MUHASEBE DENETİMİNDE McCRAY SINIRI DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNİN UYGULANMASI

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MUHASEBE DENETİMİNDE McCRAY SINIRI DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNİN UYGULANMASI"

Gonca Yeşilnil
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 MUHASEBE DENETİMİNDE McCRAY SINIRI DEĞERLENDİRME YÖNTEMİNİN UYGULANMASI Yrd.Doç.DrJiejat Bozkurt 1930 lu yıllardan sonra işletmelerin bünyelerinde oluşmaya başlayan bazı değişiklikler denetçileri muhasebe denetimi çalışmalarında istatistiki örnekleme yöntemlerinden yararlanmaya yöneltmiştir. Bu yönelmeye işletme bünyelerinin giderek büyümesi, işlemlerin aşırı çoğalması, denetlenmesi gereken işletme sayılarının giderek artması neden olmuştur. Bu durumun sonucu denetçilerin belli bir denetim zamanında tüm işletmeleri %100 denetleyerek bütün aşamaları tamamlamaları olanaksız bir duruma'gelmiştir. Böylece belli bir parçanın incelenmesiyle bir bütün hakkında karar verilmesi aşamasına geçilmiştir. İstatistiki örnekleme yöntemini "Bir ana kütleden tesadüfi olarak seçilen örnek birimlerinin incelenmesiyle elde edilen sonucun belirli koşullarda ana kütleye yaygınlaştırılması işlemi" olarak tanımlayabiliriz. Bu makalede amacımız muhasebe denetiminde istatistiki örneklemenin ne olduğu ve nasıl kullanıldığını açıklamak değildir. Bunların okuyucu tarafından bilindiği kabul edilerek yola çıkılmıştır. Muhasebe denetiminde kullanılan birçok istatistiki örnekleme yöntemi vardır. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı muhasebe işlemlerine en uygun yöntem geliştirilmiştir (1). Ancak PBÖ Yönteminin çeşitli kişiler tarafından ayrı ayrı geliştirilmesi farklı görüşlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu farklı görüşler günümüzde uygulamada 8-9 tane PBÖ Yöntemi uygulama türünün bulunması sonucunu doğurmuştur. Bu uygulama türlerinin isimlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz (2). - Kümülatif Parasal Tutarlar Örneklemesi Yöntemi, - Dolar Birim Örneklemesi Yöntemi, - Birleştirilmiş Nitelik ve Nicelik Örneklemesi Yöntemi, - Dolar Birim Örneklemesi - Hücre Değerlendirme Yöntemi, - McCray Sının Değerlendirme Yöntemi, - Çok Terimli Sınır Değerlendirme Yöntemi, - Büyüklüğüyle Orantılı Olasılık Örneklemesinde Rasyo Tahmini Değerlendirmesi Yöntemi, 145

2 - Katı Dolar Birim Örneklemesi - Hücre Değerlendirme Yöntemi. Yukarıda sayılan uygulama türlerinin bazıları uygulamada yaygın olarak kullanılıp, bazıları ise henüz kuramsal alanda geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu uygulama yöntemlerinin tamamının başlangıç aşamaları hemen hemen aynıdır. Ancak yöntemlere örnek sonuçlarının değerlendirilmesi aşamasında birbirinden ayrılmakta ve birbirlerini eleştirmektedirler. Eleştiri konusu yöntemlerin tutuculuk derecesidir. Tutuculuk kabil edilebilecek bir ana kütleyi kabul etmeme biçiminde ortaya çıkmaktadır. Diğer bir deyişle bir yöntem bir ana kütleyi kabulden çok red etme eğilimi gösteriyorsa "O yöntem tutucudur" diyebilmekteyiz (3). Yukarıda sıralamaya çalıştığımız PBÖ uygulama yöntemleri birbirleri içinde daha çok ve daha az tutucu biçiminde şekillenebilmektedir. Bunlardan biri olan McCray Sınırı Değerlendirme Yöntemi (MCS) (4) uygülamada yaygın olarak kullanılan Kümülatif Parasal Tutarlar ve Dolar Birim Örneklemesi- Yöntemleri gibi tutucu sayılan yöntemlerin tutuculuğunu ortadan kaldırabilme amacını taşıyan bir yöntemdir. Bu makalenin amacı bu yöntemi tanıtmaya çalışmaktır. Yöntemin içeriğinde ileri derecede matematik hesaplamalar vardır. Burada bunlara girilmekten kaçınılmıştır. Amaç bir denetçinin bu yöntemi rahatça kullanabilmesini sağlamaktır. Bu yöntemin uygulanması aşağıda aşama aşama açıklanmaya çalışılmıştır (5). - İlk aşamada örnek büyüklüğü ve örnekleme aralığı hesaplanır - Örnek birimleri ana kütleden seçilir, - Örnek birimleri denetim prosedürleri yardımıyla incelenir. Birimlerde hiç hata bulumazsa ana kütle kabul edilir. Bulunursa hataları değerlendirme aşamasına geçilir. - Bulunan hatalar yüksek gösterme (YG) ve düşük gösterme (DG) biçiminde sıralanırlar. - Bu aşamada hataların kusur oranları (KO) bulunur (hata / defter değeri) ve bu değerler büyük değerden küçük değere sıralanır. - Daha sonra YG hatalarının ağırlıkları hesaplanır. Bu hesaplamayı aşağıdaki formül yardımıyla yapabiliriz: Ai = Herbir hatanın ayn ayn ağırlığını gösterir. 146

