KEREM ÇELİKBOYA İstanbul Bilgi Üniversitesi Ticaret Hukuku Araştırma Görevlisi TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ

Transkript

1 KEREM ÇELİKBOYA İstanbul Bilgi Üniversitesi Ticaret Hukuku Araştırma Görevlisi TİCARİ İŞLETMENİN DEVRİ

2 İçindekiler Önsöz...VII İçindekiler... XI Kısaltmalar...XXI Giriş...1 A. Konunun Önemi...2 B. Konunun İncelenme Şekli...5 C. Konunun Sınırlanması...7 I. Devir Konusu Olarak Ticari İşletme...9 A. Genel Açıklama...9 B. Ticari İşletmenin Unsurları Bir İşletmenin Varlığı...12 a. Genel Açıklama...12 b. Bir Faaliyet Olarak İşletme...16 aa. Genel Olarak...16 bb. Serbest Meslek Faaliyetlerinin İşletme Niteliği...17 c. Bir Organizasyon Olarak İşletme...21 d. Malvarlığı Boyutuyla İşletme...27 aa. Genel Olarak...27 bb. Ticari İşletmenin Eşya Hukuku Açısından Niteliği...29 e. Ticari İşletmenin Farklı Görünümleri Bakımından Ara Değerlendirme...33

3 XII 2. İşletmenin Gelir Sağlamayı Hedef Tutmak Amacıyla İşletilmesi İşletmenin Ölçeğinin Esnaf İşletmesi Sınırını Aşması a. Esnaf Kavramına İlişkin Açıklamalar...39 b. Kararname ile Getirilen Sistem ve Değerlendirilmesi...41 aa. Kararname Sistemi Uyarınca Esnaf İşletmesinin Belirlenmesi...42 aaa. Esnaf ve Küçük Sanatkâr Kollarından Birinde Faaliyet Göstermek bbb. Vergilendirme Açısından Belirli Şartları Taşımak...45 bb. Yeni Kurulan Bir İşletmenin Esnaf İşletmesi Niteliğinin Değerlendirilmesi...47 cc. Kararnamede Gösterilen Sınırların Sonradan Aşılması...51 dd. Kararname Sisteminin Değerlendirilmesi Devamlılık Bağımsızlık...57 II. Ticari İşletme Devrinin Benzer Kavramlardan Ayrılması...61 A. Ticari İşletme Devri Tanımı ve İlgili Hükümler Ticari İşletme Devrinin Tanımlanması Ticari İşletme Devri Bakımından İlgili Mevzuat...65 B. Ticari İşletme Devrinin Benzer Kavramlardan Farkı Malvarlığının Devri...67 a. Genel Olarak...67 b. Malvarlığı Devrinin Uygulama Alanı...67 c. Ticari İşletme Devri- Malvarlığı Devri Ayrımı...70 d. Malvarlığı Devrinin Sonuçları İsviçre Birleşmeler Kanunu Uyarınca Malvarlığı Devri a. İsviçre Birleşmeler Kanunu Malvarlığı Devri Hükümleri Hakkında Genel Açıklama b. Türk Hukuku İle Benzerlikleri c. Ticari İşletme Devri ile Farklılık...78

