EYÜP SIRTLARINDA B R NEC P FAZIL

Transkript

1 EYÜP SIRTLARINDA B R NEC P FAZIL Prof. Dr. M.Orhan OKAY 1931 y l nda stanbul da do du. Vefa Lisesi nden ve.ü. Edebiyat Fakültesi nden mezun oldu (1955). Edebiyat Ö retmenli i ile mesleki hayat na bafllad ( ). Atatürk Üniversitesi nde asistan (1959), Doktor (1963), doçent (1975), ve profesör olarak çal flma hayat n sürdürdü. Beflir Fuad, Bat Edebiyat Karfl s nda Ahmet Mithat Efendi, Necip Faz l K sakürek, Mehmet Akif, Ahmet Hamdi Tanp nar, Sanat ve Edebiyat yaz lar, Silik Foto raflar, Bir Baflka stanbul ve Konuflmalar isimli yay nlanm fl eserleri bulunan Okay Sakarya Üniversitesi nden emekli oldu (1997). Fatih Üniversitesi nde derslerini sürdürdü. ( ). Halen slam Ansiklopedisi Redaksiyon kurulunda çal flmalar n sürdürmektedir. 192

2 Eyüp Sultan Sempozyumu nun May s ay na tesadüf etmesinin, 26 May s 1905 te do an ve 25 May s 1983 te vefat ederek Eyüp s rtlar na defnedilen Necip Faz l için hay rl bir tevafuk olmas temennisiyle bafll yorum. Bu ay onun do umunun 93 üncü, ölümünün de 19 uncu y l na rastlamaktad r. stanbul da, Çemberlitafl ta do an, çocuklu u o civarda geçen, ö renim y llar n da Bo aziçi nde ve Heybeliada da sürdüren Necip Faz l n, Abdülhakim Efendi yle karfl laflmalar vesilesi d fl nda Eyüp e gelip gelmedi i hakk nda bilgimiz yok. Bir ara Okmeydan nda otururlarsa da içinde, karfl k y daki Eyüb e ait bir intiba yoktur. Otuz yafllar na kadar, yani "Kald r mlar fiairi" olarak flöhret yapt genç bir adam olarak y llar, sanatkâr çevrelerinde ve çok defa bohem bir hayat içinde geçen Necip Faz l n hat ralar d fl ndaki eserlerinde de Eyüp ten bir iz bulam yoruz. Necip Faz l, hemen tamamen Abdülhakim Efendi ile ilgili hat ralar n anlatt O ve Ben adl kitab nda onunla tan flmas n n vesilesini bir evliya menk besi gibi anlat r. Y l Bir gün Beylerbeyi ndeki evlerine giderken vapurda kendisine dikkatle bakan bir adamla konuflmaya dalar, bir mürflit aramakta oldu unu söyleyince, tan mad adam ona A a Camii nde vaaz veren Abdülhakim Efendi yi tavsiye eder. Bu karfl - laflmay takip eden Cuma günlerinden birinde, Beyo lu nda bir apartmanda bir tak m sanatkâr arkadafllar yla beraberken, birdenbire vapurdaki yabanc adam n anlatt klar akl na gelir ve yan nda oturan, o s rada pek çok konuda anlaflt klar ressam arkadafl Abidin Dino ya hadiseyi anlatarak A a Camii ne gitmeyi teklif eder. Ve giderler. Necip Faz l n üzerinde ilk intiba olarak nüfuz edici bir tesirle elini öptükleri Abdülhakim Efendi onlara Eyüp Gümüflsuyunda bulundu unu, istedikleri zaman gelebileceklerini söyler. Bu adres Abdülhakim Efendi nin 1919 dan beri fleyhli ini yapt, tekkelerin kapat lmas ndan sonra da ikamet etti i ve tasavvufî sohbetlerde bulundu u Kaflgarî Dergâh d r. Bu tarihten birkaç hafta sonra da Necip Faz l yine arkadafl Abidin Dino ile beraber Eyüb e gelir. Bu s rada Necip Faz l 29 yafl ndad r ve gençli- inin en haflar, ele avuca s maz y llar n yaflamaktad r do umlu Abdülhakim Efendi