlik özelliklerine sahip olmak gerekmektedir (Peltekoğlu,1998:99). İşletmenin hedef kitleleri ile kuracağı iletişimde stratejik bir rol üstlenen halkla ilişkiler uzmanları siyasal sistemleri, yönetim teorilerini ve ekonomiyi anlamalı, davranış bilimleri ile yakından ilgili olmalıdır. Yönetim psikolojisi, iletişim psikolojisi vb. alanlarda bilgi sahibi olmalı ve bu bilgileri uygulamaya dökebilecek yeterliliği bulunmalıdır. Müşteri memnuniyeti, motivasyon, liderlik, kalite kavramları ve yeni iletişim teknolojileri ile daima içiçe olmak durumundadır (Göksel ve Yurdakul, 2002:373). Görüldüğü üzere, profesyonel bir meslek olarak tanımlanan halkla ilişkileri icra edecek olan uzmanlarda aranan nitelik ve yetenekler beraberinde halkla ilişkilerde eğitim ve müfredat konusunu gündeme getirmektedir. Nitekim halkla ilişkiler eğitimi başta Uluslararası Halkla İlişkiler Derneği (IPRA) olmak üzere Uluslararası İlişkiler Danışmanlık Şirketleri Birliği (ICO) ve de Avrupa Halkla İlişkiler Konfederasyonu (CERP) gibi meslek örgütlerinin son yıllarda önemle üzerinde durduğu konulardan biri haline gelmiştir. Bu örgütlerin faaliyet alanlarına baktığımızda şu gündem maddeleri görülmektedir (Kadıbeşegil, 2000): 1. Uluslararası Standartlar 2. Ölçümleme ve Değerlendirme Teknikleri 3. Halkla İlişkiler Eğitiminin Kalitesinin Yükseltilmesi. Her ne kadar bir ülkenin sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel ortamı bir mesleğin gelişimi üzerinde büyük etkiye sahipse de, halkla ilişkiler eğitim ve müfredatı bu alanda çalışacak olan uzmanlardan beklenilen yetenek ve yeterlilikleri karşılayacak şekilde yapılandırılmalıdır. Halkla ilişkiler; psikoloji, siyaset bilmi, sosyoloji ve örgütsel davranıştan; medya ve kültürel çalışmalara uzanan bir dizi konuda fikir sahibi ve yetenekli mezunlar yetiştiren teşvik edici ve yaygın bir müfredat geliştirilmesi için bir fırsat sunmaktadır. Halkla ilişkiler uygulamacıları genellemeci olmalıdır ve geniş kapsamlı müfredat da bunu sağlamaya yardım eder; farklı konular kendi kavramsal çerçevelerini ve kültürlerini de beraberinde getirdiğinden, dünyayı farklı bakış açılarından görmek için bir esneklik ve duyarlılık alışkanlığı geliştirmek gibi başka bir eğitimsel amacı da vardır (L Etang ve Pieczka,2002:38). Profesyonel bir halkla ilişkiler eğitim programı, bireyi halkla ilişkiler yönetimine, kariyer geliştirmeye ve de küresel bağlamda hem topluma hem de mesleğe sürekli katkılar sağlayacak şekilde hazırlamalıdır. Gelişmiş bir halkla ilişkiler programı, halkla ilişkilerin yönetim takımına yaptığı katkı konusunda bireyi yönlendirmeli ve de ihtiyaç duyacağı 257

6 yönetim ve iletişim becerilerini geliştirmelidir. Ayrıca halkla ilişkiler problemlerini analiz etmek ve çözmek üzere bireyin iletişim, sosyal ve davranış bilimleri teorisini ve araştırma tekniklerini kullanabileceği problem-çözücü bir çevreye konumlandırmalıdır. Bu tür bir programın mezunları ise sadece halkla ilişkiler işi yapan kişiler olarak değil, halkla ilişkiler mesleğinin profesyonelleri olarak anılmalıdır. İşletme ve hedef kitleleri arasında etkili ilişkiler kurup geliştirecek profesyonel ve interdisipliner bir halkla ilişkiler programı sonuçları itibariyle mezunlarına şunları katacaktır (Russell,1999:101): 258 Küresel bir perspektif geliştirme, Halkla ilişkilerin yönetim takımındaki rolünü bilme, İletişim ve halkla ilişkiler teorisini anlama, Araştırma becerisi geliştirme, Kişilerarası iletişim becerisi geliştirme, Sosyal sorumluluk geliştirme, Proje/kampanya yönetme, İletişim teknolojilerinden faydalanma, Mesleğe katkı sağlama, İşletmenin stratejik iletişimini yönetme, Çeşitliliğe tepki verebilme, Sürekli eğitimi sağlayabilme. Bu genel çıktıları gerçekleştirmek üzere bu tür programı bitiren mezunlar; Halkla ilişkiler bilgisi, halkla ilişkiler teorisi, kişilerarası iletişim teorisi, örgütsel iletişim teorisi, kitle iletişim teorisi, liderlik teorisi ve diğer benzeri teorilerin halkla ilişkiler uygulamasını nasıl beslediğini anlayacak, Nitel ve nicel araştırma metodlarını uygulayacak şekilde halkla ilişkilerde araştırma yapabilecek, Gelişmiş içsel iletişim ve kişilerarası iletişim becerileri sergileyecek, Etik standartlara bağlı, küresel ve çok-kültürlü perspektife sahip ve de farklı kültürleri anlayan sosyal sorumluluk geliştirecek, Kampanya ve proje yönetiminde beceri geliştirecek, Enformasyon ve iletişim teknolojilerini takip edip halkla