AĞAÇTA ARTIM VE BÜYÜME

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "AĞAÇTA ARTIM VE BÜYÜME"

Transkript

1 AĞAÇTA ARTIM VE BÜYÜME Ağaç ve ağaçlar topluluğu olan meşcere, canlı varlıklardır. Sürekli gelişerek, değişirler. Bu gün belirlenen meşcere hacmi, ilk vejetayon döneminde değişir. Yıllar geçtikten onra çok faklı değerlere ulaşır. Ormandaki kapitalin büyük bölümünü oluşturan hacmin bilinmeinin gerekli olmaı yanında, bunun faizi durumundaki artımın, dolayııyla, meşcerenin ileride alacağı durumun da bilinmei kaçınılmazdır. Vejetayonun başlamaı ile canlı varlık olan meşcerede büyüme faaliyetleri de başlar. Ağaçlarda her vejetayon döneminde, yapılan organik maddeler, dokularda birikir. Oluşan bu maddeler dolayııyla bir gelişme, onuçta da bir büyüme meydana gelir. Organik maddelerin birikmeiyle, başlangıçtaki durum ile belli bir zaman içeriinde ulaşılan on durum araındaki fark, artım olarak iimlendirilir. Artım, hacim elemanları olan çap, boy ve şekil kat ayıında her yıl meydana gelen değişmelerdir. Artım ile büyüme ayrı konulardır. Birbirine karıştırılmamalıdır. Artım, belli zaman içeriinde oluşan miktardır. Artımlar üt üte birikerek, büyümeyi meydana getirir. Ağacın yıldan yıla çapı kalınlaşır, boyu uzar. Her yıl meydana gelen çap gelişmei, çap artımıdır. Çapta oluşan bu artımlar, çap büyümeini, yani kalınlaşmayı; aynı şekilde boydaki artımlar da, boy büyümeini, yani boylanmayı meydana getirir. Artım-büyüme ilişkileri; artım çeşitleri, bunların aralarındaki kanuniyetler, Orman Haılat Bilgii nde incelenmektedir. Dendrometri, meydana gelen artımın miktarının ölçülmei ile ilgilenmektedir. Ancak, heaplarda gerekli olacak deyimler, burada kıaca açıklanmıştır. Cari artım ve ortalama artım olarak, iki çeşit artım vardır. Cari artım, belli bir zamanda meydana gelen artımdır. Ortalama artım; belli zaman diliminde, yani belli bir üre içeriinde meydana gelen artımın, meydana geldiği yıl ayıına bölünmeiyle bulunan miktardır. A. Cari Artım Cari artım, belli zamanda meydana gelen artım olduğundan, zaman üreine göre iim alır. Zaman ürei; bir yıl, belli bir periyot yılları ya da ağacın veya meşcerenin tüm yaşam yılları (ömür) olabilir. Buna göre, cari artım; yıllık, periyodik ve genel olarak üç çeşittir. a. Yıllık Cari Artım (Yıllık Artım) Bir vejetayon döneminde meydana gelen artımdır. Burada önemli olan, vejetayon zamanıdır. Vejetayon yılı ile takvim yılı aynı şey değildir. Vejetayon dönemi, vejetayonun başlangıç ve bitim zamanları araında geçen üredir. Aynı takvim yılı içeriinde, ilk bahardan başlar, ağaç türü ve yetişme yeri iklimine bağlı olarak, on baharda biter. Vejetayon yılı ie farklıdır. Vejetayon dönemi bir önceki yılın on baharında bittiği halde; vejetayon yılı, vejetayon döneminin başladığı, bir onraki yılın ilk baharına kadar devam eder yılı vejetayon dönemi, 2002 yılında yer alır ve o yıl ona erer. Halbuki vejetayon yılı, 2003 yılının ocak, şubat ve mart aylarına kadar (Yetişme yerinin iklim koşullarına bağlı olarak, vejetayon döneminin başlangıç tarihine göre) devam eder. b. Periyodik Artım 1

2 Belli bir periyotta meydana gelen artımdır. Ormancılık çalışmalarında, periyot uzunluğu, genellikle amenajman planlarına bağlı olarak belirlenir. Ağaç ve meşcere ile ilgili periyodik artım heaplarında, genellikle 10 yıllık periyot için heaplama yapılmaktadır. c. Genel Artım Buna büyüme denir. Ağacın veya meşcerenin yaşama başladığı günden, bu ana kadar yapmış olduğu artımlar toplamıdır. Ağacın çapı yıllık artımlar yaparak, onuçta, çap büyümeini meydana getirir. Diğer deyişle, bu günkü çapını oluşturur. Aynı şekilde, yıllık boy artımları da, ağacın boy büyümeini, yani bu günkü boyunu yapar. Ağaçların yaptığı artımlar, ağaçlar topluluğu olan meşcerenin artımını oluşturur. B. Ortalama Artım Yıllık artımın meydana geldiği üre bellidir. Bir yıldır. Bunun ortalamaı öz konuu olmaz. Periyodik ve genel artımların ortalamaı vardır. Bunlar da; a. Periyodik Ortalama Artım Periyodik artımın, meydana geldiği periyot yılları ayıına bölünmeiyle bulunan artımdır. b. Genel Ortalama Artım Bu güne kadar yaptığı tüm artımın (genel artımın), yani yapmış olduğu bu günkü on büyümenin, ağacın veya meşcerenin yaşına bölünmeiyle bulunan artımdır. Burada bir önemli konuya dikkat etmek gerekmektedir. Tek ağaç için genel ortalama artımın heabı doğrudur. Bu gün için belirlenen hacmi, yaşına bölünerek genel ortalama artımı bulunur. Fakat meşcerede durum değişmektedir. Tanımda, yaptığı tüm artım ifadei vardır. Halbuki, meşcerenin on büyüme miktarı, bu gün alanda var olan değere göre belirlenmektedir. Meşcereden bu güne kadar, doğal olarak ölerek ve keilerek ayrılanların hacmi de, meşcerenin yaptığı artıma dahildir. Bu nedenle, bunların da heaba katılmaı gerekir. Meşcerenin genel ortalama artımının heabında, İşin güç olan ve kuşkuya yol açan yönü buraıdır. Kayıtlar ne denli ağlıklı tutula, keilerek ayrılan miktar biliniyor ola da, ölerek ayrılanlar tam olarak bilinemez. Kayıtlar güvenilir olmayan meşcerelerde ie, durum daha da kuşkulu hale gelir. Bu nedenle, ormancılık çalışmalarında, meşcerenin genel ortalama artımı yerine, bu gün var olan miktarın, yaşa bölünmeiyle bulunan değer kullanılmaktadır. Buna Keimlik Ortalama Artım denir. Genel ortalama artımla ilgili heap ve tablolarda, bunun yerine, keimlik ortalama artımın alınmaı yoluna gidilmekte ve kuşkular ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Ormancılıkta genel ortalama artım önemlidir. Henüz bir varlığı bulunmayan, fide ya da fidan durumunda olan gençlik, genel ortalama artım dikkate alındığında, önemli bir ekonomik değer ifade eder. Genel ortalama artım heabında yaş rol oynadığından, gençliğin getirilmeinde kazanılacak bir kaç yıl, azımanmayacak ekonomik değerdir. Ot çalı durumunda olan çok genç bireylerin, dahaı, biraz daha yaşlanmış fakat bir değer olamayacak ince ağaçların yer aldığı meşcerelere bu gözle bakmak gerekir. Daha ilk yıl, alanın genel ortalama artım kadar değeri olduğunun, bundan onraki yıllarda, ene ayıına göre alanın değer ürettiğinin bilincinde olunmalıdır. 2

3 Başarıız gençleştirme çalışmalarında, kayıplar heaplanırken, zamanında gençlik getirilebile maliyeti ne olurdu ve bu gün ahanın gençlikle kapatılarak kurtarılmaı neye mal olmuştur biçiminde değerlendirme yapılmakta; geçen yıllar nedeniyle, genel ortalama artımdan doğan, kayıpların aıl büyük bölümü dikkate alınmamaktadır 6.1. BİR AĞAÇTA ARTIM MİKTARININ BELİRLENMESİ Bir ağaçta meydana gelen artım; mutlak artım ve artım yüzdei olarak iki bölümde incelenir. Mutlak artım ile artım yüzdei farklı kavramlardır ve karıştırılmamalıdır Mutlak Artım Belli bir üre içinde meydana gelen artımın miktar olarak ifadeidir. Artımın birimine göre, ayıal olarak belirlenen çokluğu, mutlak artım olmaktadır. Çap ve boy için mutlak artım miktarı, cm ve m; göğü yüzeyi için m 2, hacim ve hacim artımı için de dm 3 veya m 3 cininden ifade edilir Boy Artımı Ağaç her yıl bir boy uzamaı meydana getirir. Yaşama başladığı günden itibaren, her hangi bir zamana kadar olan artım miktarı, o üre içinde yaptığı mutlak boy artımıdır. Ağacın, keilmiş veya dikili oluşuna göre, bu belirlenir. a. Keilmiş Ağaçta Boy Artımı Keilmiş ağacın uzunluğu, dip kütükten ayılan halka ayıına, kütük yükekliğine ulaşmaı için geçtiği tahmin edilen yıl ayıı olan fidan yaşı eklenerek bulunan yaşına bölünüre, genel ortalama boy artımı bulunur. Her hangi bir yaştaki boyu bulunmak itenire, yıllık halkalardan yararlanılarak, bu belirlenebilir. Gövde keitinde, on yıllık halkadan, öze doğru halkalar ayıldığında, yaşı belli olduğundan, yaşından, ayılan halka ayıı çıkarıldığında, aradaki fark, ağacın o yükekliğe ulaşmaı için geçen yılları göterir. Örneğin, ağaç 80 yaşında ie, her hangi bir keitte 32 yıllık artım halkaı ayılmışa, ağacın o yükekliği (o boyu) almaı için geçen yıl ayıı = 48 dir. Bu kuraldan gidilerek, ağacın 50 yaşındaki boyu itendiğinde; 30 halka olan keiti bulmak gerekir. Tahmini bir yerden keit alınır. Halka ayıı 30 dan fazla ie, uca doğru; az bulunuyora, dibe doğru keit alınarak, 30 halka olan keit bulunur. Buradan ağaç dibine olan uzaklık, ağacın 50 yaşındaki boyudur. Burada bir noktaya dikkat edilmei gerekmektedir. Ağacın ellinci yılda yapmış olduğu ürgünün bir uzunluğu vardır. Keit ürgünün dibinden de, ucundan da alınmış ola aynı ayıda yıllık halka bulunur. Bu nedenle, o yılın ürgün boyu kadar bir hata öz konuu olur. Çok ağlıklı onuç iteniyora, keitler alınarak, 30 ve 31 halkanın ayıldığı keitlerin bulunduğu noktalar belirlenir. 30 halkanın ona erdiği, 31 halkanın başladığı nokta ağacın 50. Vejetayonu tamamladığı yerdir. Buradan 50 yaşındaki boyu doğru olarak bulunur. b. Keilmemiş Ağaçta Boy Artımı 3

