ÜNİTE. Dünya Ticaretinin Serbestleştirilmesi: Evrensel Yaklaşım ve GATT/WTO. Bu Ünitede...

Transkript

1 6 Dünya Ticaretinin Serbestleştirilmesi: ÜNİTE Evrensel Yaklaşım ve GATT/WTO Bu Ünitede... Önceki iki ünitede dış ticaret üzerine hükümetlerin koydukları kısıtlamalar ve yaptıkları düzenmeler incelenmişti. Bu ünitede ise bu kısıtlamaların kaldırılarak dış ticaret akımlarının serbestleştirilmesi için yapılan uluslararası girişimler üzerinde durulmaktadır. Böylece günümüzde adı çok geçen GATT, AB, EFTA gibi kuruluş veya birliklerin varoluş gerekleri daha iyi anlaşılmış olacaktır. Konu ile ilgili iki yaklaşımdan evrensel olan bu ünitede, bölgesel olan izleyen ünitede ele alınacaktır. Çalışma Biçimine İlişkin Olarak... Ünitenin temel konusunu oluşturan GATT (DTÖ) Ünite 4 ve 5'de geçen konularla yakından ilişkilidir. Bu bilgilerin ışığı altında üniteyi okumanızı tavsiye ederiz. Ara soruları ve ünite sonundaki test sorularını yanıtlamaya çalışmanız yararınıza olacaktır

2 ? GİRİŞ "Dünya ekonomisinde özellikle 20. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan küreselleşme ile bölgeselleşme hareketleri birbirlerine alternatif gelişmeler midir, yoksa birbirlerini tamamlayan özellikler mi taşımaktadırlar?" gibi soruların net bir cevabını vermek oldukça zordur. Aslında her iki hareketin ortak paydası ekonomik ve ticari ilişkilerin serbestleştirilmesidir. Bununla birlikte küreselleşmede bu serbestleştirme dünya ölçeğinde öngörülürken bölgeselleşmede belli bir bölgedeki ülkeler arasındaki ilişkileri kapsamaktadır. Küreselleşme, dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde "evrensel yaklaşım", bölgeselleşme ise dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde "bölgesel yaklaşım" olarak da adlandırılabilir. Küreselleşme hareketi geçmişte GATT çerçevesinde yapılan görüşmelerde üye ülkeler arasında gümrük tarifeleri ve diğer tarife dışı kısıtlamaların kaldırılması ya da indirilmesi ilkesine dayalı olarak gelişmiştir. Günümüzde GATT'ın yerini ondan daha da etkili olması beklenen WTO (Dünya Ticaret Örgütü) almıştır. Onun için evrensel yaklaşım çerçevesinde dünya ticaretini, serbestleştirme girişimleri artık büyük ölçüde WTO tarafından sürdürülmektedir. Evrensel ve bölgesel yaklaşım nedir? Küreselleşme hangi kurum çerçevesinde yürütülmektedir? Acaba bölgeselleşme ile GATT (WTO)'ın öncülüğünü yaptığı küreselleşme hareketi, birlikte uyum içinde olabilirler mi? Bu konuda bazı iktisatçılar, bölgeselleşme hareketlerinin gün geçtikçe önem kazandığını, ülkelerin bölge içi ticaretlerini arttırarak çokuluslu GATT(WTO) düzeninden uzaklaştıklarını ve ilerde bloklar arasında ticaretin iyice azalacağını belirterek, ülkelerin bloklardan birisine mutlaka üye olmaları gerektiğini ifade etmektedirler. Bu iktisatçılara göre bölgeselleşme ile çokuluslu GATT ticaret düzeni çelişmektedir. Diğer bazı iktisatçılar ise, bunda bir çelişki görmemektedirler. Ancak bu, bölgesel birleşmelerde ülkelerin kendilerini blok dışı ticarete kapamamaları durumunda mümkündür. Bölgeselleşmenin genelleşmesi durumunda, küreselleşmenin nasıl etkileneceğini kesin olarak ortaya koymak çok güçtür. Uluslararası ilişkilerin hangi politik ve ekonomik baskılar altında kalacağı, gelişmiş ülkelerin gündemine hangi konuların gireceği, bu etkilenmeyi belirleyecektir. Buna göre ya küreselleşmeye karşı bölgeselleşme, ya küreselleşmeye rağmen bloklaşma ya da küreselleşme ve bölgeselleşme el ele tezlerinden biri başarıya ulaşacaktır. Aşağıda ve ünite boyunca küreselleşmenin öncü ve temel kurumu GATT(WTO) çerçevesinde dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde "evrensel yaklaşım" incelenecektir: Dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde küreselleşme ve bölgeselleşmenin rolü nedir? GATT'IN DOĞUŞU, YAPISI VE YÖNETİMİ Doğuşu II'nci Dünya Savaşı'nın son bulması ile Birleşmiş Milletler (BM) üyesi ülkeler, savaş dönemi boyunca yaşanan kaosu sona erdirmek, ülkeler arasında serbest dış ticareti teşvik etmek ve dış ticaret politikalarını dü