3 = Hatalı birimlerin defter değerlerini gösterir. j = Örnekleme aralığı tutarıdır. - YG ve DG hataları için ekte verilmiş bulunan tablolardan gerekli düzeltme katsayıları bulunur. YG Hatası için katsayı: aj DG Hatası için Katsayı: bj sembolleri ile gösterilmektedir. DG Hataları için ağırlık hesaplaması yapılmamaktadır. - Bu aşamada Aj, bj ve aj değerleri bulunduktan sonra, \ YG hatalarında her hata için Aj ve a}değerleri çarpılarak toplam Af aj değeri bulunmaktadır. DG Hatalarında ise her hatanın toplam bj değeri toplanarak bir değer bulunmaktadır. - Daha sonra bulunan değerler aşağıdaki- formüle uygulanmaktadır. ÜHS' = j( R+Aj aj - b;) Burada bulunan değere- görede ana kütle hakkında son karar verilmektedir. Bu açıklamalarımızı aşağıda bir örnekle gösterebiliriz (6); Yapılan çalışmalar sonucunda denetçi aşağıdaki veriler belirlemiştir: G = %95 R = 3.0 (Poisson Dağılım Tablosundan) ÜHS = TL ' Y = TL Örnekleme Aralığı (j) = ÜHS/R = /3.0= TL Örnek Büyüklüğü (ng) = Y/j = /30.000=400 birim Yapılan incelemede aşağıdaki hatalara rastlanmış ve değerlendirmeye geçilmiştir. Sıra No Defter Değeri YG Hataları için : Denetim Değeri Kusur Oram Hata Sırası- A Katsayılar «i Ai '

4 DG Hataları için : * Aj nin hesaplanması için bir örnek verebiliriz : Ai = Ai = Bu aşamada yeni ÜHS' hesaplanır : ÜHS' = ( ) ' *ÜHS = TL. Bu duruma göre eski ÜHS ile yeni ÜHS arasındaki fark fazla olmadığından ana kütle kabul edilebilir. McCray Sının değerlendirme Yönteminin daha az tutucu olduğunu belirleyebilmek amacıyla yukarıdaki uygulama bazı PBÖ uygulama yöntemlerine uygulanmıştır. Buna göre; Kümülatif Parasal Tutarlar örneklemesi Yönteminde ÜHS' TL, Dolar Birim örneklemesi Yönteminde ÜHS' TL ve Birleştirilmiş Nitelik ve Nicelik örneklemesi Yönteminde ÜHS' TL olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlar açıklamaya çalıştığımız yöntemin daha az tutucu olduğunu ortaya koymaktadır. YARARLANILAN KAYNAKLAR: (1) T.W. M crae, A S tu d y o f the A pplication o f S ta tistica l S a m p lin g to E xternal A u ditin g, U niversity o f B radford, B radford, 1981, s (2) John H. M ccray, A C om prehensive A pproach to E valu atin g D ollar U nit S am ples. The College o fw illia m a n d M ary. V irgintia, 1981, s.l -2, (3) M A..M ARTIN, D ollar U nit S am plin g: A M odel for C alcu latin g the U pper Bound. The College o f W illiam and M ary, 1980, s.3-4 (4) M ccray Bound E valuation M ethod. (5) Jdh n H. M ccray, D ollar U nit S a m plin g : A M odel for C alcu latin g the U pper Bound. The College o fw illia m a n d M ary, 1980, s.3-4 (6) John H. M ccray, a.g.e., s.3-4 deki örneklen geliştirilm iştir. 148

5 McCRAY SINIRI DEĞERLENDRİRME YÖNTEMİNDE KULLANILAN TABLO ÖRNEKLERİ Yüksek Gösterge Hataları İçin : Güvenlik Derecesi: %95 Güvenlik Katsayısı: 2, Kusur Oranı YG Hatalarının Sırası Yüzdesi ' Kaynak : John, H.McCray, Dollar - Unit Sampling : A Model for Calculating the Upper Bound, The College of William and Mary, Virginia, December, 1980, s

6 Düşük G österm e Hatalar, İP G ü v e n lik D e r e c e si : G ü v e n lik K a tsa y ısı K u su r O ranı %95 : 2, YG Hatalarının Sırası Y ü z d e si

Benzer belgeler

PAZARLAMA ARAŞTIRMA SÜRECİ

PAZARLAMA ARAŞTIRMA SÜRECİ Pazarlama araştırması yapılırken belirli bir sıra izlenir. Araştırmada her aşama, birbirinden bağımsız olmayıp biri diğeri ile ilişkilidir. Araştırma sürecinde başlıca aşağıdaki