Atatürk ün Yurt Gezileri

Transkript

1 Sakl Tarih Sinan Meydan Atatürk ü Anlama Yöntemlerinden Biri Atatürk ün Yurt Gezileri Atatürk ü anlamak hem zor hem kolayd r. Zordur, çünkü Atatürk bir dahidir ve dâhilerin kendilerine özgü bir düflünce sistemati i, kendilerine özgü bir yaflam matemati i vard r. flte bu dehadan do an özgünlük onu anlamay zorlaflt r r. Kolayd r, çünkü Atatürk tüm ömrünü ulusuna adam fl halkç bir düflün ve eylem önderi olarak hep halktan biri, hep halkla iç içedir. Bu nedenle do rudan halka yönelik söylem ve eylemleri halk n anlayaca sadelikte, aç kl kta ve netliktedir. Do rusu Atatürk ü iyi anlamak için bir hayli çaba harcamak; onun 53

2 Atatürk Adana da TBMM Baflkan Kaz m Özalp, Celal Bayar ve Salih Bozok ile birlikte (28 Ocak 1933) hakk nda çok okumak, çok araflt rmak gerekir. Bu iflin kolay bir yolu yok mudur? Tabi ki vard r! Örne in, Atatürk ü do ru anlaman n pratik yollar ndan biri onun yurt gezilerini incelemektir. Atatürk ün her hangi bir yurt gezisine flöyle bir göz atmak bile onunla ilgili önemli ipuçlar verecektir. Atatürk, Türk Ba ms zl k ve Ayd nlanma Savafl n n baflkomutan olarak sürekli halk n içinde, halkla birliktedir. I. Dünya Savafl ndan hemen sonra Kas m 1918 den hayata gözlerini kapad Kas m 1938 e kadar Anadolu yu köy köy, kasaba kasaba gezmifltir. Adana dan stanbul a, stanbul dan Samsun a, Samsun dan Havza ya, Havza dan Amasya ya, Amasya dan Erzurum a, Erzurum dan Sivas a, Sivas tan Ankara ya devam eden Kurtulufl Yolcululu u, Cumhuriyet döneminde yerini zmir, Eskiflehir, zmit, Adana, Bursa fleklinde devam eden Kurulufl Yolculu u na b rakm flt r. Atatürk 54 hem kurtulufl, hem kurulufl savafl n halk n aya na giderek, halkla görüflerek, halk n nabz n yoklayarak kazanm flt r. Atatürk ün yurt gezileri, onun nas l bir Türkiye yaratmak istedi ini bütün ç plakl ile gözler önüne sermesi bak m ndan da çok önemlidir. fiimdi gelin Atatürk le bir yurt gezisine ç kal m! Örne in, Adana gezisinde ona efllik edelim! Atatürk hem kurtulufl, hem kurulufl savafl n halk n aya na giderek, halkla görüflerek, halk n nabz n yoklayarak kazanm flt r. Adana Belediyesi 5 Ocak 1925 te yap lacak Kurtulufl Bayram törenine Atatürk ü de davet edip hemflehrilik belgesi vermek istemifltir. Bu törene gelemeyen Atatürk, 13 Ocak ta Adana ya u ray p oradan Dörtyol a geçmifl, 17 Ocak ta da üç günlük ziyaret için tekrar Adana ya dönmüfltür. Efli Latife Han m la birlikte Aral k tarihileri aras nda art k hemflehrisi

