UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİNDE VERİLERİN GRAFİKSEL ANALİZİ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİNDE VERİLERİN GRAFİKSEL ANALİZİ"

Ufuk Yenal
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 UYGULAMALI DAVRANIŞ ANALİZİNDE VERİLERİN GRAFİKSEL ANALİZİ Uygulamalı davranış analizinde verilerin gösterilmesi ve yorumlanması için grafikler kullanılır. Grafikler öğrenci performansının merkezi eğilimi, değişkenliği ve ilerlemesi hakkında basit ve etkili bilgi sağlar. Fuchs ve Fuchs (1986) tarafından yapılan bir araştırmada öğretmenlerin öğrenci performanslarını grafiksel olarak gösterdiklerinde öğrenci başarısının arttığını ortaya koymuşlardır. Bu bulguyu: Grafikler, öğretmenin öğrenci performansını daha doğru izleme ve karar alma sıklığını kolaylaştırmada yardımcı olur ve öğrencilere etkili geri dönüt sağlamada araç görevi yapar şeklinde yorumlamışlardır. 1

Fuchs ve Fuchs (1986) tarafından yapılan bir araştırmada öğretmenlerin öğrenci performanslarını grafiksel olarak gösterdiklerinde öğrenci başarısının arttığını ortaya

GRAFİKLER Uygulamalı davranış analizinde, hedef davranışı tanımladıktan ve kaydetme yöntemini belirledikten sonraki basamak, davranışı belli zaman aralığında gözlemek ve toplanan veriler

2 GRAFİKLER Uygulamalı davranış analizinde, hedef davranışı tanımladıktan ve kaydetme yöntemini belirledikten sonraki basamak, davranışı belli zaman aralığında gözlemek ve toplanan veriler grafiklendirmektir. Grafikler, öğrenci performansındaki eğilim ve değişimlerin gösterilmesinde en etkili ve verimli araçlardır. İşe vuruk bir grafik en anlaşılır olandır. Bu nedenle verilerimizi en iyi ifade eden bir grafik türü seçilmelidir. Uygulamalı davranış analizi sürecinde elde edilen verilerin gösterimi için genel olarak zaman serisi grafikleri kullanılmaktadır. Bu ünitede zaman serisi grafikleri, eşit aralıklı ve yarı logaritmik grafikler olmak üzere iki başlık altında incelenecektir. 2

İşe vuruk bir grafik en anlaşılır olandır. Bu nedenle verilerimizi en iyi ifade eden bir grafik türü seçilmelidir.

ZAMAN SERİSİ GRAFİKLERİ Uygulamalı davranış analizi sürecinde belli bir zaman dilimi boyunca toplanan verilere zaman serisi verileri

3 ZAMAN SERİSİ GRAFİKLERİ Uygulamalı davranış analizi sürecinde belli bir zaman dilimi boyunca toplanan verilere zaman serisi verileri denilmektedir. Bu tür verilerin gösterildiği grafiklere zaman serisi grafikleri denir. Şekil 1 de zaman serisi grafik örnekleri yer almaktadır. 3

4 Şekil-1: Zaman serisi grafiklerinin gösterildiği örnekler Doğru çözülen matematik problemi yüzdesi Günler Ayşe Dakikada gereksiz konuşma oranı Ali Günler 4

6 7 8 9 10 Günler Ayşe Dakikada gereksiz konuşma oranı 10 9 8 7 6 5 4 3

5 Şekil-1 in Açıklaması Şekil-1 de Ayşe nin matematik performansı ve Ali nin gereksiz konuşma davranışı verileri yer almaktadır. Bu iki grafik öğrencilerin öğretim programının durumunu etkili ve açık bir şekilde göstermektedir. Ayşe iki haftalık süre içerisinde matematikte hızlı bir gelişme göstermiştir. Ali nin günlük olarak gereksiz konuşma davranışı değişkenlik göstermektedir. Ali nin grafiğinde 21 gün boyunca toplanan verilerde tutarlı bir eğilim görünmemektedir. Her grafik üzerinde hızlıca bir analiz yapacak olursak Ayşe nin programı hiç değişiklik yapılmadan sürdürülmelidir. Ali nin gereksiz konuşma davranışlarının azaltılmasında veriler çok değişkendir, bu değişkenlik uygulanan öğretimin etkili olmadığı şeklinde yorumlanabilir. Bu nedenle Ali nin programında düzenlemelere ihtiyaç vardır. 5

Ali nin günlük olarak gereksiz konuşma davranışı değişkenlik göstermektedir. Ali nin grafiğinde 21 gün boyunca toplanan verilerde tutarlı bir eğilim görünmemektedir.