ilişkiler uygulamalarına entegre edebilecek, Çevreyi iyi gözlemleyebilen, olay ve krizleri etkili yönetebilen, bütünleşik iletişimde halkla ilişkilerin rolünü anlayan, medyayla etkili bir şekilde ilişki kurabilen, kurum kültürünü anlayıp yönetebilen ve de üst yönetime danışmanlık hizmeti verebilen stratejik iletişim yönetimi konusunda uzmanlık sergileyecektir. Halkla İlişkiler Eğitiminde Türk ve Amerikan Üniversitelerine Yönelik Kıyaslamalı Bir Çalışma Her geçen gün halkla ilişkiler uzmanlarına duyulan talebin artması ve bu alanda yaşanan gelişmeler eğitim konusundaki beklenti ve talepleri de arttırmıştır. Halkla ilişkiler eğitimindeki beklenti ve talepler üç başlık altında toplanmaktadır (Oeckl, 1998;7): 1. Halkla ilişkiler alanında akademik kariyer yapmayı planlayan kişiler kadar bu alanda yönetici konumuna gelmeyi hedef edinenler için ÜNİVERSİTE DÜZEYİNDE HALKLA İLİŞKİLER EĞİTİMİ,

7 2. Orta kademe yöneticilik konumları için ORTA DÜZEYDE HALKLA İLİŞKİLER EĞİTİMİ (Özel okullar ve seminerler), 3. Uzmanlar için belli konularda SEMİNERLERİN yanı sıra yeni başlayanlar ve orta düzeydeki öğrencilere yönelik KISA SÜRELİ TEMEL HALKLA İLİŞKİLER SEMİNERLERİ. Bu çalışmada bu alanda akademik kariyer yapmayı planlayan kişiler kadar bu alanda yönetici konumuna gelmeyi hedef edinenler için üniversite düzeyinde halkla ilişkiler eğitimi ele alınmıştır. Halkla ilişkiler alanında çalışan profesyonellerin sahip olması gereken temel nitelikler ve entellektüel bilgi birikimi ve de bu doğrultuda uzmanlık alanı olarak tabi olması gereken eğitim ve müfredat dikkate alınarak Amerika ve Türkiye deki halkla ilişkiler eğitimi kıyaslamalı bir yaklaşım içerisinde değerlendirilmiştir. Bu bağlamda Amerika ve Türkiye deki devlet üniversitelerinin lisans düzeyindeki halkla ilişkiler eğitim ve müfredatı ele alınarak incelenmiştir. Çalışmada 11 Amerikan Üniversitesi ve 13 Türk üniversitesi seçilmiş olup çalışma devlet üniversiteleri, lisans seviyesi, halkla ilişkiler programları ile sınırlı tutulmuştur. Eğitim ve müfredata ilişkin enformasyon, üniversitelerin web sitelerinden ya da öğrenci işlerinden temin edilen eğitim planlarından elde edilmiştir. Tüm üniversitelere ait bu veriler ders programlarındaki zorunlu ve seçmeli derslerin ortaklık durumuna göre sınıflandırılarak analiz edilmiştir. Çalışma kapsamındaki Amerikan üniversiteleri arasında California Eyalet Üniversitesi Fullerton İletişim Koleji, Kansas Eyalet Üniversitesi A.Q. Miller Gazetecilik ve Kitle İletişim Okulu, Morehead Eyalet Üniversitesi İletişim ve Tiyatro Departmanı, Murray Eyalet Üniversitesi İşletme Koleji Gazetecilik ve Kitle İletişimi Departmanı, Pennsylvania Eyalet Üniversitesi İletişim Koleji Reklam ve Halkla İlişkiler Departmanı, San Jose Eyalet Üniversitesi Gazetecilik ve Kitle İletişimi, Ball Eyalet Üniversitesi Gazetecilik Departmanı, Governors Eyalet Üniversitesi Sanat ve Bilim Koleji İletişim Programı, New Jersey Eyalet Üniversitesi Rutgers İletişim Okulu, San Diego Eyalet Üniversitesi Sanat ve Profesyonel Çalışmalar Koleji İletişim Okulu, Wichita Eyalet Üniversitesi Fairmount Sanat ve Bilim Koleji Elliott İletişim Koleji bulunmaktadır (Bu üniversitelerin halkla ilişkiler eğitim programlarındaki zorunlu ve seçmeli dersler ve kredileri için Bkz. Tablo 1, müfredat için Bkz. Tablo 2). Türk üniversiteleri arasında ise şunlar çalışma kapsamına alınmıştır: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi, Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi, Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi, Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi, Fırat Üniversitesi İletişim Fakültesi, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi, Mersin Üniversitesi İletişim Fakültesi (Bu üniversitelerin halkla ilişkiler eğitim programlarındaki zorunlu ve seçmeli dersler için Bkz. Tablo 3). Tablo 1. Amerikan üniversitelerindeki halkla ilişkiler eğitim programlarındaki zorunlu/seçmeli dersler ve kredileri CALIFORNIA EYALET ÜNİVERSİTESİ, FULLERTON İLETİŞİM KOLEJİ İLETİŞİM DEPARTMANI HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Zorunlu dersler 4 ders, 12 kredi HİT konsentrasyonu 8 ders 24 kredi Toplam 36 kredi KANSAS EYALET ÜNİVERSİTESİ, A.Q. MILLER GAZETECİLİK VE KİTLE İLETİŞİM OKULU HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Zorunlu dersler 10 ders, 30 kredi Seçmeli dersler 4 ders, 9 kredi Toplam 39 kredi 259