3 ? zenlemek amacıyla, Bretton Woods Konferansının ardından bir toplantı yapmaya karar vermişlerdir yılında BM Ekonomik ve Sosyal Konsey, 19 ülkeden meydana gelen Hazırlık Komitesi oluşturmuştur. Komitenin görevi, dış ticaret ve istihdam konusunda uluslararası konferans için hazırlıklarda bulunmaktadır. Hazırlık Komitesine üye ülkeler ile ABD arasında karşılıklı tarife indirimlerini içeren Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (The General Agreement on Tariffs and Trade: GATT) 30 Ekim 1947 tarihinde imzalanmış ve 10 Ocak 1948'de yürürlüğe girmiştir. Türkiye GATT'a, Torquay (İngiltere) Tarife Görüşmeleri sonucunda tarih inde katılmıştır yılından 'e kadar geçen sürede GATT, uluslararası ticareti düzenleyen ve üzerinde anlaşılan tek uluslararası çok taraflı sözleşme olmuştur. GATT, ticari ilişkilerde rekabeti bozan ve ticaret kısıtlayan engellerin görüşülerek kaldırıldığı en önemli uluslararası kuruluş olmuştur. II'nci Dünya Savaşından bu yana dünya ticaretinin 15 kat gelişmesinde, GATT'ın katkısı inkar edilemez. GATT üyeleri, dünya dış ticaretinde %90'lık bir paya sahip idi. GATT'a taraf ülkeler, aralarında ortaya çıkan ticari sorunlar ile bunların çözüm yolları ve dünya ticaretinin geliştirilmesi imkanlarını görüşmek için belirli sürelerde toplanmıştır. Bu niteliğiyle GATT, uluslararası bir Dünya Ticaret Formu olarak görev yapmıştır. Bir ülkenin GATT'a üye olabilmesi, toplam oyların üçte iki çoğunluğu ile mümkündür. 29 Kasım 1957'de üye sayısı 37 idi. GATT'ın ilk üyelerinden Tayvan, Suriye, Lübnan ve Liberya daha sonra Genel Anlaşma'dan çekilmişlerdir. Japonya'nın GATT'a kabulü, büyük tartışmalara yol açmıştır. Çünkü bu ülke, üyeler tarafından büyük rakip olarak görülmüştür. 11 Ağustos 1955 tarihinde üçte iki çoğunluk sağlanmış ve Japonya GATT üyesi olabilmiştir. GATT, 'de Dünya Ticaret Örgütü'ne (WTO) dönüşmüş ve üye sayısı 1996 yılında 128'e çıkmıştır. Dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde önce GATT, daha sonra WTO açıklanacaktır. GATT'ın doğuşundan günümüze kadarki gelişimi ne şekilde olmuştur? GATT'ın Yapısı ve Yönetimi Diğer uluslararası benzer örgütlerden farklı şekilde GATT'a taraf ülkeler, yönetimin temelini oluşturur ve alınan kollektif kararlar GATT sisteminin esasını teşkil eder. Örgütün, başlıca dört organı vardır. Bunlardan GATT Genel Kurulu kuruluşun en üst ve yetkili organı olup her yıl genellikle sonbaharda yapılır. Genel Kurul'da her üye ülkenin bir oyu vardır. İstisnalar dışında (yeni üyeliğe kabul, üye ülkelerin taahhütlerinin yerine getirilmesi) kararlarda basit çoğunluk gerekir. Uygulamada GATT kararları, genellikle oylanmadan ve görüşbirliği içinde alınmıştır. Genel Kurul toplantıları arasında kalan sürede GATT'a taraf ülkeler adına günlük işleri yapmakla görevlendirilen organlar, Temsilciler Konseyi (4 Haziran 1960'da kurulmuştur) ile çeşitli Komiteler'di. Temsilciler Konseyi, yılda ortalama dokuz defa toplanırmıştır tarihinden bu yana Akdedici Taraftar, yetkilerinin önemli bölümünü Konsey'e devretmişlerdir

4 ? GATT içinde ortaya çıkan anlaşmazlıkları çözümlemek için, Panel adı verilen ve uluslararası ticari mahkeme niteliğinde organlar vardır. GATT'ın temel çalışmalarının başında, üye ülkeler arasında başgösteren ticari anlaşmazlıkları gidermek gelmektedir. Eğer bunlar GATT çerçevesinde bir çözüme ulaştırılamaz ise, bu sorunları ortadan kaldırmak için Panel Sistemi kurulmuştur. Bir Panel, genelde sorun ile doğrudan ilgisi olmayan ülkelerden gelen üç uzmandan oluşur. Uzmanlar bir mahkeme gibi tarafları dinler ve GATT kuralları içinde sorunu çözümleyici bir rapor hazırlayarak bunu oybirliği ile onaylarsa, ilgili tarafların raporda yer alan tavsiyelere uymaları zorunluluk kazanır. Tarafların biri tavsiyelere uymaz ise, diğer taraf GATT üyelerinden bu ilkeye karşı misillemede bulunmalarını isteyebilir. Genel anlaşma'nın yürürlüğe girdiği 1947 yılından 1995'e kadar Konsey, 100'den fazla panel oluşturmuştur. GATT'ın Genel Kurul ve Komite toplantıları için gerekli hizmetler. Havana sözleşmesi'nin 1952'de kabul edilmesi üzerine sekreterya tarafından karşılanmıştır. GATT'ın dört temel organı nelerdir? Bilgi veriniz. GATT'IN AMAÇLARI VE TEMEL İLKELERİ? Amaçları GATT'ın amaçları, genel anlaşma'nın (GATT 1947) önsözünde belirtilmiştir. Burada genel ve özel olanlar arasında bir ayırım yapılmıştır. Genel amaçlar, diğer bütün uluslararası ekonomik kuruluşların gerçekleştirmek istedikleri ile aynıdır. Bunlar: üyelerinin hayat seviyelerini yükseltmek, reel gelir ve efektif talepte istikrarlı bir büyüme ile dünya kaynaklarında tam kullanımı sağlamak, üretimin ve uluslararası ticaretin geliştirilmesine yardımcı olmaktır. Genel amaçlara ulaşmak için tarifeler ile ticarete konan diğer ayırımcı engelleri zamanla azaltmak. GATT'ın özel amaçları arasındadır. Genel anlaşma'nın dördüncü bölümü, genel amaçları gerçekleştirmede, Gelişme Yolunda Ülkelerin (GYÜ) durumlarının gözönünde bulundurulmasını öngörmüştür. Bu sebeple mal fiyatlarında istikrar sağlanması ile gelişmiş ülkelerin pazarlarına GYÜ'lerin sınai ürünlerinin daha kolay girmesinin gerçekleştirilmesi de, GATT'ın özel amaçlarındandır. GATT'ın başlıca amaçları nelerdir? Temel İlkeleri GATT, kuruluşunda, genel ve özel nitelikteki amaçlara ulaşabilmek için başlıca 4 temel ilkeden hareket etmiştir. Birinci İlke: Buna göre üye ülkeler arasındaki dış ticaret, ayırımcı olmayan bazda yapılmalıdır. Bu ilke, GATT'ın birinci maddesinde yer alan ve kuruluşun özünü oluşturan "en çok kayrılan ülke kuralına" dayanır. Kural, her GATT üyesinin tüm taraflara, aynı gümrük tarife oranının uygulamasını ve ayırımcı işlemde bulunulmamasını öngörür. Bu kurala göre üye ülkelerin biri eğer diğer bir ülkeye herhangi bir gümrük kolaylığı sağlarsa, anlaşmaya taraf bütün ülkeler de bu ayrıcalıktan otomatik olarak yararlanırlar