4 Genç bireylerde bu kolay olmaktadır. Boyu, doğrudan lata ile ölçülebilir. Yaşı bulunur. Sürgünler belirgin olduğundan her hangi bir yaştaki boyu da bellidir. Ağaç yaşlandıkça, bu iş güçleşir. Ağaç belli bir boya ulaştığında ie, boyun aletle ölçülmei zorunluluğu doğar. Aletle ölçü yapıldığında, alet ve ölçüm hataı öz konuu olur. Yaşlı ağaçlarda ürgünler beliriz hale gelir. Bu durumda, ağaca tırmanılarak, artım burguu kullanılıp, hangi yükekliğe, kaç yaşında ulaştığı bulunmaya çalışılır Çap v e Keit Yüzeyi Artımı Ağaçlarda çap denilince, hangi çap olduğu belirtilmemişe, d 1.30 (göğü çapı) anlaşılır. Tüm heaplarımız, tablolarımız d 1.30 içindir. Bu nedenle, göğü çapının artımı incelenir. Çap artımında, gövde keitinde çap her tarafta aynı kalınlıkta olmadığından (gövde keiti daire değil, buna benzeyen bir şekildir), dört yarı çap üzerinde ölçü yapmak gerekir. Çapın birinin hakim rüzgar yönünde olmaına dikkat edilmelidir. Keilmiş ağaçta bu bilinemeyeceğinden, uzun ve kıa çaplar, amacı ağlayabilmek için yeterli görülür. Belirgin bir durum yoka, birbirine dik iki çap üzerinde ölçüler yapılmalıdır. a. keilmiş Ağaçta Çap ve Keit Yüzeyi Artımı Keilmiş gövde üzerinde, hangi noktada itenire oradan keit alınarak, çap artımı kolaylıkla bulunabilir. Kabuklu veya kabukuz olarak genel ortalama ya da periyodik çap artımları heaplanır. Keit alınmaı itenmiyora, artım burguuyla çıkarılan artım kalemi, üzerinde, hangi yıldaki çap aranıyora, bu bulunabilir. Periyodik artımlar için bulunacak çaplar, kabukuz çaplar olacağından, kabuklu çaplar, kabukuz çaplara, kabuk payı eklenerek bulunur. Artım burguu yoka, on periyotlardaki artımlar, balta ile çentik açılarak da bulunabilir. b. Keilmemiş Ağaçta Çap ve Keit Yüzeyi Artımı Bu iş için artım burguu kullanılır. Göğü yükekliğinden alınan, birbirine dik iki artım kalemi üzerinde, o noktadan keit alınmış gibi tepitler yapılabilir. Bunlardan yararlanılarak, itenilen yıl ya da periyot için göğü çapı artım miktarı bulunur. Gövde üzerindeki her hangi bir çap için artım miktarının bulunmaı gerektiğinde, itenilen noktada artım kalemi alınarak, çap artımı belirlenir. Bulunan çap artımlarından, göğü yüzeyi artımları heaplanır Hacim Artımı Hacmin meydana geldiği üreye göre, yıllık, periyodik ve genel hacim artımı; oluştuğu yıl ayıına bölünerek de periyodik ortalama ve genel ortalama hacim artımı bulunur. a. Keilmiş Ağaçta Hacim Artımı Keilmiş ağacın hacim artımı denilince, gövdenin hacim artımı anlaşılır. Dallar için heaplama yapılmaz. Bunlarda artım heaplanmaı güç ve zaman alıcıdır. Ayrıca, verilen emeğe de değmez. Diğer yandan, bu güne kadar düşen dallar ağlıklı olarak aptanamayacağından, bulunacak onuçlar da, tartışmaya açıktır. Dallar için, daha önce bu türde yapılmış çalışmaların onuçlarından, var olan tablolardan yararlanılmaı yoluna gidilir. 4

5 Gövdenin yaptığı hacim ve bunun periyotlardaki miktarları bellidir. Buna göre, itenilen artımlar bulunabilir. Bu iş için değişik yöntemler kullanılmaktadır. Bunlar aşağıda açıklanmıştır. - Orta Yüzey Formülü İle Gövde Artımının Bulunmaı İtenilen yıl için genel ortalama hacim artımı ya da periyotlarda periyodik artım, aranılan yıllar için uzunluklar ve bu uzunlukların ortaındaki çap belirlenerek, bulunabilir. Bu iş, keitler alınarak, keit alınmak itenmiyora, artım burguundan yararlanılarak yapılabilir. - Preler in Ucu Alınmış Gövde Yöntemi İle Gövde Hacim Artımının Bulunmaı Periyot başında ve onundaki boyların bulunmaında, güçlükler vardır. İtenilen yaş için, yıllık ürgünün vejetayon başındaki yerini tam olarak bulabilmek, uğraştırıcı olmaktadır. Preler, işi kolaylaştırmak amacıyla, uzunluk olarak, periyot başındaki uzunluğun alınmaını önermiştir. Yaşlı gövdelerde, boy artımı çok yavaşladığından, periyot onundaki uzunluğun alınmamaının önemli hata doğurmayacağı kabul edilmektedir. Fakat, boy artımının devam ettiği ağaçlarda, bu biçimde heaplamanın akıncalı olacağı dikkate alınmalıdır. Ancak, orta yüzey formülü ile hacim belirlenmeinde, tüm gövdeye göre, ucu alınmış gövdenin hacminin daha yükek çıkmaı durumu, bu yöntemin bir dayanağını oluşturmaktadır. Yıllık ürgün boyunun uzunluğundan doğacak hata ihmal edilmek itenmektedir. Periyot başındaki uzunluğun ortaındaki, periyot başındaki ve onundaki çaplara göre heaplanacak hacimler farkı, periyodik artım olur. - Sekiyon Yöntemi İle Hacim Artımının Bulunmaı Orta yüzey formülü, gövde uzunluğu arttıkça, hatalı onuç vermektedir. Ucu alınmış gövde yöntemi de tartışmaya açıktır. En ağlıklı gövde hacmi, ekiyon yöntemi ile bulunur. Gövdenin belli yaşlardaki hacimleri, ekiyon yöntemiyle belirlenerek, periyodik hacim artımları ağlıklı biçimde elde edilir. Gövde, belli uzunluklarda ekiyonlara ayrılıp, her ekiyon ortaından keit alınıra, gövde hacim artımının, tüm yaşamı boyunca durumunu ağlıklı biçimde belirlemek mümkün olur. Böylece, ağacın yaşamı boyunca gelişmei incelenebilir. Bu yöntemle, ağacın gelişmeinin ortaya konulmaına, Gövde Analizi denir. Araştırma çalışmalarında ya da ayrıntılı bilgi itenen işlerde gövde analizinden, çok yararlı bilgiler elde edilebilmektedir. Gövde Analizi Gövde analizi, meşcerenin başlangıçtan bu güne kadar durumunun görülmeini ağlayabilecek bir ağaçta, genel gelişimin belirlenmeidir. Bu iş için, uygun ağaç eçilerek, işlemler yapılır. Bu ağaca, Gövde Analiz Ağacı denir. Gövde analiz ağacı, meşcerenin en boylu bireylerinden, en kalınlarından eçilir. Çünkü en boylu ağaçlar tam galip durumdadırlar. Genç yaşlarda, bakıda kalmamış olmaları olaılığının yükek olduğu kabul edilir. En kalınlardan eçilmei de, meşcerenin tüm yaşamı boyunca geçirdiği gelişimi yanıtmaını ağlayabilmeye yöneliktir Gövde analiz ağacının, 5

6 meşcerenin yaşına ulaşmaı, alandaki en yaşlı bireylerden olmaı itenir. Daha genç fertler, ahaya onradan gelmiş, meşcerenin yaşına ulaşamayan bireyler olabilir. Bu gerekçe ile böyle ağaçlar, analiz ağacı olarak alınmak itenmez. En kalın ağaç en yaşlı ağaç olmayabilir. Fakat, en kalın ağaçlardan gövde analiz ağacı eçilerek, bunun en yaşlı ağaçlardan olabilme şanı artırılmaya çalışılmaktadır. Aki halde, alandaki tüm tam galip ağaçlardan artım kalemi alınarak, yaşlarının belirlenmei gerekir ki bu da ayrı külfet yükler. Kalın ağaçlar, var olan meşcereyi temil etmeye yeterlidir. Çok yaşlı ağaçlar, gelişmei yıllar önce durma noktaına ulaşmış, bir önceki generayondan kalma ya da ahaya önceden gelmiş bireyler olabileceğinden, gövde analiz ağacı olarak alınmazlar. Tam galip ağaçlardan en kalınlarının ahanın yaşlı ağaçları olacağı, meşcerenin başlangıcından beri yapmış olduğu gelişimi temil edebileceği kabul edilir. Gövde analizi için alınacak ağacın yaşının belirlenmei yönünden, ayrıca bir çalışma yapılmaına girilmez. Seçilen gövde analiz ağacı keilmeden önce, yapılmaı, gereken işler vardır. Tebeşirle d 1.30 çapı halka yapılarak; gövdenin kuzey yönü tarafına da, ulaşılabilen yükekliğe kadar tebeşirle çizgi çizilerek, işaret konur. Keimden önce bu işler unutulmamalı, mutlaka yapılmalıdır. Çünkü keilen ağaç bir miktar döner ve kuzey yönü gövdenin hangi yanına geldiği konuunda hata yapılır. Kuzey yönü, alınacak diklerde önem taşımaktadır. Bu konuda hataya meydan verilmemelidir göğü yükekliği de önemlidir. Gövde üzerindeki ölçüler, bu nokta ea alınarak yapılır. Ağaç keildiğinde, göğü yükekliğinin yerinin belirlenmei, keilmeden önce yapılacak tepite göre, hatalı olur. Ağaç keildikten onra, gövdenin üt yüzündeki dallar budanır. Kuzey çizgii işareti gövdenin altına doğru gitmiş olabilir. İşaret bulunarak, uca kadar devam ettirilir. Şerit metre çekilir. Şeridin 1.30 m yeri, keilmeden önce göğü çapının yeri olarak işaretlenmiş noktaya getirilir. Buna dikkat edilmelidir. Ağacın boyu keildiği yerden yukarıda kalan kıım değildir. Şeridin 1.30 m yeri işaretli noktaya getirildikten onra, boyu bulunmakta; keit alınacak noktalar da, buna göre işaretlenmektedir. Önemli neden yoka (bk. Bölüm 3.3.1), ekiyon uzunlukları 2 m alınır. Buna göre, şeridin 1.30 m yeri göğü çapı için işaretlenmiş noktada olduğundan, 0.30 m ilk keit, 1.30 m ikinci keit ve bundan onrakiler (3.30, 5.30, 7.30,... ) için, yerleri işaretlenerek, keitler alınır. Keitler alınırken, diklerin yokuştan aşağı yuvarlanıp gitmemeine dikkat edilmelidir. Alınan keit, tekerlek biçiminde olduğundan, kolayca yuvarlanıp gider. Ya bunu arayıp bulmak ya da yeniden keit almak gerekir. Bu da önemli akıncalar yaratır. Ayrıca, yuvarlanan dik, çatlayıp kırılabilir. Kabuğu oyulur ya da zedelenme onucu kalınlığı azalır.. Yeni keit alınmaı ek iş olur. Daha önemlii de, ekiyonlar olarak ayrılan tomrukların değerlendirilebilmei amacıyla, boyların 2 metrenin altına düşmemei yönünden, keit alınmaı gereken yerlerin kaydırılmaı orunu ortaya çıkar. Keilen tekerlerin (Dik) ağacın dibine doğru olan tarafına, ağacın numaraı, Romen rakamıyla da keit numaraı yazılır. Kuzey yönü ok işareti ile göterilir (Şekil 41). Bu konu çok önemlidir. Dikler üt üte değerlendirileceğinden, gövde ekenine göre bunların ıralanabilmei yönünden, dikin ayım ve ölçüm yapılan diğer yüzünde, kuzey yönünü göteren ok işareti ile aynı doğrultuda ve bir de buna dik olarak çizilen çizgilerde, çaplar belirlenmektedir. 6

