STRATEJİK PLAN TİCARET BORSASI RTB

Transkript

1 TİCARET BORSASI

2 STARTEJİK PLANLAMA EKİBİ Mehmet ERDOĞAN Yönetim Kurulu Başkanı Resul OKUMUŞ Meclis Başkanı Muhammet KARAOĞLU Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Ahmet ÖZTABAK Sayman Üye Dr. Turgay TURNA Üye Hasan UZUN Üye İsmail KOCAMAN Genel Sekreter İlkay KAVALCI Basın ve Halkla İlişkiler Sorumlusu Akreditasyon ve Kalite Yönetim Temsilcisi Yunus Emre KATRANCI Trabzon-ABİGEM Direktörü Ceren KALINTAŞ Trabzon-ABİGEM Uzman Gül ŞİRANLI Trabzon-ABİGEM Uzman 2

3 ÖNSÖZ Rize Ticaret Borsası olarak değişen ve gelişen dünya şartlarına uygun, yararlı hizmetler vererek bütün üyelerimizi, Rizemizi ve ülkemizin milli içeceği olan çayımızı hak ettiği yere taşımak çabası içerisindeyiz. Bu çerçevedeki hizmet anlayışımızla Borsamızı bugünkü konumundan daha ilerilere taşımak ve geleceğini planlamak amacıyla stratejik planın hazırlanmasına karar verdik. Stratejik planımızın hazırlanması aşamasında, üyelerimizin ve paydaşlarımızın görüşleri alınmıştır. Borsamızın amaçlarını, ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, izlenecek yöntemleri içeren plan, ayrıca borsa olarak neredeyiz, nereye gitmek istiyoruz, gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşırız, başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz sorularına cevap aramıştır. Türkiye nin 2023 yılı vizyonu için belirlediği 10 markadan biri niye Türk Çayı olmasın dedik ve sonuç olarak bu hedefe ulaşmak için stratejik planımızda yol haritamızı ortaya koymaya çalıştık. Bu plan Borsamızın Stratejik Planı olmakla birlikte aynı zamanda çay sektörünün gelişimi için de referans alınabilecek bir plandır. Borsamızın Stratejik Planı nın hazırlanmasında Trabzon-ABİGEM başta olmak üzere emeği geçen üyelerimize, Borsa personelime ve katkıda bulunan tüm kişi, kurum ve kuruluşlara teşekkür ederim. Saygılarımla, Mehmet ERDOĞAN Rize Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı 3

4 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...3 İÇİNDEKİLER DURUM ANALİZİ İÇYAPI ANALİZİ TARİHSEL GELİŞİM MEVZUAT VE YASAL GÖREVLER YÖNETİM YAPISI ORGANİZASYON YAPISI FİZİKİ MEKÂN TEKNOLOJİK ALTYAPI TEKNOLOJİK ARAÇ LİSTESİ GIDA KONTROL LABORATUARI PERSONEL PERSONELİN UNVAN VE SAYILARI PERSONELİN EĞİTİM DURUMU PERSONELİN YAŞ DURUMU VE DENEYİM SÜRESİ MALİ DURUM GENEL MALİ DURUM GELİR VE GİDER KALEMLERİ YÜRÜTÜLEN FAALİYETLER VE PROJELER TEMEL FAALİYETLER YÜRÜTÜLEN PROJELER KURUMSAL KİMLİK MİSYON VİZYON KALİTE POLİTİKASI TEMEL İLKELER PAYDAŞLAR İÇ PAYDAŞLAR DIŞ PAYDAŞLAR

5 YARARLANICILAR (ÜYELER) ORTAĞI VE ÜYESİ OLUNAN KURULUŞLAR ÇEVRE ANALİZİ TÜRKİYE VE DÜNYADA GENEL DURUM RİZE NİN GENEL PROFİLİ ŞEHRİN TARİHÇESİ COĞRAFİ KONUM VE FİZİKİ ŞARTLAR DEMOGRAFİK YAPI ENERJİ ALTYAPISI EKONOMİK YAPI SANAYİ VE TİCARET TARIM HAYVANCILIK ORMANCILIK DOĞAL KAYNAKLAR GAYRI SAFİ YURT İÇİ HÂSILA AÇISINDAN RİZE SOSYO EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ AÇISINDAN RİZE İLLER ARASI REKABETÇİLİK ENDEKSİ AÇISINDAN RİZE GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLER İLE FIRSAT VE TEHDİTLER (GZFT) ANALİZİ GZFT ANALİZİ GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER FIRSATLAR TEHDİTLER LAMA AMAÇLAR, HEDEFLER, STRATEJİLER VE PERFORMANS GÖSTERGELERİ UYGULAMA FAALİYET PLANI IN UYGULANMASI, İZLENMESİ, DEĞERLENDİRMESİ