5 ? Bu ilke ile anlaşmaya taraf tüm ülkeler eşit işleme tabi tutulmakta ve uluslararası pazarlarda ihracatçılar eşit gümrük vergi yükü ile karşılaşmaktadırlar. İkinci İlke: Bu ilkeye göre GATT üyesi ülkeler, sanayilerini sadece gümrük tarifeleri ile koruyacaklar ve bu amaçla diğer önlemlere başvurmayacaklardır. Dolayısıyla ithal kotalarının yerli sanayinin korunması amacıyla kullanılması yasaklanmıştır. Miktar kısıtlamalarının istisnai olarak hangi şartlarda ve kimlerce kullanılabileceği, ayrıca belirtilmiştir. Bu ilke, tarifelerin diğer koruma araçlarına göre piyasa mekanizmasına daha uygun bulunmasıyla açıklanabilir. Çünkü gümrük vergileri, ekonomide serbest piyasa düzeninin işleyişini temelde aksatmaz. Sonuçta gümrüğe tabi malın iç fiyatı tarife oranı kadar yükselir ama tüketici bu malı yüksek bir bedel karşılığında isterse satın alabilir. Kota uygulamasında ülkeye mal girişi kesin olarak kısıtlandığı için tüketici, çok yüksek fiyat ödemeye razı olsa bile, istediği malı bulamaz. Bu durum ekonomide karaborsa ve kaçakçılığı teşvik ederek toplumsal düzeni bozar. Üçüncü İlke: Bu ilke GATT üyelerinin ticarete zarar vermekten kaçınmalarına ve ortaya çıkabilecek sorunların danışmalar ile çözümlenmesine ilişkindir. Uluslararası ticari çıkarı zedelenen her taraf ülke, kendi başına önlem almadan önce GATT kurallarına uyulmasını sağlamak amacıyla örgüte başvurma hakkına sahiptir. Böylece taraflar, GATT'ın danışma, uzlaştırma ve görüş farklılıklarını giderme fonksiyonlarından yararlanabilirler. Sonuçta, anlaşmazlıkların sürüncemede kalmasından kaynaklanacak dünya ticaretinin kısılması ihtimalinin önüne geçilmiş olur. Dördüncü İlke: GATT çerçevesinde üye ülkelerin ticareti serbestleştirmek amacıyla zaman zaman tarife indirimleri yapmalarını ve diğer ticareti kısıtlayıcı önlemleri azaltmak için kendi aralarında görüşmelerde bulunmalarını öngörmektedir. GATT'ın kuruluşu sırasında benimsediği ilkeler nelerdir? İlkelerden İstisnalar GATT'ın yukarıda belirtilen temel ilkelerinden bazı istisnalar vardır. Bunlardan en önemlisi, GATT sisteminin esasını oluşturan en çok kayrılan ülke kuralından istisnadır. Genel Anlaşma'nın 24 ncü maddesinde düzenlenen gümrük birlikleri ve serbest ticaret bölgeleri gibi bölgesel ekonomik birleşmeler yaratmaya yönelik anlaşmalar, bu temel ilkenin uygulama alanı dışında bırakılmıştır. Bir grup ülke kendi aralarında bu tipte bir ekonomik birleşme kurmaya karar vermiş ve Anlaşma'da öngörülmüş şartları da yerine getirmişlerse, gümrük indirimleri ile miktar kısıtlamalarının kaldırılması, sadece birleşmeye dahil olan ülkeler için geçerli olacaktır. Ekonomik birleşmenin gerçekleşmesi ile, birleşmeye giden ülkeler arasında serbest dış ticaret sağlanmakta fakat birleşme dışında kalan GATT üyelerine ayırımcı bir politika izlenmektedir. Aslında bu durum, en çok kayrılan ülke ilkesine terstir. İkinci önemli istisna, Anlaşma'nın 12'nci maddesinde yer almıştır. Eğer bir ülke dış ödemeler dengesinde zorluklar ile karşılaşıyor ise, bu durumda ithalatına kota uygulayabilir. Fakat uygulama mutlaka geçici olmalı ve diğer GATT üyelerinin ticari ve ekonomik çıkarlarına zarar vermemelidir. Ödemeler dengesindeki güçlükler giderildiği zaman, kısıtlamalar derhal kaldırılmalıdır. Bu istisna, genel anlaşma'nın 18'nci maddesi ile gelişme yolunda olan ve döviz darboğazıyla karşılaşan ülkeler lehine ge

6 nişletilmiştir. Çünkü bu ülkeler, kalkınma dönemlerinde ekonomi politikaları gereği zaman zaman kota uygulamalarına başvurmak zorunda kalabilmektedirler. GATT'ın temel ilkelerinden gümrük tarifelerinin tek koruma aracı olarak kullanılması ve koruma amacıyla miktar kısıtlamalarına başvurulması ilkesinden diğer bir sapma da, "gönüllü ihracat kısıtlaması anlaşmaları"dır. Bu tip anlaşmalar 1970'li yıllarda, özellikle ABD ve AT tarafından sıkça uygulanmıştır. Aslında gönüllü ihraç kotaları yabancı üreticilerle rekabet edemeyen ithalatçı ülkeler tarafından yerli üreticileri korumak amacıyla ihracatçı ülkeler üzerinde baskı uygulanarak koydurulmuş engellerdir. Nitekim 1960'ların ortalarında ABD, Japonya'dan tekstil ürünleri ihracatını sınırlandırmasını istemiş, aksi takdirde tekstil ithalatına uyguladığı gümrük vergilerini arttıracağını belirtmiştir. Bunun üzerine Japonya, ABD'e yönelik tekstil ihracatına "gönüllü kota" uygulamak zorunda kalmıştır. Başlangıçta gelişmiş ülkelerin gelişmiş ülkelerden ithalatlarını kısıtlayamaya yönelik sözde gönüllü ihracat kısıtlamaları, daha sonra hem sektör hem de ülke bazında genişleyerek tekstil konfeksiyonun yanısıra, ayakkabı, elektronik eşya, makinalar, otomobil gibi sektörleri de içine almış ve özellikle gelişmiş ülke pazarlarına ihracatını arttıran bazı gelişme yolunda ülkeleri de etkilemeye başlamıştır. Tablo 6.1'de dönemindeki gönüllü ihracat kısıtlaması anlaşmaları toplu olarak sektör ve ülke bazında verilmiştir: Tablo 6.1. Gönüllü İhracat Kısıtlamaları ( ). Eylül Mayıs Mart Aralık Toplam Gönüllü İhracat Kısıtlamaları Sektörel Dağılım Çelik Tarım ve Gıda Otomobil-Ulaşım Araçları Tekstil ve Giyim Elektronik Eşya Ayakkabı Makine-Alet Diğer Korunan Piyasalara Göre Dağılım AT ABD Japonya Diğer Gelişmiş Ülkeler Doğu Avrupa 1 1 Kısıtlanan İhracatçılara Göre Dağılım Japonya Doğu Avrupa G. Kore Gelişmiş Ülkeler Diğer GYÜ'ler Kaynak: Margaret Kelly ve Diğerleri, Issues and Development in Trade Policy,