7 Kuzey yönü çizgii, ağaç ve dik numaraları, dikin ağacın dibine doğru olan yüzeyine yazılır. Dikin diğer yüzü, yıllık halkaların kolay ayılabilmei, işaretlerin konulmaı, görülebilmei ve ölçülebilmei yönünden, yüzeyin temiz kalmaı bakımından avantaj ağlar. İğne yapraklı türler hemen reçine algılayarak yüzeyin kirlenmeine neden olurlar. Reçine algıı ağacın dibine doğru olduğundan, üt yüzü temiz kalır. Alt yüz kirlene de, kuzey yönü çizgii, ağaç ve dik numaraları okunabilir. Bu yüzle ilgili her hangi bir işlem yapılmayacaktır. Önemli olan, işaretlerin konulacağı, ayım ve ölçümlerin yapılacağı yüzün daha temiz olmaıdır. Diklere kuzey işareti çizgii ve numaralar yazılırken, dikin alt ve üt yüzüne dikkat edilmeli, üt yüze bir şey yazılmamalıdır. Ağaç numaraı yazılmaı önemlidir. Birden fazla analiz ağacı keildiğinde, gerek ahada yapılan çalışmada ve gereke ki genelde böyle olur, zaman yeterizliği nedeniyle, daha geniş zamanda ve uygun koşullarda, ayım ve ölçümlerin büroda yapılmaı amacıyla, diklerin büroya taşınmaı yoluna gidilir. Aynı numarayı taşıyan diklerin hangi ağaca ait olduğu anlaşılamaz, karışıklıklar meydana gelir. Diklerin karışmaını önlemek için, ağaç numaraına göre bunlar ayrılır. Kuzey yönünün işaretlenmei de, yukarıda belirtildiği gibi, çapların aynı doğrultuda ölçülmeini ağlamak amacıyla yapılmaktadır. Aki taktirde, çap ölçülerinde, olmamaı gereken değerler elde edilir. Artım heapları hatalı olur. Gövde analiz ağacının grafiği de anormal şekilde çıkar Diklerin kalınlığının 5 cm dolayında olmaı yeterlidir. Dik kalınlaştıkça, ekiyon boylarının 2 metreden o ölçüde kıa keilmeine ya da 2 m ekiyon boyu bozulmak itenmeze, keitlerin yerinin değişmeine neden olunur. Ayrıca, taşıma ve çalışma kolaylığı yönünden de, ince dik avantajlıdır. Kırılma akıncaı bakımından, dikler çok da ince olmamalıdır. Dik alınacak yer, gövde kuuruna ratlara, bunun biraz yukarıından keilmelidir (tomruğun değerlendirilebilmei için, boyunun kıaltılmamaına dikkat edilir). Özellikle, odunu kıymetli ağaçlarda bu konuya çok dikkat edilmelidir. Gövde analizinin olabildiğince ağlıklı olmaına çaba harcanırken, ekonomik kayıplara meydan vermemeye de özen göterilmelidir. 7

8 Şekil 41. Gövde Analizi Ağacından Keilen Dik 0.30, 1.30, 3.30, 5.30,..., metrelerde dikler alınır. İlk ekiyon m araındaki 2 metrelik parçadır. Dikler ekiyonun ortaından keilmektedir. Son alınan dikten 1 m onra ekiyon bitmektedir. Bu konuya çok dikkat edilmelidir. Kalan parçanın uzunluğu ve buna göre, on keitin alınacağı yerin heabında, hata genellikle bu nedenle yapılmaktadır. Kalan parça 1 metre ve daha fazla ie, bu parça da bir ekiyon olur ve ortaından on dik olarak bir keit daha alınır. Kalan parça 1 metreden kıa ie, bu parça, bir önceki ekiyona katılır ve ortaından on keit alınır (Şekil 42). Gövde analizinde, diklerin alınacağı noktalara dikkat edilirken, on keitin alınacağı yerin belirlenmeinde, hata yapılmaktadır. Diklerin alındığı noktalar, ekiyonların ortaıdır. 1 m onra ekiyon biter. Buna dikkat edilire, on keit alınacak yerin bulunmaı kolaylaşır ve hata yapılmaz. Şekil 42. Gövde Analiz Ağacından Alınan Diklerin Yerleri Şekil 40 daki örnekte, gövde uzunluğu metredir dan onra dan keit alınıra, ekiyon da bitecektir. Kalan parça 90 antimetredir. 1 metreden kıadır. Ayrı ekiyon olarak alınamaz dan dik alınmayacaktır. Bir evvelki ekiyona gidilir da biten on ekiyondan onra kalan 2.90 m parçanın ortaından on keit alınır. Son keitin yeri; = = m olur. 2 Alında kolay olan bu heaplamada, dikkatizlik onucu genellikle hata yapılır ve on keit yanlış yerden alınır. Buna dikkat edilmelidir. Hata on dik alınan yerden onra kalan 8

9 parça için heap yapılmaından kaynaklanır. Sekiyon on dik alınan yerde değil, 1 m onra bitmektedir. Heabın buna göre olmaı gerekir. Dip kütükte ayılan yıllık halkalara, duruma göre, genç fidenin bu yükekliği alacağı yıl ayıı tahmin edilerek eklenip, ağacın yaşı bulunur. Ağacın yaşı önemlidir. Sayımlar, buna bağlı olarak yapılan ölçümlerin doğru yapılabilmei için, ağacın yaşı gerçeğe yakın biçimde bulunmalıdır. Dip kütükte halkalar dikkatli ayılmalıdır. Halkaların görülmeinde güçlük çekiliyora, motorlu bıçkı ile yüzey temizletilir. yaş emin olunacak biçimde ayılır. Gerekire, ayım yeniden yapılmalıdır. Dikler Üzerinde Yıllık Halka Sayımı ve Ölçüler: Kuzey işareti yönünde ve bir de buna dik iki çap çizilir. Dört yarıçap üzerinde ağacın yaşına göre, 10 un katları olan ayıdan artan yıl kadar, kambiyumdan öze doğru ayılıp, işaretlenir. Bundan onra 10 ar halka ayılıp, işaretlenir. Çizilmiş olan iki eken üzerinde; en dışta kabuklu çaplar; bundan onra, kambiyum tabakaında ağacın yaşı olan halka için çaplar; ağacın yaşının, 10'un katları alındığında, artan yıl ayıı kadar olan halka ayıldığında (örneğin: ağaç 96 yaşında ie, = 6 halka) gelinen nokta (90'nıncı yaş) için çaplar ve öze doğru ayıma devam edilerek, 10 ar yıllık periyotlardaki (80, 70, 60,...,) çaplar ölçülür. En dışta ölçülen çaplar kabuklu, diğerleri kabukuz çaplar olmaktadır. En içte kalan 10'dan az halka da ayılır ve ağacın en on çap ölçümü yapılmış olduğu keit yükekliğini bulmakta bundan yararlanılır. Tablo doldurulduktan onra, ağacın boylanma eğrii çıkarılır. yaşlardaki (ağacın keit yükekliğini aldığı yıl) boylar (keit yükeklikleri) belli olduğundan, bunlar koordinat ekenlerine taşınarak, yaş - boy eğrii çizilir. Şekil. Yaş - Boy Eğrii Artım Heapları 9

10 Periyotlardaki çap, göğü yüzeyi, ve hacimler belli olur. Boylar, yaş boy eğriinden alınır. Buna göre, tablo düzenlenerek, periyodik ortalama artımlar heaplanabilir. Artım yüzdei, hacim artım yüzdei formülünde, periyot başı ve periyot onu hacim değerleri yerlerine konularak bulunur. 200 ( V Vb) Hacim Artım Yüzdei; Preler formülünden, Pv = n ( V+ Vb) dir. 10, 20,30,..., yaşlar için, hacim artım yüzdeleri heaplanarak, tablo 7 de on ütuna, hacim artım yüzdei olarak yazılır. Hacim artım yüzdeinin heabı; Tablo 7 değerleri yukarıda verilen formülde yerlerine konularak; örneğin, 10 yaşındaki artım yüzdei; periyot başında hacim, , periyot onundaki hacim, ve periyot uzunluğu 10 yıl olduğundan; P = 19 v = için hacim artım yüzdeleri heaplanır. bulunur. Bu biçimde devam edilerek, 20, 30,...yaşlar b. Keilmemiş Ağaçta Hacim Artımı Periyodik boy artımı bilinire, boylardaki çaplar artım burguu ile bulunarak, hacim artımları belirlenir. Keilmemiş ağaçta periyotlar için göğü çapı, artım burguu ile bulunabilir. Fakat boy artımını bulabilmek, özellikle, yaşlı yapraklı tür ağaçlarda güçtür ve hatalara yol açar. Boy için, yaşlı ağaçlarda tahmin de yapılabilir. İğne yapraklı türlerde, bir yılda birden fazla ürgün veren türlerde, yıllık ürgünlere dikkat edilerek, ürgünler ayılıp, periyodik boy artımı bulunabilmektedir. Boyölçer kullanılarak ya da ağaca tırmanılıp, periyodik boy artımı ölçülebilir. Artım Yüzdei Artım yüzdei, belli ürede meydana gelen artımın, bunu oluşturan değerin periyot başındaki miktarına oranıdır. İk Pk = K 100 P k = 100. İ k K dır P k : Artım yüzdei, İ k : k yıllık ürede Meydana gelen artım, K : Artımı meydana getiren değerin, periyot başındaki miktarı. K miktarı bir yıl onunda, K 1 = K + K x 0.0p olur. Yıllar boyunca bu K 1, K 2,..., K n biçiminde çoğalan değerlere ulaşır. K n = K x 1.0p n olur. Yani birleşik faiz formülüne göre faizlenir. Bu formülden 1.0p n çekilire ; 1.0p n Kn = K 10