ise 69 yafl ndad r. Kaç saat kald klar n bilmedikleri o süre içindeki sohbet Necip Faz l da, Abidin Dino yu da flaflk n ve hayran b rakm flt r. Necip Faz l, bu tarihten 3-4 y l sonra yazd - Çile fliirinin flu k tas n n o karfl laflmay ifade etti ini söyler: Ensemin üstünde bir demir balyoz Kapand m yata a son çare diye Bir kanl flafakta bana çil horoz Yepyeni bir dünya etti hediye. Bundan sonra Abdülhakim Efendi nin vefat tarihi olan 1943 y l na kadar pek çok görüflmeleri olur. Bu görüflmelerin Necip Faz l üzerindeki tesiri ve yorumlar hakk nda O ve Ben kitab nda teferruatl bilgi vard r. Ben burada, bu bilgilerin d fl nda, Necip Faz l n yaz lar nda bu tan flman n izlerini göstermek istiyorum aras nda Necip Faz l n hemen hiçbir yaz s nda Abdülhakim Efendi ye ait belirli veya belirsiz bir gönderme, bir bahis yoktur. lk defa Abdülhakim Efendi nin vefat ndan iki ay kadar önce, 17 Eylül 1943 te ç kan ilk Büyük Do u dergisinde "Tanr kulundan Dinlediklerim" genel bafll - alt nda yazd bir dizi yaz da Abdülhakim Efendi nin ilk izleri görülür. "Tanr kulu" bafll kl ilk yaz da onu nas l tan d n sembolik bir dille ifade eder. Bu ilk uzun yaz n n sonu, vapurdaki yabanc adam n sembolü olan bir gölgenin ona mürflidin adresini verdi i flu cümlelerle biter: "S rver- Resim 1; Necip Faz l K sakürek in çocuklu u (Foto raf: Türk Edebiyat, Resim 2-3; Askerlik y llar (Foto raf: Türk Edebiyat, 193

3 Resim 4; Kaflgarî tekkesinin bahçesinde Necip Faz l ve Abdulhakim Efendi (Foto raf: Türk Edebiyat, 194 mez e git! Tespihçiler den geç! Sa a sap! Kapal Cami soka na gir! Yürü, yürü! Y k k Çeflme nin kap s nda 9 numara!.. Gö e bakt m, bir y ld z düflüyordu." Necip Faz l bu son cümleyle kaderinin de iflmekte oldu unu ifade ediyor. Tanr kulundan Dinlediklerim bafll kl yaz lar, bazen yenileri de eklenerek Büyük Do u nun pek çok serisinde yer al r. Daha sonra da iki cilt halinde kitaplafl rken, hemen bütün yaz lar nda ve fliirlerinde oldu u gibi epey de iflikliklere u rar. Bu dizideki, özellikle ilk yaz larla daha sonra ç kan O ve Ben adl hat ralar ndaki paralellikler, bunlardaki Tanr kulu nun Abdülhakim Efendi yi bir dereceye kadar temsil etti ini göstermektedir. Burada, bir dereceye kadar deyiflimiz, Abdülhakim Efendi nin flahsiyetiyle Necip Faz l n fikirlerinin yaz lar ilerledikçe zaman zaman birbirine kar flmakta oluflundand r. Eldeki bilgiler, Necip Faz l la Abdülhakim Efendi aras ndaki sohbetlerde neler konufluldu unu tam olarak verme e yeterli de ildir. Ancak burada ayr nt lar na girmeye gerek görmedi imiz bir çok ifadelerden Tanr kulu nun söylediklerinin bir k sm n n Abdülhakim Efendi ye, bir k sm n n da Necip Faz l a ait oldu u anlafl lmaktad r. Büyük Do u nun y l koleksiyonunda bunun d fl nda Abdülhakim Efendi ye ait baflka bir iz yok. Hatta onun vefat tarihi olan Kas m 1943 ve sonras Büyük Do u lar nda da en küçük bir bilgi veya ima da bulunmamaktad r. Esasen Tanr - kulu nun Abdülhakim Efendi yi temsil etti- i kanaatimizi