4 XIII 3. Bölünme...78 a. Bölünme Kavramı ve Bölünmenin Türleri...78 b. Bölünme İşlemi İle Ticari İşletme Devrinin Ortak Yönleri...81 c. Bölünme ile Ticari İşletme Devri Arasındaki Farklar Birleşme a. Birleşme ile Ticari İşletme Devrinin Ortak Yönleri b. Birleşme ile Ticari İşletme Devri Arasındaki Farklar Ticari İşletmenin Bir Ticaret Şirketi İle Birleşmesi Ticari İşletmenin Ticaret Şirketine Dönüşmesi Ticaret Şirketinin Ticari İşletmeye Dönüşmesi İşyerinin Devri a. İşyeri Kavramı ve İşletme Kavramından Ayrılması b. İşyeri Devri ile İşletme Devri Kavramları Arasındaki Farklılık C. Ticari İşletme Devrinin Uygulama Alanı III. Ticari İşletmenin Devredilmesi A. Devir Sözleşmesi Sözleşmenin Konusu Sözleşmenin Hukuki Niteliği a. Malvarlığına Yaptığı Etkiye Göre b. Asli Edim Yükümlülüğüne Göre Ticari İşletme Devrinin Kapsamının Belirlenmesine İlişkin İlkeler a. Malvarlığı Unsurunun Devredilebilir Nitelikte Olması Zorunluluğu b. Devredilecek Malvarlığı Unsurunun Bir Ticari İşletmeye Dâhil Olması Zorunluluğu aa. Ticari İşletmeye Dâhil Malvarlığı Unsurları Kavramı bb. Somut Olayda Ticari İşletmeye Dâhil Malvarlığı Unsurlarının Tespiti

5 XIV c. Devir Kapsamı Belirlenirken Ticari İşletmenin Bütünlüğünün Korunması Zorunluluğu d. Devir Kapsamının Belirlenmesi Yöntemine İlişkin Değerlendirmemiz aa. Devir Kapsamının Belirlenmesinde Yetersizlik bb. Bütünlük İlkesinin Sınırlarındaki Belirsizlik cc. Devrin Bir Envanter Uyarınca Gerçekleştirilmesi İhtiyacı Devir Sözleşmesinde Karşı Edim Sözleşmenin Tarafları Ticari İşletme Devir Sözleşmesinde Temsil a. Genel Olarak b. Tacir Yardımcıları Bakımından Devir Sözleşmesinin Şekli a. Genel Açıklamalar b. Şekil Şartının Devredilen Malvarlığı Unsurlarından Bağımsız Olması c. Devrin Nitelikli Şekle Tabi Olduğu İstisnai Haller d. Şekil Şartına Aykırılığın Sonuçları B. Ticaret Siciline Tescil Tescilin Hukuki Niteliği a. Tescilin Açıklayıcı- Kurucu Etkisi b. Tescilin Sebebe Bağlılığı-Sebepten Soyutluğu Sorunu Tescil İşleminin Yapılması a. Tescil Talebinde Bulunacak Kişiler aa. Devralanın Tescil Talebinde Bulunması Zorunluluğu bb. Mahkeme Kararı Yoluyla Tescilin Sağlanması b. Tescil Bakımından Özellikli Hususlar aa. Doğrulayıcı Belgelere Dayanma Şartı bb. Tescil Talebi Süresi cc. Talebin Şarta veya Vadeye Bağlı Olmaması C. İlan

6 XV 1. İlanın Yapılışı İlanın Hukuki Niteliği İlanın Hukuki Sonuçları a. Borçların Devri ve Devredenin Müteselsil Sorumluluğu b. Devrin Üçüncü Kişilere Bildirilmesi IV. Ticari İşletme Devrinde Aktiflerin Geçişi A. Aktiflerin Geçişinde Hâkim İlke: Kısmi Külli Halefiyet İlkesi Halefiyet Kavramı ve Türleri Külli ve Cüz i Halefiyet Kavramlarının Ticari İşletme Devrinde Yetersizliği Kısmi Külli Halefiyet Kavramı Kısmi Külli Halefiyetin Emrediciliği Sorunu B. Özel Olarak Bazı Malvarlığı Unsurlarının Devri Taşınmaz Mülkiyetinin Geçişi a. Kısmi Külli Halefiyet Kapsamında Tescilsiz İktisap b. Tapu Sicilinde Tescil ve Ticaret Sicili ile Tapu Sicili Arasında İşbirliği c. Tescilsiz İktisap Karşısında Tapu Siciline Güvenen Üçüncü Kişilerin Durumu Ticaret Unvanının Devri a. Ticaret Unvanı Kavramı ve Ticari İşletmedeki Rolü b. Ticari İşletme Yoluyla Ticaret Unvanının Devri İşletme Değeri a. İşletme Değeri Kavramı b. Müşteri Çevresinin Devri ve Rekabet Yasağı Anonim Şirket Paylarının Geçişi a. Anonim Şirket Paylarının Ticari İşletmeye Dâhil Olması Sorunu b. Anonim Şirket Paylarının Devredilmesine Dair Genel Açıklamalar