8 MOREHEAD EYALET ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM VE TİYATRO DEPARTMANI HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Temel dersler 3 ders, 9 kredi Hİ dersleri 4 ders, 12 kredi Seçmeli dersler 6 ders, 18 kredi Toplam 39 kredi MURRAY EYALET ÜNİVERSİTESİ İŞLETME KOLEJİ, GAZETECİLİK VE KİTLE İLETİŞİMİ DEPARTMANI HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Zorunlu dersler 11 ders, 26 kredi Seçmeli dersler 15 ders, 9 kredi Toplam 38 kredi PENNSYLVANIA EYALET ÜNİVERSİTESİ, İLETİŞİM KOLEJİ REKLAM VE HALKLA İLİŞKİLER DEPARTMANI İletişim kolejı dışında işletme, siyaset bilimi, psikoloji, sosyoloji, yabancı dil, enformasyon sistemleri ve istatistiki analiz gibi dallarda 80 kredilik minor derece zorunluluğu var. Zorunlu dersler, 4 ders, 12 kredi Seçmeli dersler 11 ders, 6 kredi Toplam 120 kredi SAN JOSE EYALET ÜNİVERSİTESİ, GAZETECİLİK VE KİTLE İLETİŞİMİ HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Temel kurslar (Lower Division Courses) 4 ders 12 kredi Üst kurslar (Upper level courses) 14 ders, 42 kredi Toplam 52 kredi BALL EYALET ÜNİVERSİTESİ, GAZETECİLİK DEPARTMANI HALKLA İLİŞKİLER PROGRAMI Profesyonel program 5 ders, 15 kredi Profesyonel programda Hİ zorunlu 14 ders, 40 kerdi Profesyonel programda Hİ seçmeli 12 ders, 8 kredi Toplam 63 kredi GOVERNORS EYALET ÜNİVERSİTESİ, SANAT VE BİLİM KOLEJİ İLETİŞİM PROGRAMI Genel Eğitim Dersleri kredi Zorunlu dersler 28 kredi 8 ders, 28 kredi Hİ de zorunlu dersler 6 ders, kredi Seçmeli dersler kredi Toplam 120 kredi SAN DIEGO EYALET ÜNİVERSİTESİ, SANAT VE PROFESYONEL ÇALIŞMALAR KOLEJİ, İLETİŞİM OKULU Kitle İletişiminde B.A derecesi, Hİ konsantrasyonu Genel eğitim derslerinin yanı sıra, Hazırlık dersleri, 5 ders, 15 kredi Hİ zorunlu dersler, 7 ders, 21 kredi Seçmeli dersler 3 ders, 3 kredi İletişim, Gazetecilik, RTS programından 3 ders (biri staj olmak üzere), 6 kredi Ekonomi, yönetim, pazarlama, psikoloji, sosyoloji veya siyaset bilimi departmanından ders, 9 kredi Toplam 120 kredi WICHITA EYALET ÜNİVERSİTESİ, FAIRMOUNT SANAT VE BİLİM KOLEJİ, ELLIOTT İLETİŞİM KOLEJİ Bütünleşik Pazarlama İletişimi derecesi Temel iletişim dersleri, 9 ders, 27 kredi BPİ dersleri, 7 ders, 21 kredi Seçmeli 3 kredi Toplam 51 kredi Stratejik İletişim derecesi Temel iletişim dersleri, 9 ders, 27 kredi Sİ dersleri, 5 ders, 15 kredi Seçmeli 3 kredi Toplam 45 kredi 260

9 Tablo 1 de görüldüğü üzere Amerika da halkla ilişkiler eğitimi, çoğunlukla iletişim, işletme, sanat ve bilim kolejlerine bağlı görülen gazetecilik ve kitle iletişimi bölümlerinde en az 39 kredi en çok 120 kredi olmak üzere ya halkla ilişkiler konsantrasyonlu major derece ya da B.A ** derecesi vermektedir. Pennsylvania Üniversitesi İletişim Kolejinde halkla ilişkiler eğitiminin gazetecilik ve kitle iletişimi altında değil de, doğrudan Reklam ve Halkla İlişkiler Bölümü altında okutulması dikkat çekmektedir. Tablo 2 de de görüldüğü üzere Amerika da halkla ilişkiler eğitimi veren üniversitelerin ders programlarında ortaklık durumu göz önüne alınırsa ağırlıklı olarak şu derslerin okutulduğu görülmektedir; Zorunlu Dersler; Medya ve toplum, İletişim Hukuku, İletişim Araştırma Yöntemleri, Kitle İletişim Tarihi ve Felsefesi, Kitle Iletişim Araçlarında Yazım, Halkla Ilişkilerin Temelleri, Halkla İlişkiler Yönetimi, Halkla İlişkilerde Medya ve Teknikler, Halkla İlişkiler Kampanyaları, Halkla Ilişkilerde Yazım, Örgütsel Iletişim, Grup İletişimi, Kişilerarası İletişim. Seçmeli dersler; Görsel İletişim, Medya Etiği, İletişim Teknolojileri, İkna Edici İletişim, Feature Makale Yazımı ***, Haber Medyasında Prodüksiyon, Dergi Prodüksiyon, Halkla İlişkilerde Örnek Olay Uygulamaları. Tablo 2 de yer alan zorunlu ve seçmeli dersler genel olarak değerlendirildiğinde 11 Amerikan Eyalet Üniversitesinde okutulan Halkla İlişkiler Programlarında çok fazla ortaklık olmadığı görülmektedir. Özellikle Türk Devlet Üniversitelerinde halkla ilişkiler ve reklam derslerinin Halkla İlişkiler ve Tanıtım Departmanlarında tek bir programda bir arada verildiği gözönüne alındığında aynı durumun Amerikan Üniversiteleri için geçerli olmadığı, reklamla ilgili derslerin az sayıda okulda sadece seçmeli ders olarak verildiği görülmektedir. Ancak bu durum, Amerika da halkla ilişkiler ve reklam konsantrasyonunun ayrı olarak ele alınmasıyla açıklanabilir. Amerikan Üniversitelerindeki halkla ilişkiler ders programı detaylı olarak incelendiğinde özellikle seçmeli derslerin sektörel anlamda