de ancak ondan sonraki y llar n bilgileriyle birlefltirerek ö renebiliyoruz. Yoksa 1943 Büyük Do u okuyucusunun bunu farketmesi mümkün de ildir. Derginin en uzun, düzenli ve dolgun devresi olan aras nda 26. say dan bafllayan bir yaz dizisinde ilk defa Abdülhakim Efendi nin ismine ima vard r. Bu dizi "Efendimiz, Kurtar c m z, Müjdecimiz den" genel bafll alt nda bir tak m konu bafll klar ve k sa yorum cümleleriyle verilmifl hadislerdir. Necip Faz l a ait oldu- u anlafl lan bu derlemelerin alt nda "Hikmet sahibinin abdinin kölesi" fleklinde bir imza bulunmaktad r. Uzun süre devam eden bu dizinin d fl nda "Dininizi Ö reniniz", " mam Gazali den Hikmetler", "Mektubat tan Parçalar gibi bafll klar alt nda ç - kan yaz larda da ayn imza veya bunun k - salt lmas olan "Hi.Ab.Kö." yahut "Ha.A.Ka." harfleri bulunmaktad r. Bu imzay tahlil etti imiz zaman "Hikmet Sahibi"nin karfl l olarak, Allah n isimlerinden "Hakîm" ile karfl lafl r z. Böylece "Hikmet sahibinin abdi" ibaresi de "Abdülhakim" ad n n karfl l olmaktad r. Onun da kölesi olarak kendisini belirten Necip Faz l, böylece dini konulardaki yaz lar nda sembolik bir ifadeyle efendisinin ad n zikretmifl olmaktad r. Buradan hareket ederek Tanr kulu tamlamas n n da yine Abdülhakîm terkibinin karfl l oldu unu tahmin etmek güç de ildir aras nda ç - kan Büyük Do u larda ise "Merhum Esseyid Abdülhakîm" imzas yla, Abdülhakim Efendi nin 1925 lerde eski harflerle bas lm fl olan "Er-riyazü t-tasavvufiyye" adl eserini sadelefltiren Necip Faz l daha sonra bunlar da Tasavvuf Bahçeleri ad alt nda kitaplaflt rm flt r. fiimdi yine bu konuyu ilgilendiren baflka bir bahse geçmek istiyorum. Necip Faz l n gerek kendi hat ralar, gerekse baflkalar taraf ndan kaleme al nm fl hayat hikâyesi, ondaki dinî e ilimlerin Abdülhakim Efendi yi tan d ktan sonra bafllad izlenimini verir. Gerçekten Necip Faz l, Bab ali ve O ve Ben adl hat ra kitaplar nda Abdülhakim Efendi ile karfl laflt ktan sonra fikirlerinde, sanat nda, hayat nda büyük de iflmeler oldu unu ifade eder. Ona göre Abdülhakim Efendi, Necip Faz l n "çocuklu- unda ve ilk gençli inde masal gibi bir rüya ikliminden toplad karanl k ve kar fl k haberlerin apayd nl k ve dümdüz gerçe ini" vermifltir. Bu bilgi bizi nereye götürür? O esasen Necip Faz l da bulunan "karanl k ve kar fl k olan haberlerin apayd nl k ve dümdüz bir gerçe e" ulaflmas n sa lam fl-

4 t r. Yani keramet sadece Abdülhakim Efendi de de ildir. Tabir caizse biri elini uzatm fl, di eri de o eli tutmufltur. Necip Faz l la beraber Abdülhakim Efendi yi tan yan, hatta onda bir harikulâdelik oldu unu sezen ressam arkadafl Abidin Dino da bu zat n irflad ndan nasibini alabilirdi, almam flt r; çünkü, elini uzatamam flt r, çünkü böyle bir hayata haz rl yoktur. O halde Necip Faz l n dinî hayata bir haz rl vard. Bu konuda onun fikir yaz lar ndan çok duygu hayat n yans tan fliirleri üzerinde durmak istiyorum. Bunun için de Abdülhakim Efendi nin tesirlerinin aç kça görüldü ü 1940 sonras