11 1.0p = K n n olur. Her iki taraftan 1 cıkarılıra ; K 0.0p = Kn n 1 ; iki taraf 100 ile çarpıldığında ; K Kn p = 100 ( n 1 ) bulunur (Leibnitz Formülü). K Bu formülün kullanışı biraz güç olmaktadır. Daha kolay formüller önerilmiştir. Her yıl eşit artım meydana gelmez. Yıllık artım miktarları farklılık göterdiğinden, uygulamada güvenilir bulunmamaktadır. Periyodik ortalama artım daha doğru görülür. Buna göre artım yüzdei, periyodik artımın, periyot başındaki veya onundaki miktara oranı olarak heaplanabili: K Kb 100 İk P k = 100 = (Breymann I Formülü) veya ; n.kb n.kb K Kb 100 İk P k = 100 = (Breymann II Formülü) n.k n.k Preler, periyodik artımı meydana getiren miktar için, periyot başı ve onundaki değerlerin ortalamaının alınmaını önermiştir. K Kb K+ Kb : = P k : 100 olur. Buradan ; n 2 P k = 200 K Kb ( ) olmaktadır. n K+ Kb Preler formülü geliştirerek, artım yüzdeinin heabını daha kolay hale getirmiştir. a. Boy Artım Yüzdei : Boy artım yüzdei bu formülden bulunur. Keilmiş gövdede veya dikili ağaçta, mutlak boy artımının belirlenmei için yapılan işlemde olduğu üzere; periyot başındaki ve periyot onundaki boylar bulunur, formülde yerlerine konularak, boy artım yüzdei belirlenir. 200 h h b p h = dir. n h + h b b. Çap Artım Yüzdei : Çap artım yüzdei formülü, Breyman tarafından, periyot üreince meydana gelen artımın, periyot yılları ve on çapa göre yüzdei olarak verilmiştir ( Fırat, 1973,. 311). Buna göre; i d p d = 100 dir. nd Çap artımı, gövde üzerinde her noktada aynı biçimde oluşmaz. Çap artım yüzdei heaplanırken, hacim bulunmaında hangi çap kullanılıyora, o çapa ait çap artım yüzdei heaplanır. 11

12 Artım burguu ile periyot yılları ayıı kadar kıım ölçülerek, kabukuz çaptan çıkarılıp, periyot başındaki kabukuz çap bulunmaktadır. Çap artım yüzdei, kabukuz çap olarak belirlenmektedir. Kabuklu çap artımı yüzdei iteniyora, kabuk faktörü bulunup, kabukuz çaplar bu değerle çarpılarak, kabuklu çaplar heaplanıp, kabuklu çap artım yüzdei de bulunabilir. Periyot için, ayılan halkaların kalınlığı b ie, çap artımı çapın iki yanı için oluştuğundan, çaptan 2b düşülür. Buna göre ; d b = d - 2b olur. Preler formülünde d b yerine eşiti olan d - 2b konulura; 200 d ( d 2b) 200 b P d = ( =. olur. n d+ ( d 2b) n d b b küçük bir ayı olduğundan, paydadaki b ihmal edilerek, formülün daha bait hale getirilebileceği önerilmiştir. Doğrudan, periyot onundaki çapa göre, çap artımı yüzdei heaplanabilmektedir. Buna göre, çap artımı yüzdeini veren formül; b b P d = 200. = 200 olur. n d nd Bu formülde P d, ihmal edilen paydadaki b nedeniyle, Preler formülüne göre heaplanacak değere oranla biraz daha küçük çıkar. b miktar çap, n yılda oluşmaktadır. n b yıllık halkaların ortalama genişliğini verir. Schneider ortalama halka genişliği yerine, b'nin 1 cm ve n'in de on 1 antimetredeki halka ayıı olarak alınmaını önermiştir. Buradaki n periyodik halka ayıı değil, 1 antimetredeki yıllık halka adedini götermektedir. Karışmamaı için formülde n 1 olarak göterilir. P d = 200 nd ı dir. c. Göğü Yüzeyi Artım Yüzdei Keit yüzeyi artım yüzdeini, çap artım yüzdeinden doğrudan heaplamak mümkündür. Çap artım yüzdei ile keit yüzeyi artım yüzdei araında bir bağıntı vardır. Keit yüzeyi artım yüzdeinin, çap artım yüzdeinin iki katı olduğu bulunmuştur. Durum aşağıda açıklanmıştır. d b = d - i d dir. Periyodik göğü yüzeyi artımı: π π Σ i g = d 2 - ( d - Σ i d ) 2 olur. 4 4 π Σ i g = [ d 2 - d d Σ i d - (Σ i d ) 2 ] dir. 4 (Σ i d ) 2 küçük olup, ihmal edilire ; ' ler gider. 2 d Σ i g = π (2d Σ i d ) olur. Buna göre, keit yüzeyi artım yüzdei; 4 12

13 i g P g = 100 dir. i g yerine, eşiti olan yukarıdaki değer yazılıra; n. g π 2d i d P 4 g = 100 olur. Sadeleştirilerek; π 2 n. d 4 P g 200 i d = bulunur. n.d i d Breyman II formülüne göre ( p d = 100 ), göğü yüzeyi artım yüzdei, çap artım n.d yüzdeinin iki katı olmaktadır. p g = 2 p d dir. Preler in çap artım yüzdei formülüne uygulanmaı durumunda, çap artım yüzdei için verilen değerler iki ile çarpılarak; 400 b p g = olur. n d Schneider formülüne göre de; 400 p g = dir. n.d 1 d. Hacim Artım Yüzdei : Hacim artım yüzdeinin ağlıklı olarak belirlenebilmei için, periyot başı ve onu olarak, hacim miktarlarının belirlenip, mutlak artımın bulunmaı gerekir. - Keilmiş ağaçta: Gövde analizi bahinde açıklandığı üzere, hacim artım yüzdei, gerçeğe olabildiğince yakın biçimde, belirlenebilmektedir. Gövde analizi, her zaman kolaylıkla yapılabilecek bir iş değildir. Uygulamada, daha pratik olarak, Prelerin ucu alınmış gövde formülünden yararlanılmaktadır. Keilmiş ağacın, periyot başındaki uzunluğu bulunur. Bu uzunluğun ortaından keit alınarak ya da gövdenin bu noktada keilmei itenmiyora, artım kalemi ile, periyot başında ve onundaki kabukuz çapları belirlenir. Hacim heabına gerek kalmadan, çap değerleri orta yüzey formülünde yerine konularak, hacim artım yüzdei bulunur. Kabuklu hacim artım yüzdei iteniyora; periyot onundaki kabuklu çapı bu günkü çaptır. Periyot başındaki kabuklu çapı da, kabuk faktöründen yararlanılarak bulunup, kabuklu olarak da hacim artım yüzdei belirlenir. 13

14 Geçmiş yıllara ait her hangi bir periyot için de aynı şekilde, periyot başındaki gövde uzunluğu ve bu uzunluğun ortaındaki periyot başı ve onu kabukuz çaplar bulunarak, kabukuz veya kabuk faktöründen yararlanılarak, kabuklu çaplar heaplanıp, kabuklu hacim artım yüzdei belirlenir. - Keilmemiş Ağaçta: Ağacı kemeden gövde hacim artım yüzdeini gerçeğe yakın biçimde bulabilmek çok güç, bir bakıma da olanakızdır. Hacim elemanları olan göğü yüzeyi, boy ve şekil kat ayıı değişim yüzdeleri ile hacim artım yüzdei araında ilişki bulunduğu; belirtilen hacim elemanlarının artım yüzdeleri toplamının, hacim artım yüzdeine eşit olacağı kabul edilmektedir. Buna göre; p v = p g + p h +p f olur. p v : Hacim artım yüzdei, p g : Göğü yüzeyi artım yüzdei, p h : Boy artım yüzdei p f : Şekil (Form) kat ayıı değişim yüzdeidir. Şekil kat ayıı değişim yüzdeinin bulunmaı çok güçtür. Yetişme yeri özellikleri, uygulanan ilvikültürel işlem ve ağacın yaşına bağlı olarak, çok değişkenlik göterir. Ancak, ağacın ömrü yanında, kıa denilebilecek üreler olan periyotlarda, şekil kat ayıı değişim yüzdeinin önemli ölçüde fark götermeyeceği düşünülerek, şekil kat ayıı değişim yüzdei ıfır alınıra; çap ve boy artım yüzdelerinin de eşit olabileceği kabul edilire; p v = p g + p h = p g + p d şekline dönüşür. p g = 2 p d olduğundan; p v = 2 p d + p d = 3 p d olarak alınabilir. Çap artım yüzdei ile hacim artım yüzdei araındaki bağıntı çok karmaşık olduğundan, durumun bu biçimde açıklanamayacağı bir gerçektir. Bu nedenle, yukarıda değinildiği üzere, keilmemiş ağaçta, hacim artımı yüzdeinin, gerçeğe olabildiğince yakın biçimde belirlenebilmei mümkün olamamaktadır. Keilmemiş ağaçta hacim artımı yüzdeinin belirlenebilmei konuunda çalışmalar yapılmış, ormancılık tekniğinin gelişim ürecinde, değişik kişiler tarafından, bir çok formüller önerilmiştir. Ancak, bunların her biri belli koşullar ve durumlar için geçerli olmaktadır. Heabı güç ve zaman alıcı olduğundan, uygulamada kullanılmak itenmemiş, dolayııyla da tutulmamıştır. 14

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI) ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI) Ağaç Serveti ve Artım Envanteri Ağaç Serveti ve Artım Envanteri Ağaç servetinin; a) ağaç türleri b) yaş sınıfları ya da çap sınıfları, ve c) gövde kalite sınıfları

Detaylı

Frekans Analiz Yöntemleri I Bode Eğrileri

Frekans Analiz Yöntemleri I Bode Eğrileri Frekan Analiz Yöntemleri I Bode Eğrileri Prof.Dr. Galip Canever 1 Frekan cevabı analizi 1930 ve 1940 lı yıllarda Nyquit ve Bode tarafından geliştirilmiştir ve 1948 de Evan tarafından geliştirilen kök yer

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI) ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI) Ağaç Serveti ve Artım Envanteri Ağaç Serveti ve Artım Envanteri Ağaç servetinin; a) ağaç türleri b) yaş sınıfları ya da çap sınıfları, ve c) gövde kalite sınıfları

Detaylı

Ders #9. Otomatik Kontrol. Kararlılık (Stability) Prof.Dr.Galip Cansever. 26 February 2007 Otomatik Kontrol. Prof.Dr.

