Yaşanabilir Kentler Yaratmada Kent Konseylerinin Rolü: Çanakkale Kent Konseyi

Transkript

1 SAĞLIKLI KENTLER BİRLİĞİ MUĞLA BULUŞMASI YEREL YÖNETİMLER ÇOK SEKTÖRLÜ YAKLAŞIM VE KATILIMCILIK Yaşanabilir Kentler Yaratmada Kent Konseylerinin Rolü: Çanakkale Kent Konseyi Yrd. Doç. Dr. Arzu BAŞARAN UYSAL Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Sağlıklı Kentler Birliği Danışma Kurulu Üyesi

2 Sürdürülebilir gelişme ve katılım 1992 yılında Brezilya nın Rio de Janerio kentinde yapılan Yeryüzü Zirvesi nin önemli çıktılarından biri olan Gündem 21, sürdürülebilir gelişme kavramı üzerinde geliştirilmiştir. Rio Zirvesi nde, sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi için katılımcı mekanizmaların ve süreçlerin oluşturulması gerekliliği ortaya konulmuştur.

3 Gündem 21 Gündem 21 dört ana başlıktan oluşmaktadır; (1) Sosyal ve ekonomik boyutlar, (2) Kalkınma için kaynakların korunması ve yönetimi, (3) Temel grupların rollerinin geliştirilmesi, (4) Uygulama araçları. Bölüm 3:Yoksullukla mücadele Bölüm 4: Tüketim alışkanlıklarının değiştirilmesi Bölüm 5: Demografik dinamikler ve sürdürülebilirlik Bölüm 6:İnsan sağlığının korunması ve kollanması Bölüm 7: Sürdürülebilir insan yerleşimleri gelişmesinin desteklenmesi Bölüm 8: Karar alma sürecinde çevre ve kalkınmanın bütünleştirilmesi Bölüm 24:Sürdürülebilir ve hakkaniyetli gelişme yönünde kadınlar için küresel eylem Bölüm 25: Sürdürülebilir gelişmede çocuklar ve gençlik Bölüm 26: Yerli halkların ve toplulukların rollerinin tanınması ve güçlendirilmesi Bölüm 27: Hükümet-dışı kuruluşların rolünün güçlendirilmesi Bölüm 28:Gündem 21`in desteklenmesinde yerel yönetimlerin girişimleri Bölüm 29:İşçilerin ve işçi sendikalarının rolünün güçlendirilmesi Bölüm 30: İş çevrelerinin ve sanayinin rolünün güçlendirilmesi Bölüm 32:Çiftçilerin rolünün güçlendirilmesi

4 Katılımın anlamı nedir? Kentlinin kararlara doğrudan katılımı mümkün müdür? Kentlinin kararları etkileme gücü nedir?

5 Katılım merdiveni (Arnstein, 1969) Kentli denetimi (citizen control) Devredilmiş yetki (delegated power) Ortaklık (partnership) Ikna (placation) Danışma (consultation) Bilgilendirme (informing) Terapi (therapy) Manipulasyon (manipulation) Kentlinin yetki dereceleri Sembolik katılım (degrees of tokenizm) Katılımın olmadığı düzlem

6 Kentlinin değişen rolü Artık her vatandaşın çözüme yönelik (proaktif) gönüllü ortak katılımcı vizyoner olması beklenmektedir (KENTGES, 2009).

7 Yerel Gündem 21 ve Türkiye Türkiye Yerel Gündem 21 Programı ile 1996 yılında İstanbul da gerçekleşmiş olan Habitat II Kent Zirvesi ile tanıştı yılında, Uluslararası Yerel Yönetimler Birliği, Doğu Akdeniz ve Ortadoğu Bölge Teşkilatı (IULA-EMME) tarafından Türkiye de Yerel Gündem 21 lerin Teşviki ve Geliştirilmesi Projesi (1. aşama ) ile başladı ve 23 pilot kent bu projeye dahil oldu (Emrealp, 2004; Kerman vd, 2011).

8 YG-21 den Kent Konseylerine YG-21 Programının başlangıcında yerel sorunların, bunların nedenlerinin ve çözümüne yönelik faaliyet alanlarının belirlenmesi amacıyla, yerel ilgi grupları arasındaki diyologun geliştirilmesine yönelik bir danışma forumu şeklinde, kent ölçeğinde bir katılım mekanizması oluşturulması hedefine yer verilmekteydi (Emrealp, 2010).