fliirlerini de il ondan öncekilerini tercih ettim. Bunu tercihimin iki sebebi var: Biri, 1940 sonras fliirlerine, dolay s yla Büyük Do u maceras na bugünkü nesillerin daha kolay ulaflabilece i için biraz daha bilinmeyen aras fliirlerini tan tmak. Di eri de, 1940 sonras fliirinde dinî motiflerin daha aç k olarak belirmesi. Halbuki arzetmek istedi im, bu duygular n henüz dinî motifler halini almadan nüve halindeki seyridir. Hatta bu fliirlerden baz lar Çile nin son bas mlar nda bulunmad için daha da önem tafl maktad r. Necip Faz l n ilk fliir kitab olan Örümcek A na al nd halde, nedense sonraki kitaplar na girmemifl ve unutulmufl, her ikisi de "Allah" bafll n tafl yan iki fliiri var. Bu fliirlerde her ne kadar yeni bir ses ve nefes bulunmaktaysa da benzerleri klasik tekke fliirinde görülebilir. Bu y llarda Necip Faz l n yine tekke fliirinden kaynaklanan, tasavvufî ilhamlara aç lan iki fliiri daha var. Biri "Yunus Emre", di eri "Mansur". Bunlar Çile ye de al nm flt r. Her ikisi de mistik bir aray fl dile getirmektedir. Bu do rudan do ruya dinle ilgili motiflerin d fl nda, onu dolayl olarak dinî düflünce ve duygulara sevkeden iç haz rl na geliyorum. Necip Faz l, konuflmam n bafl nda da de indi im gibi, gençli inden beri çok de iflik bir yazar ve sanatkâr çevresindedir. Ço u bohem bir yaflama tarz n benimsemifl ressam, heykeltrafl, müzisyen, flair, romanc bir y n sanatkâr bu çevreyi oluflturur. Onun bu y llar hakk nda bilgi edinmek isteyenler yak n arkadafllar ndan Fikret Adil in Asmal mescit 74 adl kitab yla bizzat kendisinin bahsetti im hat ralar n okuyabilirler. Oldukça uzun süren, hatta Abdülhakim Efendi yi tan d ktan sonra da devam eden bu bocalama devresi içinde, bütün hayat boyunca de iflmeyen bir taraf var: Çok genel hatlar yla maddeci bir dünyan n karfl s nda olmas ve spritüalist Resim 5; At a Senfoni yazar çok sevdi i süvari k yafetiyle (Foto raf: Türk Edebiyat, Resim 6; Nedir surat mda bu çukur yollar (Foto raf: Türk Edebiyat, 195

5 Resim 7; Bir soluk, bir tütsü, bir uçan bu u (Foto raf: Türk Edebiyat, özel say :117) Resim 8; Necip Faz l bitip tükenmez duruflmalar ndan birinde.(foto raf: Türk Edebiyat, Resim 9; Ben flairim, Gaibi kurcalayan çilingir. (Foto raf: Türk Edebiyat, özel say :117) 196 bir felsefeyi benimsemesi. ster bu dünya görüflünün tezahürü olarak kabul edelim, isterse flahsî mizac n n sevketti i bir aray fl olarak benimseyelim, Necip Faz l ilk fliirlerinden itibaren flu özellikleriyle buluruz: Sathî bir tasvir de il, derinli e yönelmek. D fl dünyaya aç lan temalarda bile iç dünyay aksettirme vesileleri bulmak. Buna ba l olarak teflhisi, yani somut bir dünyay de il, soyutu ifade edecek bir tecrit diline ulaflmak. S n rl ve çerçeveli kalmak yerine zamanda ve mekânda sonsuza at lmak. Aflkta erotizme karfl l k platonik duygular. Mevcut olanla yetinmek yerine transandantal yani aflk n olmak. Belki bütün bu kavramlar içine alabilecek bir kelime ile mistiklik. Bu sonuncu kavram, slâmî