Ders #9. Otomatik Kontrol. Kararlılık (Stability) Prof.Dr.Galip Cansever. 26 February 2007 Otomatik Kontrol. Prof.Dr. Der #9 Otomatik Kontrol Kararlılık (Stability) 1 Kararlılık, geçici rejim cevabı ve ürekli hal hataı gibi kontrol taarımcıının üç temel unurundan en önemli olanıdır. Lineer zamanla değişmeyen itemlerin

Detaylı

BASİT EĞİLME ETKİSİNDEKİ ELEMANLARIN TAŞIMA GÜCÜ

BASİT EĞİLME ETKİSİNDEKİ ELEMANLARIN TAŞIMA GÜCÜ BÖLÜM 5 BASİT EĞİLME ETKİSİNDEKİ ELEMANLARIN TAŞIMA GÜCÜ Giriş Betonarme yapılardaki kiriş ve döşeme gii yatay taşıyıcı elemanlar, yapıya etkiyen düşey ve yatay yükler nedeniyle eğilmeye çalışırlar. Bu

Detaylı

3. ÖN DİZAYNDA AĞIRLIK HESABI

3. ÖN DİZAYNDA AĞIRLIK HESABI 3. ÖN İZAYNA AĞIRIK HESAI Her türlü geminin dizaynında gemiyi oluşturan ağırlıkların ön dizayn aşamaında doğru olarak heaplanmaı geminin tekno-ekonomik performan kriterlerinin belirlenmeinde on derece

Detaylı

KARAYOLU VE DEMİRYOLU PROJELERİNDE ORTOMETRİK YÜKSEKLİK HESABI: EN KÜÇÜK KARELER İLE KOLLOKASYON

KARAYOLU VE DEMİRYOLU PROJELERİNDE ORTOMETRİK YÜKSEKLİK HESABI: EN KÜÇÜK KARELER İLE KOLLOKASYON TMMOB Harita ve Kadatro Mühendileri Odaı 13. Türkiye Harita Bilimel ve Teknik Kurultayı 18 Nian 011, Ankara KARAYOLU VE DEMİRYOLU PROJELERİNDE ORTOMETRİK YÜKSEKLİK HESABI: EN KÜÇÜK KARELER İLE KOLLOKASYON

Detaylı

ÖN DİZAYNDA AĞIRLIK HESABI

ÖN DİZAYNDA AĞIRLIK HESABI ÖN DİZAYNDA AĞIRIK HESABI Her türlü geminin dizaynında gemiyi oluşturan ağırlıkların ön dizayn aşamaında doğru olarak heaplanmaı geminin tekno-ekonomik performan kriterlerinin belirlenmeinde on derece

Detaylı

3. DİNAMİK. bağıntısı ile hesaplanır. Birimi m/s ile ifade edilir.

3. DİNAMİK. bağıntısı ile hesaplanır. Birimi m/s ile ifade edilir. 3. DİNAMİK Dinamik konuu Kinematik ve Kinetik alt başlıklarında incelenecektir. Kinematik, hareket halindeki bir itemin konum (poziyon), hız ve ivmeini, bunların oluşmaını ağlayan kuvvet ya da moment etkiini

Detaylı

H09 Doğrusal kontrol sistemlerinin kararlılık analizi. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören

H09 Doğrusal kontrol sistemlerinin kararlılık analizi. Yrd. Doç. Dr. Aytaç Gören H09 Doğrual kontrol itemlerinin kararlılık analizi MAK 306 - Der Kapamı H01 İçerik ve Otomatik kontrol kavramı H0 Otomatik kontrol kavramı ve devreler H03 Kontrol devrelerinde geri belemenin önemi H04

Detaylı

X-X DOĞRULTUSUNDA KESİT DONATI HESABI

X-X DOĞRULTUSUNDA KESİT DONATI HESABI 1 KİRİŞ DONATI HESABI Kiriş yükleri heaplandıktan onra keitler alınarak tatik heap yapılır. Keitler alınırken her kirişin bir keit içinde kalmaı ağlanır. BİRO yöntemi uygulanarak her kirişin menet ve açıklık

Detaylı

KESİTLERİN ÇIKARILMASI

KESİTLERİN ÇIKARILMASI KESİTLERİN ÇIKARILMASI Karayolu, demiryolu, kanal, yüksek gerilim hattı gibi inşaat işlerinde projelerin hazırlanması, toprak hacminin bulunması amacı ile boyuna ve enine kesitlere ihtiyaç vardır. Boyuna

Detaylı

KAVAK VE HIZLI GELİŞEN TÜRLER

KAVAK VE HIZLI GELİŞEN TÜRLER KAVAK VE HIZLI GELİŞEN TÜRLER Populus nigra Dr. Süleyman GÜLCÜ - 2008 1 KAVAK FİDANI ÜRETİMİ VE FİDANLIK TEKNİĞİ Kavak fidanı yetiştirilmesinde en önemli konuların başında, kaliteli kavak fidanı yetiştirilmesine

Detaylı

5. MODEL DENEYLERİ İLE GEMİ DİRENCİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ

5. MODEL DENEYLERİ İLE GEMİ DİRENCİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ 5. MODEL DENEYLEİ İLE GEMİ DİENİNİ BELİLEME YÖNTEMLEİ Gei projeinin değişik erelerinde iteatik odel deneylerine dayalı yaklaşık yöntelerle gei topla direnci e dolayııyla gei ana akine gücü belirlenektedir.

Detaylı

Kalıtım. Mendel in Çalışmaları

Kalıtım. Mendel in Çalışmaları Canlı vücudunu oluşturan karakterleri üremeyle neilden neile aktarılmaını inceleyen kalıtım birimine genetik denir. Anne ve babadan gelen eşey hücreleri zigotu oluşturur. Bu hücrelerle birlikte gelen kromozomlar

Detaylı

Dinamik dersinde eğik düzlem üzerinde bir cismi hareket ettirmek için gerekli kuvveti aşağıda belirtildiği gibi hesaplamıştık;

Dinamik dersinde eğik düzlem üzerinde bir cismi hareket ettirmek için gerekli kuvveti aşağıda belirtildiği gibi hesaplamıştık; 1- VAGON HAREKET DİNAMİĞİ Dinamik derinde eğik düzlem üzerinde bir cimi hareket ettirmek için gerekli kuvveti aşağıda belirtildiği gibi heaplamıştık; Şekil 1- Eğik düzlemde hareket = G µ Coα ± G Sinα ±

Detaylı

ENM 557 ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME

ENM 557 ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME GAZİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK-MİMARLIK FAKÜLTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ENM 557 ÇOK ÖLÇÜTLÜ KARAR VERME GALATASARAY SK nın 2009-2010 Sezonu 2 Dönemi için Forvet Seçim Problemi DERSİN SORUMLUSU: Yrd Doç

Detaylı

Montaj Resminin Tanımı, Önemi ve Kullanıldığı Yerler

Montaj Resminin Tanımı, Önemi ve Kullanıldığı Yerler Montaj Resminin Tanımı, Önemi ve Kullanıldığı Yerler Bir makineyi meydana getiren çeşitli parçaların nasıl bir araya getirileceğini gösteren toplu olarak görünüşleri ve çalışma sistemi hakkında bize bilgi

Detaylı

ÖLÇME BİLGİSİ ALANLARIN ÖLÇÜLMESİ

ÖLÇME BİLGİSİ ALANLARIN ÖLÇÜLMESİ ÖLÇME BİLGİSİ ALANLARIN ÖLÇÜLMESİ Doç. Dr. Alper Serdar ANLI 5.Hafta ALANLARIN ÖLÇÜLMESİ Genel bir deyişle herhangi bir arazi parçasının şeklini ve büyüklüğünü belirtecek planın çıkarılabilmesi için gereken

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI SEÇME ORMANLARINDA ANLAMA -XI hafta

ORMAN AMENAJMANI SEÇME ORMANLARINDA ANLAMA -XI hafta ORMAN AMENAJMANI SEÇME ORMANLARINDA ANLAMA -XI hafta KTÜ Orman Fakültesi Seçme Ormanı Değişik yaşlı ve düşey kapalı orman formuna seçme ormanı ve seçme işletmesi adı verilmektedir. Tabakalı seçme ormanında,

Detaylı

Kök Yer Eğrileri. Doç.Dr. Haluk Görgün. Kontrol Sistemleri Tasarımı. Doç.Dr. Haluk Görgün

Kök Yer Eğrileri. Doç.Dr. Haluk Görgün. Kontrol Sistemleri Tasarımı. Doç.Dr. Haluk Görgün Kök Yer Eğrileri Bir kontrol taarımcıı itemin kararlı olup olmadığını ve kararlılık dereceini bilmek, diferaniyel denklem çözmeden bir analiz ile item performaını tahmin etmek iter. Geribelemeli kontrol

Detaylı

ÇOKLU ALT SİSTEMLERİN SADELEŞTİRİLMESİ

ÇOKLU ALT SİSTEMLERİN SADELEŞTİRİLMESİ 73 BÖLÜM 5 ÇOKLU ALT SİSTEMLERİN SADELEŞTİRİLMESİ 5. Blok Diyagramları Blok diyagramları genellikle frekan domenindeki analizlerde kullanılır. Şekil 5. de çoklu alt-itemlerde kullanılan blok diyagramları

Detaylı

F oranı nedir? Tarih.../.../... ADI: SOYADI: No: Sınıfı: ALDIĞI NOT:...

F oranı nedir? Tarih.../.../... ADI: SOYADI: No: Sınıfı: ALDIĞI NOT:... ADI: OADI: No: ınıfı: ari.../.../... ADIĞI NO:... r r. aban yarıçapları r ve r olan ilindirik kaplarda bulunan ve ıvıların kütleleri m ve m dir. Buna göre kapların tabanlardaki F ıvı baınç kuvvetlerin

Detaylı

YAPI İŞLETMESİ METRAJ

YAPI İŞLETMESİ METRAJ YAPI İŞLETMESİ METRAJ 1. METRAJ YAPMA Metrajın Önemi Bir yapının yapılması için ilk önce imar durumuna göre projeleri çizilir. Yapının projeleri üzerinden maliyet bedeli hesaplanır. Yapı için harcanacak

Detaylı

Kontrol Sistemleri. Kontrolcüler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç GÖREN

Kontrol Sistemleri. Kontrolcüler. Yrd. Doç. Dr. Aytaç GÖREN ontrol Sitemleri ontrolcüler Doğrual Sitemlerin Sınıflandırılmaı: Birinci Mertebeden Gecikmeli BMG Sitemler: x a T 1 x a t x e t Son değer teoremi : x x x adr adr adr lim xa 0 lim 0 T 1 t T t 2T t 3T t

Detaylı

dir. Periyodik bir sinyalin örneklenmesi sırasında, periyot başına alınmak istenen ölçüm sayısı N

dir. Periyodik bir sinyalin örneklenmesi sırasında, periyot başına alınmak istenen ölçüm sayısı N DENEY 7: ÖRNEKLEME, AYRIK SİNYALLERİN SPEKTRUMLARI VE ÖRTÜŞME OLAYI. Deneyin Amacı Bu deneyde, ürekli inyallerin zaman ve rekan uzaylarında örneklenmei, ayrık inyallerin ektrumlarının elde edilmei ve örtüşme

Detaylı

Mühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

Mühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Mühendislik Mekaniği Statik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 9 Ağırlık Merkezi ve Geometrik Merkez Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Statik, R. C. Hibbeler, S. C. Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok. 9. Ağırlık

Detaylı

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları

TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları TOPOĞRAFYA Kesitlerin Çıkarılması, Alan Hesapları, Hacim Hesapları Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