7 ? GATT, temelde sanayi malları ticaretine konan engellerin kaldırılmasına yönelik bir anlaşmadır. Bu sebeple tarım ve hizmet sektörleri ticareti prensip olarak GATT gümrük tarife indirimlerinin dışında bırakılmıştır. Dolayısıyla tarım sektörünü destekleyici politikalar uygulayan ülkeler, sektörde tarım ticaretini kısıtlayıcı önlemler alabilmişlerdir. GATT ilkelerinden istisnaları toplu olarak açıklayınız. GATT DÖNEMİNDE YAPILAN TARİFE İNDİRİM GÖRÜŞMELERİ İlk Beş Çoktaraflı Ticaret Görüşmeleri GATT çerçevesinde yapılan tarife indirim turlarına Çoktaraflı Ticaret Görüşmeleri diğer bir deyişle Ticaret Turları denmiştir. GATT'a taraf ülkeler arasında çeşitli tarihlerde, gümrük tarife indirim turları yapılmıştır. İlk tur 1947'de Cenevre'de, ikincisi 1949'da Fransa Annecy'de, üçüncüsü 'de İngiltere Torquay'da, dördüncüsü 1956'da tekrar Cenevre'de gerçekleştirilmiştir. Bu turlarda, gümrük tarifelerinde yapılacak indirimler, her gümrük pozisyonu için ayrı ayrı görüşülmüştür. Beşinci tur olan Dillon'da ( Cenevre) ilk defa bütün tarifelerde %20 oranında bir indirime teşebbüs edilmiş, fakat ancak %7-8'lik bir indirim yapılabilmiştir. Altıncı Kennedy Turu: GATT gözetiminde gümrük indirimlerinin altıncısı, yılları arasında Cenevre'de gerçekleştirilen Kennedy Turu'dur. Bu tur'da asıl görüşmeler, ABD ile AET arasında geçmiştir. Kennedy Turu sonucunda ortalama olarak sınai mal gümrük vergilerinde (nominal) %36 oranında global bir indirim gerçekleştirilmiştir. İndirime konu olan mallar, dünya ticaretinin beşte dördü kadar olup, mal ve 40 milyar dolarlık ticari ürün üzerindeki gümrüklerin azaltılması anlamına gelmektedir. Bir önceki tur olan Dillon'da bu değer sadece 5 milyar dolardı. İlk beş çok taraflı ticaret görüşmeleri ve Altıncı Kennedy Turu hakkında bilgi veriniz. Yedinci Tokyo Turu: Yedinci Çoktaraflı Ticaret Görüşmeleri (Tokyo Turu) 1973'de Tokyo'da başlamıştır. Turun 1975 yılında tamamlanması öngörülmüş olmasına rağmen, görüşmeler ancak 12 Nisan 1979 tarihinde sonuçlandırılabilmiş ve bu esnada önemli sayıda kod üzerinde anlaşmaya varılmıştır. Bu kodlar Kasım 1974 tarihlerinde yapılan Genel Kurul'da onaylanmıştır. Tokyo Turu'na GATT'a üye olan ve olmayan 99 ülke katılmıştır. Görüşmelerin önemli sonuçlarından biri, belki de en önemlisi, 14 Haziran 1983 tarihinde Brüksel'de imzalanan Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi Hakkında Uluslararası Sözleşme'nin (kısaca armonize Sistem) 1 Ocak 1988'de yürürlüğe girmesidir. Yeni Armonize Sistem, son yıllarda teknolojide meydana gelen değişikliklere ve artan mal çeşidine

8 cevap verecek şekilde ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiş ve böylece dünya ticaret istatistikleri daha sağlıklı tutulmaya başlanmıştır. Türkiye de 1 Ocak 1989 tarihinden itibaren Armonize Sistemi uygulamaya koymuştur. Tokyo Turu ne zaman yapıldı ve hangi önemli sözleşme bu Tur sırasında imzalandı? Görüşmelere katılan ülkeler 1979 yılında, binlerce sanayi ürününde %34 oranına ulaşan gümrük indirimlerini, 8 yıllık bir dönemde (1 Ocak 1987) gerçekleştirmeyi uygun bulmuşlardır yılı için en çok kayrılan ülke prensibine göre Tokyo turunda yapılan indirimler 300 milyar dolar civarında bir ithal hacmini kapsamıştır. İndirimler sonucunda sınai mallar üzerindeki ortalama ağırlıklı tarifeler, dünyanın 9 önemli pazarında %7'den %4.7'ye kadar inmiştir. GATT kurulduğu zaman ortalama nominal tarifelerin %40 oranında olduğu düşünülürse, Tokyo turunda ulaşılan sonucun önemi kendiliğinden ortaya çıkar. Tokyo Turu sırasında gerçekleştirilen tarife indirimleri ne ölçüde olmuştur? Tokyo turu sonucunda tarife dışı ticareti engelleyici önlemler konusunda aşağıda belirtilen altı kod imzalanmıştır. Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Vergiler Kodu: Kod'a göre imzalayıcı ülkeler dış ticarete zarar veren sübvansiyon uygulamasına gitmeyecekler ve telafi edici vergi önlemlerini uluslararası ticareti engelleyecek ölçüde kullanmayacaklardır yılı itibariyle AT dahil 36 ülke kod'u onaylamıştır. Türkiye, 1 Şubat 1985 tarihinde kodu imzalayıp 1 Mart 1985 tarihinde yürürlüğe koymuştur. Ticarete Teknik Engeller Kodu (Standart Kod): Kod'a katılan ülkeler, sağlık, tüketicinin ve çevrenin korunması veya diğer amaçlar ile teknik düzenlemeler (standartlar) uygulayarak ticarete gereksiz engeller çıkarmayacaklardır. Standart kod, 1 Ocak 1980'de yürürlüğe girmiştir. 1990'da 36 ülke kod'u onaylamış 2 ülke ise imzalamıştır. İthal Lisans Usulleri Kodu: Kod'a taraf ülkeler, dış ticarete engel olan ithal lisans uygulamalarına başvurmayacaklar ve bu konuda basit, açık ve tarafsız ithal lisans usullerini kabul edeceklerdir yılında Kod'u 27 üye ülke onaylanmış, 1 ülke ise imzalamıştır. Devlet Alımları Kodu: Kod'u kabul edilen ülkeler devlet satın almalarındaki ihalelerde daha açık davranacaklardır. Kod hükümleri, SDR ve daha fazla değerdeki devlet alımları için geçerlidir. Kamu ihalelerinde, yerli üreticilerin korunması ile onlar lehine ayırımcı işlemler yapılması yasaklanmıştır. Kod, 14 Şubat 1988 tarihinde değiştirilmiş, asgari bir tek mukavele için gerekli olan SDR'lik sınır, SDR'a düşürülmüştür yılında 25 ülke kod'u onaylamıştır. Gümrük Değeri Kodu: Kod ile gümrük yönünden malların açık, tarafsız ve tek bir sistem içinde değerlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için, Gümrük İşbirliği Konseyi'nin gözetiminde çalışan bir Gümrük Kıymetleri Teknik Komitesi kurulmuştur. Tokyo Turu esnasında her ülkenin kendine göre farklı gümrük değerini belirleme mevzuatı bulunması, gümrük vergisine esas olacak malın matrahının belirlenmesinde ülkeler arasında farklılıklara ve haksız rekabete yol açmakta idi 'de yürürlüğe giren kod ülkeler arasındaki bu farklılıkları ortadan kaldırmıştır yılı itibariyle 30 ülke kod'u onaylamıştır. 24 ülke gözlemci statüsündedir. Türkiye, Kodu, tarihinde kabul etmiştir