7 XVI c. Payları Devralanın Pay Sahipliğini İspat Etmesi Sorunu d. Ticari İşletme Devrinin Bağlı Nama Yazılı Payların Devrine Etkisi Limited Şirket Paylarının Geçişi a. Devir Sözleşmesi Bakımından b. Payların Devrinin Gerçekleştirilmesi İşlemi Bakımından V. Ticari İşletme Devrinde Borçların Üstlenilmesi ve Sonuçları A. Borcun Devri Kavramı ve Ticari İşletme Devrine İlişkin Özel Düzenleme B. TBK m.202 Uyarınca Devrin Hukuki Niteliği C. TBK m.202 nin Uygulama Alanı D. Borçların Devrinde Taraf İradelerinin Etkisi Borçların Devrini Zorunlu Kabul Eden Görüş (Teminat Teorisi) Borçların Tamamının Kapsam Dışı Bırakılabileceği Görüşü (İrade Serbestisi Teorisi) Değerlendirmemiz a. Pozitif Hukuk Bakımından Gerekçelerimiz aa. TBK m.202 nin İfadesi ve Sistematiği Bakımından.256 aaa. Maddenin İfadesi Bakımından bbb. Sistematiği Bakımından bb. Özel Hukukun İlkeleri ve Kavramları ile Uyumluluk Bakımından aaa. Ticari İşletmenin Hak Sahibi Olmaması İlkesi ile Uyumluluk Bakımından bbb. Aktif Malvarlığı Unsurları ile Pasiflerin Ayrılığı İlkesine Uyumluluk Bakımından ccc. Ticari İşletmenin Bütünlüğü Kavramı ile Uyumluluk Bakımından cc. Alacaklı-Borçlu Menfaat Dengesinin Genel Hükümler ile Sağlanması Bakımından aaa. Karşı Edime Başvurma Yoluyla Koruma

8 XVII bbb. Hileli İşlemlere Karşı Genel Hükümler Yoluyla Koruma b. Hukuk Politikası Bakımından Değerlendirme aa. Ticari İşletme Devri Yönteminin Etkinliği Bakımından bb. Ticari İşletmeyi Devreden Borçlunun Durumu Bakımından cc. Hukuki Belirliliğin Sağlanması Bakımından dd. Alacaklı Korumasının Devir Öncesinden Daha İyi Hale Gelmesinin Adaletsiz Sonuçları Bakımından. 281 ee. Bir Başka Yeniden Yapılandırma Şekli Olan Bölünme Düzenlenmesi ile Paralelliğin Sağlanması Bakımından c. Ara Sonuç E. Devredilecek Borçların Kapsamının Belirlenmesi Sorunu Genel Açıklamalar Devredilecek Borçların Ticari İşletmeye Dâhil Olması Gerekliliği Borçların Devre Dâhil Sayılması Esası Borcun Devir Kapsamı Dışında Bırakıldığının Alacaklılara Bildirilmesi Gerekliliği Devir Kapsamının Belirtilmesinde Hata F. Borçların Geçiş Anı Sorunu G. Borçların Devrinin Sonuçları Devralan Bakımından Devreden Bakımından Devreden ve Devralan Arasındaki İlişki Bakımından Borcun İfası İçin Teminat Vermiş Kişiler Bakımından Alacaklılar Bakımından a. Ticari İşletme Devri Kapsamında Devredilen Borç Bakımından Alacaklı Koruması b. Devredenin Ticari İşletme Devri Kapsamında Olmayan Borçları Bakımından Alacaklı Koruması