ESM 406 Elektrik Enerji Sistemlerinin Kontrolü 4. TRANSFER FONKSİYONU VE BLOK DİYAGRAM İNDİRGEME

ESM 406 Elektrik Enerji Sistemlerinin Kontrolü 4. TRANSFER FONKSİYONU VE BLOK DİYAGRAM İNDİRGEME . TRNSFER FONKSİYONU VE BLOK DİYRM İNDİREME. Hedefler Bu bölümün amacı;. Tranfer fonkiyonu ile blok diyagramları araındaki ilişki incelemek,. Fizikel itemlerin blok diyagramlarını elde etmek, 3. Blok diyagramlarının

Detaylı

Temel Yasa. Kartezyen koordinatlar (düz duvar) Silindirik koordinatlar (silindirik duvar) Küresel koordinatlar

Temel Yasa. Kartezyen koordinatlar (düz duvar) Silindirik koordinatlar (silindirik duvar) Küresel koordinatlar Temel Yaa Fourier ıı iletim yaaı İLETİMLE ISI TRANSFERİ Ek bağıntı/açıklamalar k: ıı iletim katayıı A: ıı tranfer yüzey alanı : x yönünde ıcaklık gradyanı Kartezyen koordinatlar (düz duvar Genel ıı iletimi

Detaylı

TOPRAKLAMA AĞLARININ ÜÇ BOYUTLU TASARIMI

TOPRAKLAMA AĞLARININ ÜÇ BOYUTLU TASARIMI TOPRAKLAMA AĞLARININ ÜÇ BOYUTLU TASARIMI Fikri Barış UZUNLAR bari.uzunlar@tr.chneider-electric.com Özcan KALENDERLİ ozcan@elk.itu.edu.tr İtanbul Teknik Üniveritei, Elektrik-Elektronik Fakültei Elektrik

Detaylı

Karabük Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi...www.IbrahimCayiroglu.com. STATİK (2. Hafta)

Karabük Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi...www.IbrahimCayiroglu.com. STATİK (2. Hafta) AĞIRLIK MERKEZİ STATİK (2. Hafta) Ağırlık merkezi: Bir cismi oluşturan herbir parçaya etki eden yerçeki kuvvetlerinin bileşkesinin cismin üzerinden geçtiği noktaya Ağırlık Merkezi denir. Şekil. Ağırlık

Detaylı

SİLVİKÜLTÜRÜN TEMEL İLKELERİ. Doç. Dr. Zafer YÜCESAN

SİLVİKÜLTÜRÜN TEMEL İLKELERİ. Doç. Dr. Zafer YÜCESAN SİLVİKÜLTÜRÜN TEMEL İLKELERİ Doç. Dr. Zafer YÜCESAN TEMEL KAVRAMLAR Ağaç? Orman? Mekanik ve Organik görüş? Yaşam ortaklığı? Silvikültür? Amacı ve Esasları? Diğer bilimlerle ilişkileri? Yöresellik Kanunu?

Detaylı

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1 Kesim İşlerinde Kullanılan Bazı Alet ve Makineler Baltalar Kesim baltaları Yarma baltaları Geniş

Detaylı

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER Prof.Dr. Murat UTKUCU Yrd.Doç.Dr. ŞefikRAMAZANOĞLU TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE Haritalar KESİTLER Yeryüzü şekillerini belirli bir yöntem ve ölçek dahilinde plan konumunda gösteren

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI. Optimal Kuruluş 6/7.Hafta. Emin Zeki BAŞKENT KTÜ Orman Fakültesi. Şubat 2006, Trabzon, EZB

ORMAN AMENAJMANI. Optimal Kuruluş 6/7.Hafta. Emin Zeki BAŞKENT KTÜ Orman Fakültesi. Şubat 2006, Trabzon, EZB ORMAN AMENAJMANI Optimal Kuruluş 6/7.Hafta Emin Zeki BAŞKENT KTÜ Orman Fakültesi 80 60 40 20 0 20 40 60 80 Konu Başlıkları Optimal Kuruluşun Belirlenmesi Optimal Kuruluş Kavramı Hasılat ve Büyüme Modelleri

Detaylı

5. ÜNİTE İZDÜŞÜMÜ VE GÖRÜNÜŞ ÇIKARMA

5. ÜNİTE İZDÜŞÜMÜ VE GÖRÜNÜŞ ÇIKARMA 5. ÜNİTE İZDÜŞÜMÜ VE GÖRÜNÜŞ ÇIKARMA KONULAR 1. İzdüşüm Metodları 2. Temel İzdüşüm Düzlemleri 3. Cisimlerin İzdüşümleri 4. Görünüş Çıkarma BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ? İz düşümü yöntemlerini, Görünüş

Detaylı

Ankara ve Kastamonu yöneticilerinin Mesleki Eğilime Göre Yönlendirme ve Kariyer. Rehberliği Projesinin Değerlendirme Sonuçları

Ankara ve Kastamonu yöneticilerinin Mesleki Eğilime Göre Yönlendirme ve Kariyer. Rehberliği Projesinin Değerlendirme Sonuçları Ankara ve Katamonu Yöneticilerinin Meleki Eğilime Göre Yönlendirme ve Kariyer Rehberliği Projeinin Değerlendirme Sonuçları Ankara ve Katamonu yöneticilerinin Meleki Eğilime Göre Yönlendirme ve Kariyer

Detaylı

CİVATA BAĞLANTILARI_II

CİVATA BAĞLANTILARI_II CİVATA BAĞLANTILARI_II 11. Civata Bağlantılarının Heabı 11.1. Statik kuvvet ve gerilmeler Cıvata, gerilme kuvveti ile çekmeye ve ıkma momenti ile burulmaya dolayııyla bileşik gerilmeye maruzdur. kuvveti

Detaylı

KALINLIK VE DERİNLİK HESAPLAMALARI

KALINLIK VE DERİNLİK HESAPLAMALARI KALINLIK VE DERİNLİK HESAPLAMALARI Herhangi bir düzlem üzerinde doğrultuya dik olmayan düşey bir düzlem üzerinde ölçülen açıdır Görünür eğim açısı her zaman gerçek eğim açısından küçüktür Görünür eğim

Detaylı

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre

Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Jeodezi 7 1 Elipsoid Üçgenlerinin Hesaplanması Yedek Hesap Yüzeyi olarak Küre Elipsoid yüzeyinin küçük parçalarında oluşan küçük üçgenlerin (kenarları 50-60 km den küçük) hesaplanmasında klasik jeodezide

Detaylı

ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ, AYAK VE BACAKTAN ALINAN TEMEL ÖLÇÜLER ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ

ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ, AYAK VE BACAKTAN ALINAN TEMEL ÖLÇÜLER ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ, AYAK VE BACAKTAN ALINAN TEMEL ÖLÇÜLER ÖLÇÜ ALMA YÖNTEMLERİ Ayağa uygun ayakkabının yapılabilmesi için ayak üzerinden doğru ölçülerin alınması ve ayağın şeklinin çok iyi tanımlanması

Detaylı

R A. P=67 kn. w=100 kn/m. 3,0 m. İstenenler. 550 mm 70mm. 550 mm. 660 mm. 590mm. 590mm. 660 mm

R A. P=67 kn. w=100 kn/m. 3,0 m. İstenenler. 550 mm 70mm. 550 mm. 660 mm. 590mm. 590mm. 660 mm Soru-1 Kirişe etkien kataılarla artırılmış ükler şekilde verilmiştir. (Kiriş öz ağırlığı dahil edilmiştir). Kiriş keiti tüm boda abittir. Çit ıra donatı durumunda pa paı 70 mm, tek ıra donatı durumunda

Detaylı

6. Meşcerede Yaş. İstatistiksel olarak, meşceredeki tüm ağaçların yaşlarının ortalaması o meşcerenin ortalama yaşı ya da yaşı olarak kabul edilir.

6. Meşcerede Yaş. İstatistiksel olarak, meşceredeki tüm ağaçların yaşlarının ortalaması o meşcerenin ortalama yaşı ya da yaşı olarak kabul edilir. 6. Meşcerede Yaş İstatistiksel olarak, meşceredeki tüm ağaçların yaşlarının ortalaması o meşcerenin ortalama yaşı ya da yaşı olarak kabul edilir. Orman işletmeciliğimizde uygulanan işletme yöntemleri

Detaylı

Normal Hasılat Tablolarının Düzenlenmesi adlı II. Ödev için gerekli verilerin nasıl sağlanacağı aşağıda sırasıyla açıklanmıştır.

Normal Hasılat Tablolarının Düzenlenmesi adlı II. Ödev için gerekli verilerin nasıl sağlanacağı aşağıda sırasıyla açıklanmıştır. HASILAT BİLGİSİ DERSİNİ ALAN ÖĞRENCİLERİN DİKKATİNE 1) I., II. Ve III. haftalar Gövde Analizi konusu işlenmiş ve sayısal bir veri tablosu kullanılarak ödevin tüm aşamaları sırasıyla gösterilmiştir. İlk

Detaylı

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi BASINÇLI BORU SİSTEMLERİNİN TASARIMI (POMPAJ VE CAZİBE İÇİN) (TEK HAT VE DALLI SİSTEMLER İÇİN) (KRİTİK HAT VE YAN DALLAR İÇİN) (DOĞRUSAL PROGRAMLAMA YÖNTEMİ, KELLER YÖNTEMİ, İZİN VERİLEN YÜK KAYBI YAKLAŞIMI,

Detaylı

YUVARLAK ODUNLARDA ÇAP, UZUNLUK VE HACİM BELİRLENMESİ

YUVARLAK ODUNLARDA ÇAP, UZUNLUK VE HACİM BELİRLENMESİ YUVARLAK ODUNLARDA ÇAP, UZUNLUK VE HACİM BELİRLENMESİ Daha önceki kısımlarda, ağacın geometrik bir şekle sahip olmadığı, bu nedenle, yapılacak kimi ölçülerle, hacminin saptanmasının mümkün olamayacağı

Detaylı

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 04

ELEKTRĐK MOTORLARI SÜRÜCÜLERĐ EELP212 DERS 04 EELP1 DERS 04 Özer ŞENYURT Nian 10 1 ELEKTRĐK MOTORLARI Özer ŞENYURT Nian 10 ELEKTRĐK MOTORLARI Özer ŞENYURT Nian 10 3 ASENKRON MOTORLAR Endütride en azla kullanılan motorlardır. Doğru akım motorlarına

Detaylı

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü HİDROLOJİ Buharlaşma Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü BUHARLAŞMA Suyun sıvı halden gaz haline (su buharı) geçmesine buharlaşma (evaporasyon) denilmektedir. Atmosferden

Detaylı

Harita Nedir? Haritaların Sınıflandırılması. Haritayı Oluşturan Unsurlar

Harita Nedir? Haritaların Sınıflandırılması. Haritayı Oluşturan Unsurlar Harita Nedir? Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuşbakışı görünüşünün belli bir ölçek dahilinde düzleme aktarılmasıyla oluşan çizimlere denir. Haritacılık bilimine kartografya denir. Bir çizimin harita

Detaylı

Silvikült Temel Esasları

Silvikült Temel Esasları Silvikült ltürün Temel Esasları (Klasör - 5) Prof. Dr. Musa GENÇ Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Silvikültür Anabilim Dalı 32260 Isparta musagenc@sdu.edu.tr http://kisisel.sdu.edu.tr/akademik/musagenc

Detaylı

LPG DEPOLAMA TANKLARININ GAZ VERME KAPASİTELERİNİN İNCELENMESİ

LPG DEPOLAMA TANKLARININ GAZ VERME KAPASİTELERİNİN İNCELENMESİ 825 LPG DEPOLAMA TAKLARII GAZ VERME KAPASİTELERİİ İCELEMESİ Fehmi AKGÜ 1. ÖZET Sunulan çalışmada, LPG depolama tanklarının gaz verme kapaitelerinin belirlenmei amacına yönelik zamana bağlı ve ürekli rejim

Detaylı

Görünüş çıkarmak için, cisimlerin özelliğine göre belirli kurallar uygulanır.