9 Kent Konseyi Yönetmeliği 2006 yılında Kent Konseyi Yönetmeliği yürürlüğe girdi ve belediye teşkilatı olan her kentte kent konseylerinin kurulması öngörüldü. Kent Konseyi Merkezi yönetimin, yerel yönetimin, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının ve sivil toplumun ortaklık anlayışıyla, hemşehrilik hukuku çerçevesinde buluştuğu; kentin kalkınma önceliklerinin, sorunlarının, vizyonlarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri temelinde belirlendiği, tartışıldığı, çözümlerin geliştirildiği ortak aklın ve uzlaşmanın esas olduğu demokratik yapılar ile yönetişim mekanizmalarını ifade etmektedir (Yönetmelik, madde 4-b).

10 Kent Konseyi Üyeleri Merkezi Yönetim Yerel Yönetim Yarı kamu niteliği olan kurumlar Hükümet dışı kurumlar (STK) *Vali, *Valinin belirlediği kamu kurum ve Kuruluş temsilcileri (maksimum 10). *Belediye başkanı, *Mahalle muhtarları. *Teşkilatı olan siyasi parti temsilcileri, *Üniversite temsilcisi, *Meslek Kuruluşları temsilcileri, *Sendika temsilcileri, *Baro temsilcileri *Dernek temsilcileri *Vakıf temsilcileri, *Kent konseyince kurulan meclis ve çalışma gruplarının birer temsilcisi Başaran-Uysal, 2010 (Kent Konseyi Yönetmeliğinden yararlanılarak hazırlanmıştır)

11 Meclisler ve Çalışma Grupları Kent Konseyleri bünyesinde sürekli meclisler (Kadın Meclisi, Gençlik Meclisi) ve özel ilgi alanları olan çalışma grupları kurulabilmektedir. Kent ile ilgili konularda derinlemesine çalışmalar yapmak amacıyla, ilgili sektörlerden, kuruluşlardan, disiplinlerden gelen kişilerce çalışma grupları oluşturulmaktadır. Çalışma gruplarında gönüllülük esastır. Her kentte benzer başlıklar altında çalışan çalışma grupları olabileceği gibi, kente özgü sorunlar üzerinde çalışan çalışma grupları da oluşturulabilir. Çalışma grubu sayısı ve çalışma grubu üye sayısı konularında bir sınırlama bulunmamaktadır.

12 Çanakkale Katılımcı Deneyimler Yerel Gündem 21 ve Kent Konseyi

13 Çanakkale kenti ve katılım deneyimleri 1995 *Çanakkale Sivil İnsiyatif, *ÇEYAP, *Kentsel sit ilanı 1997 Yerel Gündem Kent Konseyi 2007 Katılımcı Bütçe 1994 Çanakkale Boğaz Köprüsü İhalesi 1996 *Koruma amaçlı imar planı *Habitat II 2006 Kent Eylem Planı

14 Çanakkale kenti ve katılım deneyimleri Çanakkale Sivil İnsiyatif (1995) Zaman zaman gündeme gelen Çanakkale Boğaz Köprüsü projesi için 1994 yılında ilk kez somut adımlar atılır. Köprünün gerekliliği, kente olabilecek olumlu ve olumsuz etkileri ve köprü için seçilen yer kentte büyük bir tartışma başlatmıştır. Kentte, köprü projesinin tarihi dokuya zarar vereceğini savunan ve bu nedenle köprünün yerine karşı çıkan bir sivil insiyatif oluşur. Sivil insiyatifin girişimi ile Çanakkale Evleri Yaşatma Projesi (ÇEYAP) adı altında bir yapı oluşturulur. İçlerinde akademisyen, mimar ve şehir plancılarının da bulunduğu ÇEYAP, Mimarlar Odasının da desteği ile Çimenlik Kalesi etrafındaki tarihi dokunun kentsel sit olarak ilan edilmesini sağlar ve gönüllülük temelinde gelişen katılımcı bir süreç ile koruma amaçlı imar planının hazırlanmasını organize eder (ÇEYAP, 1997; Eruzun, 2006).

15 Çanakkale kenti ve katılım deneyimleri Yerel Gündem 21 (1997) Çanakkaleli aktivistler, ÇEYAP deneyimini 1996 yılında İstanbul da gerçekleşen Habitat II Zirvesi ne taşırlar ve zirvede Yerel Gündem 21 Programı ile tanışırlar. Sivil insiyatifin istekliliği ve Çanakkale Belediyesi nin desteği ile 1997 yılında Çanakkale, Yerel Gündem 21 Programının uygulandığı ilk kentlerden biri olur. Bu süreçte kentte formel bir yapıda olmamakla birlikte bir şehir konseyi oluşturulur.