6 1. DURUM ANALİZİ 1.1. İÇYAPI ANALİZİ TARİHSEL GELİŞİM Rize Ticaret Borsası tarihinde 6404 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Müdürlüğü izniyle kurulmuştur. Rize Ticaret Borsası kurulduğu yıldan itibaren işlem hacmini sürekli yükselterek, bölgesinde güçlü, ülke sıralamasında işlem hacmi olarak 10. sırada yer alan bir borsa haline gelmiştir MEVZUAT VE YASAL GÖREVLER Ticaret Borsaları, 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İle Odalar ve Borsalar Kanunu nda yazılı esaslar çerçevesinde borsaya dâhil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan fiyatların tespit, tescil ve ilanı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlardır sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği İle Odalar ve Borsalar Kanunu na göre, borsaların kuruluş amaçları ve görevleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır. * Borsaya dâhil maddelerin, borsada alım satımını tanzim ve tescil etmek. * Borsaya dâhil maddelerin borsada oluşan her günkü fiyatlarını usulü dairesinde tespit ve ilan etmek * Alıcı ve satıcının, teslim ve teslim alma ile ödeme bakımından yükümlülüklerini, muamelelerin tasfiye şartlarını, fiyatlar üzerinde etkili şartları ve ihtilaf doğduğunda ihtiyari tahkim usulleri gösteren ve Birliğin onayıyla yürürlüğe girecek genel düzenlemeler yapmak

7 * Yurt içi ve yurt dışı borsa ve piyasaları takip ederek fiyat haberleşmesi yapma, elektronik ticaret ve internet ağları konusunda üyelerine yol göstermek * 51. maddedeki belgeleri düzenlemek ve onaylamak * Borsaya dâhil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere laboratuar ve teknik bürolar kurmak veya kurulmuşlara iştirak etmek * Bölgeleri içindeki borsaya ilişkin örf, adet ve teamülleri tespit etmek, Bakanlığın onayına sunmak ve ilan etmek * Borsa faaliyetleri konularda ilgili resmi makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kısmının menfaati olduğu takdirde bu üyeleri adına veya kendi adına dava açmak * Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğinde uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek * Mevzuatla bakanlıklara veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen işlerin, bu kanunda belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde borsalara tevdii halinde bu işleri yürütmek * Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak * Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak. * Sair mevzuatın verdiği görevlerle, ilgili kanunlar çerçevesinde Birlik ve Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak. Rize Ticaret Borsası 5174 sayılı TOBB kanununda yazılı görevler dışında bölgenin ve ilin ekonomik-sosyal sorunlarına eğilmekte ve bu sorunları çok iyi analiz ederek çözüm önerileri getirmektedir. Ayrıca bölgenin gelişimi için Avrupa Birliği ile ortaklaşa projeler yürütmektedir YÖNETİM YAPISI 1995 yılında kurulan Rize Ticaret Borsası nın temel yönetim organı Ticaret Borsası Meclisi dir. Meclis aşağıda listelenen 4 meslek grubu üyeleri tarafından seçilen 14 meclis üyesinden oluşmaktadır. 1. Meslek Grubu: Kuru Çay Üreticileri, Kuru Çay Paketleyicileri, Kuru Çay Pazarlamacıları 2. Meslek Grubu: Kasap ve Dericiler 3. Meslek Grubu: Fındık Tacirleri 4. Meslek Grubu: Uncular 7

8 MECLİS MECLİS 1. MESLEK GRUBU 2. MESLEK GRUBU 3. MESLEK GRUBU 4. MESLEK GRUBU Ticaret Borsası Meclisi tarafından seçilen 5 üyenin oluşturduğu Yönetim Kurulu yine bu üyeler tarafından seçilen Yönetim Kurulu Başkanı başkanlığında temel yönetim faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Yönetim Kurulu Başkanı na bağlı olarak görev yapan Borsa Genel Sekreteri ise borsa organları ve üyeleri ile kamu kurum ve kuruluşları ile olan ilişkileri yürütmekten sorumludur. 8

9 YÖNETİM KURULU Mehmet ERDOĞAN (Başkan) Muhammet KARAOĞLU (Başkan Yardımcısı) Ahmet ÖZTABAK (Sayman Üye) Dr. Turgay TURNA (Üye) Hasan UZUN (Üye) 9

10 MECLİSİ Resul OKUMUŞ (Başkan) Mehmet Ali ALTUNSU (Başkan Yardımcısı) Ramazan ÖZTÜRK (Başkan Yardımcısı) Muhammet NALKIRAN (Meclis Katip Üye) Ahmet ÖZTABAK (Üye) 10 Dr. Turgay TURNA (Üye) Hasan UZUN (Üye)

11 MECLİSİ Mehmet ERDOĞAN (Üye) M. Emin KARADAĞ (Üye) Abdurrahman İSMAİLOĞLU (Üye) Ferhat AKGENÇ (Üye) Muhammet KARAOĞLU (Üye) Yunus KALDIRIM (Üye) Sedat ABANOZ (Üye) 11

12 1.1.4 ORGANİZASYON YAPISI HESAPLARI İNCELEME KOMİSYONU MECLİS HUKUK MÜŞAVİRLİĞİ MALİ MÜŞAVİRLİĞİ YÖNETİM KURULU YÖNETİM KURULU BAŞKANI GENEL SEKRETER AKREDİTASYON VE KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ LABORATUAR ARK. VE KALİTE YÖNETİM TEMSİLCİSİ GENEL KOORDİNATÖR BASIN VE HALKLA İLİŞKİLER SORUMLUSU SEKRETER GENEL SEKRETER YARDIMCISI TESCİL MEMURU EVRAK VE SİCİL MEMURU LABORATUAR MÜDÜRÜ NUMUNE KABUL VE RAPOR DÜZENLEME ELEMANI MUHASEBE MEMURU LABORATUAR BİRİM SORUMLUSU LABORATUAR ELEMANI BİLGİ İŞLEM PERSONELİ İKRAM PERSONELİ ŞOFÖR AŞÇI TEMİZLİK PERSONELİ GÜVENLİK ŞEFİ GÜVENLİK GÖREVLİSİ 12