Görünüş çıkarmak için, cisimlerin özelliğine göre belirli kurallar uygulanır. Görünüş Çıkarma Görünüş çıkarma? Parçanın bitmiş halini gösteren eşlenik dik iz düşüm kurallarına göre belirli yerlerde, konumlarda ve yeterli sayıda çizilmiş iz düşümlere GÖRÜNÜŞ denir. Görünüş çıkarmak

Detaylı

DENEY 0. Bölüm 1 - Ölçme ve Hata Hesabı

DENEY 0. Bölüm 1 - Ölçme ve Hata Hesabı DENEY 0 Bölüm 1 - Ölçme ve Hata Hesabı Amaç: Ölçüm metodu ve cihazına bağlı hata ve belirsizlikleri anlamak, fiziksel bir niceliği ölçüp hata ve belirsizlikleri tespit etmek, nedenlerini açıklamak. Genel

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI) ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI) YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ Yetişme Ortamı? Orman toplumu ve onunla birlikte yaşayan diğer canlıların yetişmesini, gelişmesini sağlayan ve onları sürekli etkisi

Detaylı

SİLVİKÜLTÜREL PLANLAMA-7. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

SİLVİKÜLTÜREL PLANLAMA-7. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER SİLVİKÜLTÜREL PLANLAMA-7 Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER SILVIKÜLTÜRÜN AMACı: Koru ormanı İşletmelerinin Silvikültürel Planlaması Tıraşlama İşletmesi: Bir alan üzerinde yaşlı ağaçların aynı zamanda kesilmesi

Detaylı

EGE ÜNİVERSİTESİ-MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ-MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 1 MK371 ISI TRANSFERİ (2+2) DERSİ

EGE ÜNİVERSİTESİ-MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ-MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 1 MK371 ISI TRANSFERİ (2+2) DERSİ EGE ÜNİVERSİESİ-MÜHENDİSİK FAKÜESİ-MAKİNA MÜHENDİSİĞİ BÖÜMÜ 1 MK371 ISI RANSFERİ (+) DERSİ-ÖZE BİGİER: (8.6) EGE ÜNİVERSİESİ-MÜHENDİSİK FAKÜESİ MAKİNA MÜHENDİSİĞİ BÖÜMÜ MK371 ISI RANSFERİ (+) DERSİ.BÖÜM

Detaylı

FİZİK 109 ÖRNEK SORULAR (1) m kg s. m kg s. m kg. e) kgm. 3) Bir atlet 10 m/s ortalama hızla koşuyor. Hızını kilometre/saat cinsinden ifade ediniz.

FİZİK 109 ÖRNEK SORULAR (1) m kg s. m kg s. m kg. e) kgm. 3) Bir atlet 10 m/s ortalama hızla koşuyor. Hızını kilometre/saat cinsinden ifade ediniz. FİZİK 19 ÖRNEK SORULAR (1) 1) SI biri iteinde kuvvetin birii nedir? c) e) ) SI biri iteinde enerjinin birii nedir? c) e) 3) Bir atlet 1 / ortalaa hızla koşuyor Hızını kiloetre/aat cininden ifade ediniz

Detaylı

Faydalanmanın düzenlenmesi

Faydalanmanın düzenlenmesi Faydalanmanın düzenlenmesi Tüm Ormanlarda ortaklaşa Düzenleme Süresi Tesviye (Denkleştirme) Süresi Değişiklik (Tahvil=İntikal) Süresi Amenajman Planı Süresi Kesim Planı Süresi Tüm Ormanlarda Düzenleme

Detaylı

Alçak Geçiren Flitre ve Faz Farkı Kavramı

Alçak Geçiren Flitre ve Faz Farkı Kavramı EEM 3 - Elektrik - Elektronik Mühendiliğe Giriş Deney ralık 08 lçak Geçiren Flitre ve Faz Farkı Kavramı. İlgili Devre Şemaı ve Teorik Formülayon Şekil. lçak geçiren litre ve girişe uygulanan üoidal. Kirchho

Detaylı

TÜRKİYE ORMANLARI VE ORMANCILIĞI

TÜRKİYE ORMANLARI VE ORMANCILIĞI TÜRKİYE ORMANLARI VE ORMANCILIĞI 1-ORMAN KAYNAKLARI VE NİTELİKLERİ Türkiye ormanlarının tamamına yakını devletin hüküm ve tasarrufu altında olup Orman Genel Müdürlüğü tarafından sürdürülebilirlik ilkesi

Detaylı

12.7 Örnekler PROBLEMLER

12.7 Örnekler PROBLEMLER 2. 2.2 2.3 2.4 Giriş Bir Kuvvetin ve Bir Momentin İşi Virtüel İş İlkei Genelleştirilmiş Koordinatlar Örnekler Potaniyel Enerji 2.5 Sürtünmeli Makinalar ve Mekanik Verim 2.6 Denge 2.7 Örnekler PROBLEMLER

Detaylı

AMENAJMAN YÖNTEMLERİ

AMENAJMAN YÖNTEMLERİ AMENAJMAN YÖNTEMLERİ AMENAJMAN YÖNTEMLERİ Aynı Yaşlı ve Maktalı Koru (AYMK) Ormanlarında 1- Hızlı Büyüyen ve Traşlama Kesimi ile İşletilen AYMK Gerçek Yıllık Alan Yöntemi Eşit Hasılatlı Yıllık Alan Yöntemi

Detaylı

KİTABIN REHBERLİK PLANLAMASI. Bölümler. Bölümlere Ait Konu Kavrama Testleri KONU KAVRAMA TESTİ DOĞA VE İNSAN 1 TEST - 1

KİTABIN REHBERLİK PLANLAMASI. Bölümler. Bölümlere Ait Konu Kavrama Testleri KONU KAVRAMA TESTİ DOĞA VE İNSAN 1 TEST - 1 Sunum ve Sistematik SUNUM Sayın Eğitimciler, Sevgili Öğrenciler, ilindiği gibi gerek YGS, gerekse LYS de programlar, sistem ve soru formatları sürekli değişmektedir. Öğrenciler her yıl sürpriz olabilecek

Detaylı

İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı

İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı İzostatik Sistemlerin Hareketli Yüklere Göre Hesabı Hareketli Yük Çeşitleri: a) I. tip hareketli yük: Sistemin tümünü veya bir bölümünü kaplayan, boyu değişken düzgün yayılı hareketli yüklerdir (insan,

Detaylı

Örnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız.

Örnek 4.1: Tablo 2 de verilen ham verilerin aritmetik ortalamasını hesaplayınız. .4. Merkezi Eğilim ve Dağılım Ölçüleri Merkezi eğilim ölçüleri kitleye ilişkin bir değişkenin bütün farklı değerlerinin çevresinde toplandığı merkezi bir değeri gösterirler. Dağılım ölçüleri ise değişkenin

Detaylı

Hidrograf. Hiyetograf. Havza. Hidrograf. Havza Çıkışı. Debi (m³/s) Zaman (saat)

Hidrograf. Hiyetograf. Havza. Hidrograf. Havza Çıkışı. Debi (m³/s) Zaman (saat) Hidrograf Analizi Hidrograf Hiyetograf Havza Debi (m³/s) Havza Çıkışı Hidrograf Zaman (saat) Hidrograf Q Hiyetograf Hidrograf t Hidrograf Gecikme zamanı Q Pik Debi Yükselme Eğrisi (kabarma) A B C Alçalma

Detaylı

ÖLÇME VE KONTROL Ölçme ve Kontrolün Tanımı ve Önemi

ÖLÇME VE KONTROL Ölçme ve Kontrolün Tanımı ve Önemi Hazırlayan: Arş.Gör.Ali Kaya GÜR e-mail:alikayagur@gmail.com Fırat Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Metal Eğitimi Bölümü ELAZIĞ ÖLÇME VE KONTROL Ölçme ve Kontrolün Tanımı ve Önemi Bilinen bir değer

Detaylı

Ölçme Bilgisi DERS 9-10. Hacim Hesapları. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ )

Ölçme Bilgisi DERS 9-10. Hacim Hesapları. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Ölçme Bilgisi DERS 9-10 Hacim Hesapları Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Büyük inşaatlarda, yol ve kanal çalışmalarında kazılacak toprak miktarının hesaplanması, maden işletmelerinde

Detaylı

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER

Tohum Bahçeleri. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER Tohum Bahçeleri Tohum bahçeleri irsel (genetik) bakımdan daha yüksek nitelikli tohum elde etmek üzere, bir anlamda damızlık olarak seçilen üstün ağaçlardan alınan aşı kalemleriyle aşılanan fidanlardan

Detaylı

PARALEL VE MERİDYENLER

PARALEL VE MERİDYENLER PARALEL VE MERİDYENLER Nasıl ki şehirdeki bir evi bulabilmek için mahalle, cadde, sokak ve ev numarası gibi unsurlara ihtiyaç varsa Yerküre üzerindeki herhangi bir yeri bulabilmek için de hayalî çizgilere

Detaylı

GRID INDUCTANCE IN SUBSTATION GROUNDING GRID DESIGN BASED ON GENETIC ALGORITHMS

GRID INDUCTANCE IN SUBSTATION GROUNDING GRID DESIGN BASED ON GENETIC ALGORITHMS 5. Ululararaı İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS 9), 3-5 Mayı 29, Karabük, Türkiye GENETİK ALGORİTMALARA DAYALI İLETİM MERKEZİ TOPRAKLAMA AĞI TASARIMINDA AĞ İNDÜKTANSI GRID INDUCTANCE IN SUBSTATION GROUNDING

Detaylı

Geometrik nivelmanda önemli hata kaynakları Nivelmanda oluşabilecek model hataları iki bölümde incelenebilir. Bunlar: Aletsel (Nivo ve Mira) Hatalar Çevresel Koşullardan Kaynaklanan Hatalar 1. Aletsel

Detaylı

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK İKLİM ELEMANLARI Bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüne iklim elemanları denir. Bu elemanların yeryüzüne dağılışını etkileyen enlem, yer şekilleri, yükselti,

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

Bölüm 7 - Kök- Yer Eğrisi Teknikleri

Bölüm 7 - Kök- Yer Eğrisi Teknikleri Bölüm 7 - Kök- Yer Eğrii Teknikleri Kök yer eğrii tekniği kararlı ve geçici hal cevabı analizinde kullanılmaktadır. Bu grafikel teknik kontrol iteminin performan niteliklerini tanımlamamıza yardımcı olur.