9 ?? Revize Anti Damping Kodu: GATT üyeleri Kennedy turunda benimsenen Anti Damping kodu'nu yeniden gözden geçirerek kabul etmişler ve damping yapan ülkelere anti damping vergisi uygulaması getirmişlerdir. Tokyo Turu'nda kabul edilen altı kod hakkında bilgi veriniz. Sekizinci Uruguay Turu: GATT çerçevesinde 8 nci Çoktaraflı Ticaret Görüşmeleri (Uruguay Turu), Eylül 1986 tarihlerinde Punto del Este'de (Uruguay) üye ülkelerin Ticaret Bakanları toplantısı ile başlamış ve 15 Aralık 1993'de bir uzlaşmaya varılarak sonuçlanmıştır. Dört yıl sürmesi planlanan görüşmeler, tam 8 yıl devam etmiştir. 125 ülkenin katıldığı Uruguay Turu'nda alınan kararlar, üye ülkelerin hükümetleri tarafından Nisan 1994 tarihleri arasında Fas'ın Marakeş şehrinde imzalanmış ve Nihai Senet, 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Uruguay Turu ne zaman yapılmış ve ne zaman sona ermiştir? Uruguay Turu Çoktaraflı Ticaret görüşmeleri özellikle tarım reformu alanındaki uyuşmazlık sebebiyle Aralık 1990'da Brüksel'de yapılan bakanlar toplantısında sonuçlandırılamamıştır yılı boyunca bütün müzakere alanlarında uzlaşı formülleri bulunarak anlaşma metinlerine son şeklin verilmesine çalışılmıştır. Aralık 1991'de GATT genel direktörünün ismiyle Dunkel Kağıdı olarak isimlendirilen Nihai Senet Taslağı 108 katılımcı ülkeye dağıtılmış ve 15 Aralık 1993 tarihinde kabul edilmiştir. Yaklaşık 500 sayfalık senet ile temel hedeflere ulaşılmış ise de, uygulama sonuçlarının başarısını zaman gösterecektir. Tur sonuçlarına ve Nihai Senet hedeflerine göre dünya ticaretinde ciddi bir liberalizasyon ve genişleme sağlanmakta, sübvansiyonlar, anti damping, gümrük kıymeti, ticarette teknik engeller ve koruma önlemleri alanlarında çoktaraflı ilke ve kurallar geliştirilmekte, anlaşmazlıkların çözümü mekanizması iyileştirilmekte, ticaretle bağlantılı fikri mülkiyet hakları ve yatırım önlemleri için yeni kurallar oluşturulmaktadır. Nihai Senet hükümlerine göre mal ticaretinde gümrük tarifeleri ortalama %33 oranında indirilecek, tarımda ihracat sübvansiyonları ve iç destek seviyeleri aşağıya çekilecek, bir geçiş döneminden sonra dokuma ve hazır giyim sektöründe miktar kısıtlamaları kaldırılacak, gönüllü ihracat sınırlamalarına son verilecek, hizmetlerde pazara giriş serbestisi sağlanacak, fikri mülkiyet haklarında asgari normlara uyulması sağlanacaktır. Liberal ticaret anlayışına aykırı yatırım önlemleri ise yürürlükten kaldırılacaktır. Nihai Senet ile, GATT'ın yerine Dünya Ticaret Örgütü (WTO) kurulmuştur. Uruguay Turu sonucunda ne gibi hedefler öngörülmüştür? Uruguay Turu Nihai Senedi'nin tarihinden sonra ve tam olarak uygulanması durumunda, dünya ülkelerinin toplam gelirlerinde ortalama 212 milyar ABD doları kadar bir yıllık artış ortaya çıkacaktır. Bu artış, 1992 yılı dünya GSYİH'nin yaklaşık %1'ine eşittir. GYÜ'ler bu artıştan yıllık olarak 80 milyar dolar pay alacaklardır. Dinamik etkiler de hesaba katılırsa, toplam kazançların bunun üstünde olması beklenmektedir. Uruguay Turu, hizmetler sektörünü, ayırım gözetmeyen ve saydamlığa dayalı çoktaraflı kurallara bağlama konusunda bir çerçeve sunmuştur. Hizmetler bakımından GYÜ'ler dünya ticaret içindeki paylarını yılları arasında %11'den %15'e yükseltmişlerdir. Bu sektörde libe