16 Çanakkale kenti ve katılım deneyimleri Kent Konseyi (2004) ve Kent Eylem Planı (2006) 2004 yılında resmi olarak kurulan Çanakkale Kent Konseyi öncülüğünde geniş katılımlı bir süreç izlenerek Çanakkale Kent Eylem Planı hazırlanır. Oluşturulan kent vizyonunda sürdürülebilir gelişme, katılımcı yerel demokrasi, çoğulculuk ve barış kavramlarına vurgu yapılmıştır (Çanakkale Kent Eylem Planı, 2009).

17 Çanakkale Kent Konseyi Organizasyon Şeması Kent Konseyi Organları Genel Kurul Yürütme Kurulu Meclisler Çalışma Grupları Sekretarya Başkan Koordinasyon Kent Konseyi Genel Sekreteri Belediye Belediye Başkanı öneri üye Seçer, onaylar Hesap verir Başaran-Uysal, 2010, s.1872

18 Faaliyette olan meclisler Engelliler Meclisi (2007) Gençlik Meclisi (2008) Kadın Meclisi (2009) Çevre Meclisi (2010) Çocuk Meclisi (2012) Fevzipaşa Mahalle Meclisi (2012)

19 Çalışma Grupları Faaliyet göstermiş ya da halen faal olan çalışma gruplarından bazıları;, Dolmuş ve Taksi Çalışma Grubu, Pazar Yerleri Güzelleştirme.. Kentsel Gelişim Alanları.. Kent Konseyi Kararlarını İzleme.. Kent Eylem Planını İzleme.. Seramik Şehri Çanakkale.. Engelsiz Kent Çanakkale.. Engelli Profili Araştırma.. Bağımlı Değil Sağlıklı Yaşam.. Çanakkale Rüyası.. Evcil Hayvan Sağlığı.. Çanakkale Webvizyon.. Atikhisar Baraj Gölü Havzası.. Çocuk Oyun Alanları.. Fevzipaşa Birlik Beraberlik.. Boreas Kırkyama.. Sahiller Hepimizin Kentteki yaşam kalitesi ile doğrudan ilgili olan çalışmalar

20 Çanakkale Kent Konseyi Çocuk Oyun Alanlarının Geliştirilmesi Çalışma Grubu Grup üyeleri Gönüllüler Üniversite (ŞBP Bölümü) Belediye (Park ve Bahçeler Md.)

21 Çalışma Grubunun Amacı Çanakkale kentindeki çocuk oyun alanlarının, çocukların fiziksel, sosyal gelişimine katkı sağlayacak ve yaratıcılıklarını artıracak şekilde geliştirilmesi; sağlıklı, güvenli ve erişilebilir çocuk oyun alanlarının oluşturulması amaçlanmaktadır.

22 ÇALIŞMANIN HEDEFLERİ: Kentteki çocuk oyun alanlarının istenen standartlara ulaştırılması için bir eylem planı oluşturulması. Çocuk oyun alanlarının çocuk gelişimine olan önemli katkısı konusunda kentli ve kentteki kamu kurumlarında farkındalık yaratılması.

23 Kontrol listesi

24 Anket Çalışması 205 çocuk, 128 ebeveyn ile anket yapıldı.

25 Kişi başına düşen çocuk oyun alanı miktarı, Uygun büyüklüğe sahip olma, Erişebilirlik, Güvenlik, Bakım-onarım, Temizlik, Aydınlatma, Ebeveynlere yönelik düzenlemeler Engellilere yönelik düzenlemeler 400 m mesafede erişebilirlik

26 Uygun olmayan malzeme kullanımı Esenler, İstekyapı yanı, (2) Esenler, Çetin Emeç cd., (5)

27 Eskimiş ve yıpranmış oyun elemanları Esenler Mahalles, Rüzgarlı Sk., (11 nolu park), (14 puan)

28 Standartlara uygun olmama Cevatpaşa Mahallesi, Halk Bahçesi, (27 nolu park) (21 puan)

29 Yetersiz donatılar Cevatpaşa Mahallesi, 60.Yıl Parkı, (26 nolu park) (16 puan)

30 Çöp konteynırları ve trafolar Barboros Mahallesi, Sunay Biçer, (56 nolu park),