13 GENEL SEKRETERLİK İsmail KOCAMAN (Genel Sekreter) Hasan ÖNDER (Genel Koordinatör) İsmail Hakkı SOBA (Genel Sekreter Yardımcısı) Şevki BAYHAN (Evr. Sic. Memuru) İlkay KAVALCI (Basın ve Halkla İlişkiler Sorumlusu/ Akreditasyon ve Kalite Yönetim Temsilcisi) Yusuf AK (Tescil Memuru) Rahşan KARACA (Tescil Memuru) 13

14 LABORATUVAR İsmail Hakkı SOBA (Laboratuar Müdürü) Hacer GENÇ (Mikrobiyoloji Lab. Birim Sorumlusu) Ayfer KIYAK (Num.Kabul ve Rapor Düzenleme El./ Lab.Akr. ve Kalite Yönetim Temsilcisi) Seyran GÜL (Kimyasal Laboratuvar Birim Sorumlusu) Melek BAKOĞLU (Laboratuvar Elemanı) HİZMETLİ PERSONEL Ertan BİROL (Şoför) Melahat BİRİNCİ (Aşçı) Çetin ERTEN (İkram Personeli) Ali Ertan ÖZKAN (İkram Personeli) GÜVENLİK HİZMETLERİ Mevlüt BOSTAN (Güvenlik Şefi) 14 Şaban PEHLİVAN (Güvenlik Personeli) Talat BAYRAKTAR (Güvenlik Personeli) Osman Bahri YAZICI (Güvenlik Personeli)

15 FİZİKİ MEKÂN Borsa hizmet binası m 2 kapalı alana sahip zemin katla birlikte toplam 5 kattan oluşmaktadır. Bina içerisinde idari ve yönetim katları, yemek ve toplantı salonları, Kömür Analiz Laboratuarı ve tam teşekküllü akredite Gıda Kontrol Laboratuarı bulunmaktadır. Ayrıca borsa binası içerisinde Kadın Girişimciler, Genç Girişimciler Kurulu ve T.C Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı Rize Yatırım Destek Ofisi ne zemin katta, Rize KOSGEB Hizmet Merkezi Müdürlüğü ne ise birinci katında yer tahsis edilmiştir TEKNOLOJİK ALTYAPI TEKNOLOJİK ARAÇ LİSTESİ Aşağıda tabloda belirtilen bilgisayar ve cihazların dışında bu cihazlarla kullanılan bilgisayar programları da teknolojik altyapıya dâhil edilmekte ve lisanslama işlemleri her zaman takip edilmektedir. Sahip olunan altyapı sayesinde borsa hizmetleri aksamadan yürütülmekte, borsanın yapacağı etkinlikler ve güncel haberler mail, faks ve SMS yoluyla iletilmekte, sürekli güncellenen internet sayfası ile duyurular gerçekleştirilmektedir. 15

16 S.NO EKİPMAN TÜRÜ MİKTARI 1 Masaüstü Bilgisayar (PC) 10 2 Dizüstü Bilgisayar 7 3 İşletim Sistemi 17 4 Ofis Yazılımı 17 5 Anti virüs Yazılımı 17 6 Laboratuvar Yazılımı 4 7 Santral Yönetim Yazılımı 1 8 Muhasebe Yazılımı 3 9 Tescil Ve Üye Takip Yazılımı 9 10 Personel Takip Yazılımı 2 13 Barkovizyon Cihazı 2 14 Fotokopi Cihazı 1 15 Yazıcı GIDA KONTROL LABORATUVARI Gıda Kontrol Laboratuvarı, Borsanın kurulduğu 1995 yılından itibaren üyelerine çay analizleri konusunda hizmet vermektedir. Laboratuvar Müdürü İsmail Hakkı SOBA, Numune Kabul ve Rapor Düzenleme Elemanı/Laboratuvar Akreditasyon ve Kalite Yönetim Temsilcisi Ayfer KIYAK, Kim- 16

17 yasal Analiz Laboratuvar Birim Sorumlusu Kimyager Seyran GÜL, Mikrobiyoloji Laboratuvar Birim Sorumlusu Hacer GENÇ ve Kimyasal Analiz Laboratuvar Personeli Melek BAKOĞLU nun görev yaptığı laboratuar üç birimden oluşmaktadır. Numune Alma Ve Raporlama Birimi Fiziksel Ve Kimyasal Analiz Birimi Mikrobiyolojik Analiz Birimi Siyah Çayda Yapılan Fiziksel ve Kimyasal Analizler Toplam Kül Suda Çözünen Kül Suda Çözünen Külde Alkalilik Rutubet Kuru Madde Ham Lif Su Ekstraktı Toplam Toz Okside Olmamış Parça Duyusal Analizler Siyah Çayda Yapılan Mikrobiyolojik Analizler Toplam Aerobik Mezofilik Bakteri Koliform Grubu E.Coli Küf/Maya Haziran 2009 da akredite çalışmalarına başlanan analiz laboratuarında görevli personel, Türk Akreditasyon Kurumu nun (TÜRKAK) gözetiminde 1,5 yıl süren yoğun çalışma ve eğitim sürecine tabi tutulmuştur. Bu eğitim sürecinin sonunda analiz laboratuvarı uluslararası standartlara uygun hale getirilerek akredite olmuştur. 17