tasavvuf olarak de il, daha genel manas yla, üstün bir varl kta kendi varl n kaybetmek manas nda kullan yorum. fiimdi bu motifleri, bahsetti- im önceki dönem fliirlerinden baz lar nda görelim. Necip Faz l n son kitaplar na almad "Kitabe" ad - n tafl yan ilk fliiri: Benim de yerim bu el oldu yahu Gençlik bahçesinde sel oldu yahu Çünkü ta derinden ba r m yaran O bafl m n tac el oldu yahu Saçlar boynuma dalgaland da Beni bo mak için tel oldu yahu Alevde yakt ktan sonra nefesi Külümü savurdu yel oldu yahu Ben bu halden ibret almadan geçtim Ondan ibret alan el oldu yahu Bu 18 yafl fliiri, haliyle tam bir Necip Faz l karakteri göstermez. Onda tekke ve divan fliiri mazmunlar ndan, hatta daha yak n devrin R za Tevfik in nefes lerinden sesler vard r. Ancak dikkat edilirse, müphem, belirsiz bir aflk duygusu, eski platonik yani karfl l k beklemeden için için yanan afl klar n masallar ndan izler vard r. Ayn tarihte yazd ve hiçbir kitab na girmeyen baflka bir fliiri daha var: "Yegâne". Bu fliiriyle Fuzuli den bu yana edebiyat m z n vuslat de il ayr l yücelten, ayr l k ac s n n insan olgunlaflt raca na inanan flairler kafilesine Necip Faz l da kat lm flt r.

6 Çile ye girmemifl bir baflka fliir de "Rüzgâr"d r. Konumuzu ilgilendiren bir k tas flöyle: Hey... Ne kimsesizdir bu uzun yollar Gözlerim yollarda birini kollar Bir yavru kufl gibi gönlümü yollar Gönlüm bu gidiflle b kar m bilmem. Bu suretle varl bilinmeyen meçhul sevgililer, flairi bilinmeyenin kap lar na yaklaflt racakt r. Bu duygu, ileriki y llarda daha da aç kl k kazanacakt r. "Kald r mlar" n üçüncü fliiri, ki 1928 y l n n mahsulüdür, ikinci k tas yla bu temay düflündürür: Ondan bir temas gibi rüzgâr beni bürür de Kucaklamak isterim onu gö süme al p Bir türlü yetiflemem, fecre kadar yürür de Heyhat o bir ince ruh, bense etten bir kal p. lk üç m srada, insan n bofluna gayretini gösteren Sizifus efsanesinden Kerem in yanma hikâyesine kadar insan n bütün bir dram tekrar edilir. Ama trajedi son m sradad r: Heyhat o bir ince ruh, bense etten bir kal p. flte Necip Faz l ilâhî aflka yöneltecek olan dünyevî aflk bu m srada flekillenir. Bütün mesele bu ince ruhla o etten kal p aras ndaki çat flmad r. Necip Faz l n kad nla ve aflkla ilgili daha pek çok fliiri vard r. Bu fliirlerde kad n önce teniyle, bedeniyle bir kad n iken; giderek mücerret bir sevgili, sadece sevgisiyle yetinilen Leylâ gibi bir hayal olur. Onun en erotik özellik gösteren fliirlerinde bile derin, platonik, hatta mistik derecede bir aflk vard r. Bunun son güzel örneklerinden birini, çok bilinen "Beklenen" adl fliirde buluruz: Ne hasta bekler sabah Ve ne genç ölüyü mezar Ne de fleytan bir günah Seni bekledi im kadar Geçti, istemem gelmeni Yoklu unda buldum seni B rak vehmimde gölgeni Gelme, art k neye yarar! Necip Faz l n fliirinde derinli- i veren bir tema olarak d fl dünyadan, eflyadan, tabiattan al nan intibalar n, iç dünyada, ruhta de- er kazanmas ndan bahsettik Tarihli "Gece Yar s " fliirinin