6 Zaman serisi grafiklerinin temel özellikleri Ordinat (dikey eksen) Apsis (yatay eksen) Veri noktaları Evre-değişim çizgileri 6

7 temel özelliklerin devamı Ordinat grafikteki dikey eksendir. Matematiksel terimiyle y ekseni dikey eksendir. Bu eksende davranışın kayıt edilmesinde kullanılan sisteme bağlı olarak davranışın oranı, davranışın yüzdesi, davranışın sayısı gibi bilgiler gösterilir. Ayşe nin grafiğinde doğru çözülen matematik problemlerinin yüzdesi ordinat üzerinde yer alırken, Ali nin grafiğinde dakika başına gereksiz konuşma oranı yer almaktadır. 7

yüzdesi, davranışın sayısı gibi bilgiler gösterilir.

8 devam Pek çok grafikte ordinat (y ekseni) üzerinde yer alan değerler eşit aralıklıdır. Bazı durumlarda da verilerin daha ayrıntılı olarak gösterilebilmesi için logaritmik yani iki veri noktası arasındaki farkları gösteren grafikler kullanılır. Bu grafiklere yarı logaritmik (semilogaritmik) grafikler denir. 8

Bazı durumlarda da verilerin daha ayrıntılı olarak gösterilebilmesi için

9 devam Pek çok durumda ordinat değişkenlerin olası değerlerinin tamamını içerir. Fakat bazı durumlar da buna gerek olmayabilir. Örneğin öğrencinin doğru davranış yüzdesi %70 in altına hiç düşmüyorsa bu değerin altındaki değerlerin grafik üzerinde yer alması anlamlı değildir. Bu durumda ordinat üzerine (//) aralık bırakılarak değerlerin tamamına yer verilmeyebilir. * Grafik örneği Word dokümanında var. 9

Örneğin öğrencinin doğru davranış yüzdesi %70 in altına hiç düşmüyorsa bu değerin altındaki

10 devam Apsis grafikteki yatay eksendir yani x eksenidir. Zaman serisi grafiklerinde apsis zamanı gösterir. Zaman serisi grafiklerinde zamanı göstermenin iki temel şekli vardır. a) Oturum formatı b) Takvim günleri formatı 10

Zaman serisi grafiklerinde zamanı göstermenin iki temel

11 devam Şekil 3 a Oturum Formatı 70 İşbaşında geçen zaman oranı Şekil 3 b Takvim Günleri Formatı Oturumlar 70 İşbaşında geçen zaman oranı Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Takvim günleri 11

Takvim Günleri Formatı Oturumlar 70 İşbaşında geçen zaman oranı 60 50 40 30

12 Grafiklerin açıklaması Grafik örneklerine bakıldığında genellikle oturum formatı kullanılırken, bazı durumlar ve davranışlar için takvim formatı da kullanılır. Bu format hafta sonları tatil günleri, çalışmanın yapılmadığı zamanları ya da oturumlar arasında geçen zamanı göstermek istediğimizde kullanılır. Aynı veri noktalarının oturum ve takvim günlerine yerleştirilmiş şekli Şekil-3 a ve 3 b de gösterilmiştir. 12

Bu format hafta sonları tatil günleri, çalışmanın yapılmadığı zamanları ya da oturumlar arasında geçen

13 Eğer takvim günleri formatı kullanılıyorsa sadece birbirini izleyen günlerdeki veri noktalarının kullanılması ve grafik üzerinde birbirini izleyen veri noktalarının birleştirilmesi gereklidir. Aksi durum davranış değişikliği ile ilgili olarak zayıf ve hatalı yorum yapmaya yol açabilir. 13

izleyen veri noktalarının birleştirilmesi gereklidir.