10 ? ralizasyonun daha da genişletilmesi, GYÜ'lerin kazancını arttıracaktır. Uruguay Turu, hizmetler ticaretinin liberalizasyonu için daimi müzakere sistemi getirmektedir. GYÜ'ler ile geçiş (eski sosyalist ülkeler) ekonomilerinin en çok kazanç sağlamaları beklenen hizmet alanlarının, deniz taşımacılığı, mali hizmetler ve işgücünün serbest dolaşımı olacağı ümit edilmektedir. Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları konusunda getirilen yeni kurallar sonucunda, fikri mülkiyet haklarının GYÜ'lerde artan bir şekilde korunması, bu ülkelere yabancı sermaya akışını arttırabilecektir. Çünkü, korsanlık riskinin azalmasıyla birlikte yatırımlardan daha yüksek getiri beklenmektedir. Patent korumalarının GYÜ'lerde ilaç ürünlerinin fiyatlarını arttıracağı endişeleri bulunmakla beraber, Fikri Mülkiyet Hakları (TRIPS) anlaşması'nın tam etkilerini, ancak 2015 yılında göstereceğini gözden uzak tutmamak gerekir. Uruguay Turu'nun hizmetler sektörü ve fikri mülkiyet hakları konularında ne gibi etkileri olmuştur? Uruguay Turu'nun tarımdaki korumacılığı azaltan reformları, dünya pazarındaki bozulmaları gidermenin yanında, pazara giriş imkanlarını da genişletmektedir. Sanayileşmiş ülkeler altı yıl içinde gümrükleri %6 düşürürken, tarımsal desteklemeyi de %20 indireceklerdir. Özellikle Avrupa Birliği'nde uygulanan ihracat teşvikleri altı yıl içinde %36 azaltılacaktır. GYÜ'ler için gümrük ve teşvik indirimleri daha uzun bir süreye yayılmıştır. On yıl içinde gümrükleri %24, desteklemeleri %13, ihracat teşviklerini de %34 oranında indireceklerdir. Çoğu tarım ürünü ihracatçısı olan bu ülkeler böylece, daha yumuşak bir geçiş yaparak dünya ekonomisine entegre olacaklardır. Uruguay Turu'nun tekstil ve hazır giyim kotalarını ortadan kaldırmaya yönelik hükümleri, bu sektörde uluslararası rekabet gücüne sahip ülkelere önemli kazançlar sağlayacaktır. GATT'ın yaptığı ilk tahminlere göre, 10 yıllık uygulama dönemi içinde GYÜ'lerin başlıca OECD ülkelerine olan tekstil ihracatı %82. hazır giyim ihracatı ise %93 oranında artacaktır. Avrupa Birliği, ABD ve Kanada'da korumaların azaltılması sonucunda, GYÜ niteliğinde olan 34 ülkenin lehine 1986 yılı fiyatlarıyla 8 milyar dolarlık bir kazanç doğacaktır. Uruguay Turu'nun GYÜ'ler açısından diğer önemli yönlerinden biri de, kuralların şeffaflaştırılması ve kuvvetlendirilmesi olmuştur. Koruma önlemleri ile ilgili olarak, gönüllü ihracat kısıtlamalarının sanayileşmiş ülkelerde dört yıl içinde kaldırılmaları, anlaşmazlıkların çözümü için güçlü düzenlemeler getirmesi, anlaşmazlığa taraf onaların panel kararlarının kabulünü veto ödememesi, bu konuda yer alan yenilikler arasındadır. Bu gibi yeniliklere rağmen, GATT/WTO kuralları, koruma önlemlerinin, anti damping ve belirli sübvansiyonların uygulanmasında üyelere takdir hakkı tanımaktadır. Uruguay Turu'nun özellikle gelişme yolundaki ülkeler açısından önemli sonuçları neler olmuştur? Uruguay Turu ile birlikte GATT, ülkelerin "akit taraftar" oldukları bir konumdan "üye devletler" haline dönüştükleri bir kuruluş olmuştur. Çünkü Nihai Senet, bir çok anlaşmanın yanısıra Dünya Ticaret Örgütünü kuran anlaşmayı da kapsamaktadır

11 DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (DTÖ) Kuruluşu ve Kapsamı GATT Uruguay Turu sonucunda imzalanan ve tarihinde yürürlüğe giren Nihai Senet ile kurulan Dünya Ticaret Örgütü (The World Trade Organization: WTO). Bretton Woods konferansının toplanmasından tam 50 yıl sonra faaliyete geçerek IMF ve Dünya Bankası gibi dünya ekonomisi sisteminin önemli bir kuruluşu olmuştur. DTÖ, GATT'ın fonksiyonlarını üstlenmiştir. Türkiye, DTÖ kuruluş anlaşması'nı, tarihinde kabul etmiştir. DTÖ ne zaman kuruldu, Türkiye ne zaman DTÖ'ye üye oldu? Amaçları DTÖ'nün amaçları, örgütü kuran anlaşma'nın önsözünde belirtilmiştir. Bu amaçlar, GATT'ın gerçekleştirmek istediği amaçlara büyük benzerlik göstermektedir. DTÖ; Hayat standardını yükseltmeyi, istihdamı ve istikrarlı bir şekilde artan reel gelir ve gerçek talep hacmini sağlamayı, mal ve hizmet üretim ve ticaretini geliştirmeyi, dünya kaynaklarının sürdürülebilir kalkınma hedefine en uygun bir şekilde kullanımına imkan vermeyi, çevreyi korumayı, farklı ekonomik seviyedeki ülkelerin ihtiyaç ve endişelerine cevap verecek şekilde mevcut kaynaklarını geliştirmeyi, Gelişme yolundaki ülkelerin ve bunların arasında yer alan en az gelişmiş olanların artan dünya ticaretinde ekonomik kalkınma ihtiyaçları ile orantılı bir pay elde etmelerini sağlamayı, Karşılıklı çıkar esasına dayalı ve gümrük tarifeleri ile ticaretin karşılaştığı diğer engellerde önemli indirimler sağlayan ve uluslararası ticaret ilişkilerinde ayırımcı muameleyi ortadan kaldıran anlaşmalar yapmayı, Uruguay Turu Çoktaraflı Ticaret Müzakereleri'nin sonuçlarını içeren bütünleştirilmiş, uygulanabilir ve kalıcı bir çoktaraflı ticaret sistemi geliştirmeyi ve Çoktaraflı ticaret sisteminin ana ilkelerini korumayı amaçlamaktadır. DTÖ'nün amaçları nelerdir? Yapısı DTÖ'nün en az iki yılda bir toplanan ve tüm ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir Bakanlar Konferansı vardır. GATT'ın Genel Kurulu'na denktir. Bakanlar Konferansı, bir üyenin talebi üzerine ve Anlaşma ile ilgili Çoktaraflı Ticaret anlaşmasının karar alma konusundaki özel hükümlerine uygun olarak Anlaşma kapsamına giren konulardan herhangi birinde karar almaya yetkilidir. Bakanlar Konferansı ilk toplantısı, 128 üye ülkenin katılımıyla 9-13 Aralık 1996 tarihleri arasında Singapur'da yapılmıştır. İkinci toplantı Mayıs 1998'de Cenevre'de, üçüncü toplantı ABD Seattle'da / tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Tüm üyelerin temsilcilerinden oluşan ve gerekli oldukça toplanan Genel Konsey Bakanlar Konferansının toplantıları arasındaki dönemde