18 ANALİZ LABORATUVARI 2011 YILI AYLARA GÖRE NUMUNE ANALİZ DEĞERLERİ DAĞILIMI AYLAR NUMUNE NUMUNE ANALİZ ANALİZ SAYISI SAYISI (%) SAYISI SAYISI (%) Ocak 31 4, ,22 Şubat 24 3, ,83 Mart 26 3, ,57 Nisan 43 6, ,80 Mayıs 35 4, ,80 Haziran , ,22 Temmuz , ,78 Ağustos , ,74 Eylül 82 11, ,81 Ekim 42 5, ,54 Kasım 32 4, ,73 Aralık 27 3, ,96 Toplam PERSONEL Rize Ticaret Borsası 2012 yılı itibariyle bünyesinde 19 personel görev yapmaktadır. Personellerin görev tanımları Kalite Yönetim Sistemi dâhilinde belirlenmiştir. 18

19 PERSONELİN UNVAN VE SAYILARI BİRİM ADI UNVAN PERSONEL SAYISI Genel Sekreterlik Laboratuar Servis Güvenlik Genel Sekreter 1 Genel Sekreter Yardımcısı/ Laboratuar Müdürü 1 Genel Koordinatör 1 Evrak sicil Memuru 1 Tescil Memuru 2 Basın ve Halkla İlişkiler Sorumlusu/ Akreditasyon ve Kalite Yönetim Temsilcisi 1 Mikrobiyolojik Laboratuar Birim Sorumlusu 1 Numune Kabul ve Rapor Düzenleme Elemanı/ Laboratuar Akreditasyon ve Kalite Yönetim Temsilcisi 1 Kimyasal Laboratuar Birim Sorumlusu 1 Laboratuar Elemanı 1 Şoför 1 Aşçı 1 İkram Personeli 2 Güvenlik Şefi 1 Güvenlik Görevlisi PERSONELİN EĞİTİM DURUMU Rize Ticaret Borsası çalışanlarının % 55 i yüksek öğrenim görmüş kişilerden oluşmaktadır. Personellerin eğitim durumları aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. İlkokul 5 % Yüksek Lisans : 2 Lisans : 7 Ön Lisans : 1 Lise : 5 Ortaokul : 1 İlkokul : 3 Ortaokul 5 % Lise 26 % Lisans 48 % Ön Lisans 5 % 19

20 PERSONELİN YAŞ DURUMU VE DENEYİM SÜRESİ Personelin yapısındaki dinamik oluşuma borsa olarak büyük önem verilmekte olup, bu dinamik yapı içinde uzmanlık ve bilgi birikimini genç personele aktaracak tecrübe olgusu da sürekli olarak göz önünde tutulmaktadır. Genç ve dinamik çalışan ile tecrübe taşıyan bir yapı zor bir oluşum gibi gözükse de bu iki yapının Borsa içinde en uygun seviyede tutulduğu düşünülmektedir. Borsa çalışanlarının yaş aralıkları ve yıl itibari ile kurumdaki tecrübe dağılımı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. BORSA ÇALIŞANLARININ YAŞ DAĞILIMI YAŞ YAŞ YAŞ YAŞ Yaş 5 % Yaş 5 % Yaş 37 % Yaş 53 % BORSA ÇALIŞANLARININ TECRÜBE DAĞILIMI 0-5 YIL 6-10 YIL YIL

21 MALİ DURUM GENEL MALİ DURUM GELİR VE GİDER KALEMLERİ Rize Ticaret Borsası temel gelir ve gider kalemleri ile bu kalemlerin yıllara göre dağılımı aşağıda gösterilmiştir YILI GELİR TABLOSU GELİR BÜTÇESİ GELİR İÇİNDEKİ PAYI (%) Kayıt Ücreti 0,08 Yıllık Aidat 1,19 Muamele Tescil Geliri 95,34 Yapılan Hizmetler Karşılığı Al. Ücretler 0,00 Belge Bedelleri 0,11 Tarif Tasdik Ücretleri 0,00 Faiz Gelirleri 1,38 Kira Gelirleri 0,00 İştiraklerden Temettü Gelirleri 1,26 Sair Gelirler 0,65 TOPLAM 100,00 GİDER BÜTÇESİ GİDER İÇİNDEKİ PAYI (%) Memur Ücret ve Giderleri 30,53 Dış. Sağ. Fayda ve Hizmetler 15,87 Basın Yayın Giderleri 0,84 Sabit Kıymet Giderleri 0,00 Çeşitli Giderler 0,00 Genel Yönetim Giderleri 4,31 Huzur Hakları 0,90 Bütçeden Ayrılan Paylar 7,31 Eğitim ve Fuar Giderleri 10,97 Bağış ve Yardımlar 27,92 Vergi, Resim ve Harçlar 1,35 Komisyon Giderleri 0,00 Kambiyo Giderleri 0,00 TOPLAM 100,00 21

