Aynı zamanda eski ve yersiz bir takım inançlar da çocukların yemek alışkanlıklarını etkiler. Örneğin çocuklar çok fazla et ve yumurta yememelidir,

Transkript

1 Çocuklar ve Yemek

2 Aynı zamanda eski ve yersiz bir takım inançlar da çocukların yemek alışkanlıklarını etkiler. Örneğin çocuklar çok fazla et ve yumurta yememelidir, düşüncesi ne kadar saçma olsa da oldukça etkili olabilmektedir. Genç insanlar için ise durum biraz farklıdır. Genç bir insan, sahip olduğu yoğun heyecan dolayısıyla bugün son derece fazla ihtiyaç duyduğu bir yiyeceğe, yarın antipatiyle yaklaşabilir. Ayrıca yetişkin biri olduğunu kanıtlama çabası, onu farklı olma arayışlarına götürebilir. Yetişkinlerin alışkanlıklarını kırma çabası, onun çoğu zaman mantıksız sayılacak hareketlerde bulunmasının temel nedenidir. Örneğin hiçbir neden yokken 16 yaşındaki bir gencin, çorbasına diğerlerinin koyduğundan 3 kat fazla tuz koyması başkalarından farklı olma çabasının en güzel bir göstergesidir.

3 Yaş ilerledikçe birey kendi sindirim organlarının sağlığına, beslenme yönünden daha çok dikkat eder. Yani olay, zevkinden çok sindirim organları açısından rahatlık bakımından tercihe dönüşür. Fakat olayın diğer boyutu ilerlemiş yaşlarda kuvvetli baharatların ve güzel kokulu tatlandırıcıların önem kazanmasıdır. Bunun temel nedeni ise yaşlılığın önemli belirtilerinden olan duyu organlarının cazibeli uyarılara hassasiyetinin artmasıdır. Bu yalnızca yemekten alınan hazzı değil, sindirimin de etkinliğini arttırır.

4 3.3. BİREYSEL AÇIDAN BELİRLENEN BESİN TERCİHİ Bir besinden aldığımız tat bedensel ve ruhsal yapımızla ilgilidir. Aynı zamanda bundan duyu organlarımızın yorulması da etkili sayılabilir. Örneğin, bir yemeğin bize en lezzetli gelen kısmı ilk lokmasıdır. O yiyeceği uzun zaman yemeden koklasak daha sonra o yiyeceğe duyduğumuz istek azalacaktır. Diğer taraftan bir gıdadan bir anda çok fazla miktarda tüketilmesi o gıdaya olan isteği de azaltabilir. Aynı zamanda damak lezzeti psikolojik bir takım dürtülerle de oluşabilir.

5 3.3. BİREYSEL AÇIDAN BELİRLENEN BESİN TERCİHİ Bilinçaltına yerleşmiş ve bizim anlayamadığımız birçok faktör beslenme alışkanlığını etkiler. Aynı zamanda yemek yerken iştahımızı çok fazla etkileyen koku alma duyusu, eğer farklı kokularla yediğimiz besinin kokusunu alamayacak hale getirilirse, bu da iştahımızı doğrudan etkiler. Ayrıca yemekten aldığımız tat; yorgunluk ve uyku gibi dış etkilerle de azalır. Diğer yandan belirtilmesi gerek bir durum da şudur; Açlık, kuru ekmekten bile büyük tat almamızı sağlayacak kadar güçlü bir duygudur. Açlık seçiciliği azalttığı için yemek alışkanlıklarında kısa süreli de olsa değişiklik meydana getirir.

6 Gebelik esnasında damak zevkinin bazen tamamen değiştiğini görürüz. Önceden severek yediği bir yemeği, hamile kadın tiksinti ile karşılayabilir. Öyle ki birdenbire oluşan bu antipati ile o yiyeceği görmeye bile tahammül edemez hale de gelebilir. Aynı zamanda bu isteksizlik kişinin ruhsal durumu ile de ilgilidir. Öyle olaylar vardır ki kişiler yemeğe ve içmeye olan aşırı düşkünlüklerinin nedenini bilmezler ve bazıları da iki tabla çikolata yemek ya da bir kaç litre meyve suyu içmek için dayanılmaz istek duyarlar.