branşlaştığını, eğlence, sağlık, medya vb. alanlara yönelik uygulamalı halkla ilişkiler eğitiminin ön planda olduğunu belirtmek mümkündür. Yine bu üniversitelerde kitle iletişim araçlarında prodüksiyon konusu üzerinde titizlikle durulduğu görülmektedir. Türkiye de Halkla İlişkiler eğitimi veren üniversiteler incelendiğinde, bu eğitimin İletişim Fakültelerinde doğrudan Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü adı altında dört yıllık lisans programı olarak yer aldığı görülmektedir. Tablo 3 de de görüldüğü üzere Türkiye de halkla ilişkiler eğitimi veren üniversitelerin ders programlarında ortaklık durumu göz önüne alınırsa ağırlıklı olarak şu derslerin okutulduğu görülmektedir. Zorunlu dersler; Halkla İlişkiler, Reklam, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri, Halkla İlişkiler Kampanyaları ve Uygulamaları, Halkla İlişkiler Teknikleri ve Tanıtım, Siyasal İletişim, Reklam Kampanyaları 13 üniversitenin hepsinin ders programında görülürken; Bütünleşik Pazarlama İletişimi, İletişim Bilimine Giriş, İşletme Yönetimi ve Organizasyon, Pazarlama ve Kamuoyu Araştırmaları, Kitle İletişim Hukuku, Kitle İletişimine Giriş, Temel Bilgi Teknolojileri, Örgütsel İletişim, Pazarlama, Kamuoyu, İletişim Sistemleri, İletişim Psikolojisi, İkna Edici İletişim, Reklam Metin Yazarlığı da ağırlıklı olarak görülen ortak dersler arasındadır. Seçmeli dersler; Kültürlerarası İletişim, Fotoğrafçılık, Pazarlama İletişimi, İletişim Modelleri, Web Tasarımı, Güzel ve Etkili Konuşma olarak görülmektedir. Tablo 3 de yer alan zorunlu ve seçmeli dersler genel olarak değerlendirildiğinde 13 Türk Devlet Üniversitesinde okutulan Halkla İlişkiler Programlarında Amerikan Üniversitelerine kıyasla daha fazla ortaklık sağlandığı göze çarpmaktadır. Amerikan Üniversitelerindeki seçmeli derslerin sektörel anlamda branşlaştığını, eğlence, sağlık, medya vb. alanlara yönelik olduğunu dikkate aldığımızda aynı durumun Türk Üniversiteleri için geçerli olmadığını, Amerikan Üniversitelerindeki kadar sektörel çeşitlilik göstermediğini rahatlıkla söyleyebiliriz. ** B.A. derecesi (Bachelor of Arts Degree): Sosyal bilimlerde üniversite lisans derecesi. *** Feature Makale: Bir konuyu daha derinlemesine inceleyen dergi ya da gazete yazısı. Ayrıntılı bilgi Serra Görpe, Halkla İlişkiler Kavramları, İ.Ü. İletişim Fakültesi Yayın No: 10, İstanbul 2001, s

10 Ancak her ne kadar sektörel çeşitlilik bulunmasa da, Türk Üniversitelerindeki halkla ilişkiler seçmeli derslerinin konu açısından geniş bir yelpazeye yayıldığını söyleyebiliriz. Yine aynı şekilde Amerikan Üniversitelerinde kitle iletişim araçlarında prodüksiyon önemle üzerinde durulan bir konu iken ve bu konuda Yayıncılık ve Filmde Yazım, Audio ve Video prodüksiyon, Haber Medyasında Prodüksiyon, Multimedia ve Web Prodüksiyon, Gazete ve Dergi Prodüksiyonu gibi pek çok ders bulunmasına rağmen Türkiye de halkla ilişkiler eğitiminde aynı ağırlık görülmemektedir. Tablo 2. Amerikan Eyalet Üniversitelerindeki Halkla İlişkiler Eğitim Programında Yer Alan Dersler ZORUNLU DERSLER Medya ve Toplum (9) İletişim Hukuku (8) Kitle İletişim Tarihi ve Felsefesi (5) İletişim Bilimine Giriş (1) İletişim Teorileri (3) İletişim Becerileri (1) İletişimde Araştırma Metodları (6) İnsan İletişimi (2) Teknoloji ve İnsan İletişimi (1) İletişim ve Popüler Kültür (1) İletişim ve Çatışma (1) İletişim ve Cinsiyet (1) İletişim ve Enformasyon Sistemleri (1) İletişim ve Sosyal Değişim (1) İletişim ve Dil (1) Aile ve İletişim (1) Kitle İletişim Araçlarında Yazım (10) Mizanpaj (3) Medya, Yaşam Biçimleri ve Çeşitlilik (2) Halkla İlişkiler (Hİ) Temelleri (10) Halkla İlişkilerde Yazım (7) Halkla İlişkilerde Araştırma Yöntemleri (4) Halkla İlişkiler Yönetimi (5) Hİ Medya ve Teknikleri (5) Hİ de Basılı Materyaller (4) Hİ Kampanyaları (4) Hİ ve Etik (1) Fon Arttırma ve Gelişme (1) Hİ Staj (9) Medyada Staj (9) Örgütsel İtibar ve Reprezantasyon (1) Örgütsel İletişim (5) Grup İletişimi (4) Örgüt ve Grup İçinde Liderlik (3) Kişilerarası İletişim (6) Dinleme Stratejileri (3) Sözlü İletişim (1) Sözsüz İletişim (3) Kültürlerarası İletişim (2) Yönetim (1) Ekonomi (1) Pazarlamanın Prensipleri (1) Pazar ve Hedef Kitle Analizleri (1) Bütünleşik Pazarlama İletişimine (BPİ) Giriş (1) BPİ Kampanyaları (1) Müşteri İlişkileri (1) Fotoğrafçılık (2) Sağlık Sektöründe Halkla İlişkiler (1) SEÇMELİ DERSLER Görsel İletişim (4) Medya Etiği (7) Medya Etkileri (3) Araştırma Ödevleri (4) İletişim Teknolojileri (5) Global Medya Sistemleri (2) İkna Edici İletişim (5) Yayıncılık & Filmde Yazım (1) Feature Makale Yazımı (7) Temel Audio ve Video Prodüksiyon (2) Haber Medyasında Prodüksiyon (7) Multimedya Prodüksiyon (1) Eğlence ve Turizm Çalışmalarına Giriş (1) Grafik İletişimi (2) Masaüstü Yayıncılık (3) Web Tasarım ve Prodüksiyon (2) Kitle İletişim Aracı Olarak İnternet (1) Eğlence ve Toplum (1) Eğlence Endüstrisi Çalışmaları (1) Eğlence Endüstrisinde Hİ (1) Hİ ve Değişimin Dinamikleri (1) Hİ Ajans Seminerleri (4) Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlarda Hİ (2) Halkla İlişkilerde Örnek Olay Uygulamaları (5) Digital Fotoğrafçılık (1) Medyayla İlişkiler (3) Dergi Prodüksiyon (5) Gazetede Prodüksiyon (2) Reklama Giriş (3) Reklamın Prensipleri (3) Reklam da Tasarım (1) Reklamda Yaratıcı Stratejiler (1) Reklam Metin Yazarlığı (2) Reklam Psikolojisi (1) Reklam Kampanyaları ((1) Reklam Medya Planlaması (1) Reklam Fotoğrafçığı (1) Senaryo Yazarlığı (4) Elektronik Medyada Reklam ve Satış (1) Uluslararası İletişim (2) Alternatif Medya Eleştirisi (2) Gazeteciliğin Prensipleri (1) Medya Yönetim Prensipleri (2) 262

11 Tablo 3. Türk Üniversitelerindeki Halkla İlişkiler Eğitim Programında Yer Alan Dersler ZORUNLU DERSLER Reklam (13) Halkla ilişkiler (13) Kitle İletişimine Giriş (7) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (13) Örgütsel İletişim (8) Pazarlama (7) Gazeteciliğin temel ilkeleri Haber toplama ve yazma (5) İletişimde sosyal sorumluluk ve etik (5) Kamuoyu (8) Kişilerarası İletişim (7) Medya Analizi ve Planlama (3) Halkla İlişkilerde Strateji ve Planlama (5) Davranış Bilimleri (5) İletişim Sosyolojisi (6) Reklam Grafiği (2) Bütünleşik Pazarlama İletişimi (9) Kriz İletişimi (6) Tüketici ve Müşteri Davranışları (4) Halkla İlişkiler Kampanyaları ve Uygulamaları (13) Halkla İlişkiler Teknikleri ve Tanıtım (13) İletişim Bilimlerine Giriş (8) İletişim Sistemleri (7) Siyasal İletişim (12) İletişim Araştırmaları (6) İkna Edici İletişim (7) Halkla ilişkiler yazarlığı (6) Kurum Kimliği (3) Sponsorluk (2) Reklamda Yaratıcılık (4) Sözsüz İletişim (2) İletişim Psikolojisi (8) İşletme Yönetim ve Organizasyon (8) Sosyal Psikoloji (7) Pazarlama ve Kamuoyu Araştırmaları (9) Temel Fotoğrafçılık (5) Reklam Yönetimi (6) Reklam Film Yapımı ve Yönetimi (2) Reklam Metin Yazarlığı (7) Masa üstü Yayıncılık (4) Medya Planlaması (5) Halkla İlişkilerde Ölçme ve Değerlendirme (2) Yeni Teknolojilerin Halkla ilişkilerde kullanımı (6) Kurum Kültürü (3) Uluslararası halkla ilişkiler (3) İletişim Tarihi (5) Kültürel Antropoloji (2) SEÇMELİ DERSLER İnsan Hakları (1) Çevre Bilinci (2) Kültürler arası İletişim (6) Sanat Sosyolojisi (3) Veri Tabanları (1) Sosyal Yaşam (1) Felsefe Tarihi (2) Cinsiyet ve İletişim İçerik Analizi (2) Pazarlama İletişimi (4) Fotoğrafçılık (8) Kültürel sosyal antrapoloji (3) Güzel Sanatlar (1) Uygarlık tarihi (2) İletişim Modelleri (3) Reklam Yapımcılığı Turistik İşletmelerde iletişim Teknikleri (2) Genel Turizm Bilgisi Radyo Programcılığı Yerel Gazetecilik (1) Metin Çözümleme (3) Web tasarımı (5) Metin Yazarlığı (2) Halkla İlişkilerde Hedef Kitle Doğrudan Pazarlama İletişim Sosyolojisi (2) Elektronik Grafik (1) Sunuş Teknikleri (3) Toplam Kalite Yönetimi (2) Bilgisayar Destekli İletişim (1) Haber Ajansları (1) Gösterge bilim (1) Protokol (1) Güzel ve Etkili Konuşma (5) İletişim ve Toplum (1) Müşteri İlişkileri Yönetimi (3) Eleştiri Kuramları (1) İletişim Ahlakı (1) Multımedia ve Workshop(1) İletişim ve Çağdaş Sanat Bilgisayarda Yaratıcı Çalışmalar (2) Stratejik Yönetim ve Planlama (2) Medya Planlama (seminerler) (1) Kültür tarihi (1) Görsel İletişim (1) Medya ve Siyaset (1) Motivasyon Kuramları (1) 263

12 Kitle İletişim Hukuku (9) Bilgi ve Belgelere Erişim Küresel ve Yerel reklam Web tasarım (5) İleri İmaj Teknikleri (4) Müşteri ilişkileri Yönetimi (2) İnsan Kaynakları Yönetimi (5) Temel Bilgi Teknolojileri (7) Sivil Toplum Örgütleri ve Halkla İlişkiler Halkla İlişkilerde Örnek Olay Çözümlemeleri (5) Reklam Kampanyaları (12) Basınla İlişkiler ve Basın reklamcılığı (2) Görsel İletişim (2) TV Reklamcılığı Bitirme Tezi (4) Güncel İletişim Tartışmaları Medya ve Siyaset Popüler Kültür ve İletişim Reklam Etkinliğinin Ölçümlenmesi (3) Simgesel İletişim Halkla İlişkiler Kampanya Analizi (1) Siyasal İletişim Kampanya Analizi (1) Halkla İlişkilerde Sektörel uygulamalar (1) Feminist Medya Çalışmaları (1) Yazınsal Türler (1) Sonuç ve Öneriler Halkla ilişkiler eğitimi konusundaki farklı görüşler dikkate alındığında, Amerikan halkla ilişkiler eğitiminin daha çok birinci görüşe yakınken Türkiye de ikinci görüşün ağırlık kazandığı görülmektedir. Amerikan Eyalet Üniversitelerindeki halkla ilişkiler eğitiminin daha çok tekniğe dayalı iletişim yeteneklerini geliştirmeye yönelik programlar olduğu görülmektedir. Ayrıca yine bu üniversitelerdeki programlar incelendiğinde ve de yukarıda bahsedilen profesyonel bir halkla ilişkiler eğitim programının çıktıları ve sonuçları göz önünde bulundurulduğunda, programlarda halkla ilişkilerin stratejik ve yönetimsel kimliğini ortaya koyan (stratejik yönetim, planlama, kriz yönetimi, kurum kültürü, kurum kimliği vb.) derslere yer verilmediği dikkat çekmektedir. Metin Kazancı halkla ilişkilerin sektöre uyum sağlaması açısından özellikle bu tarz derslerle bütünleştirilmesi gereğini şu sözleri ile ifade etmiştir: Kanımca halkla ilişkiler eğitimi içinde iletişimin ağırlığı mutlaka geriye çekilmelidir. Çünkü halkla ilişkiler yalnızca iletişim değildir. Bu alan toplumbilim, toplum psikolojisi, hukuk, kamu yönetimi, işletme, siyaset bilimi gibi dallarla çok daha yakından bağıntılıdır. Çok açık olarak görülmektedir ki, halkla ilişkiler yalnız iletişim değildir, yalnız iletişimle ilgili değildir, onun bir çok alanla ve disiplinle içiçeliği vardır. Halkla ilişkiler uzmanı hangi ortamda olursa olsun, kendini halkla ilişkiler birimi içine hapsetmemelidir (Kazancı, 2004:3-4). Ancak kıyaslamalı bir yaklaşım içerisinde Türk Devlet Üniversitelerindeki halkla ilişkiler eğitiminin tekniğe dayalı iletişim yeteneklerinden ziyade öğrencileri ağırlıklı olarak danışman, yönetici ve karar alıcı gibi rollere hazırlama eğiliminde olduğu görülmektedir. Bu eğilim o kadar ağır basmaktadır ki Türk Üniversitelerindeki halkla ilişkiler programları tekniğe dayalı iletişim yeteneklerinin geliştirilmesinde zayıf kalmaktadır. Bu konuda Orsa Stratejik Yönetim Danışmalığı Yönetim Kurulu Başkanı Salim Kadıbeşegil halkla ilişkiler alanında ara eleman ihtiyacına dikkat çekerek halkla ilişkiler eğitimi konusundaki görüşlerini şöyle dile getirmektedir **** : **** Salim Kadıbeşegil le yapılan elektronik- posta görüşmesi 264

13 Halkla ilişkiler mesleğinin ara insan gücüne ihtiyacı vardır. Bir ya da iki yıllık eğitimler ile medya içerik analizleri yapacak, araştırma ve raporlamalar konusunda uzman, tedarikçi yönetimi gibi konularla, görsel hizmetlerin üretilmesi çalışmalarında ciddi eleman sıkıntısı yaşanmaktadır. Benzer sıkıntıyı gören ve Halkla ilişkilerin faaliyet alanını kamu, özel ve reklam/halkla ilişkiler ajans ları olarak ayıran Metin Kazancı, günümüzde iletişim fakültelerinden mezun olan halkla ilişkiler uzmanlarının çeşitli sektörlerde daha kolay istihdam edilebilmesi için teorik ve teknik yönden aldıkları eğitimin dengeli olması gerektiğini vurgulamaktadır. Kazancı, her üç alan için ders önceliklerini ve bu alanlara yönelik en etkin halkla ilişkiler uzmanlarının yetiştirilmesi için ortaya koyduğu ders programı önerisini aşağıdaki biçimde sunmaktadır (Kazancı,2004:13): Kamu yönetiminde halkla ilişkiler seksiyonunu yeğleyen bir öğrenci için dört yıllık ders akım çizelgesi şöyle oluşabilir: Halkla İlişkilere Giriş- Türkiye nin Yönetim Yapısı - Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler - Sosyal Psikoloji - Halkla İlişkilerde Örnek Olaylar I - Halkla İlişkilerde Örnek Olaylar II - Mezuniyet Tezi. Aynı öğrenciler seçimlikler kategorisi içinde de Enformasyon Teknolojileri - Metin Yazarlığı -Turizm ve Uluslararası Tanıtım - Örgüt İletişimi - Siyasal İletişim ya da Uluslararası İletişim - Siyasal Kampanyalar ya da İletişim ve İmaj derslerini aldıklarında konuyla ilgili eksikliklerini giderebileceklerdir. Özel kesimde halkla ilişkiler konusunda uzmanlaşmak isteyen öğrenciler için taslak şu şekilde oluşabilir: Halkla İlişkilere Giriş - İşletme - Psikoloji - Pazarlama - Kamuoyu ve Pazar Araştırmaları I ve II. - Mezuniyet Tezi. Aynı öğrenciler seçimlik dersler arasından da Enformasyon Teknolojileri - Metin Yazarlığı - Tüketici Kültürü ve Tüketici Davranışı - Örgüt İletişimi - İletişim ve İmaj derslerini alabilirler. Reklam konusunda uzmanlık edinmek isteyenler için ise program üçüncü bir almaşık sunmaktadır. İletişime Giriş - Bilgisayara Giriş derslerine büyük ağırlık verildikten sonra öğrenciler, Reklama Giriş - Grafik