bir k tas flöyledir: Gittikçe yükselir, alçal r tavan Duvarda küçülür, büyür parmaklar Elbisem çivide canlan r o an çinde bir baflka vücudu saklar. Burada tavan, duvar, elbise gibi etraf m zda gördü ümüz nesneler anlat lm flt r. Ama as l anlat lmak istenen bunlar n iç dünyam zda b rakt izlerdir, izlenimlerdir: Günefl çekildi demin Do du bir renk akflam Bu bütün günlerimin çime denk akflam. flte burada bir tecrit dili bafllamaktad r. Bu akflam, flairin bütün günlerinin içiyle denk oldu u akflamd r. "Son Akflam" adl fliirini ise flu tek m sra idare eder: Akflam, sanki boflluk, içime dolar. fiiirde derinlik, öteler ve mavera duygular n sezdiren bir tema da sonsuzluk ve kaç flt r. Bu dünya ruh için s n rl bir mekând r. nsan ise sonsuzlu un peflindedir. Tasavvufta fena bulmak, yani kendini aflan Resim 10; Bu adam, Gezdirsin bofllu u ense kökünde. (Foto raf: Türk Edebiyat, Resim 11; Necip Faz l dostlar yla birlikte.(foto raf: Türk Edebiyat, 197

7 il, yarat c bir zd rab n mahsulüdür. Onda bu duygunun tezahürünü de 1928 de yazd "Üç Atl " fliirinde görüyoruz: Resim 12-13; Seyret çizgilerimde, neler geçti, ne oldu. (Foto raf: Türk Edebiyat, Resim 14; Necip Faz l n fiiir Kitab Çile Resim 15; Necip Faz l Arma an kitap kapa bir varl kta yok olmay istemek, ayn zamanda beka bulmak, ebedi olmak demektir. Necip Faz l n fliirlerinde bu ebediyet, sonsuzluk duygusuyla ve bunu veren gökyüzü, ufuk ve deniz gibi genifl mekânlarla gelir. Kendisi bu duygusunun çocuklu undan beri mevcut oldu unu hat ralar nda zikreder: "Meçhul semtlerden gelen ve meçhul semtlere giden meçhul flah slara karfl anlat lmaz bir korku duyar ve kendi kendime sorard m: Ben de büyüdü üm zaman bunlar gibi korkmadan her tarafa gidip gelecek miyim?" En büyük meçhul, en büyük bilinmeyen ise Allah t r. Öyleyse dinî duygunun poetik bir lirizm kazanaca sanatkâr flahsiyetlerde bu duygu, meçhule karfl korku ve tecessüsle bafllar. Meçhul diyar bir çeflit egzotizmi veya ütopyay do urur. Egzotizm umumiyetle sembolist flairlerin motifleridir. Bizde Servet_i Fününcularda, Ahmet Haflim de bunun örnekleri vard r. Ancak bunlar n egzotik duygularla dinî veya mistik bir düflünceye ulaflt klar söylenemez. Çünkü egzotizm bunlarda birer hayaldir, fantezidir. Necip Faz l da ise iradi bir aray fl vard r. Bir melânkolinin de- Sürün atl lar sürün Beni al p götürün Bu ilde pek yaln z m Demeyiniz bu da kim Öyle diyor ki içim Candan aflinan z m. Karfl yoldan üç atl Bir kufl gibi kanatl Geliyor gö e do ru Cepkeni kola atm fl Sa elini uzatm fl Üçü de gö e do ru Bir bulut olmufl rüzgâr Heyecandan baflaklar Tutmufl nefeslerini S ra da lar inliyor Kalbi diye dinliyor Çelik nal seslerini Yine kitab na girmemifl, ayn senenin "Yatt m Kaya" adl flirinin son k tas flöyle: Enginden engine koflarken rüzgâr Bende bir yolculuk heyecan var Yatt m kayaya çarpan dalgalar Ç k ver bir sonsuz sefere diyor. Nedir bu sonsuz sefer? Bu soruyu 1928 y l nda Necip Faz l a sorabilseydik, bize herhalde