3 oldu u Adana y dolaflmaya bafllam flt r. Atatürk Adana da ilk ziyaretini Orduevi ne yapm fl ve buradaki küçük kitapl kla ilgilenmifltir. Sonra Ziraat Sergisi ni gezmifl ve tar m aletleri hakk nda bilgi alm flt r. Daha sonra geleneksel cirit müsabakalar n izlemifltir. Atatürk Adana da kald günlerin ilk gecesinde Türk Oca n n düzenledi i müsamereyi görmüfltür. Kendisine ayr lan özel locada izledi i bu gösteriden memnun kalm fl, oyuncular alk fllam fl, ama Türk Oca yetkililerine, bir daha böyle bir etkinli e ça rd klar nda kendisine loca ayr lmamas n, halktan biri olarak halk aras nda oturmak istedi ini ifade etmifltir. O, dünya tarihinde kendisine yönelik özel ayr cal klar reddeden çok az say daki liderden biridir. Üçüncü gün Ziraat Mektebi ni ve bu mektebin yak n ndaki Topçu K fllas n ziyaret etmifltir. Atatürk Ziraat Mektebi nde yapt konuflmada flunlar söylemifltir: Bölgenizin iyi bir tar m memleketi oldu u herkesçe malumdur. Tar mda ekonomik ve modern usullerin uyguland n yak ndan gördü- üm için sevinçliyim. Benim size önereceklerim flunlard r: Atatürk Adana K z Lisesi nde BD MAYIS 2015 Çal flmalar n z mükâfatland rmak istiyorsan z zamanlar n z bofl geçirmeyiniz; iyi bir çiftçi, ça dafl ilerlemeyi bilen bir ziraatçi olmal - s n z. Bu alanda sa lam ad mlarla ilerlemelisiniz. Atatürk daha sonra Adana Erkek Lisesi ne gitmifltir. Müdür Rag p Nurettin (Ege) den okul, ö renci ve ders programlar hakk nda bilgiler alm flt r. Bu s rada 10. S n f n edebiyat dersine girmifltir. Ö retmen ünlü edebiyatç Nurullah Ataç t r. Atatürk ö rencilere yöneltti i sorulara ald yan tlardan memnun kalm fl, Nurullah Ataç a teflekkür etmifltir. Lise den sonra K z ve Erkek Ö retmen Okullar na u ram fl, yönetici, ö retmen ve ö rencilerle görüfltükten sonra o gün Adana dan ayr lm flt r. Ayr l rken Adanal lara flöyle seslenmifltir: Adana y çok iyi buldum. Burada art k irtican n, kara kuvvetin yeri yoktur. Adana n n temiz ve lekesiz halk, iyi ile kötüyü seçmekten aciz de ildir. Atatürk ün bu üç günlük Adana ziyaretinin belli bafll duraklar hem

4 BD MAYIS 2015 Atatürk ü tan mak, hem de Atatürk ün nas l bir Türkiye görmek istedi ini anlamak için çok önemli ipuçlar vermektedir. Atatürk ün Adana da ziyaret etti i yerleri tekrar hat rlayal m: 1. Orduevi ve Orduevi Kitapl 2. Ziraat Sergisi 3. Türk Oca, 4. Müsamere 5. Cirit müsabakalar 6. Ziraat Mektebi 7. Topçu K fllas, 8. Erkek Lisesi 9. K z ve Erkek Ö retmen Okullar. Atatürk, bu ziyaretleriyle orduya, e itim ö retime, tar msal üretime, sanata ve spora önem verdi ini göstererek halk n dikkatini ve ilgisini buralara çekmek istemifltir. Atatürk yurt gezileriyle bir anlamda yapt devrimi halk n aya na götürmüfltür. Örne in K l k K yafet Devrimi için Kastamonu ya, Harf Devrimi için de Tekirda a gitmifltir. Gitti i yerlerde halka, kurmak istedi i Yeni Türkiye yi bizzat anlatm fl; ziyaret etti i yerleri özenle seçerek, hangi kurumlara, hangi de erlere önem verilmesi gerekti ini halka bizzat göstermifltir. Emperyalizme, sömürüye karfl tam ba ms zl k, geri kalm fll a, medeniyetsizli e karfl ça dafll k parolas yla yola ç kan Atatürk, ziyaret etti i savafl yorgunu ve yoksul, ama bir o kadar da gururlu ve yeni bafltan kurulmaya çal fl lan Anadolu kentlerinde tam ba ms zl a ve ça dafll a vurgu yapmaya özen göstermifltir. Bu nedenle gitti i her yerde e itim, kültür-sanat, tar m ve sanayi kurumlar n ziyaret etmifl; özellikle gençleri, kad nlar, köylüleri ve 56 çiftçileri, ö retmenleri, sanatç lar, din adamlar n görmek istemifl, önce onlarla görüflmüfltür. Atatürk yurt gezilerinde yapt konuflmalarda ba ms zl k, ak l ve bilim eflli inde ça dafllaflma (uygarlaflma), ulusal egemenlik (cumhuriyetçilik) ve laikli e vurgu yapm fl ve ulusal kültürün yükseltilmesi ile her bak mdan yerli üretimin art r lmas ndan, ekonomik kalk nmadan söz etmifltir. Alt n çizdi i iki temel de er; us (ak l) ve say (emek/çal flma) d r. Cumhuriyet in ilk y llar ndaki yurt gezilerinde özellikle vurgu yapt iki konudan biri ulusal egemenlik, di eri de kara kuvvet dedi i irtica tehlikesidir. Örne in, Kurtulufl Savafl n n hemen sonunda 15 Ocak 1923 te Eskiflehir ziyaretinde halka, Milletimiz fakir düflmüfltür. Memleketimiz harap olmufltur. Bu fakirli in ve harapl n çeflitli nedenleri vard r. Bunlar n en önemlisi iktisadi konularda gerili- imizdir diye seslenmifltir. 18 Ocak 1923 te de zmit tedir. zmit te ulusal egemenli e ve irtica tehlikesine vurgu yapt konuflmas nda flunlar söylemifltir: Ölmüfl san lan milletimiz yeniden bunca hayat kabiliyetini göstererek, kad nlar yla çocuklar yla el ele vererek dünyada var oldu unu ispat eden harikalar göstermifl ve bunun kesin sonucu olarak Lozan Konferans na davet olunmufltur. ( ) Büyük Millet Meclisi halifenin de ildir, olamaz, Büyük Millet Meclisi yaln z ve yaln z milletindir. Milletin seçti i