22 2011 YILI GELİR TABLOSU GELİR BÜTÇESİ GELİR İÇİNDEKİ PAYI (%) Kayıt Ücreti 0,06 Yıllık Aidat 1,48 Muamele Tescil Geliri 95,45 Yapılan Hizmetler Karşılığı Al. Ücretler 0,00 Belge Bedelleri 0,02 Tarif Tasdik Ücretleri 0,00 Faiz Gelirleri 1,14 Kira Gelirleri 0,00 İştiraklerden Temettü Gelirleri 1,23 Sair Gelirler 0,62 TOPLAM 100,00 GİDER BÜTÇESİ GİDER İÇİNDEKİ PAYI (%) Memur Ücret ve Giderleri 36,98 Dış. Sağ. Fayda ve Hizmetler 19,26 Basın Yayın Giderleri 1,26 Sabit Kıymet Giderleri 0,00 Çeşitli Giderler 0,00 Genel Yönetim Giderleri 4,83 Huzur Hakları 1,10 Bütçeden Ayrılan Paylar 11,95 Eğitim ve Fuar Giderleri 9,09 Bağış ve Yardımlar 13,98 Vergi, Resim ve Harçlar 1,54 Komisyon Giderleri 0,00 Kambiyo Giderleri 0,00 TOPLAM 100,00 22

23 YÜRÜTÜLEN FAALİYETLER VE PROJELER TEMEL FAALİYETLER Rize Ticaret Borsası Rize ili dâhilinde çay, fındık, kasaplık canlı hayvanlar, et, deri, yumurta, bal, un, kivi vb. üretim v e ticareti ile iştigal eden gerçek ve tüzel kişilerden oluşan üyelerine hizmet vermektedir. Borsaya kayıtlı 230 üyenin 178 i kuru çay üreticisi firmalardan, 44 ü kasaplardan ve geri kalan kısmı fındık ve un üreten firmalardan oluşmaktadır. Rize, Türkiye çay üretiminin % 80 ini tek başına karşılamaktadır. Bu da yıllık ortalama bin ton aralığında kuru çay üretimi anlamına gelmektedir. Bu nedenle çay tescilinin borsa işlem hacmi içerisinde büyük yer tutuyor olması son derece doğaldır. Mali ve Hukuki Eğitimler: SGK, İş kanunu ve Teşvik Mevzuatı üzerine borsa üyelerine yönelik eğitimler düzenlenmiştir. Bu eğitimler sonucunda üyelerin mali ve hukuki kapasiteleri arttırılmıştır. Borsa toplantı salonunda gerçekleştirilen eğitimlere sektör mensupları ve çalışanlar olmak üzere toplam 100 kişinin katılımı sağlanmıştır. Çevre Mevzuatı Eğitimleri: Yaş Çay işleyen Çay Fabrikalarına yönelik düzenlenen ve Yeni Çevre Mevzuatı konusunda dikkat edilmesi gereken konuların işlendiği eğitim seminerlerinde Çevre İl Müdürlüğü ve uzmanlardan oluşan bir eğitim kadrosu yardımıyla üyelerin sürdürülebilir çevre bilincinin oluşmasına katkı sağlanmış ve Çaykur Fabrikalarının da katılımı ile 170 üyeye eğitim verilmiştir. Akreditasyon Eğitimi: Borsa Laboratuarı nın akreditasyonu için Mikrobiyolojik ve kimyasal analizler, kalite sisteminin kurulması, laboratuarda dokümantasyon, ölçüm belirsizliği ve validasyon ve kuruluş içi kalite tetkiki konularında eğitimler gerçekleştirilmiştir. Bu eğitimler sonucunda Laboratuarı TURKAK tarafından akredite edilerek üyelerine kaliteli, güvenilir hizmet vermeye devam etmektedir YÜRÜTÜLEN PROJELER Çay Tadımcısı Yetiştirme Projesi: Dünya da çayın kalitesini laboratuar bulguları değil çay tadımcıları belirlemektedir. Bu nedenle Rize Ticaret Borsası gençlerin meslek edinmesini ve sektörün ihtiyaç duyduğu kalite odaklı ara elemanların yetiştirilmesi amacıyla Sri Lanka dan davet edilen Çay Tadım Uzmanı ve ülkemizde bu konuda otorite olmuş akademisyenlerin yardımıyla borsa salonlarında 300 saati teorik ve 300 saati uygulamalı olmak üzere toplam 600 saat (altı ay) süren eğitimler düzenlemiştir. Düzenlenen eğitimler sonunda bölgemiz genç işsiz nüfusu içerisinden 50 kişi Çay Tadımcısı unvanı alarak çeşitli işletmelerde istihdam edilmiştir. 23

24 Proje AB kaynakları ile gerçekleştirilmiş olup diğer taraftan Genç İstihdamın Desteklenmesi Programına destekte bulunmuştur. Projede Rize Üniversitesi Proje Ortağı olarak görev alırken Çaykur ise iştirakçi olarak projeye katkı sağlamıştır. Proje hakkında detaylı bilgi internet adresinden alınabilir. Çay Araştırma Geliştirme Projesi: Rize Ticaret ve Sanayi Odası ile ortaklaşa gerçekleştirilen proje Rize Valiliği, Rize İl Özel İdaresi, Çayeli Belediyesi ve Çaykur un destekleri ile sürdürülmektedir. Projenin yürütülmesi için ve RTSO ortalığında bir şirket kurulmuştur. Projenin uygulanacağı arsa tahsis edilerek ihale aşamaları için gerekli dokümanlar hazırlanmaya başlanmıştır. Proje ile sektörün gelişimi için laboratuar, organik gübre fabrikası, paketleme ve üretim tesisi inşa edilerek Türk Çayı ve Çaycılığı nın tanıtımı, gelişmesi ve dünya ile entegrasyonu amaçlanmaktadır KURUMSAL KİMLİK MİSYON Rize Ticaret Borsası nın misyonu borsa vizyonu çerçevesinde üyelerine verdiği hizmetin kalitesini sürekli artırmak, kaynaklarını etkili ve verimli kullanarak; bölge ekonomisine hizmet eden, sorunların çözümü yönünde faaliyette bulunan bir kurum olmak; Türk Çayına hak ettiği değeri kazandırarak, uluslararası düzeyde rekabet edebilirliğine katkıda bulunmaktır. 24