7 Fazla iştah ve iştahsızlık hali bazı fiziksel veya psikolojik hastalıkların belirtileri olarak da karşımıza çıkabilir. Bunun anlamı tüm duyarlılıkları körletme isteğidir. İştahı etkileyen hastalıklar arasında nezle, grip ve buna benzer enfeksiyonların yanında kafatası travmaları, beyin tümörleri gibi son derece önemli rahatsızlıklar da vardır.

8 Besin Maddeleri ve Fonsiyonları Yediğiniz gıdalar vücut hücrelerinin yeniden yapılanması ve yenilenmesi için gereken besin maddelerini içerir. Bu besin maddeleri Vücuda enerji sağlamada Vücudun büyümesi, gelişmesi ve dokuların tamirinde Vücudun korunması ve organların onarımında görev yaparlar.

9 Karbonhidratlar Su Mineral Yaşam İçin Gerekli Besin Ögeleri Lipidler Proteinler Vitamin

10 Bu besin grupları vücutta farklı oranlarda bulunmaktadır.

11 1. Su Vücutta %50-60 oranında bulunmaktadır. ((((kadınlarda %50 - erkeklerde %60)))) Aralarındaki bu farkın nedeni; 1. Yağ hücrelerinin kadınlarda daha fazla olması 2. Kas hücrelerinin kadınlarda daha az olması (erkeklerde kas hücreleri daha fazla bu nedenle daha fazla suya ihtiyaç var)

12 2. Yağ Erkeklerde %15-Kadınlarda %22-25 Vücudun yağ oranı vücuttaki su miktarını etkiler. Yağ su

13 3. Protein Protein oranı %18-20 Erkeklerde kadınlardan daha fazla kas kütlesi olduğu için protein oranları daha fazladır.

14 4. Mineraller %4-5 oranında mineral bulunmaktadır. Bu oranlar cinsiyete ve ırka göre değişir. siyahlar beyazlardan ve beyazlar da asyalılardan daha fazla mineral maddeye sahiptir. Erkekler kadınlardan,

15 5. Karbonhidratlar <%1 oranında bulunmaktadır. Karaciğer ve kaslarda depolanır Özellikle beyinin beslenmesinde ve kan şekerinin düzenlenmesinde kullanılır.

16 6. Vitaminler Çok çok az miktarlarda <%1 bulunurlar Yağda çözünenler depo edilebilir(a,d,e,k)

17 Vücudumuz İçin Gerekli (Esansiyel) Besin Maddeleri Vücudun hiç sentezleyemediği ya da yeterli miktarda sentezleyemediği için bu besin maddelerinin dışardan alınması zorunludur. Besin maddelerinin tamamı vücut için elzemdir

18 Besin Maddelerinin Vücudumuzdaki Görevi Enerjiyi sağlamak (protein, yağ, karbonhidrat) Yapı malzemesi olarak kullanılır (kemik, kas) Düzenleme (biyokimyasal olaylar;vitaminler, mineraller ve proteinler)

19 Vücut Dengesinin Korunması Vücuttaki her olayın bir dengesi, sınırı vardır ve bu dengeye homeostaz denir. Vücut sıcaklığı 37 C dir. Kan şekeri 200mg/L dir.

20 Su Dengesi Vücuda alınan Tüketilen sıvılar Besinlerle alınan Metabolik aktiviteyle oluşan Vücuttan atılan İdrar Dışkı Ter

21 GIDANIN YAPISINDA BULUNAN BİLEŞENLER Karbonhidratlar, Su Protein, Aroma, Yağlar, Doku ve renk bileşikleri Vitamin ve mineraller, Diğer bileşiklerdir( toksik bileşikler, antinutrientler, katkı maddeleri ).