Detaylı

BİTKİ TANIMA I. P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) Yrd. Doç. Dr.

BİTKİ TANIMA I. P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) Yrd. Doç. Dr. 1 BİTKİ TANIMA I Yrd. Doç. Dr. Taki DEMİR P E P 1 0 1 _ H 0 4 C h a m a e c y p a r i s l a w s o n i a n a ( L a v z o n Ya l a n c ı S e r v i s i ) C r y p t o m e r i a j a p o n i c a ( K a d i f

Detaylı

GÜVENİLİR OLMAYAN SİSTEMLER İÇİN ARALIK ÇİZELGELEMESİ PROBLEMİ

GÜVENİLİR OLMAYAN SİSTEMLER İÇİN ARALIK ÇİZELGELEMESİ PROBLEMİ İtanbul Ticaret Üniveritei Fen Bilimleri Dergii Yıl: 6 Sayı:12 Güz 2007/2. 67-79 GÜVENİLİR OLMAYAN SİSTEMLER İÇİN ARALIK ÇİZELGELEMESİ PROBLEMİ Deniz TÜRSEL ELİİYİ, Selma GÜRLER ÖZET Bu çalışmada, her

Detaylı

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri

TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri TOPOĞRAFYA Yüksekliklerin Ölçülmesi Nivelman Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

YILDIZLARIN HAREKETLERİ

YILDIZLARIN HAREKETLERİ Öz Hareket Gezegenlerden ayırdetmek için sabit olarak isimlendirdiğimiz yıldızlar da gerçekte hareketlidirler. Bu, çeşitli yollarla anlaşılır. Bir yıldızın ve sı iki veya üç farklı tarihte çok dikkatle

Detaylı

MALZEME ANA BİLİM DALI Malzeme Laboratuvarı Deney Föyü. Deneyin Adı: Malzemelerde Sertlik Deneyi. Deneyin Tarihi:

MALZEME ANA BİLİM DALI Malzeme Laboratuvarı Deney Föyü. Deneyin Adı: Malzemelerde Sertlik Deneyi. Deneyin Tarihi: Deneyin Adı: Malzemelerde Sertlik Deneyi Deneyin Tarihi:13.03.2014 Deneyin Amacı: Malzemelerin sertliğinin ölçülmesi ve mukavemetleri hakkında bilgi edinilmesi. Teorik Bilgi Sertlik, malzemelerin plastik

Detaylı

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI)

ORMAN AMENAJMANI ( BAHAR YARIYILI) ORMAN AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI) YETİŞME ORTAMI ENVANTERİ Yetişme Ortamı? Orman toplumu ve onunla birlikte yaşayan diğer canlıların yetişmesini, gelişmesini sağlayan ve onları sürekli etkisi

Detaylı

ULAŞTIRMA. Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN

ULAŞTIRMA. Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN ULAŞTIRMA Dr. Öğr. Üyesi Sercan SERİN 2 7-YOL GEOMETRİK STANDARTLARI 3 Geometrik Standartlar Yolun Genişliği Yatay ve Düşey Kurba Yarıçapları Yatay Kurbalarda Uygulanan Enine Yükseltme (Dever) Boyuna Eğim

Detaylı

Öğr. Gör. Semiye BOTTAN

Öğr. Gör. Semiye BOTTAN Öğr. Gör. Semiye BOTTAN Ölçü Tablosu Bel: 70 + 2 (bolluk payı)= 72 Basen: 94 + 2 (bolluk payı)= 96 Diz Genişliği: 22 Paça Genişliği: 20 Kalça Düşüklüğü: 20 Oturuş Yüksekliği: 26 Diz Boyu: 60 Pantolon Boyu:106

Detaylı

MOSFET BSIM3V3 EŞİK GERİLİMİ VE MOBİLİTE PARAMETRELERİNİN GENETİK ALGORİTMA İLE ÇIKARTILMASI

MOSFET BSIM3V3 EŞİK GERİLİMİ VE MOBİLİTE PARAMETRELERİNİN GENETİK ALGORİTMA İLE ÇIKARTILMASI MOSFET BSIM3V3 EŞİK GERİLİMİ VE MOBİLİTE PARAMETRELERİNİN GENETİK ALGORİTMA İLE ÇIKARTILMASI M.Emin BAŞAK 1 Ayten KUNTMAN Hakan KUNTMAN 3 1, İtanbul Üniveritei,Mühendilik Fakültei, Elektrik&Elektronik

Detaylı

ÖLÇÜLENDİRME. Ölçülendirme

ÖLÇÜLENDİRME. Ölçülendirme ÖLÇÜLENDİRME Bir resimde görülen uzunluklarla, bunların gösterdiği gerçek uzunluklar arasındaki orana ölçek denir. Örneğin, 180 mm. boyundaki bir kurşun kalemin kağıt üzerinde çizilmiş boyu 18 mm ise,

Detaylı

Atatürk Anadolu. Temel Kavramlar Üzerine Kısa Çalışmalar

Atatürk Anadolu. Temel Kavramlar Üzerine Kısa Çalışmalar Atatürk Anadolu Lisesi M A T E M A T İ K Temel Kavramlar Üzerine Kısa Çalışmalar KONYA \ SELÇUKLU 01 MATEMATİK 1. TEMEL KAVRAMLAR 1.1. RAKAM Sayıların yazılmasında kullanılan sembollere rakam denir. Onluk

Detaylı

Uydu Kentlerin Tasarımı için Bir Karar Destek Sistemi ve Bilişim Sistemi Modeli Önerisi

Uydu Kentlerin Tasarımı için Bir Karar Destek Sistemi ve Bilişim Sistemi Modeli Önerisi Akademik Bilişim 0 - XII. Akademik Bilişim Konferanı Bildirileri 0-2 Şubat 200 Muğla Üniveritei Uydu Kentlerin Taarımı için Bir Karar Detek Sitemi ve Bilişim Sitemi Modeli Önerii TC Beykent Üniveritei

Detaylı

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ TEKNİK RESİM DERSİ ÖĞR. GÖR. BERIVAN POLAT

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ TEKNİK RESİM DERSİ ÖĞR. GÖR. BERIVAN POLAT İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ TEKNİK RESİM DERSİ ÖĞR. GÖR. BERIVAN POLAT Kesit çıkarma ve Merdivenler MERDİVENLER Bir yapıda birbirinden farklı iki seviye arasında muntazam aralıklı, yatay

Detaylı

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi

ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ. Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi ORMANCILIK İŞ BİLGİSİ Hazırlayan Doç. Dr. Habip EROĞLU Karadeniz Teknik Üniversitesi, Orman Fakültesi 1 Dal Alma Kalın dallarda motorlu testere, ince dallarda balta kullanılır. Özellikle ergonomik ve ekonomik

Detaylı

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR

ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR ULAŞIM YOLLARINA AİT TANIMLAR Geçki: Karayolu, demiryolu gibi ulaştıma yapılarının, yuvarlanma yüzeylerinin ortasından geçtiği varsayılan eksen çizgisinin harita ya da arazideki izdüşümüdür. Topografik

Detaylı

Kar Mücadelesi. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Kar Mücadelesi. Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Kar Mücadelesi Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Yüzey Kaplaması Yüzey Dokusu Kaplamanın yüzeysel dokusu ve pürüzlülüğü hem sürüş konforunu hem de sürüş emniyetini belirler. Kaplama yeterince düzgün ama gerekli

Detaylı

2. Karışımın Ağaç Türleri Meşcere karışımında çok değişik ağaç türleri bulunur. Önemli olan, ağaçların o yetişme ortamı özelliklerine uyum gösterip

2. Karışımın Ağaç Türleri Meşcere karışımında çok değişik ağaç türleri bulunur. Önemli olan, ağaçların o yetişme ortamı özelliklerine uyum gösterip 2. Karışımın Ağaç Türleri Meşcere karışımında çok değişik ağaç türleri bulunur. Önemli olan, ağaçların o yetişme ortamı özelliklerine uyum gösterip karışıma katılabilmeleridir. Karışımdaki ağaç türleri

Detaylı

Ölçme Bilgisi DERS 7-8. Yatay Kontrol Noktaları Ve Yükseklik ölçmeleri. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ )

Ölçme Bilgisi DERS 7-8. Yatay Kontrol Noktaları Ve Yükseklik ölçmeleri. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Ölçme Bilgisi DERS 7-8 Yatay Kontrol Noktaları Ve Yükseklik ölçmeleri Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Bir alanın üzerindeki detaylarla birlikte harita veya planının yapılabilmesi için

Detaylı

DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA

DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA Dikim yöntemlerinin seçilmesini gerektiren koşullar: 1 **Ekstrem iklim koşulları (düşük ve yüksek sıcaklıklar), **Ekstrem toprak ve arazi koşulları (kurak veya çok ıslak, kışın

Detaylı

METRAJ TANIMI ve ÖZELLİKLERİ

METRAJ TANIMI ve ÖZELLİKLERİ METRAJ TANIMI ve ÖZELLİKLERİ Bir yapıyı meydana getiren bütün bölümlerin ve elemanların ölçülerek birim miktarının bulunmasına metraj denir. Metraj, genel anlamda ölçerek malzeme miktarını belirlemek anlamına

Detaylı

DİELEKTRİK ÖZELLİKLER

DİELEKTRİK ÖZELLİKLER 0700 ENEJİ HATLAINDA ÇAPAZLAMA! zun meafeli enerji taşıma hatlarında iletkenler belirli meafelerde (L/) çarazlanarak direğe monte edilirler! Çarazlama yaılmadığı durumlarda: Fazların reaktan ve kaaiteleri

Detaylı

DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1

DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA. Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1 DİKİM YOLUYLA AĞAÇLANDIRMA Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 1 Dikim yöntemlerinin seçilmesini gerektiren koşullar: Prof. Dr. Ali Ömer ÜÇLER 2 **Ekstrem iklim koşulları (düşük ve yüksek sıcaklıklar), **Ekstrem

Detaylı

Dik koordinat sisteminde yatay eksen x ekseni (apsis ekseni), düşey eksen ise y ekseni (ordinat ekseni) dir.

Dik koordinat sisteminde yatay eksen x ekseni (apsis ekseni), düşey eksen ise y ekseni (ordinat ekseni) dir. ANALĐTĐK GEOMETRĐ 1. Analitik Düzlem Bir düzlemde dik kesişen iki sayı doğrusunun oluşturduğu sisteme analitik düzlem denir. Analitik düzlem, dik koordinat sistemi veya dik koordinat düzlemi olarak da

Detaylı