25 VİZYON Rize Ticaret Borsası nın vizyonu gelişen ve değişen dünya şartlarına uyum sağlayarak kalite odaklı çalışan bir kurum olmak; ülke ve bölge ekonomisine katkı sağlayan Rize ilinin gelişiminde öncü kuruluş olmak; Dünyanın en doğal çayı olan Türk Çayı nı uluslararası arenada tanıtıp ihracatı artırmaktır KALİTE POLİTİKASI Rize Ticaret Borsası kalite politikası olarak kaliteyi devamlı kılmak ve etkinleştirmek için tek şartın eğitimli, sorumluluğunun bilincinde, yeniliklere açık, verimli, kendisini geliştiren, ekip çalışmasına katılan, dinamik, azimli, fedakâr, kalite yönetim sistemini öğrenen uygulayan ve geliştiren çalışanlarla başarılabileceğine inanmaktadır. Sunulan Borsa hizmetlerinde ulusal ve uluslar arası akreditasyon yönetim standartlarını takip ederek kurumsal ve toplumsal faydayı sağlayan, mevcut kaynakları etkin kullanan, ileriye dönük strateji ve hedefleri destekleyen, bu alanda Rize ilinde çalışan tüm kuruluşlara öncülük edebilen, gelecekte ortaya çıkabilecek olumsuzlukları öngören, stratejik bir kalite yönetim sistemi anlayışına sahip, mükemmelliği arayan, memnuniyeti sağlayan bir kurum olmak Rize Ticaret Borsası nın kalite politikasını oluşturmaktadır TEMEL İLKELER Üyelerin gereksinim ve beklentilerini en üst düzeyde karşılayabilmek Toplumsal sorumluluk bilinci taşımak Elde ettiği pozitif değerlerin sürekliliğini sağlayabilmek Eğitime önem veren ve öğrendiğini paylaşabilen, hesap verebilen, mükemmeli arayan bir borsa olmak PAYDAŞLAR İÇ PAYDAŞLAR İç paydaşlar kuruluştan etkilenen veya kuruluşu etkileyen kuruluş içindeki kişi, grup veya (varsa) ilgili/bağlı kuruluşlardır. Kuruluşun çalışanları, yöneticileri, üyeleri, bağlı olduğu üst kuruluş, iç paydaşlara örnek olarak verilebilir. Rize Ticaret Borsasının belirlenen iç paydaşları aşağıdaki gibidir; * Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB) * çalışanları DIŞ PAYDAŞLAR Dış paydaşlar kuruluştan etkilenen veya kuruluşu etkileyen kuruluş dışındaki kişi, grup veya kurumlardır. Kuruluş faaliyetleriyle ilişkisi olan diğer kamu ve özel sektör kuruluşları, kuruluşa girdi sağlayanlar, ilgili sektör birlikleri dış paydaşlara örnek olarak verilebilir. 25

26 Rize Ticaret Borsasının belirlenen dış paydaşları aşağıdaki gibi sıralanabilir; * Rize Valiliği * Rize Belediyesi * Rize İl Özel İdaresi * Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi * Rize Ticaret ve Sanayi Odası * Rize Esnaf Odaları Birliği * Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü * İl Sivil Toplum Örgütleri * Diğer Kamu Kurumları * TR90 Bölgesi Ticaret Borsaları Trabzon Ticaret Borsası Giresun Ticaret Borsası Ordu Ticaret Borsası * TR90 Bölgesi Ticaret Odaları Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Giresun Ticaret ve Sanayi Odası Ordu Ticaret ve Sanayi Odası Artvin Ticaret ve Sanayi Odası Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası YARARLANICILAR (ÜYELER) * ye Kayıtlı Üyeler 26

27 PAYDAŞ TABLOSU S.NO KURUM ADI İÇ PAYDAŞ DIŞ PAYDAŞ YARARLANICI 1 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği(TOBB) 2 çalışanları 3 Rize Valiliği 4 Rize Belediyesi 5 Rize İl Özel İdaresi 6 Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi 7 Rize Ticaret ve Sanayi Odası 8 Rize Esnaf Odaları Birliği 9 Rize İl Milli Eğitim Müdürlüğü 10 İl Sivil Toplum Örgütleri Büyük Çiftlik Avcılar Kulübü Derneği Çay Üreticilerini Koruma Derneği Çayeli Ticaret ve Sanayi Odası Çayeli ni Tanıtma ve Turizm Derneği Çevre Koruma Vakfı Fen Adamları Derneği Fındıklı Kültür ve Sanat Derneği Güneysu İlim Öğrenenlere Yardım Vakfı Halk Sağlığını Koruma ve Eğitim Derneği İnsan Hakları Derneği Şubesi İnsan Hakları ve Mazlumlar İçin Dayanışma Derneği İşitme Engelliler Derneği Karadeniz Çevre Derneği Kiracılar Koruma Derneği Kültür Turizm ve Folklor Derneği Kültür ve Sanat Derneği Muammer Çiçekoğlu Eğitim Vakfı Rize Çay Üreticilerini Koruma Derneği Rize Çevre Gönüllüleri Derneği Rize Gazeteciler Derneği Sağırlar Okulu ve Öğrencileri Koruma Derneği 27