14 Şekil 4: Veri noktalarının birleştirilmesinde zayıf ve uygun biçimler Uygun Biçim 8 Dakikadaki davranış sayısı Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Uygun davranış Uygun olmayan Davranış Zayıf biçim Günler 8 Dakikadaki davranış sayısı Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Ç Pş C Ct P Pt S Uygun davranış Uygun olmayan Davranış Günler 14

davranış Uygun olmayan Davranış Zayıf biçim Günler 8 Dakikadaki davranış Uygun olmayan Davranış

15 Veri Noktaları Ordinat ve apsis üzerindeki değer uzantılarının kesişim noktalarına veri noktaları denir. Veri noktaları verilerin hangi gözlem oturumunda ya da takvim gününde toplandığını ve hangi bağımlı değişken değerine karşılık geldiğini gösterir. Veri noktaları için farklı semboller kullanılabilir. Bir grafik üzerinde birden çok veri gösteriliyorsa semboller de farklılaştırılır. 15

Veri noktaları verilerin hangi gözlem oturumunda ya da takvim gününde toplandığını ve hangi

16 Evre Değişim Çizgileri Bir grafiğin amacı yalnızca öğrenci performansındaki değişimi yansıtmak değil aynı zamanda çevresel etmenlerle performansın etkisini de göstermektir. Evre değişim çizgisi yatay eksen üzerinde çevresel yada uygulama değişimlerini ve değişim zamanlarını göstermek için çizilen dikey çizgidir. Uygulamalı davranış analizi sürecinde yer alan evreler (başlama düzeyi, uygulama, izleme gibi) grafik üzerinde dikey çizgilerle gösterilir. Her bir evre bir evre kodu ya da başlığı ile gösterilir. 16

Evre değişim çizgisi yatay eksen üzerinde çevresel yada uygulama değişimlerini ve değişim zamanlarını göstermek için çizilen

17 devam Evre değişim çizgisi 10 Yardım isteme davranışı sayısı Başlama düzeyi Uygulama Oturumlar 17

18 Yarı Logaritmik Grafikler Yarı logaritmik grafiklerde apsis üzerindeki aralıklar (zaman aralıkları) eşit aralıklı olarak yer alırken, ordinat üzerindeki aralıklar için veri noktaları arasındaki fark yansıtılır. Şekil-5 e bakıldığında (a) da eşit aralıklı bir grafik üzerinde, veri noktalarındaki eşit göreli değişiklikler eşit aralıklarla yansıtılmıştır. Eşit aralıklı grafiklerle değişim oranları (iki katı, yarısı gibi) yansıtılamaz. Bu nedenle de bazı durumlarda yarı logaritmik grafikle verileri göstermek daha akıllıcadır. 18

Şekil-5 e bakıldığında (a) da eşit aralıklı bir grafik üzerinde, veri noktalarındaki eşit göreli değişiklikler eşit aralıklarla

19 Şekil-5: Kendini yaralama davranışının azaltılmasına ilişkin uygulamanın etkilerinin gösterildiği eşit aralıklı ve yarı logaritmik grafiklerin karşılaştırılması 4.5 Kendini yaralama davranışı oranı Oturumlar 19

logaritmik grafiklerin karşılaştırılması 4.

20 devam Örneğin eşit aralıklı bir grafikte, davranış dakikada 10 dan, 5 e düştüğünde, dakikada 25 den 20 ye düştüğünde de eşit aralıklarla gösterilir. Oysa bu iki veri grubuna ayrı ayrı bakıldığında, davranış dakikada 10 dan 5 e düştüğünde yarı yarıya yani %50 oranında azalmıştır. Oysa dakikada 25 den 20 ye düştüğünde davranış % 20 oranında azalmıştır. Bu tür durumlarda eşit aralıklı grafikler davranışın değişimi hakkında uygulamanın etkililiği hakkında yanıltıcı bilgi verebilir. 20

Oysa bu iki veri grubuna ayrı ayrı bakıldığında, davranış dakikada 10 dan 5 e düştüğünde yarı yarıya yani %50 oranında

Benzer belgeler

VERİLERİN GRAFİKLER YARDIMIYLA SUNUMU. 3.2.1.Daire Grafikleri Yardımıyla Verilerin Sunumu. 3.2.2.Sütun(Çubuk) Grafikleri Yardımıyla Sunumu

SAÜ 3. BÖLÜM VERİLERİN GRAFİKLER YARDIMIYLA SUNUMU PROF. DR. MUSTAFA AKAL İÇİNDEKİLER 3.2.Grafiksel Sunumlar 3.2.1.Daire Grafikleri Yardımıyla Verilerin Sunumu 3.2.2.Sütun(Çubuk) Grafikleri Yardımıyla