31 Farklı yaş grupları

32 Çocuk Oyun Alanlarının Geliştirilmesi için Eylem Planı Temel Stratejiler (1) Oyun alanlarının ve elemanlarının standartlara uygun, güvenli hale getirilmesi, (2) Çocukların yaratıcılıklarını ve sosyalleşmelerini sağlayacak tasarımlara yer verilmesi, (3) Mekansal yeterliğin sağlanması

33 Çanakkale Belediye Meclisi Çalışma, Kent Konseyi Genel Kurulu na sunuldu ve Genel Kurul, bu konunun Belediye Meclisi nin gündemine sunulmasına oybirliği ile karar verdi, Konu, Çanakkale Belediyesi Meclisi gündemine alındı ve tartışıldı,

34 Eylem Planının Uygulanma Süreci Park ve Bahçeler Müdürlüğü nün bütçesi artırıldı ve rutin bakım-onarım için eleman tahsis edildi, Öncelikle demirden yapılmış, kırılmış oyun elemanları değiştirildi, 2012 sonu itibariyle, en fazla kullanılan 22 oyun alanı yenilendi, Ahşap malzemeden yapılmış geleneksel oyun elemanları tercih edildi. Kentin iki büyük parkında (Halk Bahçesi ve Özgürlük Parkı) oyun elemanları çeşitlendirildi.

35

36

37

38

39

40 Çanakkale Kent Konseyi Fevzipaşa Birlik Beraberlik Çalışma Grubu Grup üyeleri Mahalleli Akademisyenler Kent Konseyi

41

42 Fevzipaşa Mahallesi nin kent içerisinde konumu

43

44

45

46 Fevzipaşa Mahallesi için bir şeyler yapılabilir mi? Kentsel sit ilanı ve Koruma Amaçlı İmar Planı deneyimi, Katılımcı Bütçe (Porte Alegre) deneyimi, Roman Şenlikleri deneyimleri, Kent Eylem Planı deneyimi, Türkiye deki olumsuz kentsel dönüşüm deneyimleri, Sulukule örneği

47 Çalışma öncesi yerel yönetim ve sivil toplum ile küçük arama toplantıları ve görüşmeleri Konunun sosyoekonomik boyutu önemli. Devlet sosyal politika geliştirmediği sürece bir şeyler yapmak çok zor Kendilerinin bir şeyler yapması lazım. Diğer türlüsü romantiklik olur, kurtarmak eskidendi. Sorun, Romanların yaşam tarzı ile ilgili, alanda mutlaka sosyolojik inceleme ve tespit gerek Bir şeyler yapmamalıyız. Onlar o şekilde mutlu ve bu onların tercihi. Bu onların kültürlerine müdahaledir. Yapılan ön görüşmelerde mahallelinin güçlendirilmesi ve yerinden edilmelerine yol açılmaması sivil toplumun ve yerel yönetimin ortak görüşüydü.

48 Çalışma Grubunun kurulması Ocak 2011, Kent Konseyi çatısı altında Fevzipaşa Birlik Beraberlik Gurubu Kuruldu. Grubun, her sokaktan, her yaştan üyeye sahip olmasına gayret edildi. Çalışma Grubu, üç akademisyen-şehir plancısı, iki Kent Konseyi çalışanı dışında Mahalleliden oluştu.

49 Fevzipaşa Birlik Beraberlik Amaçlar, Fevzipaşa Mahallesinin sorunları ile ilgili kentte bir farkındalık yaratmak, Fevzipaşa Mahallesi sakinlerinin (Romanların) mahalle temelinde örgütlenmelerini ve kendi sorunlarını dile getirmelerini desteklemek, Mahallenin mevcut durumunu, sorunlarını ve taleplerini saptamak, Çalışma Grubu

50 ön kabuller Sürdürülebilirlik (sosyokültürel, ekonomik, çevresel), Mahallede yaşayanların ve kentsel aktörlerin katılımı, işbirliği ve müzakereci yöntemlerin benimsenmesi, Yerinden etme yi engelleyici,

51 Yöntem

52 Çalışma Grubunun ilk faaliyetleri Ocak 2011, Meydanlık ta geniş katılımlı bir toplantı gerçekleşti, Ocak 2011, Yerel Medya mahalleye davet edilerek, Çalışma Grubu kendini tanıttı