9 XVIII aa. Muvazaa Sebebiyle Devrin Geçersizliği ve Alacaklı Koruması bb. Alacaklı Tarafından Tasarrufun İptali Davası Açılması cc. Ticari İşletme Devri Halinde İİK m.44 Hükümlerinin Uygulanması Sorunu aaa. Ticareti Terk Kavramı ve Konu Bakımından Uygulanma Alanı bbb. İİK m.44 Hükümlerinin Uygulanma Anı ccc. Ticari İşletmeyi Devralanın Alacaklıları Bakımından i. Konu Hakkında Genel Açıklamalar ii. Devralanın Alacaklıların Tasarrufun İptali Davası Açması Sorunu c. Alacaklı Korumasının Genişletilmesi Yönündeki Görüşler aa. İsviçre Hukukunda Tamamlayıcı Bir Koruma Yöntemi Olarak Teminat Talebi bb. Zorunlu İkincil Derecede Müteselsil Sorumluluk cc. Müteselsil Sorumluluğun Teminat Gösterme Yükümü İle İkamesi dd. Alacaklı Koruması Konusunda Görüşlere İlişkin Ara Değerlendirme H. Ticari İşletme Devri Sözleşmesinin Geçersizliğinin Borçların Devrine Etkisi Borçların Devrinin Devir Sözleşmesinin Geçerliliğine Bağlı Olması Borcun Devrinin Geçersiz Olmasına Bağlanan Sonuçlar VI. Ticari İşletme Devrinde Sözleşmelerin Geçişi A. Genel Olarak Sözleşmelerin Geçişi Sözleşmenin Devri Kavramı ve Ticari İşletme Devri Bakımından Önemi Sözleşmeden Doğan Hak ve Borçların Aynı Kişiye Devredilmesi Halinde Sözleşmenin Devredilip Devredilmediği Sorunu

10 XIX 3. Ticari İşletmenin Devrinin Sözleşmelerin Devrine Etkisi a. İsviçre Birleşmeler Kanunu Uyarınca Malvarlığı Devrinin Sözleşmelerin Devrine Etkisi b. Türk Hukukunda Ticari İşletme Devri ile Sözleşmelerin Devredilmesi Hakkındaki Görüşler c. Değerlendirmemiz Ticari İşletmenin Devri Yoluyla Sözleşmelerin Devredilebilmesi İçin Gerekli Koşullar a. Sözleşme Ticari İşletme Devri Kapsamında Olmalı b. Sözleşmenin Devri Yasaklanmamış Olmalı aa. Kanundan Kaynaklanan Yasaklar bb. Sözleşmeden Kaynaklanan Yasaklar cc. Sözleşmenin Niteliğinden Kaynaklanan Yasaklar B. Bazı Özel Sözleşme Türleri Bakımından Özel Düzenlemeler Taşınmaza İlişkin Kira Sözleşmelerinin Geçişi a. Kira Sözleşmelerinin Devrine İlişkin Genel Açıklamalar b. Ticari İşletmenin Devrinde Kiracılık Hakkının Geçişi aa. Sorunun Ortaya Konulması bb. TTK m.11 f.3 Uyarınca Kiracılık Hakkının Ticari İşletmeye Dâhil Sayılmasının Sonucu cc. Kiracılık Hakkının Geçişinde Kiralayanın Rızasının Aranıp Aranmayacağı Sorunu c. TTK m.11 f.3 Uyarınca Kira Sözleşmesinin Devrinde Kiraya Verenin Korunması aa. Devredenin Sorumluluğu Yoluyla Koruma bb. Sözleşmeyi Fesih Yoluyla Koruma İş Sözleşmelerinin Geçişi a. İş Sözleşmelerinin Geçişi Bakımından Genel Açıklamalar b. İş Sözleşmelerinin Zorunlu Geçişi c. Devredilecek Sözleşmelerin Belirlenmesi...417

11 XX d. İş Sözleşmesinin Devrinin İşçinin Haklarına Etki Etmemesi e. Devir Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshedilmesi Sorunu f. Devreden ve Devralanın Müteselsil Sorumluluğu Sonuç Kaynakça