Eflâtun un ideler dünyas teorisinden beri gelen, sanatkâr n yaflad dünyadan tatmin olmamas ve onu aflarak sonsuza ulaflmas ihtiras ndan bahsedecekti. Ama görülüyor ki, bu sonsuzluk ona dinîmistik bir dünyan n kap lar n açacakt r. Bu tarihten bir y l sonra yazd "Y ld zl Bir Gecede" adl fliirde bu duygu daha aç kl k kazan r. Dünya maddîdir ve geçicidir, ruhumuzsa ebedîdir. Bu ikisinin flimdi bir arada yaflamaya mahkûm oluflu da trajik bir gerçektir. fiiir bu trajediyi yans t r: 198

8 Sema bize seslenir Kalma gel, iflkencede Ruhumuz ebedîdir Duyar z bir hecede Ömür ki bir kurak çöl Onu tek bir güne böl fiebnem gibi do ve öl Y ld zl bir gecede. Bütün fliir kitaplar na giren "Yolculuk" fliiri bu meçhul ve ebedî hayat n davetidir. Yolculuk un 1934 y l bafl nda yay nland - n da ifade edelim. Yani o y l Necip Faz l Abdülhakim Efendi ile karfl laflacakt r. Bu fliirde yo un bir aray fl duygusu ve de iflmeye haz r bir ruhun ç rp n fl hissedilmektedir. Yolculuk, her zaman düflündüm onu çimde bu azg n davet ne demek Oraya... Nerdeyse güneflin sonu Uçmak, kay p gitmek, kaç p dönmemek... Alt mdan kayd rd bir el minderi Herkes yata nda ben ayaktay m Bir gece rüyamda gördü üm yeri Gözlerim yumulu, aramaktay m. Ad m ça r yor yepyeni dostlar Bu dostlar ne güzel, dilsiz ve ads z Evimin yerinde bir baflka ev var Avlusu karanl k, sular tats z. Her akflam ayn yer, ayn saatte Güneflten eflyama düflen bir çubuk Bir yang n var gibi yukar katta Arkamdan gel diyor, sessiz ve çabuk. Bafl m, art k onu tafl mak ne zor Bafl m, günden güne yabanc bana. Dal nda bir yaprak gibi dönüyor Ac rüzgârlar n çekti i yana... Necip Faz l n ilk fliirleriyle daha sonraki dinî fliirleri aras nda böyle bir iliflki kuruyoruz. Burada flu sorulabilir: Do rudan do ruya dini olmay p da, bu s ralad m z derinlik, iç dünyan n ifadesi, tecrit dili, zaman ve mekânda sonsuzluk, aflkta platonizm, transandans, hatta dinî olmayan mistik duygular n bir k sm veya tamam baflka flairlerde bulunamaz m? Ve onlar neticede dinî bir hayata; hiç de ilse fliirde, sanatta dinî bir atmosfere girebilmifller midir? Konuflmam n bafl ndan beri zikretti im vas flar n, dinî hayat n bizzat kendisi de il, haz rlay c s oldu unu birkaç defa tekrar ettim. Bu, bir dünya görüflünün, bir felsefî/metafizik çizginin bafllang c d r. O çizginin bir noktaya ulaflmas için bazen de iflik vesileleri, ola anüstü tesadüfleri beklemek gerekir. Birçok sanatkâr n hayat nda böyle yön de ifltirici veya h zland r c hadiselerin bulundu unu biliyoruz. Baz ruhlar için Mevlâna n n fiems le karfl laflmas gibi, sürükleyici mürflitlere ihtiyaç vard r. Necip Faz l, dünya görüflü ve sanat çizgisini Abdülhakim Efendi gibi bir mürflitle gelifltirme talihine eriflmifl bahtiyar insanlardan biridir Resim 16; Necip Faz l son y llar nda (Foto raf: Türk Edebiyat, Resim 17; Necip Faz l n son resimlerinden biri ve meflhur imzas Resim 18; Ölüm y ldönümünde Eyüp teki mazar bafl nda anma, (Foto raf: Eyüp Belediye Arflivi) 199