53 Mahallenin mevcut durumunun tespiti Şubat 2011, Mahallede yapılacak olan çalışmanın kapsamı ve yöntemi belirlendi, Şubat 2011, Mahallede 15 gün süren bir fiziksel tespit çalışması yapıldı,

54

55 Mevcut durum tespitinde elde edilen veriler Bina Konut Hanehalkı Yapım sistemi Kat sayısı Binanın kullanım amacı Binanın fiziki durumu Binada konut sayısı Konutta yaşayan kişi sayısı Konutta oda sayısı Banyo, tuvalet, mutfak mevcudiyeti, Altyapı (su, elektrik, kanalizasyon, telefon) durumu, Konutta bulunan eşyalar (buzdolabı, televizyon vb.) Yaş Cinsiyet Eğitim durumu İstihdam Gelir Sosyal güvence Sağlık Doğum yeri Fevzipaşa da yaşama süresi

56

57

58

59

60 Nüfusa dair bazı tespitler Mahalledeki hane büyüklüğü (2.8 kişi/hane) Türkiye ortalamasından düşüktür (Türkiye ort. 3.8 kişi/hane). Görüşülenlerin %51 i Fevzipaşa doğumludur ve %48 i 50 yıldan fazladır bu mahallede yaşamaktadır. Görüşülen 207 yetişkin kadının 53 ü (%25) 18 yaşının altında ilk çocuğunu doğurmuştur. Evlenme yaşı 13 e kadar düşebilmektedir. 65 yaş üzeri kadın nüfus %9,5 dir, yalnız yaşayan yaşlı kadın oranı yüksektir.

61 İstihdam, İşsizlik, Eğitim Görüşülen 471 hanenin yalnızca %31 inde aile reisi düzenli bir gelire sahiptir ve %21 i sosyal güvence sistemine kayıtlıdır. Eğitim durumu ile düzenli gelir sahibi olma arasında bir ilişki olduğu söylenebilir. Okuma yazma bilmeme oranı %30 dur. İlkokul diplomasına sahip olanlar da dahil olmak üzere işlevsel okur-yazar olup olmadıkları tartışmalıdır.

62 İstihdam Okur-yazar olmayan yetişkin erkeklerin müzisyen, hamal, hurdacı, pazarcı gibi düzenli gelir getirmeyen işlerde çalıştıkları görülmektedir. Lise mezunu yetişkin erkekler ise şoför, garson, işçi olarak düzenli gelir getiren işlerde çalışmaktadırlar. Görüşülen 433 kadının %96 sı ev hanımıdır.

63 Mahalleli ile bireysel görüşmeler Mahallelinin sorunları, beklentileri ve talepleri ile ilgili bireysel görüşmeler yapılmıştır, Kadın-erkek, yaşlı-genç, çalışan-işsiz her kesimden mahalleli ile görüşülmeye çalışılmış ancak görüşmelerde liseye giden genç erkek ve kızlara yoğunluk verilmiştir,

64 Kuyu Caddesinden görünüm (1. Bölge)

65 Dizdar Caddesinden görünüm (2.bölge)

66 1 nolu Büyük Camii Sokaktan görünüm (3. Bölge)

67 Sarıçay kıyısı (4. Bölge)

68 (iv) Yapı, konut ve kentsel altyapı kalitesinin geliştirilmesi Fiziksel koşullar

69 Farkındalık artırma ve çözüm arayışları Mart-Nisan Çalışma sonuçları ve değerlendirmeler kentsel aktörlere sunuldu ve çözüm önerileri tartışıldı, Kent Konseyi Genel Kurulu, Tarihi Kent Komisyonu, ÇOMÜ, Yerel Medya, Sivil Toplum Kuruluşları, TMMOB, Çanakkale Ticaret ve Sanayi Odası, Çanakkale Valiliği, İl İnsan Hakları Komisyonu

70 Fevzipaşa Mahallesi Kentsel İyileştirme Projesi temel stratejiler (i) Kentte sosyal dışlanma ve etnik ayrımcılığın engellenmesi, (ii) Romanların karar verme mekanizmalarına aktif katılımı, (iii) Romanların kentin sosyal ve ekonomik yaşamına entegrasyonunun sağlanması, (iv) Mahalledeki yapı, konut ve kentsel altyapı kalitesinin geliştirilmesi.

71 Model Önerisi

72

73 Fevzipaşa Yaşam Merkezi

74 Sabrınız ve dikkatiniz için teşekkürler