Tasarımı - Grafik I - Grafik II - Reklamda Kampanyalar - Reklam Uygulamaları - Reklamda Metin Yazarlığı - Reklam Analizi dersleri ile programı tamamlayabilecek-lerdir. Türkiye de ki halkla ilişkiler eğitimi genel olarak değerlendirildiğinde, her ne kadar Amerika ya kıyasla kendi aralarında ortaklık sağladığı görülse de, kendi içlerinde ders programlarının çok fazla ortaklık sağlamadığı ve de özellikle mesleğin ara eleman ihtiyacına ve sektörel çeşitliliğe cevap verecek nitelikte olmadığı görülmektedir. Bu genel değerlendirmeler doğrultusunda Türkiye deki halkla ilişkiler eğitimi konusundaki önerilerimizi şöyle sıralamaktayız: 1. Merkezi sınav sistemi ile İletişim Fakülteleri halkla ilişkiler ve tanıtım bölümlerini kazanan öğrencilere özel yetenek (iletişim becerilerini kullanabilme, yazma, konuşma, ikna etme, kendine güven, güçlü içsel motivasyon, çabuk kavrama vb.) sınavı uygulanmalıdır. 265

14 Halkla ilişkiler eğitimi hem akademik hem de mesleki açıdan bütünleşik ve interdisipliner olmalı ve de öğrencilerin farklı bakış açıları geliştirmesine yardımcı olmalıdır. 3. Dersler yeterli deneyimi olan, halkla ilişkilerin hem akademik hem de mesleki yönlerini iyi kavramış, geleneksel disiplinler arasında rahatça hareket edebilen akademisyenlerce verilmelidir. (Türkiye de iletişim fakültelerindeki eğitim müfredat ve uygulamalarının belirlenmesinde yönetici kadronun hangi lisans eğitimini almış olduğu da büyük rol oynamaktadır.) 4. Üniversitelerin halkla ilişkiler eğitim programlarında hem akademisyenler hem de öğrenciler açısından gerekli alt yapı ve teknolojik olanaklara, yeterli demirbaş, kütüphane ve çevrim-içi veri tabanları gibi enformasyon kaynaklarına sahip olunması önemlidir. 5. Türk üniversitelerindeki halkla ilişkiler bölümleri Üniversite-Sanayi işbirliğine teşvik edilmeli, eğitim programları oluşturulurken sahadaki pratisyenlerin de görüşleri alınarak sektörün beklentileri eğitim programlarına entegre edilmelidir. 6. Üniversite ile özel/kamu/bağımsız sektör arasında geliştirilecek işbirliği neticesinde öğrencilerin staj süreleri uzatılmalı ve fakülte bünyesinde kurulacak staj koordinasyon ofisleri aracılığı ile öğrencilere staj imkanları açılmalıdır. 7. Halkla ilişkiler eğitim programlarında teorik bilgilerin yanı sıra sektörden gelen konuk konuşmacı, örnek olay uygulamaları ve vaka analizlerine daha fazla yer verilmesi önem arz etmektedir. 8. Halkla ilişkiler eğitim programlarında öğrencilerin doğrudan pratiklerini geliştirebilecekleri teorik bilgilerini sahaya dökebilecekleri uygulamaya yönelik derslerin oluşturulması ve bu dersler bünyesinde bitirme tezlerinin zorunluluk haline getirilmesi önerilmektedir. 9. Bunun yanısıra rehberlik ve danışmanlık hizmetini üstlenecek akademisyenlerin eşliğinde, üst sınıfların katılabileceği her türlü teknolojik alt yapı ve donanıma sahip bir halkla ilişkiler laboratuarının kurulması ve de bu laboratuarın profesyonel olarak kamu ve özel sektörden kampanya ve proje üstlenmek üzere brifing alması önerilmektedir. 10. Türk üniversitelerindeki halkla ilişkiler bölümlerinin ulusal ve uluslararası meslek örgütleri ile daha yakın temasta bulunup alandaki gelişmeleri daha yakından takip etmesi gerekmektedir. 11. Halkla ilişkiler eğitim programlarından mezun olanların doğru mesleki tutumlar ve standartları uygulayabilmesi açısından müfredatta halkla ilişkilerde etik konularına daha fazla önem verilmelidir. 12. Ayrıca Amerikan ve Türk üniversitelerindeki halkla ilişkiler eğitimini kıyaslamalı bir biçimde ele alan çalışmadan da görüldüğü üzere, halkla ilişkiler eğitim programlarında eleştirel yaklaşımlara yeterli ölçüde yer verilmediği görülmektedir. eleştirel araştırmacıların çoğu Marksist Avrupalılardır. Muhtemelen halkla ilişkilerin olumlu imajını arttırmak için çalışan Amerikalı halkla ilişkiler araştırmacıları bu mücadeleyi sorunlu bulmaktadırlar (Cottone,1993:169). Nitekim halkla ilişkiler alanında ağırlıklı olarak Amerikan ekolünü takip eden Türk Üniversitelerinin halkla ilişkiler eğitim programlarında da eleştirel ekole yer verilmediği görülmektedir. 13. Ders içerikleri sürekli güncel tutularak ve tüm akademisyenler tarafından değerlendirilerek programlarda benzer içerikli ders tekrarlarından kaçınılmalıdır. 14. Bir çevre ülke olarak Türkiye, iletişim fakültelerindeki müfredat içeriklerini, yeni teknolojilere uyum yapmayı kolaylaştıracak durumda esnekleştirmelidir (Önür,2001:29).