5 vekillerden oluflur. Bu meclis yaln z ve yaln z milletin emrine itaat etmek zorundad r. smi ve makam ne olursa olsun millet bu hakk n bir kifliye vermez. fiuras n aç kça söylemek gerekir ki, bu milletin üç buçuk seneye s d rd dava çok büyüktür. Bunu sindirmek için kuvvetli ak l ve haf za gerekir. Frans zlar Büyük htilali geri döndürmek için tam bir as r çal flm fllard r. Hayat felsefesinin garip bir görünümüdür ki, her yararl ve yeni fleye karfl mutlaka bir kuvvet ç kar. Buna bizim lisan m zda irtica derler. flte bu irtican n yok edilmesi için gereken önlemleri önceden alm fl olmak gerekir. Bütün millet emin ve rahat olsun ki, ink lâb yapanlar, bu gibi olumsuz kuvvetleri ç kt noktalarda yok edecek güç, yetenek ve önlemlere sahiptirler. 23 Ocak 1924 te Bursa da yine irtica tehlikesi nden söz etmifltir: Milletimiz üç buçuk senelik bir zamana s k flt r lamayacak çok büyük bir ink lâp yapm flt r. Gerçekten as rlardan beri uymaya çal flt m z bir idare fleklinin d fl na ç karak dünyada efli bulunmayan bir devlet kurduk. Fakat bu yenilenmenin mutlaka ters bir hareketi gerektirdi ini hat r m zdan ç karmamak gerekir. Bu harekete özel deyimle irtica derler. Yapt m z ifller ve ald m z sonuçlara göre bu gibi gerilemeler her zaman beklenilebilir. Milletimizi flimdiye kadar söyledi im sözlerle ve hareketlerimle aldatmam fl olmakla gururluyum. Yapaca m, yapaca z, yapabiliriz dedi im zaman onlar n gerçekten BD MAYIS 2015 Büyük Millet Meclisi halifenin de ildir, olamaz, Büyük Millet Meclisi yaln z ve yaln z milletindir. yapabilece ine inanm flt m. fiimdi de milleti rahata, ileriye, memleketi medeniyete götürmek için var olan yetene imizi göz önüne alarak Bunu da yapaca z diyorum. Evet! Asl nda Atatürk, her fleyden önce Türk milletini, akl na koydu u her faydal ifli yapabilece ine inand rm fl; millete yapabilme / baflarabilme inad kazand rm flt. Atatürk ün yurt gezilerinin önemli bir bölümü Anadolu da ça dafl kurumlar n aç l fllar na yöneliktir. Atatürk Anadolu nun dört bir yan nda Cumhuriyet in ça dafl kurumlar n n aç l fl n yaparak kelimenin tam anlam yla devrimci kalk nmaya kald raç olmufltur. Örne in, Ankara Dil ve Tarih- Co rafya Fakültesi nin aç l fl na kat - larak Anadolu nun tarihsel köklerine sahip ç kmak, Nazilli Sümerbank Basma Fabrikas n açarak devletçi sanayileflmenin önemini dosta düflmana göstermek istemifltir. Bu konuda çok say da örnek verilebilir. sinanmeydan@butundunya.com.tr Yurt gezilerinden Atatürk ü tan mak isteyenler için kaynak: Mehmet Önder, Atatürk ün Yurt Gezileri, fl Bankas, stanbul, Ayr ca Komisyon, Atatürk ün Bütün Eserleri, (30 cilt). Kaynak Yay nlar, stanbul