28 Tüketici Hakları Derneği Üniversite Kurma ve Geliştirme Derneği Verem Savaş Derneği 11 Diğer Kamu Kurumları 12 TR90 Bölgesi Ticaret Borsaları Trabzon Ticaret Borsası Giresun Ticaret Borsası Ordu Ticaret Borsası 13 TR90 Bölgesi Ticaret Odaları Trabzon Ticaret ve Sanayi Odası Giresun Ticaret ve Sanayi Odası Ordu Ticaret ve Sanayi Odası Artvin Ticaret ve Sanayi Odası Gümüşhane Ticaret ve Sanayi Odası 14 ye Kayıtlı Üyeler ORTAĞI VE ÜYESİ OLUNAN KURULUŞLAR Rize Ticaret Borsası, üyelerin ve borsa gelişimine katkı sağlamak amacıyla yurt dışı ve yurt içinde faaliyet gösteren ve aşağıda isimleri verilen kurum ve kuruşların üyesi ve ortağıdır. Bu kurumlarla olan ilişkiler ve işbirliği imkânları sürekli takip edilmektedir. Üyesi Olunan Kuruluşlar: * İktisadi Kalkınma Vakfı * Ulusal Çay Konseyi Ortağı Olunan Kuruluşlar * Gümrük ve Ticaret A.Ş * Ardeşen Silah Sanayi * Rize Çay Araştırma Merkezi Ltd. Şti. * Rize İnşaat Yatırım Sanayi ve Ticaret A.Ş 28

29 1.2. ÇEVRE ANALİZİ TÜRKİYE VE DÜNYADA GENEL DURUM Dünyada çay tarımı Çin ve ülkemiz istisna tutulursa az gelişmiş, ağırlıkla eski İngiliz sömürgesi ülkelerde yapılmaktadır. Dünyada yıllık kuru çay üretimi ton civarında gerçekleşmektedir. Dünya sıralamasında ilk altı üretici ülke Çin, Endonezya, Hindistan, Kenya, Sri Lanka ve Türkiye dir. Dünyada yıllık çay ihracatı Ton düzeyinde gerçekleştirilmektedir. AB yılda ortalama Ton düzeyinde yeşil çay, siyah çay ve çay ekstraktı ithal etmektedir. Bu rakamın büyük bir kısmını siyah çay oluşturmakta ve en fazla siyah çay ithalatı yapan AB ülkesi ise İngiltere olmaktadır. İngiltere yi Almanya, İrlanda ve Hollanda izlemektedir. En fazla yeşil çay ithalatı yapan ülke Fransa ve Almanya dır. Çay ekstraktı ithalatında lider ülke Fransa dır. AB ülkeleri çay ithalatının bir kısmını tüketim amaçlı yaparken bir kısmını da re-eksport amacıyla gerçekleştirmektedir yılı siyah çay re-eksport miktarı Ton, yeşil çay re-eksport miktarı ton, çay ekstraktı re-eksport miktarı ise ton olarak gerçekleşmiştir. AB ülkeleri, çay üreten ülkelerden, ortak dış ticaret politikası çerçevesinde ortak gümrük tarifeli veya gümrük tarifesi olmaksızın ithalat yapmaktadır. Türkiye dünyanın sayılı çay üreticisi ülkelerinin arasında bulunmasına rağmen yoğun olarak kendi iç piyasası için üretim yapmaktadır. İşçilik ve üreticinin belirli bir hayat standardına ulaştığı ülkemiz hariç tüm diğer üretici az gelişmiş, eski sömürge devletlerde işçilik son derece ucuz ve girdi maliyetleri alt seviyelerdedir. Günlük işçi yevmiyelerinin Amerikan Doları düzeyinde bulunduğu, gübreye %18 KDV uygulandığı Türkiye nin aylık işçi ücretlerinin çok daha düşük olduğu diğer üretici ülkelerle rekabet etmesi mümkün görülmemektedir. Türkiye de çay pazarının yıllık bir milyar ABD dolarını aştığı tahmin edilmektedir. İrlanda dan sonra dünyada en fazla çay Türkiye de tüketilmekte ve yapılan araştırmalara göre Türkiye de her 100 kişiden 96 sı her gün çay içmekte, yıllık kişi başına çay tüketimi 2,80 kg düzeyine ulaşmaktadır. İrlanda da ise bu rakam yıllık kişi başı 3,00 kg dır. Kaba bir hesapla Türkiye nin yıllık kuru çay talebi ton dolaylarındadır. Tüketimin bu oranda yüksek bir düzeyde bulunduğu ülkemizde çay üreticisinin sıkıntıya düşürülmesi, sistemin tıkanması oldukça ilginçtir. Çay sektörünün sorunları temel olarak 1980 li yılların başında çayların denize dökülmesi ile başlayan yanlış politikalar, Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne bağlı Araştırma Enstitüsü nde yeterli teknik eleman ve donanım bulunmaması, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Araştırma Enstitülerinde çay ile ilgili araştırmaların yapılamaması, yanlış makine parkı ve donanım seçimi, kalitesiz kuru çay üretimine göz yumulması, gerekli AR-GE faaliyetlerinde bulunulmaması, stratejik planlamanın yapılmaması, fabrikaların elzem iyileştirme ve yenileme işlemine tabi tutulmaması, yanlış istihdam gibi Türkiye nin klasik sorunlarından kaynaklanmaktadır. Girdi sayısı ve maliyetlerin arttığı, sorunların çoğaldığı bir ortamda gerekli tedbirler alınmayarak, sağlıklı üreticiyi destekleyici çözüm yolları aranmayarak çay kaderine terk edilmek istenmektedir. Türkiye de çay tarımı Doğu Karadeniz Bölgesinde Gürcistan sınırından başlayarak Ordu ilinin Fatsa ilçesine kadar olan kuşakta yapılmaktadır. Bu bölge içerisinde başta Rize olmak üzere Ordu, Giresun, Trabzon ve Artvin illerinde çay yetiştiricili- 29