12 ? Anlaşma ile kendisine verilen görevleri yapan GATT'ın Temsilciler Konseyi'ne eşdeğer bir organdır. Bakanlar Konferansı'na bağlı Ticaret ve Kalkınma Komitesi, Ödemeler Dengesi Kısıtlamaları Komitesi, Bütçe, Mali ve İdari İşler Komitesi vardır. Bu Komiteler, Çoktaraflı Ticaret Anlaşmaları uyarınca ve ayrıca Genel Konsey tarafından kendilerine verilen görevleri yerine getirirler. DTÖ'nün, bir Genel Direktör tarafından yönetilen Sekreteryası vardır. Bakanlar Konferansı, Genel Direktörü atar. Genel Direktörün yetki, görev, hizmet şartları ile süresini Bakanlar Konferansı belirler. Genel Direktör ve Sekreterya mensupları, görevlerinin ifasında herhangi bir hükümetten ve DTÖ dışında kalan herhangi bir makamdan talimat almazlar. GATT'ın kurulduğu ilk yıllarda Genel Kurul ve Komite toplantıları için gerekli hizmetler, ITO Sekreteryası tarafından karşılanmakta idi. Havana Sözleşmesi'nin kabul edilmemesi üzerine Sekreterya, 1952 yılında GATT'ın bir organı olmuştur. Sekreterya, GATT'ta olduğu gibi Cenevre'de faaliyet gösterir döneminde Genel Direktör E. W. White (İngiltere), arasında O. Long (İsviçre), 'da, A. Dunkel (İsviçre), döneminde Peter Sutherland ve 'ten bu yana İtalya eski Ticaret Başkanı Renato Rugguero'dur. DTÖ'nün organları nelerdir? Bilgi veriniz. Karar Alma Mekanizması DTÖ, GATT'ın 1947'de izlenen konsensüsle (oybirliği) karar alma yöntemi sürdürmektedir. Ayrıca konsensüsle karar alınamadığında, ilgili konu hakkında oylamaya başvurulmaktadır. Bakanlar Konferansı ile Genel Konsey'in toplantılarında DTÖ'nün her bir üyesinin bir oyu vardır. Avrupa Toplulukları'nın oy hakkını kullandıkları durumlarda oy sayıları, DTÖ'deki topluluk üyesi ülke sayısına eşittir. Bakanlar Konferansı ile Genel Konsey kararları, Anlaşma'da veya ilgili Çoktaraflı Ticaret Anlaşması'nda aksine bir hüküm olmadığı takdirde, verilen oyların çoğunluğu ile alınır. DTÖ'de karar alma mekanizması nasıl çalışır? Önemi DTÖ'ne üye olan ülkeler Nihai Senet'teki anlaşmalara aykırı hareket ettiklerinde, yine bu anlaşmalarda yer alan müeyyideler işlerlik kazanmaktadır. DTÖ'nün uluslararası ticari anlaşmazlıkların giderilmesine ilişkin olarak getirdiği mekanizma, çoktaraflı ticaret sistemine güvenirlilik ve tahmin edilebilirlik kazandırmak bakımından çok önemlidir. Nihai Senette DTÖ'ne üye ülkeler, ticaret kurallarının ihlaline karşı tek taraflı olarak önlem alamayacaklardır. Buna göre ülkeler, anlaşmazlıkların çözümü için yeni getirilen sisteme ve bu sistemin öngördüğü kural ve prosedürlere başvuracaklardır. DTÖ çerçevesinde, Nihai Senet'te yer alan herhangi bir anlaşmazlıktan doğan sorunların çözümü için Anlaşmazlık Çözüm Organı (AÇO) yaratılmıştır. AÇO, panelleri kuran, panel ve temyiz raporlarını kabul eden, hüküm ve tavsiyelerin uygulanmasının gözetimini yürüten ve gereğinde karşı önlem alma yetkisi veren tek otoritedir. Bu durum, anlaşmaz

13 ?? lık ve sorunların çözümünün Konsey ile çeşitli Tokyo Turu Komiteleri arasında dağıldığı eski GATT'a göre önemli bir ilerlemedir. DTÖ'nü GATT'dan ayıran diğer önemli bir özellik, DTÖ'de AÇO tarafından panellerin kurulması veya panel raporlarının kabul edilmemesi için oybirliği gerekmektedir. GATT'da ise, panel kurulması ya da panel raporlarının kabulü için oybirliği gerekmekte idi. Yeni sistemde anlaşmazlığa taraf olan ülkeler, artık kararları engelleyemeyeceklerdir. DTÖ ile getirilen diğer bir yeni özellik, panel kararları için daimi nitelikteki İtiraz Mercii'ne başvurabilme imkanıdır. DTÖ'de uluslararası ticari anlaşmazlıkların çözümünde nasıl bir yol izlenmesi öngörülmüştür? Uruguay Turu'nun sonuçlarından en fazla sanayileşmiş ülkeler yararlanacaklardır. Hizmet ticareti, fikri mülkiyet haklarının korunması ile ticarete konu olan yatırım kararlarının disipline alınmasının faturası, GYÜ'lere çıkacaktır. Her şeyden önce, teknoloji pahalılaşacaktır. Gelişmiş ülkeler bakımından Uruguay Turu'nun en önemli etkisi, bu ülkelerin çevre sorunlarını çözmeye yönelik yatırımlar ve uygulanacak yüksek standartlar sebebiyle karşılaştırmalı üstünlüklerini kaybetmeme olasılığıdır. Çevre Dampingi kavramı, bu sebeple geliştirilmektedir. Başta NAFTA ve AB üyeleri olmak üzere gelişmiş ülkeler, çoktaraflı ticaret sistemini düzenleyen Uruguay Nihai Senedindeki en büyük eksikliği, çevre konularına yeterince yer verilmemesi olarak görmektedirler. Dolayısıyla bu hususu DTÖ içindeki sıkı bir şekilde izleyeceklerdir. Benzer şekilde ülkeler arasındaki sosyal politika farklılıkları da rekabeti bozan bir faktör olarak görülmekte ve DTÖ'de Sosyal Damping kavramını gündeme getirmektedir. Bu kavram, özellikle çocuk ve kaçak işçi çalıştıran işletmelerin üretim maliyetlerindeki düşüş dolayısıyla söz konusu edilmektedir. Çevre dampingi ve sosyal damping nedir? Dış ticaretin küreselleşmesi, ancak bütün dünya ülkelerinin liberal ticaret politikaları uygulamaları durumunda mümkündür. Böyle bir dünya ise DTÖ'nün kurmayı amaçladığı "dünya düzeni"dir. Dolayısıyla Uruguay Turu görüşmelerinin başarı ile sonuçlanması ve DTÖ'nün kuruluşu, dünya ekonomisinde liberal dış ticaret politikalarının uygulanmasını ve ticaretin küreselleşmesini sağlayabilecek önemli bir gelişmedir. DTÖ'nün kuruluşunun önemini değerlendiriniz. Özet Dünya ekonomisinde son yıllarda gözlenen küreselleşme ve bölgeselleşme hareketleri, dünya ticaretinin serbestleştirilmesinde "evrensel" ve "bölgesel" yaklaşımları temsil etmektedir. Küreselleşme hareketi geçmişte, GATT çerçevesinde yapılan görüşmelerde üye ülkeler arasında gümrük tarifeleri ve diğer tarife dışı kısıtlamaların kaldırılması ya da indirilmesi ilkesine dayalı olarak gelişmiştir. Günümüzde GATT DTÖ (WTO)'ne dönüşmüş ise de, döneminde dünya ticaretine yön veren GATT'ın günümüzde de geçerli olan dört temel ilkesinden en önemlisi, "en çok kayrılan ülke" kuralıdır. Kural, her GATT üyesinin tüm taraflara aynı gümrük tarife oranını uygulamasını ve ayırımcı işlemde bulunmamasını öngörür. GATT'ın temel ilkelerin en önemli istisna ise, Genel Anlaşma'nın