15 Halkla ilişkilerin ortaya koyucu, değerlendirici, yorumlayıcı ve iletişimci olarak rolü dünyada farklı çıkarları temsil eden gruplar ve kuruluşların artmasıyla daha büyük önem kazanmaktadır. Çeşitli gruplar ve çıkarlarla uğraşmak büyük yetenekler ve incelik gerektirmektedir. Uzmanlaşmanın gelişmesi de geniş bir anlayış gereksinmesini artırmakta ve özel uzmanlık çağında genel yetkinlik sahibi olmayı gerektirmektedir. Genel işletme stratejisini, kurum politikasını, piyasayı ve dış çevreyi bütünüyle kavrayabilme yeteneğini yaşamsal önem taşır (Black.1998: 17). Profesyonel bir halkla ilişkiler programı da bu yaşamsal önemi yansıtacak, hem yönetimsel ve stratejik kimliğini hem de teknik iletişim yeteneklerini geliştirecek ve uygulamaya koyabilecek nitelikte yapılandırılmalıdır. Kaynakça Asna, A. (1997). Halkla İlişkiler, Public Relations, PR, İstanbul: Sabah Kitapları. Berth, K., Sjöberg, G. (1998). Halkla İlişkiler Eğitiminin Evrimi ve Küreselleşmenin Etkisi, Çev: Ahmet Ünver, IPRA Altın Kitap Sayı:12, İstanbul: Rota Yayınları. Black, S. (1998). Halkla İlişkiler Eğitimi, Çev:İbrahim Çamlı, IPRA Altın Kitap Sayı:7, İstanbul: Rota Yayınları. Cottone, L.P. (1993). The Perturbing Worlwiew of Chaos: İmplications for Public Relations, Public Relations Review, 19 (2). Göksel, A.B., Yurdakul, N.B., (2002). Temel Halkla İlişkiler Bilgileri, İzmir: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları No:15. Görpe, S. (2001). Halkla İlişkiler Kavramları, İstanbul: İ.Ü. İletişim Fakültesi Yayın No: 10,. Grunig, J., Hunt, T., (1984). Managing Public Relations, Newyork: Holt, Rinehart &Winston. Kadıbeşegil, S., (2000). Halkla İlişkiler Evrensel Kimliği İle Buluşuyor, Kazancı. M.,(2004). Halkla İlişkiler Eğitimi Üzerine Bazı Düşünceler ve Yeni Eğitim Program, Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Antalya, İletişim Fakültesi Dergisi Yayın No:1. L Etang, J., Pieczka, M. (2002). Halkla İlişkilerde Eleştirel Yaklaşımlar, Çev: Gülcan Işık, Derya Terlan, Sema Yıldırım Becerikli, Ayşe Elif Emre Kaya, Serra Pehlivan, İstanbul: Vadi Yayınları. London School Of Public Relations (1998). Halkla İlişkiler Sertifika ve Diploma Programı, İzmir: Bimer. Oeckl, A. (1998). Dünyada Halkla İlişkiler Eğitimi, Çev.Nur Nirven, Ahmet Ünver, IPRA Altın Kitap Sayı:2, İstanbul: Rota Yayınları. Önür, N. (2001). Bilgiye Dayalı Toplumsal Yapılara Dönüşüm Sürecinde İletişim Fakülteri, Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, İletişim Fakültesi Dergisi Yayın No:2, İstanbul, Maltepe Üniversitesi Yayınları. Peltekoğlu, F.B., (1998). Halkla İlişkiler Nedir, İstanbul: Beta Yayınları. Russell, M.P., (Spring 1999). Toward the ideal professional degree program, Public Relations Review. Vol:25. Sjöberg, G. (1998). Mesleki Uygulama İçin Bir Halkla İlişkiler Eğitim Modeli, Çev: Nur Nirven, Ahmet Ünver, IPRA Altın Kitap Sayı:4, İstanbul: Rota Yayınları. Görüşmeler Kadıbeşegil, S. (2004). Halkla İlişkiler Eğitimi konusunda elektronik posta görüşmesi. 267