22 BESLENMENİN ÖNEMİ İnsan ve hayvanlar enerjilerini besinlerden alırlar. Gıdalardaki enerji kimyasal enerjidir. Vücut bu kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye ve ısı enerjisine dönüştürür. 22

23 BESLEYİCİ VE SAĞLIKLI BİR DİYET NEDİR? 23

24 Dengeli Yeterli Sağlıklı bir diyetin 5 özelliği Enerjisi kontrollü Kararında alım Çeşitlilik 24

25 YETERLİ; her besin öğesi, ideal ağırlığa uygun ve sağlığı koruyacak yeterlilikte sağlanmalıdır. DENGELİ; her grup gıdadan belirli porsiyonlarda tüketilmelidir. Sağlıklı bir diyetin 5 özelliği ENERJİSİ KONTROLLÜ; sağladığı enerji, gereksinim olan enerjiden fazla olmamalıdır. KARARINDA ALIM; diyette kısıtlanması önerilen kolesterol, şeker, tuz gibi bileşenlerden tamamen kaçınmamalı, kararında tüketilmelidir. ÇEŞİTLİLİK; çok besleyici olsa bile hep aynı gıdalar tüketilmemeli, diyette her gıda grubundan farklı gıdalara yer verilmelidir. 25

26 NASIL BESLENMELİYİZ? Bugün beslenme konusunda izlenmesi gereken tüm bilgiler Beslenme Rehberlerinde yapılan öneriler şeklinde tüketicilere ulaştırılmaktadır. Pek çok bilimsel çalışmanın sonuçlarının ışığında hazırlanan bu rehberlerin misyonu gıda tüketim şekillerinde gelişmeler, yenilikler yaratmak ve bireylerin beslenmesinde toplumsal düzeyde gelişmişlik sağlamaktır. 26

27 Açlık hissi! Açlık ve tokluk hissini beynin hipotalamik bölgesindeki merkezler kontrol etmektedir. Hipotalamusun orta çizgiye yakın ve aşağı bölgesinde bir tokluk merkezi (ventromedial hipotalamus), kenara yakın bir bölgesinde de açlık merkezi (lateral hipotalamus) bulunur ve bunlar birbirini karşılıklı olarak engeller. Açlıktan iştahı ayırmak gerekir. Açlık fizyolojik bir olayken, iştah psikolojik bir olgudur.

28 NASIL BESLENMELİYİZ? Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin takip etmesi için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından hazırlanan bu rehberlerin içeriğinde, yetersiz veya aşırı beslenmeye bağlı olarak yaşanabilecek sağlık sorunlarını en aza indirecek şekilde gıda tüketimi konusunda bilgiler bulunmaktadır. 28

29 Besin Öğesi Yoğunluğu Kalorisi kontrollü, dengeli, yeterli bir beslenme planı yapabilmek özellikle faydalı bazı gıdalara yer vermekle mümkün olabilir. Bu gıdalar besin öğeleri açısından olabildiğince zenginken, sağladıkları enerji değerleri bir o kadar düşüktür. Bu tip gıdalara yüksek besin öğesi yoğunluğuna sahip gıdalar denir. 29

30 Örneğin, dondurma ve süt kalsiyum kaynağı olarak değerlendirildiğinde, 220 g dondurma 350 kalori enerji değerine sahipken, 220 ml süt 85 kalori enerji verir ama neredeyse dondurmanın iki katı kalsiyum içerir. Çoğu zaman menü planlanırken bu gözden kaçırılan Besin Öğesi Yoğunluğu yaklaşımı aslında çok önemlidir. Çünkü planlamada yer alan gıdaların sağladığı enerji düşük ama sağladıkları besin öğesi miktarlarının yüksek olması beslenmenin 5 kuralına uyulmasını sağlar. v s 30

31 ENERJİ (cal) PROTEİN (g) DEMİR (mg) C vitamini (mg) Ca (mg) 1 orta boy fırınlanmış patates (202 g) Bir porsiyon) kızarmış patates (70 g) İz miktarda 31

32 Beslenme Planı Bir gün içerisinde tüketilmesi gereken gıdalar beslenme planına göre düzenlenir. Bu plan günlük 2000 kalorilik enerji gereksinimi karşılayacak şekilde gıda gruplarından tüketilmesi gereken miktarları içermektedir. 32