14 Sorular ncü maddesinde düzenlenen gümrük birlikleri ve serbest ticaret bölgeleri gibi bölgesel ekonomik birleşmeler yaratmaya yönelik anlaşmalardır. Eğer bir grup ülke kendi aralarında bir tipte bir ekonomik birleşme kurmaya karar vermiş ise, gümrük indirimleri ile miktar kısıtlamalarının kaldırılması, sadece birleşmeye dahil olan ülkeler için geçerli olacaktır. GATT'ın temel ilkelerinden gümrük tarifelerinin tek koruma aracı olarak kullanılması ilkesinden önemli bir sapma da, "gönüllü ihracat kısıtlamaları" anlaşmalarıdır. GATT döneminde sekiz adet tarife indirim görüşmeleri yapılmıştır. GATT çerçevesinde yapılan tarife indirim turlarına Çoktaraflı Ticaret Görüşmeleri (Ticaret Turları) denir. Bu görüşmelerin sonuncusu Uruguay Turu ( ) dur. Uruguay Turu'nda alınan kararlar, üye ülkelerin hükümetleri tarafından Nisan 1994 tarihleri arasında Fas'ın Marakeş şehrinde kabul edilmiş Marakeş Anlaşması (Nihai Senet), 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Nihai Senet ile, GATT'ın yerine Dünya Ticaret Örgütü (WTO) kurulmuştur. Dünya Ticaret Örgütü, Bretton Woods Konferansı'nın toplanmasından tam 50 yıl sonra faaliyete geçerek, dünya ekonomi sisteminin önemli bir kuruluşu olmuştur. Türkiye, DTÖ Kuruluş Anlaşması'nı, 25 Şubat 1995 tarihinde kabul etmiştir. DTÖ'nün amaçları, örgütü kuran Anlaşma'nın önsözünde belirtilmiş olup GATT'ın gerçekleştirmek istediği amaçlara büyük benzerlik göstermektedir. DTÖ'nün en az iki yılda bir toplanan ve tüm ülkelerin temsilcilerinden oluşan bir Bakanlar Konferansı vardır. Bu, GATT'ın Genel Kurulu'na denktir. İlk Bakanlar Konferansı Aralık 1996'da Singapur'da, ikincisi Cenevre'de ve üçüncüsü Seattle'da yapılmıştır. Günümüzde artık GATT, yerini DTÖ'ne bırakmıştır. DTÖ'ne üye olan ülkeler Nihai Senet'teki anlaşmalara bağlı olmakla birlikte, bunlara aykırı hareket ettiklerinde, yine bu anlaşmalarda yer alan müeyyideler işlerlik kazanmaktadır. DTÖ'nün uluslararası ticari anlaşmazlıkların giderilmesine ilişkin olarak getirdiği mekanizma, çok taraflı ticaret sistemine güvenirlilik ve tahmin edilebilirlik kazandırmak bakımından çok önemlidir. DTÖ çerçevesinde, Nihai Senet'te yer alan herhangi bir anlaşmazlıktan doğan sorunların çözümü için Anlaşmazlık Çözüm Organı yaratılmıştır. Bu Organ tarafından kurulan panellerin raporları, oybirliği olmadan da kabul edilmektedir döneminde uluslararası ticareti düzenleyen ve üzerinde anlaşılan uluslararası çok taraflı sözleşme hangisidir? a. WTO b. AET c. GATT d. AÇO e. ITO

15 2. kuralı, her GATT üyesinin tüm taraflara, aynı gümrük tarife oranının uygulanmasını ve ayırımcı işlemle bulunulmamasını öngörür? a. En çok kayrılan ülke b. Gümrük birliği c. Serbest ticaret d. Panel e. Gönüllü ihracat kısıtlaması 3. GATT döneminde yapılan tarife indirim görüşmeleri arasında aşağıda sayılanlardan hangisi yer almaz? a. Kennedy b. Tokyo c. Uruguay d. Cenevre e. Paris 4. Hangi çoktaraflı ticaret görüşmeleri sonucunda Nihai Senet hedeflerine göre dünya ticaretinde ciddi bir liberalizasyon sağlanmıştır? a. Cenevre b. Uruguay c. Annecy d. Torquay e. Dillon 5. Uruguay Turu, alanında çoktaraflı kuralların kapsamını genişletmekte ve ticaretinin liberalizasyonu için daimi müzakere sistemi getirmektedir. I. Hizmet II. Tarım III. Sanayi IV. Turizm V. Yabancı sermaye a. I + II b. I + III c. I + I d. II + III e. III + II