30 ği yapılmaktadır. Bu bölge dünyada çay yetiştiriciliği yapılan alanlar içerisinde en üst bölgeler arasında yer almaktadır. Gürcistan sınırından Trabzon ilinin Araklı ilçesine kadar olan alan Türkiye de çay yetiştirilmesi bakımından en elverişli ve birinci derecede verimli çay üretim alanlarını oluşturmaktadır. Çay, Doğu Karadeniz Bölgesinde yaşayan halkın en önemli gelir kaynaklarından birisini teşkil etmektedir. Türkiye de çay yetiştiriciliği için Rize ve çevresinin uygun olduğu ilk kez 1917 yılında belirlenmiş ve 1924 yılında Rize ili ve Borçka kazasında Fındık, Portakal, Mandalina, Limon ve Çay yetiştirilmesine dair 407 sayılı Kanun çıkarılarak çay üretimi başlamıştır. Aynı yıl Çay Araştırma Enstitüsü kurularak faaliyete geçmesiyle birlikte çay üretimi Türkiye de ticari açıdan önem kazanmaya başlamıştır. Türkiye de çay sektörü diğer üretici ülkelerle karşılaştırıldığında nispeten yeni bir faaliyet görünümünde olmasına rağmen kısa süre içerinde büyük gelişme göstermiştir li yıllarda kuru çay üretimi tonun altında gerçekleşirken son dönemlerde bazı yıllar 200 bin tona yaklaşmış, 2004 yılından itibaren de 200 bin tonun üzerine çıkmıştır. Türkiye bugün çay üretiminde önemli üretici ülkeler arasında yer almakta ve üretim miktarı açısından Çin, Hindistan, Sri Lanka, Kenya ve Endonezya dan sonra altıncı sırada bulunmaktadır RİZE NİN GENEL PROFİLİ Bir ilin ekonomisi ve genel durumu sahip olduğu doğal kaynakları, tarım, ormancılık ve hayvancılık potansiyeli, teknik ve sosyal alt yapı, sanayi ve ticaret, ilin sahip olduğu maddi kaynaklar ile beşeri potansiyel oluşturmaktadır. Bir ilin ekonomik olarak gelişimi beşeri ve maddi kaynaklarının yeterliliğinin yanında, gelişimini etkileyen iç ve dış faktörlere bağlıdır. Gelişme bir süreç olduğu için, önceki gelişmişlik düzeyi de gelişme sürecini olumlu veya olumsuz etkileyebilmektedir. Gelişmeyi negatif yönde etkileyen faktörlere ait etkilerin giderilmesi ve pozitif faktörlerden ise en fazla fayda sağlanacak şekilde yararlanmak il yöneticilerinin, hizmet sunucularının, üreticilerin ve meslek kuruluşlarının bilgi ve tecrübe seviyelerinin yüksekliğine, mevcut sosyo-ekonomik durumu ve devletin sağladığı desteklerin yeterliliğine bağlıdır. Bu perspektiften bakıldığında yatırımın ortamının iyi incelenmesi, artı ve eksilerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Yatırım ortamı incelenirken coğrafi ve demografik yapıdan, tarım ve sanayiye, alt yapıdan gelir seviyesine kadar yatırımları doğrudan ve dolaylı olarak etkileyen mevcut durumla ilgili bütün faktörlerin ortaya konulması gerekmektedir. Bu açıdan Rize ili ile ilgili bazı bilgiler özet olarak aşağıda belirtilmiştir ŞEHRİN TARİHÇESİ Rize adının, M.Ö. 7. Yüzyılda başlayan kolonizasyon döneminde, yörede bol pirinç yetiştirilmesinden ötürü kent yakınlarından geçen çaya verilen Rhizios veya sonraki dönemlerde verilen Rhizaion dan geldiği söylenmektedir. M.Ö. 2. bin başlarında tarım ve hayvancılıkla uğraşan kimi toplulukların yaşadığı tahmin edilen Rize ve çevresinin yazılı tarih dönemi M.Ö. 7. yüzyılda Miletli denizcilerin yaptıkları seferlerle başlamaktadır. Bu dönemde Miletliler Doğu Karadeniz kıyılarında ticari yerleşimler kurmuşlardır. Daha sonra Kimmer, Med ve Pers akınlarına uğ- 30